Restricciones expresas
1 »No entrará en la congregación del Señor el que tenga los testículos magullados, ni el que tenga amputado su miembro viril.
2 »No entrará en la congregación del Señor ningún hijo de matrimonio mixto, ni siquiera hasta la décima generación.
3 »No entrará jamás en la congregación del Señor ningún amonita ni moabita, ni siquiera hasta la décima generación,
4 porque cuando ustedes salieron de Egipto ellos no salieron al camino para recibirlos a ustedes con pan y agua, y porque contrataron a Balaam hijo de Beor, el de Petor en Mesopotamia, para que los maldijera.
5 Pero el Señor tu Dios no quiso oír a Balaam sino que, por el amor que el Señor tu Dios te tiene, convirtió la maldición contra ti en bendición.
6 Así que nunca jamás procurarás su paz ni su bien.
7 »No aborrezcas a los edomitas, porque son tus hermanos.
»No aborrezcas a los egipcios, porque tú fuiste extranjero en su tierra.
8 »La tercera generación de los hijos que ellos tengan podrán entrar en la congregación del Señor.
Leyes sanitarias
9 »Cuando salgas a campaña contra tus enemigos, te cuidarás de no incurrir en nada malo.
10 »Si hay en medio de ti alguien que no esté limpio por causa de alguna impureza ocurrida durante la noche, tendrá que salir del campamento y no podrá entrar en él.
11 Al caer la noche se lavará con agua, y en cuanto se ponga el sol podrá entrar en el campamento.
12 »Aparta un lugar fuera del campamento, al cual puedas salir.
13 Entre tu equipo debes llevar también una estaca para que, cuando vayas a ese lugar apartado, hagas un hoyo allí y puedas cubrir tu excremento antes de volver.
14 Toma en cuenta que el Señor tu Dios anda en medio de tu campamento para librarte y para poner en tus manos a tus enemigos; por lo tanto, tu campamento tiene que ser un lugar santo; de lo contrario, si él ve en ti alguna inmundicia, dejará de acompañarte.
Leyes humanitarias
15 »Si algún esclavo anda huyendo, no se lo devuelvas a su amo.
16 Pero tampoco lo oprimas. Déjalo vivir entre tu gente, en alguna de tus ciudades que él escoja y en la que él quiera quedarse.
17 »Entre las hijas de Israel no debe haber rameras.
»Entre los hijos de Israel no debe haber sodomitas.
18 »No lleves a la casa del Señor tu Dios la paga de una ramera, ni el precio de un perro, para cumplir con un voto. Tanto lo uno como lo otro son cosas que le repugnan al Señor tu Dios.
19 »No impongas intereses a tu hermano por el dinero, o comestibles, o cualquier otra cosa que le prestes, y por lo que se acostumbra cobrar interés.
20 Para que el Señor tu Dios te bendiga en todo lo que hagas en la tierra de la que vas a tomar posesión, podrás cobrarle intereses al extraño, pero no a tu hermano.
21 »Cuando hagas un voto al Señor tu Dios, no tardes en cumplirlo, porque ciertamente el Señor tu Dios te exigirá que lo cumplas, y cometerás un pecado si no lo cumples.
22 Aunque no cometerás ningún pecado si te abstienes de prometer,
23 toda promesa que salga de tus labios deberás cumplirla. Tal y como lo prometiste al Señor tu Dios, cumplirás con la ofrenda voluntaria que hiciste con tu propia boca.
24 »Si entras en la viña de tu prójimo, podrás comer uvas hasta saciarte, pero no podrás llenar tu cesto.
25 »Si entras en el trigal de tu prójimo, podrás arrancar espigas con la mano, pero no podrás meter la hoz para segar las espigas de tu prójimo.
Énxet'ák kélyetnakhasso nak nepyeseksa apnámakkok
1 “Énxet élpaqxo nak chá'a apancha'ák essenhan ma'a kélyaqténchesso nak chá'a apmeykha, mopwanchek etnehek Wesse' egegkok énxet'ák apagkok.
2 “Mopwanchek sa' etnehek Wesse' egegkok énxet'ák apagkok ma'a kélketchek apkelánteyapma naqsa nak chá'a ekho meyke apyapmeyk, kawakxohok sa' nahan ma'a kaxwe apmáheyo nak elántépekxak makham ma'a egmonye'.
3 “Mopwanchek apagko' sa' etnahagkok Wesse' egegkok énxet'ák apagkok ma'a amonitas tén han ma'a moabitas, kawakxohok sa' nahan ma'a apmáheyo nak elántépekxak makham ma'a egmonye'; 4 hakte axta elmeyáseykegkok kéxegke yegmen tén han kéltéyak ma'a kélyeykhágweykmo axta m'a xapop apagkok nak, natámen axta kélánteyapma m'a Egipto; apyánmagkassegkek axta nahan yaqwayam elhak kéxegke aqsok ekmaso m'a Balaam, Beor apketche, apkeñama axta m'a yókxexma Petor Mesopotamia. 5 Axta eyke yaháxenmók Dios Wesse' kélagkok ma'a Balaam, aptemessáseykekxeyk axta aqsa aqsok éltaqmalma m'a aqsok ekmaso yaqwayam axta eykhe yehekxak kéxegke, hakte apkelásekhayo'. 6 Nágkólpásem aqsa chá'a kóltegyesha ektaqmalma apheykha yókxoho ekhem neyseksa kélheykha xa énxet'ák nak.
7 “Eyke nágkóltaqnawák chá'a m'a edomitas, hakte kélteme kélnámakkok kéxegke m'a; tén han ma'a egipcios, hakte kélheykha axta kéxegke m'a apchókxa nak; 8 apwanchek sa' chá'a etnahagkok Wesse' egegkok énxet'ák apagkok ma'a aptawán'ák nak.
Segánamakxa negáxñessamo nak chá'a neghakxa
9 “Kélyo'ókmek sa' agkok chá'a kéxegke kempakhakma kólempakhak ma'a kélenmexma nak, nágkóllána chá'a xama enxoho m'a aqsok ényetséssamo nak chá'a egyempehek, cham'a kélpakxenwánxa enxoho chá'a. 10 Yetneyk sa' agkok chá'a kélxama kéxegke ekmanyása apyempehek, eñama apyegkenmo neyseksa apteyenma axta'a, kéméxcheyk etyapok chá'a m'a apkelpakxeneykegkaxa nak, xama ekhem sa' nahan chá'a katnehek metaxnegweykta m'a. 11 Keñe sa' ma'a ektaxnakmo enxoho eyaqpaksek yegmen, apwanchek sa' etaxnegwakxak makham apkelpakxeneykegkaxa m'a ekyáqtésa enxoho.
12 “Sa' nahan kólpekkenek chá'a kéxegke kélteyásseykekxexa m'a teyp nak kélpakxanma, cham'a yókxexma nak. 13 Yámet sa' eyke chá'a kólsakxak kélmeyákxo enxoho chá'a m'a, yaqwayam sa' kólmetmok chá'a m'a kélmakókxa enxoho chá'a kóltésha, keñe kélpenchesa enxoho chá'a, kólápekxak xapop ma'a kélteyáseykha nak. 14 Hakte apweynchámeykha kélnepyeseksa kéxegke Dios Wesse' kélagkok ma'a kélpakxeneykegkaxa nak, yaqwayam elmeyók tén han egkések yaqwayam kólmenxenek ma'a kélenmexma nak; cháxa keñamak eyeyméxko nak katnehek ekpagkanamaxche m'a kélpakxeneykegkaxa nak kéxegke, yaqwayam enxoho métyehek xama aqsok ekmanyása agko' Dios ma'a kañe' nak, hakte apwet'ak sa' agkok aqsok ekmanyása m'a kañe nak, kamaskok sa' apha kélnepyeseksa kéxegke.
Segánamakxa nempasmo nak egmók
15 “Apxégánegkessek agkok wesse' apagkok xama kélásenneykha naqsa, keñe apkelmaxnegwa'a enxoho kéxegke yaqwayam kóltaqmelchesek. Nágkólmeyásekxa aqsa m'a ektáha nak nanók wesse' apagkok. 16 Kólho sa' aqsa exek kélnepyeseksa kéxegke m'a tegma apwányam ekleyókxa enxoho apwáxok tén han ma'a apkelyéságkaxa enxoho yaqwánxa exek, méko sa' nahan kalya'aksek exma.
Ekmeyámáxche anlának ektémakxa nak mansexta
17 “Méko sa' xama énxet tén han kelán'a israelitas kagkésaxchek ma'a nentémakxa ekmaso nak mansexta, apkeláneykegkohol'a chá'a énxet'ák melya'áseyak nak Dios elpeykeshok ma'a aqsok apcháyókxa. 18 Nágkólsakxa aqsa kéxegke kólyánmagkasek kañe' Dios Wesse' kélagkok tegma appagkanamap apagkok ma'a aqsok ekxénamaxche nak yaqwayam kalanaxchek ma'a selyaqye eñama nak ekwetamaxche xa ektéma nak élánamáxche nentémakxa ekmaso mansexta, hakte megkalchek agko' apwáxok elanok Wesse' egegkok élánamáxche nak xa ektéma nak aqsok.
19 “Nágkólána aqsa eyánmagkásekxohok mók néten kélmassáseykha aqsok kélagkok ma'a kélókxa xamo' nak, cham'a selyaqye nak, tén han ma'a aqsok nentamakxa nak essenhan ma'a mók aqsok kélmeykekxohol'a chá'a mók néten ekyánmaga agmaha. 20 Sa' eyke kélwanchek kólának eyánmagkásekxohok mók néten xama aqsok kélmassáseykha m'a énxet apkeñama nak mók apchókxa, eyke nágkóltemésses ma'a kélókxa xamo' nak. Keñe sa' etaqmelchessesek chá'a Dios Wesse' kélagkok ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a m'a apchókxa kélmaheyókxa nak kólhamok.
21 “Kéltennássek sa' agkok chá'a aqsok kélmáheyo kóllának ma'a Dios Wesse' kélagkok, kóllána chá'a ekmanyehe agko', hakte megkatnehek sa' melmaxneyeykekxoho Dios Wesse' kélagkok megkóllana enxoho m'a, keñe sa' kalpehemmok kéllánéyak megkólya'assáxma. 22 Agkok chá'a kóltennásak xama aqsok yaqwayam kóllának ma'a, megkóllañek chá'a xama enxoho m'a megkólya'assáxma; 23 eyke m'a ekxeyenma agko' enxoho chá'a kélwáxok kóltennaksek aqsok yaqwayam kóllának ma'a Dios Wesse' kélagkok, kéméxcheyk chá'a kóllána'.
24 “Kélántaxnegwokmek sa' agkok chá'a neyseksa apkeneykekxexa anmen yámet ma'a kélmók, kélwanchek chá'a kóltawagkok ma'a ekyexna nak ekwánxa enxoho chá'a kélmakókxa kóltók, eyke megkólwanchek kólsakxak xama enxoho kólxatmok ma'a xama kélxata nak. 25 Kélántaxneyk agkok nahan nepyeseksa m'a hótáhap apkeneykekxa nak, kélwanchek kóltéhek kélmék kólnakxek ma'a apyexna nak, eyke megkólwanchek kólyaqtennek kóltéhek ma'a sawo ekhaxe nak.