1 Dirigí entonces la mirada hacia tanta violencia que se comete bajo el sol, y pude ver que los oprimidos lloran y no hay quien los consuele; y no hay quien los consuele porque el poder está en manos de sus opresores.
2 Felicité entonces a los que ya han muerto, más que a los que aún viven,
3 aunque más felices que estos dos son los que todavía no han nacido, pues todavía no han visto tanta maldad que se comete bajo el sol.
4 También he podido ver que todo el que se afana y tiene éxito en lo que hace despierta la envidia de su prójimo. ¡Y esto también es vanidad y aflicción de espíritu!

5 El necio se cruza de brazos,
y acaba por destruirse a sí mismo.
6 Más vale un puñado de descanso
que dos puñados de afanes y aflicción de espíritu.

7 Una vez más dirigí la mirada hacia la vanidad que existe bajo el sol.
8 Y vi a un hombre solo, sin hijos ni hermanos que lo sucedieran, y que no obstante nunca dejaba de trabajar ni se cansaba de contemplar sus riquezas, ni tampoco se preguntaba: «Y yo, ¿para quién trabajo? ¿Para qué reprimo mi apetito por las cosas buenas?» ¡Y esto también es vanidad, y un trabajo infructuoso!

9 Dos son mejor que uno, porque sacan más provecho de sus afanes.
10 Si uno de ellos se tropieza, el otro lo levanta.
¡Pero ay de aquel que tropieza y no hay quien lo levante!
11 Si dos se acuestan juntos, mutuamente se calientan;
pero uno solo no puede calentarse.
12 Uno solo puede ser vencido, pero dos presentan resistencia.
El cordón de tres hilos no se rompe fácilmente.

13 Mejor es el joven pobre y sabio, que el rey viejo y necio, que no admite consejos.
14 Porque el joven sabio, aunque haya nacido pobre en el reino del viejo necio, sale de la cárcel para asumir el trono.
15 Yo he visto a todos los que viven bajo el sol seguir al joven que sucederá al rey necio.
16 ¡La gente que lo sigue es incontable! Y sin embargo, los que vengan después tampoco estarán contentos con él. ¡Y también esto es vanidad y aflicción de espíritu!
1 Élanawók axta ko'o énxet'ák ektémakxa apnaqtawáseykegkoho apnámakkok apheykha nak keso náxop. Ekwet'ak axta apkellekxagweyncha'a m'a énxet'ák kélnaqtawáseykegkoho nak, méko axta eyke élpeykessásekxo chá'a apkelwáxok; asagkók agko' axta chá'a apteméssesakxa m'a ektáha nak apnaqtawáseykegkoho, méko axta eyke élpeykessásekxo apkelwáxok. 2 Ékeso éñamakxa sekxéna nak ko'o apkeleñahawo m'a énxet'ák apkeletsapma nak, megkaxnawok ma'a meletsapma nak; 3 ekyágwánxa agkok apkeleñahawo m'a mepallakmo nak makham se'e kaxwo nak, hakte melwet'ak makham aqsok ekmaso ekyetna nak keso náxop, megkaxnawok ma'a apkeletsapma nak, tén han ma'a meletsapma nak.
4 Ekwet'ak axta han ekxámokma nak kéltamheykha, tén han ektaqmalma nak ekteyapma élánamáxche aqsok, wánxa aqsa katekkessesek chá'a m'a apnathe nak pók énxet, cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, máxa m'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.
5 Etnehek chá'a énxet'ák se'e: “Énxet ekyeyháxma mopmenyeyk etneykha, aptawásamákpoho apagko' chá'a etnehek.” 6 Keñe ko'o sektáha s'e: “Tásek óllókasek ketsék negyampé, megkaxnawok ma'a negyampayo nak, eñama negmáheyo agmagkok éxchahayam.”
7 Keñe axta han sénmexawo mók nekha, sekwet'a han mók aqsok, ektáha nak han aqsok eyaqhémo agwetak keso náxop: 8 énxet apxakko' nak, meyke nak apteme pók, tén han apketchek, tén han apkelyáxeg, meyke nak apkellókasseyam apyampé yaqwatakxoho, megkaleklágwayam nak elanok aqsok apagkok ekxámokma, meyke nak ektemegwayam élchetamso apwáxok se'e: “¿Yaqsa kexaha ektéma sektamheykencha'a nak ekyentaxno? ¿Yaqsa kexaha ektéma sektaqnagkama m'a ektaqmalma nak negha?” Hakte cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, tén han ektáha xama aqsok segyentaxnéssessamo negha.
Nélpasmomáxkoho keñamak segwetasso nentamheykha
9 Tásek etnehek apqánet énxet, megkaxnawok etnehek apxakko', hakte xámok chá'a katnehek apkelántekkesso apkeltamheykha. 10 Apteyekmek agkok xama, keñe apxegexma exátekhásekxak chá'a. ¡Asagkek eyke katnehek apteyekmo enxoho m'a apxakko' nak, méko kaxátekhásekxa'! 11 Aphágkek agkok han apqánet, melpexyenneme'. Apxakkók agkok xa, epexyennók. 12 Apxakkók agkok énxet kélwanchek kólyaqmaksek, keñe apqánet enxoho askehek yaqwayam kólmenxenek. Ekhawo nak han ma'a táma' kélpextétéyak nak ántánxo, yawanchek kalyetyapok aqsa ekmanyehe agko'.
Negya'áseykegkoho aqsok megkañama nenteme negwányamo'
13 Tásek agwetak wokma'ák ekha apya'áseykegkoho aqsok neyseksa apteme eykhe meyke aqsok apagkok, apyeykhásseykmoho nak ma'a wesse' apwányam ekyeyháxma megkamopmenyého nak chá'a kólxekmósagkok. 14-15 Óthok chá'a ko'o nepyeseksa énxet'ák apheykha nak náxop yáhapmakha chá'a m'a wokma'ák nak, cham'a peya nak eyaqmagkasek wesse' apwányam, megkeyxek ma'a apteyapma nak sẽlpextétamakxa, essenhan ma'a aptémakxa axta meyke aqsok apagkok. 16 Apxámok apagko' eykhe chá'a etnehek énxet apkeláneykha aptáha enxoho wesse' apwányam xa wokma'ák nak, melpeykessásekxeyk eyke chá'a apkelwáxok, tén han ma'a aptawán'ák nak. Cháxa ektáha han aqsok eyaqhémo agwetak xa, máxa negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.