La escritura en la pared
1 El rey Belsasar ofreció un gran banquete a mil de sus príncipes, y en presencia de todos ellos bebió vino en exceso.
2 Animado por el vino, Belsasar mandó traer los vasos de oro y de plata que Nabucodonosor, su padre, había sustraído del templo de Jerusalén, para que bebieran en ellos tanto él como sus invitados de importancia, y sus mujeres y concubinas.
3 Y así, le fueron llevados los vasos de oro que se habían sustraído del templo de Dios en Jerusalén, y el rey y sus invitados bebieron en ellos, lo mismo que sus mujeres y concubinas.
4 Embriagados de vino alabaron a los dioses de oro, plata, bronce, hierro, madera y piedra.
5 En ese mismo instante aparecieron los dedos de una mano humana que, a la luz del candelero, escribía sobre la parte blanca de la pared del palacio. Al ver el rey la mano que escribía,
6 se puso pálido y, sin saber qué pensar de esto, perdió las fuerzas y las rodillas comenzaron a temblarle.
7 Con grandes gritos, mandó llamar a los magos, hechiceros, adivinos y sabios de Babilonia, y les dijo:
«A quien pueda leer lo que está allí escrito, y me diga lo que significa, se le vestirá de púrpura, se le pondrá un collar de oro en el cuello, y se le nombrará tercer señor del reino.»
8 Todos los sabios del reino fueron llevados ante el rey, pero ninguno de ellos pudo leer la escritura ni decir al rey su significado.
9 Eso preocupó mucho al rey Belsasar, quien se puso pálido mientras sus príncipes no sabían qué hacer.
10 Pero la reina, que al oír las palabras del rey y de sus príncipes había entrado al salón del banquete, dijo:
«¡Que Su Majestad viva para siempre! No se preocupe Su Majestad con esos pensamientos que tiene, ni se ponga pálido.
11 En el reino de Su Majestad hay un hombre en el que habita el espíritu de los dioses santos. Cuando el padre de Su Majestad vivía, se encontró que dicho hombre estaba iluminado por la inteligencia y la sabiduría que solo tienen los dioses. A ese hombre, Nabucodonosor, padre de Su Majestad, lo constituyó jefe de todos los magos, astrólogos, hechiceros y adivinos,
12 porque en él se halló un espíritu mayor de ciencia y entendimiento para interpretar sueños, descifrar enigmas y resolver dudas. Ese hombre es Daniel, a quien el padre de Su Majestad puso por nombre Beltsasar. Mande Su Majestad llamar a Daniel, y él le dirá lo que significa esa escritura.»
13 Cuando Daniel fue llevado a la presencia del rey, este le dijo:
«¿Eres tú el Daniel que mi padre trajo de Judea, que vino entre los cautivos de Judá?
14 He oído decir que el espíritu de los dioses santos está en ti, y que en ti se halla más luz, entendimiento y sabiduría.
15 Han sido traídos a mi presencia sabios y astrólogos, para que lean esta escritura y me digan lo que significa, pero ninguno de ellos ha podido decirme lo que esto significa.
16 Sin embargo, he oído decir que tú puedes hacer interpretaciones y resolver dificultades. Si puedes leer esta escritura y decirme ahora lo que significa, serás vestido de púrpura, se te pondrá en el cuello un collar de oro, y se te nombrará tercer señor del reino.»
17 Allí, en presencia del rey, Daniel respondió:
«Su Majestad puede reservarse esos dones, o puede darlos a otros como recompensa. Yo descifraré para Su Majestad esta escritura, y le diré lo que significa.
18 El Dios altísimo dio al rey Nabucodonosor, padre de Su Majestad, el reino, la grandeza, la gloria y la majestad.
19 Por causa de la grandeza que Dios le dio, todos los pueblos, naciones y lenguas temblaban de miedo ante él, y él le quitaba la vida o se la daba a quien quería; a unos los engrandecía y a otros los humillaba.
20 Pero su corazón se envaneció, y se endureció su espíritu orgulloso, y por eso fue depuesto del trono y despojado de su gloria.
21 Expulsado de entre los hombres, su mente se volvió semejante a la de las bestias, y convivió con los asnos monteses. Fue alimentado con hierba, como los bueyes, y su cuerpo lo empapó el rocío del cielo, hasta que reconoció que el Dios altísimo es el señor del reino de los hombres, y que él entrega dicho reino a quien él quiere.
22 Pero Su Majestad Belsasar no ha humillado su corazón ante Dios, aun cuando sabe todo esto y es hijo del rey Nabucodonosor.
23 Lejos de eso, Su Majestad, en su soberbia, se ha levantado contra el Señor del cielo, ha mandado traer los vasos del templo de Dios, y tanto Su Majestad como sus invitados, y sus mujeres y concubinas, han bebido vino en ellos. Y no solo eso, sino que Su Majestad ha dado alabanza a dioses de plata y oro, y de bronce, hierro, madera y piedra, ¡dioses que ni ven ni oyen nada, ni saben nada! En cambio, Su Majestad nunca ha honrado al Dios en cuya mano está su vida y todos sus caminos.
24 »Por eso ha salido de la presencia de Dios la mano que ha trazado esta escritura.
25 Lo que la escritura dice es lo siguiente: MENE, MENE, TEKEL, PARSIN.
26 Y lo que significa es: MENE: Dios ha llamado a cuentas al reino de Su Majestad, y le ha puesto fin.
27 TEKEL: Dios ha pesado a Su Majestad en una balanza, y su peso deja mucho que desear.
28 PARSIN: Dios ha dividido el reino de Su Majestad, y se lo ha dado a los medos y a los persas.»
29 Belsasar ordenó entonces que Daniel fuera vestido de púrpura, que se le pusiera en el cuello un collar de oro, y que fuera proclamado como el tercer señor del reino.
30 Esa misma noche Belsasar, rey de los caldeos, murió asesinado,
31 y el reino quedó en manos de Darío de Media, cuando este tenía sesenta y dos años.
Tegma nápakha kéltáxésso
1 Apkelanak axta ektámáxche ekyawe Belsasar, wesse' apwányam nak Babilonia, apkeláneyáha axta mil énxet'ák ekyawe nak kéláyo m'a apchókxa', apyenágkek axta vino yetlo wesse' apwányam ma'a ektáha axta apkeláneyeykha. 2-3 Chátsegwokmek axta apyenéyak vino, apkeltamhók axta kólsantagkasek egheykok Belsasar, tén han egheykok élyawe sawo élyátekto élmomnáwa, keñe han sawo élmope élmomnáwa, apkelseykekxa axta Nabucodonosor, apyáp axta, éleñama tegma appagkanamap nak Jerusalén. Kélsánteyk axta m'a egheykok tén han egheykok élyawe, apkelmáha axta apyena wesse' apwányam vino xa egheykok nak, yetlo apnaqteyegka'a, tén han kelán'a apkelmeykha naqsa, keñe han ma'a apyókxoho ektáha axta apkeláneyeykha epásegwók ektámáxche ekyawe. 4 Apyókxoho axta apyenágkok vino, apkelpeykásawók axta m'a aqsok apkeláyókxa nak, élánamáxche nak sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén sawo ekmope ekmomnáwa, sawo ekyexwase, sawo ekyentaxno, yántéseksek tén han meteymog.
5 Pelakkassek axta ektepa xama kélmek, yetlókok axta han ektáxésso kélaphék ma'a nápakha tegma ekpayhókxa axta éltátchesakxa m'a cháléwasso. Xama axta apwet'a wesse' apwányam ektáxésa kélmek ma'a nápakha tegma, 6 mopeykxók axta nápat, apkelpexyennegkek axta apkeye. 7 Tén axta apyennaqtésa appeywa apkelwónencha'a m'a apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamáxche', tén han énxet ekha apmopwancha'a, tén han apwetayo nak chá'a aqsok yaqwánxa katnehek, apheykha nak Babilonia, aptáhak axta apkeláneya s'e:
—Énxet ektáha enxoho apkelyetsete xa kéltáxésso nak, keñe han séltennasso enxoho ko'o ektémakxa ekpeywa, kóltaxneyásekxak sa' apáwa apmomnáwa hómáyok, kólnatmeyásekxak sa' han cadena sawo ekyátekto ekmomnáwa, exek sa' chá'a m'a ketók sekhamakxa nak ko'o, sektémakxa nak wesse' apwányam.
8 Apkelántaxneyk axta kañe' tegma m'a apyókxoho ekha nak apkelmopwancha'a, apkelásenneykha axta m'a wesse' apwányam, méko axta eyke apya'áseykegkoho enxoho ektémakxa kéltáxésso, tén han apmopwána eltennásekxohok ma'a wesse' apwányam. 9 Yágwokmók axta aqsa apyegwakto apkeye m'a wesse' apwányam Belsasar, mopeykxók agko' axta nápat. Axta elya'ásegkok aptamhágkaxa m'a énxet'ák ekyawe nak kéláyo apagkok ma'a wesse' apwányam, 10 leg'ak axta apkelpáxameykha wesse' apwányam ma'a egken, tén han ma'a énxet'ák ekyawe kéláyo ektáha axta apkeláneyeykha, yetlókok axta han ektaxnegwayam ma'a élánéxchexa axta ektámáxche ekyawe, axta táhak se'e:
—¡Megkamassegwomek sa' apteme wesse' apwányam! Nágkatneykha apwáxok, nágkamópekxa nápát, 11 hakte apheyk xama énxet se'e aptémakxa nak xép wesse' apwányam, appékessáseyak nak chá'a m'a Dios appagkanamap espíritu apagkok. Hakte cham'a aptémakxa axta wesse' apwányam ma'a apyáp axta exchep wesse', cháxa énxet nak, wetamaxcheyk axta ektaqmalma apyekpelchémo aqsok, tén han apmopwána, keñe han apya'áseykegkoho aqsok, ektéma nak ma'a aqsok kéláyókxa'. Axta keñamak wesse' apwányam Nabucodonosor, apyáp axta exchep wesse', apteméssessama apkemha apmonye' nepyeseksa apkelyohóxma, tén han apkelya'áseykegkoho nak chá'a aqsok ekpowásamáxche, ekha nak apkelmopwancha'a, tén han apwetayo nak chá'a aqsok yaqwánxa katnehek ma'a apchókxa nak, 12 hakte cham'a Daniel, apteméssessama axta apwesey wesse' apwányam Beltsasar, apyetnegkek axta apwáxok ma'a espíritu apya'áseykegkoho apagko' nak aqsok, tén han apmopwána, tén han apyekpelchémo, keñe han apya'áseykegkoho ektémakxa kélwanmagko, apmopwána exének ektémakxa m'a amya'a megkólya'áseyak nak, tén han elánekxak ma'a aqsok ekmáske nak ampékásekxa'. Yáneyha sa' Daniel wesse', sa' eltennaksek ektémakxa kéltáxésso nak nápakha tegma.
13 Kélyentamákxeyk axta Daniel aphakxa m'a wesse' apwányam, aptáhak axta wesse' apwányam apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Xeyepya Daniel? ¿Xeyepya axta han apkelxegexma'a m'a judíos apkelmoma axta wesse' apwányam Nabucodonosor, táta axta ko'o, kéleñama axta kélnaqleykenta m'a Judea? 14 Eklegayak ko'o exchep apha apwáxok Dios espíritu apagkok, tén han ektaqmalma apyekpelchémo, keñe han apmopwána aqsok, tén han apyekpelchémo aqsok. 15 Kélnaqlánteyk eykhe ekha nak apkelmopwancha'a s'e apheykha nak seyókxa', yaqwayam elyetsetek se'e amya'a nak, tén han héltennaksek ektémakxa', makke elya'ásegkok ektémakxa'. 16 Eklegayak eyke ko'o exchep apmopwána exnek epékásekxak aqsok ekpowásamáxche, tén han ekmáske nak agya'asagkoho'. Apwanchek sa' agkok xép apkelyetseta s'e amya'a nak, tén han séltennásekxo enxoho ektémakxa, wának sa' kóltaxneyásekxak apáwa apmomnáwa hómáyok, tén han kólnatmeyásekxak cadena sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén han exek ketók sekhakxa sektémakxa nak wesse' apwányam.
17 Aptáhak axta Daniel apchátegmowágko:
—Katnehek agkok xa aqsok apmáheyo nak hélmések aqsa wesse', egkés pók énxet apmáheyo nak exnések ma'a apxagkok aptaqmalma nak. Alyetsetchesek sa' eyke aqsa ektáhakxa nak kéltáxésso nápakha tegma wesse'.
18 “Dios meyke nak ekhémo axta apmésso aptémakxa axta wesse' apwányam Nabucodonosor, apyáp axta exchep wesse', tén han apcheymákpoho, tén han ekha kéláyo. 19 Elyahakxohok axta chá'a apyókxoho énxet'ák, tén han ma'a énxet'ák mók ektémakxa nak chá'a apkelpaqmeyesma, elpexyennók axta chá'a apmonye', eñama m'a ektémakxa axta apmésso ekha apmopwána m'a Dios. Elnápok axta chá'a m'a apmakókxa enxoho chá'a elnápok, melnápek axta chá'a memakókxa enxoho chá'a elnápok, ekha kéláyo axta han chá'a etnéssesek ma'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek, mékoho axta han chá'a etnéssesek ma'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek. 20 Xama axta apmoma eyeymáxkoho apwáxok, tén han aptéma ekyennaqte apwáxok yetlo apcheymákpoho, keñe kélyementameykekxo m'a aptémakxa axta ekha apmopwána, tén han apcheymákpoho apteme wesse' apwányam. 21 Kéltekkessegkek axta nepyeseksa apnámakkok, aqsok nawhak axta aptamheykekxa'; yámelyeheykok nawha'ák axta appaxqeykha, pa'at axta aptók ektémól'a weyke, yássessegkek axta yálye m'a apyókxa, ekwokmoho apya'ásegwokmo ekha apmopwána m'a Dios meyke nak ekhémo, nepyeseksa m'a aptamheykegkaxa nak chá'a kelwesse'e apkelwányam énxet, tén han apteméssesso chá'a apkeláneykha apchókxa m'a apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek. 22 Tén han xépxa wesse' Belsasar, ektáha axta apketche m'a Nabucodonosor, apya'ásegkok eykhe m'a ektémakxa axta m'a, makke eyeylaqtéssók apwáxok. 23 Apkenmexeykekxeyk xép Wesse' egegkok, apkeltémo kólsantagkasek egheykok tén han egheykok élyawe ekhéyak axta m'a tegma appagkanamap, apkelmáha axta apyena vino xa, yetlo m'a ektáha axta apkeláneyeykha, apkelpeykásawók han ma'a aqsok kéláyókxa élánamáxche nak sawo ekyátekto ekmomnáwa, tén han sawo ekmope ekmomnáwa, sawo ekyexwase, sawo ekyentaxno, yántéseksek tén han meteymog; aqsok kéláyókxa megkate nak exma, megkañe nak ektemegweykmoho exma, megkay'áseyak nak aqsok. Melpeykessamók ma'a Dios apmésso nak apyennaqte wesse', tén han apmésso nak chá'a ekyókxoho m'a apkelanakxa enxoho chá'a. 24 Cháxa keñamak apcháphasa nak kélaphek ektáxésa s'e ektéma nak amya'a: 25 MENÉ, MENÉ, TEKEL tén han PARSÍN. 26 Cháxa ekteme xa amya'a nak: MENÉ: Dios apkelyetsáteykegkok ekwánxa ekhem apteme wesse' apwányam xép, wesse', appekkenchessek han néxa; 27 keñe TEKEL ekxeyenma: kélyetsáteyák xép kelyetsáteyak wesse', apkexyókok han; 28 keñe PARSÍN ekxeyenma: ekyeptamáxche neyseksa m'a aptémakxa nak wesse' apwányam, énxet'ák medos sa' kólmeyásekxa', tén han persas.”
29 Yetlókok axta han apkeltémo kólántaxneyásekxak apáwa apmomnáwa hómáyok wesse' apwányam Belsasar ma'a Daniel, keñe han apkeltamho kólnatmeyásekxak ma'a cadena sawo ekyátekto ekmomnáwa, keñe axta apkeltennásegko apyókxoho énxet'ák, peya kaxwók exek ketók aphakxa m'a Daniel aptémakxa nak wesse' apwányam.
30 Cháxa axta'a nak, apmatñakxa axta m'a Belsasar, wesse' apwányam apagkok axta m'a caldeos, 31 apmákxeyk axta aptémakxa nak wesse' apwányam ma'a Darío, apkeñama axta m'a yókxexma Media. Sesenta y dos apyeyam apagkok axta m'a Darío.