El santuario único
1 »Estos son los estatutos y decretos que ustedes tendrán cuidado de poner por obra todos los días que ustedes vivan en la tierra que el Señor, el Dios de sus padres, les ha dado en posesión.
2 Destruirán por completo todos los montes altos y colinas, y todo árbol frondoso, donde sirvieron a sus dioses las naciones que ustedes van a heredar.
3 Derribarán sus altares, harán pedazos sus estatuas, echarán al fuego sus imágenes de Asera, destruirán las esculturas de sus dioses, y borrarán de aquel lugar su nombre.
4 Pero con el Señor su Dios no actuarán así,
5 sino que buscarán el lugar que el Señor su Dios escoja de entre todas sus tribus para poner allí la residencia de su nombre, y allá acudirán
6 para llevar sus holocaustos y sacrificios, diezmos, ofrendas elevadas, sus votos y ofrendas voluntarias, y las primicias de sus vacas y de sus ovejas;
7 allí también comerán ustedes y sus familias delante del Señor su Dios, y se regocijarán en todo lo que hagan y en lo que el Señor su Dios les haya bendecido.
8 No harán nada de lo que ahora hacemos aquí, donde cada uno hace lo que mejor le parece,
9 porque hasta el momento no han entrado al reposo y a la tierra que el Señor su Dios les da.
10 Pero cruzarán el Jordán, y habitarán en la tierra que el Señor su Dios les da como herencia, y él los hará reposar de todos los enemigos que los rodean, y vivirán tranquilos.
11 »En el lugar que el Señor su Dios escoja para poner allí su nombre, llevarán todas las cosas que yo les mando: holocaustos, sacrificios, diezmos, ofrendas elevadas, y lo mejor de los votos que hayan prometido presentar al Señor.
12 Y se regocijarán delante del Señor su Dios ustedes y sus hijos, hijas, siervos y siervas, y los levitas que habiten en sus poblaciones, ya que ellos no tienen ninguna propiedad entre ustedes.
13 Tengan cuidado de no ofrecer sus holocaustos en cualquier lugar que vean,
14 sino que deben ofrecerlos en el lugar de una de las tribus que el Señor escoja, y allí cumplirás con todo lo que yo te mando que hagas.
15 »Sin embargo, podrás matar y comer carne en todas tus poblaciones, según lo desees y según la bendición que el Señor tu Dios te haya dado. De ello podrá comer quien esté puro y quien esté impuro, como si se tratara de carne de gacela o de ciervo.
16 Pero la sangre no la comerán, sino que la derramarán sobre la tierra como si fuera agua.
17 Tampoco comerás en tus poblaciones el diezmo de tu grano, de tu vino o de tu aceite, ni las primicias de tus vacas, ni de tus ovejas, ni los votos que hagas, ni las ofrendas voluntarias, ni las ofrendas elevadas,
18 sino que las comerás delante del Señor tu Dios, en el lugar que el Señor tu Dios haya escogido; las comerás tú, y tu hijo y tu hija, y tu siervo y tu sierva, y el levita que habite en tus poblaciones, y te regocijarás delante del Señor tu Dios por todo lo que hayas hecho con tus manos.
19 Pero ten cuidado de no desamparar al levita todos tus días sobre la tierra.
20 »Cuando el Señor tu Dios ensanche tu territorio, como él te lo ha dicho, y tú digas: “Voy a comer carne”, porque deseas comerla, podrás hacerlo conforme a tu deseo.
21 Si está lejos de ti el lugar que el Señor tu Dios haya escogido para establecer allí su nombre, podrás matar alguna de las vacas o de las ovejas que el Señor te haya dado, tal y como te lo he ordenado, y comer toda la carne que quieras, dentro de tu ciudad.
22 Podrás comerla como si se tratara de carne de gacela o de ciervo, y también podrán comerla los que estén puros y los que estén impuros.
23 Pero debes ser firme en cuanto a no comer sangre, porque la sangre es la vida, así que no comerás la vida juntamente con su carne.
24 No la comerás, sino que la derramarás en tierra, como si fuera agua.
25 No la comerás, para que te vaya bien a ti, y a tus hijos después de ti, si es que haces lo recto a los ojos del Señor.
26 Pero tomarás lo que hayas consagrado, junto con tus votos, y lo llevarás al lugar que el Señor haya escogido,
27 y allí, sobre el altar del Señor tu Dios, ofrecerás tus holocaustos, y la carne y la sangre; allí la sangre de tus sacrificios será derramada sobre el altar del Señor tu Dios, y entonces podrás comer la carne.
28 Ten cuidado y escucha todas estas palabras que yo te mando, para que al hacer lo bueno y lo recto a los ojos del Señor tu Dios te vaya bien siempre, a ti y a tus hijos después de ti.
Advertencias contra la idolatría
29 »Cuando el Señor tu Dios haya destruido a tu paso las naciones de las que tú vas a tomar posesión, y las hayas tomado, y te hayas establecido en su tierra,
30 una vez que hayan sido destruidas delante de ti, ten cuidado de no tropezar al ir en pos de ellas. No preguntes acerca de sus dioses, ni digas: “Así como aquellas naciones servían a sus dioses, también yo les serviré.”
31 No trates así al Señor tu Dios, porque ellos hicieron con sus dioses todo lo que es repugnante, y que el Señor aborrece. ¡Incluso lanzaban al fuego a sus hijos y a sus hijas, como ofrenda a sus dioses!
32 »Ten cuidado de hacer todo lo que yo te mando que hagas. No le añadas nada, ni le quites.
Tegma appagkanamap wánxa xama
1 “Keso segánamakxa tén han nélánémaxchexa nak chá'a antéhek yaqwayam sa' kóllának chá'a kéxegke neyseksók kélheykha m'a xapop apmáheyókxa nak egkések kéxegke kélagkok ma'a kélyapmeyk nano' nak Dios Wesse' apagkok.
2 “Kólmasséssem sa' ekyókxoho apheykegkaxa nak chá'a elpeykeshok aqsok apcháyókxa énxet ma'a xapop yaqwánxa sa' chá'a kólmok: cham'a ekhéyak nak néten egkexe tén han ma'a egkexe náxap'awo nak tén han ma'a ekhéyak nak kóneg yenta'a élyentaxno pessesse agkok. 3 Kólyaqnegkessesák sa' ma'a apkelwatnamakxa nak chá'a aqsok. Kóltemessásekxa sa' nekha'a étkók ma'a meteymog apkeláncháséyak nak, kólwatneyásekxa sa' ma'a yámet awhók apkelpeykessamo nak chá'a, kólmasséssem sa' ma'a kéleykmássesso apcháyókxa nak chá'a; kólmasséssem sa' élxénamaxchexa nak chá'a xa aqsok nak.
4 “Nágkóltemésses aqsa kólpeykeshok Dios Wesse' kélagkok xa ektáha nak. 5 Elyésha sa' eyke xama yókxexma Wesse' egegkok yaqwánxa katnehek ekyetnamakxa apwesey nepyeseksa m'a énxet'ák kélagkok nak. Sa' nahan chá'a kélwanchek kéxegke kólmeyekxak kólpeykeshok ma'a yókxexma nak. 6 Sa' nahan chá'a kólnápok aqsok kélnaqtósso m'a tén han kólwatnek chá'a eñama megkólwagqayam ma'a. Sa' nahan chá'a kólsakxak aqsok kélpekkenma nak chá'a ekwayam diez xama aqsok kélagkok kélwete eñama kéltamheykha m'a, tén han ma'a aqsok kéláncheseykekxa nak chá'a kélnegkenma, tén han ma'a aqsok kéltennasso nak chá'a kóllának ma'a Dios tén han ma'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a Dios ekxeyenma agko' nak chá'a kélwáxok kólmések, ekhawo nahan ma'a émha amonye' ekwete étkók nak ma'a kélnaqtósso weyke tén han ma'a nepkések. 7 Sa' kóltawagkok chá'a kéltéyák nápaqtók Dios Wesse' kélagkok ma'a, kalpayhekxak sa' kélwáxok xamo' kélnámakkok kóllanok ektaqmalma ekteyapma ekyexna m'a aqsok kélcheneykekxa eñama kéltamheykha, apmésso ektaqmalma ekteyapma m'a Dios Wesse' kélagkok.
8 “Sa' eyke megkólwanchek kóltemegwók ma'a nentémakxa nak chá'a s'e, cham'a nenlane nak chá'a enxama m'a negmakókxa enxoho chá'a anlána'. 9 Makke kólwokmok makham kéxegke m'a yókxexma meykexa nak ektemegweykmohóxma apmáheyókxa nak egkések ma'a Dios Wesse' kélagkok. 10 Kélyeykhákxeyk sa' agkok ma'a neyp wátsam Jordán nak, tén han kélhakmo enxoho m'a apchókxa apmáheyókxa nak egkések, tén han ekmassa enxoho apkelya'assóxma m'a kélenmexma apwakhaya nak kélnepyáwa, tén han ektáha enxoho meyke agko' ektamheykha kélwáxok, 11 keñe sa' ma'a apkelyéságkaxa enxoho Dios Wesse' kélagkok yaqwánxa epekkenek ma'a apwesey, kólmések sa' chá'a kéxegke m'a ekyókxoho séltamho exchek kólmések: kélnaqtósso ektekyawa nak tén han ma'a élwatnamáxche nak eñama megkólwagqayam, tén han ma'a kélpekkenma nak chá'a ekwayam diez xama aqsok kélagkok kélwete eñama kéltamheykha, tén han ma'a aqsok kéláncheseykekxa nak chá'a kélnegkenma, tén han ma'a ekyókxoho mók aqsok kélyéseykha kélxeyenma nak chá'a kóllanaksek ma'a Wesse' egegkok. 12 Kóllanák sa' nahan kélessawássessamo nápaqtók Dios Wesse' kélagkok, yetlo m'a kélketchek tén han ma'a kélásenneykha naqsa nak, tén han ma'a levitas apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke, hakte melxaweykegkok ketse' enxoho xapop apagkok apagko' kélnepyeseksa kéxegke m'a énxet'ák nak.
13 “Nágkólwatnegwom aqsa chá'a aqsok kélnaqtósso yaqwayam kólmések Wesse' egegkok ma'a mók nekha kélhámxa enxoho chá'a; 14 wánxa sa' aqsa chá'a kélwanchek kóllánegwakxak ma'a apkelyéságkaxa sa' Dios Wesse' kélagkok xama apheykegkaxa m'a kélókxa xamo' nak. Sa' kóllának chá'a ekyókxoho séltamho exchek ko'o kóllának ma'a.
15 “Kélwanchek eyke chá'a kólnápok kélnaqtósso tén han kóltawagkok ápetek ma'a kélheykegkaxa nak chá'a kélmako enxoho chá'a, eñama apmésso m'a Dios Wesse' kélagkok. Kélwanchek kóltawagkok kélyókxoho kéxegke, megkeyxek ma'a élmanyása nak kélyempe'ék essenhan ma'a élmópeyo nak kélyempe'ék, ektémól'a antók ma'a yátapopyet aphápetek la'a essenhan ma'a xenaq ápetek. 16 Éma eyke megkeyméxchek kóltók, kólyegkenek sa' aqsa chá'a náxop, ektémól'a kólyegkenek ma'a yegmen.
17 “Megkólwanchek sa' kóltawagkok kéxegke kañe' tegma apwányam kélagkok ma'a kélpekkenma nak chá'a ekwayam diez ma'a hótáhap apaktek kélagkok, tén han ma'a vino kélagkok essenhan ma'a pexmok égmenek kélagkok nak, tén han ma'a émha amonye' ekpalleyam nak étkók ma'a weyke kélnaqtósso tén han ma'a nepkések, tén han ma'a ekyókxoho aqsok kéltennasso nak chá'a kólmések ma'a Wesse' egegkok, tén han ma'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a Dios ekxeyenma agko' nak chá'a kélwáxok kólmések. 18 Wánxa sa' aqsa kélwanchek kóltawagkok nápaqtók Dios Wesse' kélagkok ma'a apkelyéságkaxa sa' yókxexma; sa' kalpayhekxak chá'a kélwáxok nápaqtók Dios Wesse' kélagkok, yetlo kélketchek, kélásenneykha naqsa tén han levitas kóllanok ekyexna m'a aqsok kélcheneykekxa eñama kéltamheykha. 19 Kaxén sa' chá'a kélwáxok kólpasmok levitas neyseksa kélheykha m'a kélókxa.
20 “Apyánchessásekxeyk sa' agkok Dios Wesse' kélagkok ma'a xapop kélagkok, ekhawo m'a apxeyenma axta chá'a etnéssesek, kélmakak sa' agkok kéxegke m'a ápetek, kélwanchek sa' chá'a kóltók kélmaka enxoho. 21 Tayépek sa' agkok kélheykegkaxa kéxegke apkelyéságkaxa yaqwánxa epekkenek apwesey m'a Dios Wesse' kélagkok, kélwanchek sa' kólnápok chá'a weyke tén han nepkések apkelmésso nak chá'a Wesse' egegkok tén han kóltawagkok ekyókxoho kélmakókxa enxoho chá'a kóltawagkok ma'a kélheykegkaxa nak chá'a kéxegke, ekhawo m'a séltamho exchek ko'o kóltéhek. 22 Ektémól'a m'a yátapopyet aphápetek tén han xenaq ápetek, kélyókxoho kéxegke kélwanchek kóltawagkok, megkeyxek élmanyása kélyempe'ék tén han élmópeyo kélyempe'ék. 23 Éma eyke megkeyméxchek agko' kóltawagkok, hakte éma segmésso ekyennaqte egyempehek; megkeyméxchek chá'a kóltawagkok ekyetlómo ekyennaqtésso egyempehek ma'a ápetek nak. 24 Kólyegken sa' chá'a náxop ma'a ektémól'a kólyegkenek ma'a yegmen. 25 Nágkóltow, keñe sa' tásek chá'a katnehek ekteyapma ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a kéxegke yetlo kélketchek eñama kéllane ekpéwomo agko' nápaqtók ma'a Wesse' egegkok. 26 Keñe sa' ma'a aqsok kélmáheyo nak chá'a kólteméssesek kélmésso naqsa m'a Dios, tén han ma'a kéltennasso nak chá'a kóllána', kólsakxak sa' chá'a m'a apkelyéságkaxa sa' yókxexma m'a Wesse' egegkok. 27 Sa' kólnegkenek chá'a kélnaqtósso kélwatno m'a néten nak ekwatnamáxchexa aqsok apagkok ma'a Dios Wesse' kélagkok. Kólyegkenek sa' chá'a éma agkok kélnaqtósso kélnapma nak chá'a kéxegke m'a néten nak ekwatnamáxchexa aqsok apagkok ma'a Dios Wesse' kélagkok, keñe sa' ma'a ápetek nak kélwanchek chá'a kóltók.
28 “Kóleyxho, kóllána ekyókxoho m'a séltamho exchek ko'o kóllána', yaqwayam sa' kataqmelek chá'a ekteyapma ekyókxoho aqsok kéllanakxa enxoho chá'a kéxegke yetlo kélketchek, eñama kéllane m'a ekleklamókxa nak apwáxok Dios Wesse' kélagkok tén han ekpéwomo agko' nápaqto'.
Sẽlésso antéhek nélpeykessamo kéleykmássesso
29-30 “Apmasséssekmek sa' agkok Dios Wesse' kélagkok ma'a énxet'ák kélmaheyókxa nak kólmok kéxegke m'a apchókxa, kólántex sa' kéxegke m'a xapop apagkok nak appenchesa enxoho apmassésseyam, kólhakha sa' ma'a, eyke nágkólyetlókas aqsa apkeltémakxa nak ma'a énxet'ák nak, nágkólchetam nahan ma'a aptamheykegkaxa nak chá'a elpeykeshok ma'a aqsok apkeláyókxa. 31 Nágkóltemésses aqsa Dios Wesse' kélagkok kólpeykeshok xa ektáha nak, hakte ekyókxoho aqsok élmasagcha'a megkaleklamakxa agko' nak apwáxok elanok Wesse' egegkok apkeláneykegkok ma'a énxet'ák nak, yaqwayam elpeykeshok ma'a aqsok apcháyókxa. Weykmók chá'a apkelwatnésso apketchek ma'a aqsok apcháyókxa nak.
32 “Kóllána sa' chá'a ekyókxoho m'a séltamho nak kóllána', meyke kélyepetcháseykekxa mók amya'a tén han meyke kélmassésso xama enxoho.