Los años en el desierto
1 »De allí partimos en dirección al desierto, por el camino del Mar Rojo, tal y como el Señor me lo había dicho, y durante mucho tiempo rodeamos el monte de Seír.
2 Entonces el Señor habló conmigo, y me dijo:
3 “Ustedes ya han rodeado bastante este monte. Ahora diríjanse al norte.
4 Ordena al pueblo lo siguiente: ‘Cuando ustedes pasen por el territorio de sus hermanos, es decir, los hijos de Esaú, que habitan en Seír, ellos van a tener miedo de ustedes. Pero tengan mucho cuidado.
5 No se metan con ellos, porque yo no les voy a dar de su tierra ni siquiera lo que alcancen a cubrir con un pie. A Esaú le he dado en propiedad el monte de Seír.
6 Ustedes comprarán de ellos alimentos, y se los pagarán y comerán; y también comprarán de ellos agua, y beberán.’
7 El Señor tu Dios te ha bendecido en todo lo que haces, y él sabe que andas por este gran desierto. Estos cuarenta años el Señor tu Dios ha estado contigo, y nada te ha faltado.”
8 Entonces nos alejamos del territorio de nuestros hermanos, los hijos de Esaú, que habitaban en Seír. Tomamos el camino del Arabá, desde Elat y Ezión Guéber, y volvimos para tomar el camino del desierto de Moab.
9 »El Señor me dijo: “No molestes a Moab, ni trabes combate con ellos, porque no voy a darte posesión de su tierra. A los hijos de Lot les he dado Ar en propiedad.
10 »(Hace tiempo, esa tierra la habitaron los emitas, que eran gente grande y numerosa, y alta como los hijos de Anac.
11 También ellos eran considerados gigantes, como los hijos de Anac, aunque los moabitas los llaman emitas.
12 Seír estuvo habitada por los horeos, pero los hijos de Esaú los expulsaron de allí; los arrojaron de su presencia y ocuparon su lugar, como lo hizo Israel en la tierra que les dio el Señor por posesión.)
13 »”Y ahora, ¡levántense y pasen el arroyo de Zered!”
»Entonces pasamos el arroyo de Zered.
14 El tiempo transcurrido, desde que salimos de Cadés Barnea hasta que pasamos el arroyo de Zered, fue de treinta y ocho años. Para entonces, tal y como el Señor se lo había jurado, ya habían muerto todos los hombres en pie de guerra que había en el campamento,
15 pues la mano del Señor había venido sobre ellos para destruirlos en medio del campamento, hasta acabar con ellos.
16 »Después de que murieron todos los hombres de guerra que había entre el pueblo,
17 el Señor habló conmigo, y me dijo:
18 “Hoy vas a cruzar el territorio de Moab, para dirigirte a Ar.
19 ”Cuando ya estés cerca de los hijos de Amón, no los molestes ni trabes combate con ellos; porque no voy a darte en posesión su territorio. Esa tierra se la he dado en propiedad a los hijos de Lot.
20 »”(Esa región fue también considerada tierra de gigantes. En otro tiempo fue habitada por gigantes, a los cuales los amonitas llamaban zanzumitas.
21 ”Eran gente fuerte, alta y numerosa, como los hijos de Anac, a los cuales el Señor destruyó delante de los amonitas. Estos sucedieron a aquellos, y habitaron en su lugar,
22 ”como hizo el Señor con los hijos de Esaú que habitaban en Seír, delante de los cuales destruyó a los horeos. Ellos sucedieron a estos, y habitaron en su lugar hasta el día de hoy.
23 ”Los aveos, que habitaban en aldeas hasta Gaza, fueron destruidos por los caftoritas, que vinieron de Caftor y habitaron en su lugar.)
24 »”¡Vamos, levántense y pasen el arroyo de Arnón! Yo he puesto ya en tus manos a Sijón el amorreo, que es rey de Jesbón, y a su tierra. Comienza a tomar posesión de ella, y entra en combate contra él.
25 ”Este día comenzaré a sembrar ante ti el temor y el espanto entre los pueblos bajo el cielo. Ellos oirán hablar de ti, y ante ti temblarán y se llenarán de angustia.”
Israel derrota a Sijón
(Nm 21.21-30)
26 »Desde el desierto de Cademot envié mensajeros a Sijón, rey de Jesbón, para que en son de paz le dijeran:
27 “Voy a pasar por tu tierra. Iré por el camino principal, sin apartarme ni a diestra ni a siniestra.
28 ”La comida que yo coma, me la venderás a cambio de dinero, y también me venderás el agua que yo beba. Solo pasaré a pie,
29 ”como me permitieron hacer los hijos de Esaú que habitan en Seír, y los moabitas que habitan en Ar. Tenemos que cruzar el Jordán y llegar a la tierra que el Señor nuestro Dios nos va a dar.”
30 »Pero Sijón, el rey de Jesbón, no nos dejó pasar por su territorio, y es que el Señor tu Dios había endurecido su espíritu, y cerrado su corazón, para entregarlo en tus manos, como hasta el día de hoy.
31 Entonces el Señor me dijo: “Mira, ya he comenzado a entregarte a Sijón y a su tierra. Comienza ya a tomar posesión de ella, porque es tu herencia.”
32 Y Sijón salió a nuestro encuentro, junto con todo su ejército, para pelear en Yahás.
33 Pero el Señor nuestro Dios lo entregó en nuestras manos, y lo derrotamos a él y a sus hijos, y a todo su pueblo.
34 Entonces nos apoderamos de todas sus ciudades, y las destruimos todas, y no dejamos con vida ni hombres, ni mujeres ni niños.
35 Solamente nos quedamos con los ganados y con los despojos de las ciudades que habíamos tomado.
36 Desde Aroer, que está junto a la ribera del arroyo de Arnón, y la ciudad que está en el valle, hasta Galaad, no hubo ciudad que se librara de nosotros; todas ellas las entregó el Señor nuestro Dios en nuestro poder.
37 A donde no llegamos fue a la tierra de los hijos de Amón, ni a todo lo que está a la orilla del arroyo de Jaboc, ni a las ciudades del monte, ni a ningún lugar que el Señor nuestro Dios nos había prohibido llegar.
Neyseksa apkelxega axta énxet'ák ma'a yókxexma meykexa nak énxet
1 “Tén axta nélmeyeykekxo m'a yókxexma meykexa nak énxet, ámay ekmahéyak axta m'a Wátsam Ekwányam Ekyexwase, ekhawo m'a apkeltémókxa axta atnehek ma'a Wesse' egegkok. Ahóxek axta nahan nélxega nélhaxnenchámeykekxo m'a meteymog élekhahéyak nak ma'a Seír. 2 Tén axta aptéma seyenagkama Wesse' egegkok se'e: 3 ‘Wegqak agko' kélhaxnencheyam se'e meteymog élekhahéyak nak; kólmeyekxa sa' kaxwók ma'a ekpayho nak nexcheyha. 4 Eltennasák sa' énxet'ák se'e séltamhókxa nak chá'a etnahagkok: Kólyeykhágwók sa' kéxegke m'a Esaú aptawán'ák neptámen xapop apagkok nak, cham'a apheykencha'a nak Seír, kélteme kélnámakkok akke nahan kéxegke m'a. Yáwhok nahan kéxegke m'a; eyke katneykha sa' kélwáxok, 5 nágkólchetamák aqsa, hakte magkések ko'o kéxegke xama nekha enxoho m'a apkelókxa nak, hakte cham'a meteymog élekhahéyak nak ma'a Seír, apagkok apagko' ma'a Esaú aptawán'ák neptámen nak. Ko'o axta sekmésso m'a. 6 Ekha ekyánmaga sa' nahan chá'a kéxegke kólmaxnak ma'a kéltéyak kélámenyého enxoho chá'a, kólyánmagkasek sa' chá'a, kawomhok sa' nahan chá'a kélyánmagkasso kélyenágko enxoho chá'a m'a yegmen.’ 7 Hakte aptaqmelchessessegkek axta chá'a kéxegke Dios Wesse' kélagkok ma'a ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a; aphegkek axta kélnepyeseksa kéxegke ekweykmoho cuarenta apyeyam, apkeltaqmelchessegkek axta nahan neyseksa kélxega s'e ekyawakxa nak yókxexma meykexa énxet, meyke eyeymomáxche xama aqsok enxoho.
8 “Tén axta negyenseykmo m'a ámay ekmahéyak axta m'a Arabá, Elat tén han Esión-guéber, nélyeykhágweykmek axta m'a nenteme ennámakkok Esaú aptawán'ák neptámen xapop apagkok, apheykencha'a axta m'a Seír, cha'a nentamhákxexa axta nahan xama neghaxnencheyam negmako agmekxak ma'a ámay ekmahéyak axta m'a meykexa nak énxet Moab. 9 Tén axta Wesse' egegkok aptéma seyenagkama s'e: ‘Nágkólye'és aqsa exma m'a énxet'ák Moab, nágkólchetamák aqsa. Lot aptawán'ák neptámen ma'a. Magkések ko'o ketsék enxoho xapop kéxegke m'a apkelókxa nak. Ko'o axta sekmésso apagkok apagko' ma'a yókxexma Ar.’ 10 (Énxet'ák emitas axta apheykha nanók agko' axta xa apkelókxa nak, apteme axta énxet apkelyawe tén han apxámokma apagko', aphóxekche'ék axta nahan ma'a, aphawók axta m'a énxet apwesey axta Anac aptawán'ák neptámen, cham'a xama énxet apwenaqte axta. 11 Refaítas axta nahan apkenagkók ma'a énxet'ák, emitas axta eyke apkeltemeyk ma'a moabitas. 12 Cháxa yókxexma nak Seír, apheykha axta nanók ma'a horeos. Esaú aptawán'ák neptámen axta eyke apsawhomák apkelnapma, apmomchek axta m'a apkelókxa nak, apkelheykmek axta m'a, ekhawo apteméssessamakxa axta Israel ma'a apkelókxa apméssamakxa axta m'a Wesse' egegkok.) 13 ‘Kaxwo', —axta aptemék Wesse' egegkok—, kólxegekxa sa' makham, kólyeykhekxa sa' ma'a ényahamakxa nak yegmen Zéred.’ Nélyeykheykekxeyk axta m'a ényahamakxa nak yegmen.
14 “Treinta y ocho apyeyam axta weykmok ekyeykhe, eyeynókxa axta m'a sekxók nélánteyapma axta m'a Cadés-barnea ekweykmoho nélyeykheykekxo m'a ényahamakxa nak yegmen Zéred. Apsawhomákpek axta eyke apkeletsapma m'a énxet'ák kempakhakma yapmeyk, apheykencha'a axta chá'a m'a apkelpakxeneykegkaxa axta, ekhawo m'a apxeyenma axta katnehek naqsók ma'a Wesse' egegkok. 15 Wesse' egegkok apmopwána axta cháhapweykták ma'a énxet'ák nak, ekwokmoho apkeletsapma apyókxoho.
16 “Xama axta apsawhomákpoho apkeletsapma apyókxoho m'a kempakhakma yapmeyk nak, 17 epaqhetchessegkek axta ko'o m'a Wesse' egegkok. Axta aptemék seyenagkama s'e: 18 ‘Sakhem sa' emallánek ma'a néxa xapop nak Moab tén sa' emyekxak ma'a yókxexma Ar, 19 apkelwet'ak sa' agkok nahan ma'a amonitas, ná elye'és aqsa exma, nágyempakha nahan, hakte Lot aptawán'ák neptámen nahan ma'a, magkések nahan ko'o exchep nekha enxoho m'a xapop apagkok nak, hakte ko'o axta sekmésso yaqwayam etnehek apagkok apagko' ma'a.’ 20 (Keltamhomaxcheyk axta nahan refaítas xapop apagkok xa apkelókxa nak, hakte apheykha axta refaítas nanók agko' axta xa xapop nak, cham'a apkeltéma axta chá'a amonitas zamzumitas; 21 aptamhéyak axta énxet apkelyawe tén han apxámokma apagko', tén han apkelwenaqte, aphawók axta m'a Anac aptawán'ák neptámen, apteme axta xama énxet apwenaqte. Wesse' egegkok axta eyke apsawhomók apkelnapma apkelásenneykekxo m'a amonitas, tén axta apheykencha'a chá'a meyke néxa m'a apkelókxa nak. 22 Hawók axta nahan apteméssessamakxa axta m'a Esaú aptawán'ák neptámen, apheykencha'a axta m'a Seír, apsawhoma axta apkelnapma m'a horeos yaqwayam enxoho elhamok ma'a, ekwokmoho makham apheykha s'e negwánxa nak. 23 Hawók axta nahan ektémakxa axta m'a heveos, apheykencha'a axta m'a tegma nekha Gaza apsawhomákpo axta aptekyawoma apkelnapma m'a énxet'ák filisteos, apkelxegeykmo axta apkeleñama m'a Creta, keñe apkelhaya m'a apkelókxa nak.) 24 ‘¡Kólchempekxa néten —axta aptemék Wesse' egegkok—, kólxegekxa makham, kólyeykhekxa sa' ma'a wátsam Arnón! Agkések sa' ko'o kéxegke yaqwayam kólmok ma'a Sihón, apteme nak amorreos, wesse' apwányam nak ma'a Hesbón, ekweykekxoho m'a apchókxa nak. ¡Kólántex sa' ma'a xapop apagkok nak, kólempakha sa'! 25 Sakhem sa' ko'o weynhok sekmésso apkelmenaye kélmonye'e kéxegke m'a apyókxoho énxet apheykha nak keso náxop. Apkelleg'ak sa' agkok chá'a kólxénaxchek kéxegke, elpexyennók sa' chá'a apkelaye, kallegagkohok sa' chá'a apkelwáxok.’
Énxet'ák Israel apchaqhe wesse' apwányam Sihón
(Nm 21.21-30)
26 “Éláphassegkek axta ko'o apkelseykha amya'a aphakxa Sihón, wesse' apwányam nak ma'a Hesbón, apkeleñama m'a negheykegkaxa axta yókxexma meykexa nak énxet Cademot, yaqwayam etnehek yának yetlo ektaqmeleykha appeywa s'e: 27 ‘Hégho sa' negko'o ólyeykhak ma'a xapop apagkok nak, ólyetlók sa' eyke aqsa m'a ámay nak meyke nélyetnakhágwayam xama enxoho. 28 Selyaqye sa' eyke agyánmagkasek chá'a negko'o nentéyak negámenyého enxoho chá'a, tén han ma'a yegmen negyenágko enxoho. Wánxa eyke aqsa néltamho negko'o héghok ólyeykhak ma'a, 29 ektéma axta apchahayo negko'o nélyeykhaya apkelókxa m'a Esaú aptawán'ák neptámen, apheykencha'a axta m'a Seír, tén han ma'a moabitas apheykencha'a axta m'a Ar, ekwokmoho nélyeykhákxo m'a wátsam Jordán, tén han nélwokmo m'a apkelókxa apmáheyókxa nak hegmések ma'a Wesse' egegkok.’
30 “Axta eyke yahayók negko'o ólyeykhak xapop apagkok ma'a wesse' apwányam Sihón, hakte Dios Wesse' kélagkok nak kéxegke axta apkeltémo melyahakxeyk ma'a énxet'ák nak, yaqwayam enxoho yának kólmok kéxegke m'a, ekhawo nak makham ektémakxa s'e kaxwo' nak.
31 “Tén axta Wesse' egegkok aptéma seyenagkama s'e: ‘Ekméssek ko'o kéxegke Sihón se'e kaxwo' nak ekweykekxoho m'a ekyókxoho apchókxa nak; kólántex sa' kaxwók ma'a xapop apagkok nak, kólteme sa' kélagkok.’
32 “Apteyepmeyk axta eyke egmonye' m'a Sihón yetlo apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, yaqwayam enxoho hẽmpakhak negko'o m'a yókxexma Jahas; 33 Dios Wesse' egegkok axta eyke egmessók negko'o yaqwayam ólmok ma'a, negaqhegkek axta nahan yetlo apketchek ekweykekxoho m'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok. 34 Nélmomchek axta apyókxoho tegma apkelyawe apagkok, nennaqtawáseykha axta apyókxoho; nélnapmeyk axta m'a énxet, kelán'ák tén han ma'a sakcha'álétkók; méko axta xama enxoho negáyam. 35 Wánxa axta aqsa nélmoma negko'o yaqwayam antéhek egagkok ma'a aqsok apnaqtósso, tén han ma'a aqsok élmomnáwa nélwetágweykmo axta chá'a negko'o m'a tegma apkelyawe apagkok negmomakxa axta chá'a. 36 Méko axta xama enxoho tegma apwányam magmomakxa negko'o, axta eyeynamókxa m'a tegma apwányam Aroer, apyetnama nak ma'a nekha wátsam Arnón, tén han ma'a tegma apwányam apyetnama nak ma'a ekyapwátegweykenxa xapop, ekweykekxoho m'a Galaad; hakte Dios Wesse' egegkok axta apkeltémo ólmok negko'o m'a apyókxoho nak. 37 Wánxa axta aqsa negáyekmo negko'o mólnápomáxko m'a apkelókxa nak énxet'ák Amón, tén han ma'a ekyókxoho yókxexma nak ma'a wátsam Jaboc, tén han ma'a tegma apkelyawe apheykegko nak ma'a ekxámokmakxa nak meteymog élekhahéyak, tén han ma'a ekyókxoho mók yókxexma, meltémókxa axta chá'a ómpakhak ma'a Wesse' egegkok.