Las ciudades de refugio
(Nm 35.9-28)
1 »Cuando el Señor tu Dios haya destruido a las naciones cuya tierra el Señor tu Dios te da en posesión, y tú la hayas ocupado y habites en sus ciudades y en sus casas;
2 en la tierra que el Señor tu Dios te da en posesión apartarás tres ciudades.
3 Dividirás en tres partes la tierra que el Señor tu Dios te da en posesión, y arreglarás los caminos para que todo homicida pueda huir a ellas.
4 »Estas son las reglas para el homicida que huya a ellas: vivirá el que, sin proponérselo y sin antes haber tenido enemistad con su prójimo, lo hiera de muerte.
5 Por ejemplo, si va al monte a cortar leña en compañía de su prójimo y, al soltar el golpe con el hacha para cortar algún árbol, esta se suelta del mango y golpea a su prójimo y este muere; entonces podrá huir a una de estas ciudades, y quedar con vida.
6 De lo contrario, si el camino es largo, el que quiera vengar al muerto podría perseguir al homicida y alcanzarlo y, enfurecido, herirlo de muerte, cuando en realidad no merecía morir porque nunca antes medió enemistad con su prójimo.
7 »Por lo tanto, yo te mando que apartes tres ciudades.
8 Y si el Señor tu Dios ensancha tu territorio, como se lo juró a tus padres, y te da toda la tierra que prometió dar a tus padres,
9 entonces a estas tres ciudades añadirás tres más, siempre y cuando cumplas todos estos mandamientos que hoy te prescribo, y los pongas por obra, y ames al Señor tu Dios y vayas siempre por sus caminos.
10 Así no se derramará sangre inocente en la tierra que el Señor tu Dios te da en posesión, ni serás culpado de derramar sangre.
11 »Pero si alguien aborrece a su prójimo y lo acecha, y se levanta contra él y le quita la vida, aunque huya a alguna de estas ciudades
12 los ancianos de su ciudad mandarán sacarlo de allí, y lo entregarán al vengador del homicidio para que lo mate.
13 No lo compadezcas, sino quita de Israel al que derrame sangre inocente. Así te irá bien.
14 »Cuando tomes posesión de la tierra que el Señor tu Dios te da, no reduzcas los linderos de la propiedad de tu prójimo, que tus antepasados fijaron.
Leyes sobre el testimonio
15 »En caso de algún delito o pecado relacionado con alguna ofensa cometida, no se tomará en cuenta contra nadie a un solo testigo. La acusación se mantendrá solo por el testimonio de dos o tres testigos.
16 »Cuando algún testigo acuse falsamente a alguien,
17 las dos partes se presentarán delante del Señor, y delante de los sacerdotes y jueces que en esos días estén en funciones.
18 Los jueces investigarán el caso, y si el testigo resulta ser falso, y falsamente acusa a su hermano,
19 entonces se hará con él lo que él había pensado hacer con su hermano. Así quitarás el mal de en medio de ti,
20 y el resto de la gente se enterará y temerá, y no se volverá a cometer una maldad semejante en tu medio.
21 »No tengas compasión de nadie. Vida por vida, ojo por ojo, diente por diente, mano por mano, pie por pie.
Tegma apkelyawe apkelyexánegweykekxexa chá'a énxet'ák
(Nm 35.9-28Jos 20.1-9)
1 “Apmassésekmek sa' agkok Dios Wesse' kélagkok ma'a énxet'ák, apmésa sa' kéxegke yaqwayam kólmok ma'a xapop apagkok nak, ektáha nak makham apagkok ma'a, kélhakmo sa' ma'a tegma apkelyawe apagkok nak tén han ma'a apxanák nak, 2 kólpagkanek sa' apqántánxo tegma apkelyawe apkelókxa apmésakxa sa' ma'a Dios Wesse' kélagkok yaqwayam kóltéhek kélagkok kélagko', 3 kóllánekxak sa' nahan ámay ekmahéyak nak ma'a. Kólyeptagkok sa' nahan ántánxo yókxexma xapop apmésso nak ma'a Dios Wesse' kélagkok, yaqwayam sa' yepwának chá'a éxánegwakxak apyókxoho ektáha nak chá'a apchaqhe pók xama xa yókxexma nak. 4 Sa' emyekxak chá'a éxánegwakxak ewagkasakpok teyp ekyetno nak chá'a apyógkexma m'a, megkatnaha enxoho chá'a apmáheyo apagko' yaqhek ma'a pók tén han metaqnagkama axta chá'a m'a nanók axta. 5 Negyetcháseykekxoho, xama énxet apyetlól'a pók emhagkok naxma etegyek yántápak, tén ma'a apyenyénto enxoho póte eyaqtennek ma'a yántápak, kanextog ma'a póte akqátek, katyegwók ma'a pók keñe yaqhek, apwanchek sa' éxánegwakxak xama xa tegma apkelyawe nak, keñe sa' ewagkasakpok teyp. 6 Tayépek agkok ma'a ámay, peyk agkok exnésseshok mók xama m'a apnámakkok apagko' nak ma'a apketsapma, eyaqmaksek sa' yetlo aplómo apagko' ma'a ektáha nak apchaqhássesso pók, ethañekxak sa' nahan, keñe sa' yaqhek, neyseksa eykhe megkapayhémo nahan yaqwayam yetsapok ma'a, hakte méko axta chá'a apkenmexeykha pók ma'a nanók axta. 7 Cháxa keñamak séltamho nak kólpagkanek apqántánxo tegma apkelyawe, 8 apyánchessáseykxeyk sa' agkok Dios Wesse' kélagkok ma'a xapop kélagkok nak kéxegke tén han apmésa sa' ekyókxoho m'a xapop, ekhawo m'a apkeltennassama axta chá'a m'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke, 9 kólpagkanekxak sa' makham pók apqántánxo tegma apkelyawe apkelyexánegweykekxexa chá'a énxet'ák, kólyepetchásekxak ma'a apqántánxo nanók kélyéseykha nak, (kéllana enxoho chá'a s'e segánamakxa sekmésa exchek sakhem, kélásekha'awo enxoho chá'a m'a Dios Wesse' kélagkok tén han kélyetlawa enxoho chá'a m'a ámay apagkok). 10 Keñe sa' metekyewek chá'a énxet meyke nak apkeltémakxa s'e kañe' nak apchókxa, apméssamakxa axta Dios Wesse' kélagkok yaqwayam kóltéhek kélagkok kélagko', megkalpehemmek sa' nahan chá'a kéxegke ektáha kéllane xama nétsapma.
11 “Eyke m'a xama énxet apkelmexeykha nak chá'a pók apyetleykha nak chá'a m'a apmahágkaxa enxoho chá'a, ekwokmo katnehek aptahana keñe yaqhek, keñe natámen éxánegwakxak xama xa tegma apkelyawe apkelyexánegweykekxexa nak chá'a énxet'ák, 12 keñe sa' ma'a apkelámha apmonye'e nak tegma apwányam apagkok yának emakpok, yának sa' kólmések ma'a ektáha nak apnámakkok apagko' ma'a apketsapma, yaqwayam enxoho yának kólaqhek. 13 Nágkapyósho kóllano', keñe sa' kólmagkok chá'a kéxegke apmatñà énxet meyke nak aptémakxa m'a kañe' Israel. Keñe sa' tásek chá'a katnehek ekteyapma ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a.
14 “Nágkólyeykhássamho aqsa néxa xapop kélagkok xapop apagkok nak énxet'ák apheykha ketók kélheykegkaxa m'a apchókxa yaqwánxa sa' egkések ma'a Dios Wesse' kélagkok, cham'a ekxénamaxchexa axta chá'a néxa m'a nanók axta.
Segánamakxa ekxeyenma nak énxet'ák apweteykegkoho ektemegweykmohóxma apkelmopwancha'a amya'a
15 “Apxakkók sa' agkok chá'a apxeyenma apmáheyo esexnenak pók énxet, megkamaxcheyk sa' chá'a appeywa exének apkelane aqsok ekmaso agko' xama énxet, essenhan ma'a aqsok megyaqhémo. Wánxa sa' aqsa chá'a kamaxchek apkelxeyenma apmáheyo esexnenak pók ma'a apheyncha'a enxoho apqánet essenhan apqántánxo apkelxeyenma.
16 “Yetneyk sa' agkok xama énxet ekmaso nak aptémakxa apxeyenma pók apmopwána amya'a, appehésseyam nak apwete apkelane xama aqsok ekmaso agko', 17 apqánet sa' kólnaqlakxak ma'a aphakxa nak Wesse' egegkok tén han nápaqta'awók ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han ma'a énxet'ák segyekpelchémo apkeltamheykha nak chá'a xa ekhem nak. 18 Elanok sa' ektáhakxa m'a énxet'ák segyekpelchémo nak meyke aptawáseyo, wanchek sa' agkok amya'a aptáhakxa apxeyenma pók ma'a ektáha nak apxeyenma apwete, 19 kólhéshok sa' nahan kólteméssesek kéllegassáseykegkoho m'a apkeltamhókxa enxoho kólteméssesek ma'a pók nak. Keñe sa' kólmasséssók aqsok ekmaso ekteyapma kélnepyeseksa kéxegke. 20 Apkelleg'ak sa' agkok nahan ma'a nápakha nak, yeygkok sa', kamaskok sa' emáwhok chá'a elanagkok xa ektéma nak aqsok ekmaso. 21 Nágkapyósho chá'a kóllano': kólhésho chá'a mók ma'a apteméssesakxa enxoho, cham'a aplekkesa enxoho chá'a kélaqtek, apkentássesa enxoho chá'a kélma'ák, apyaqténchesa enxoho chá'a kélaktog, apyaqténchesa enxoho chá'a kélmenek.