Todo es vanidad
1 Palabras del Predicador, hijo de David, rey en Jerusalén.

2 ¡Vanidad de vanidades!
¡Vanidad de vanidades!
¡Todo es vanidad!
—Palabras del Predicador.
3 ¿Qué provecho saca el hombre de todos sus trabajos y de todos sus afanes bajo el sol?
4 Una generación se va, y otra generación viene, pero la tierra permanece para siempre.
5 El sol sale, el sol se pone, y vuelve presuroso al lugar de donde se levanta.
6 El viento gira hacia el sur, y da vueltas por el norte; va girando sin cesar, y vuelve a girar el viento.
7 Todos los ríos van al mar, y el mar jamás se llena. Y los ríos vuelven al lugar de donde salieron, para volver a recorrer su camino.
8 Todas las cosas fatigan más de lo que es posible expresar. ¡Los ojos nunca se cansan de ver, ni se fatigan los oídos de oír!
9 ¿Qué es lo que antes fue? ¡Lo mismo que habrá de ser! ¿Qué es lo que ha sido hecho? ¡Lo mismo que habrá de hacerse! ¡Y no hay nada nuevo bajo el sol!
10 No hay nada de lo que pueda decirse: «¡Miren, aquí hay algo nuevo!», porque eso ya existía mucho antes que nosotros.
11 Nadie recuerda lo que antes fue, ni nadie que nazca después recordará lo que está por suceder.
La experiencia del Predicador
12 Yo soy el Predicador, y reiné sobre Israel en Jerusalén.
13 Me entregué de corazón a investigar y a estudiar minuciosamente todo lo que se hace bajo el cielo. Este penoso trabajo nos lo ha dado Dios, para que nos ocupemos de él.
14 Por lo tanto, escudriñé todo lo que se hace bajo el sol, y pude darme cuenta de que todo es vanidad y aflicción de espíritu;
15 ¡lo que está torcido no se puede enderezar, y lo que está incompleto no se puede contar!
16 Pensé entonces en lo íntimo de mi ser: «¡Miren cuánto me he engrandecido! ¡He llegado a ser más sabio que todos los que me antecedieron en Jerusalén! ¡Mi corazón ha percibido mucha sabiduría y mucha ciencia!»
17 Entonces me entregué de corazón a adquirir más sabiduría, y a entender también las locuras y los desvaríos, pero me di cuenta de que también esto es aflicción de espíritu.
18 Porque «abundar en sabiduría es abundar en molestias», y también «quien aumenta sus conocimientos, aumenta sus sufrimientos».
Ekyókxoho aqsok ekteme eyaqhémo agweta'
1-2 Keso apxeyenma énxet apkeltenneykencha'awo axta chá'a, cham'a wesse' apwányam axta m'a Jerusalén, David axta apketche.

¡Kaqhok agwetak aqsok,
kaqhok agweta'!
¡Ekyókxoho aqsok ekteme
eyaqhémo agweta'!
3 ¿Yaqsa aqsok etekkesek yaqhakpok
aptamheykha énxet keso náxop?
4 Pók chá'a etyamok,
pók chá'a yetsapok,
megkayaqmagkassemek eyke
mók ektémakxa xapop.
5 Katyapok chá'a ekhem,
kataxnekxak han chá'a,
keñe kamyekxak chá'a m'a
ekyetnamakxa nak,
yaqwayam enxoho
katépekxak makham.
6 Epeynchakpok chá'a yeyam,
ekpayho nepyeyam,
keñe kapeygkexchek éxchahayam,
kamyekxak ma'a nexcheyha.
¡Kapeygkexchek chá'a éxchahayam!
¡Megkamassegwomek chá'a
ekpeynchamaxche'!
7 Kalmeyekxak chá'a yegmen
éleñama nak wátsam ma'a
wátsam ekwányam nak,
megkalanyek eyke chá'a m'a
wátsam ekwányam nak;
keñe yegmen kaltaqhohok chá'a m'a
éleñémékxa nak chá'a.
Yaqwayam enxoho
kanyehekxak makham ma'a
atamnek nak.
8 Mogwanchek ansáwak
anxének aqsok
ekwánxa senleklágwayam,
megkaleklagweykmok
egaqta'ák ekwete,
megkaleklagweykmok han
egheyk'ák eklegé.
9 Kalántépekxak aqsa
chá'a aqsok
élánteyapma axta
chá'a m'a nano' axta;
kalanaxchekxak chá'a aqsok
élánamáxko axta
chá'a m'a nano' axta.
¡Méko aqsok axnagkok
ekteyapma keso náxop!

10 Megkatnehek chá'a
metne appeywa xama énxet se'e:
“¡Keso aqsok axnagkok se'e!”
Nanók eyke han ekteyapma xa,
cham'a mólánteyapmakxa axta negko'o.
11 Massegweykmek élxénamaxche m'a
aqsok nano',
kamassegwók sa' han élxénamaxche m'a
aqsok peya nak kalántépekxak egmonye'
nepyeseksa nak énxet'ák,
cham'a nentámen sa' negko'o.
Énxet apkeltenneykencha'awól'a apya'ásegwayam aqsok apwete
12 Ko'o, séltenneykencha'awo nak chá'a, ektemegkek axta énxet'ák Israel wesse' apwányam apagkok ma'a Jerusalén, 13 ekmáheyók ahagko' axta ategyaha amya'a, tén han altámesaxchek yetlo sekya'áseykegkoho m'a ekyókxoho aqsok élánamáxko nak chá'a keso náxop. ¡Yentexe nak la'a Dios apmésso apkeltamheykha énxet'ák, yaqwayam enxoho elyaqhakkassessamhok chá'a apkelwáxok! 14 Ekya'ásegweykmek axta ekyókxoho aqsok élánamáxko nak chá'a keso náxop, ekteme aqsok eyaqhémo agweta', máxa m'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.
15 ¡Méko kawának kapékásekxak ma'a kéltaqhesso nak, megkólwanchek nahan kólyetsetek ma'a méko nak!
16-17 Keñe axta ektáha ekpaqméteyncha'a ewáxok se'e: “Ektemék ko'o kaxwók énxet ekha kélyaheykekxoho, ekyeykhásseykmók sekya'áseyak aqsok ma'a apmonye'e apteme axta apkelwesse'e m'a Jerusalén; ekméssamók ahagko' ewáxok ma'a negya'ásegwayam nak, tén han ma'a negya'áseykegkoho nak aqsok, weykmók sekya'áseyak aqsok ekyeyháxma, keñe nak sekyekpelchágwokmo, cháxa ekhawo han ma'a negmáheyól'a agmagkok éxchahayam.” 18 Yetneyk agkok ekyawe negya'ásegwayam, awanhek katnehek sẽlya'assóxma aqsok; yaweygkek agkok han negmowána aqsok, kayawagkok han chá'a nenlegeykegkoho.