Pablo en la isla de Malta
1 Una vez a salvo, supimos que la isla se llamaba Malta.
2 Allí los habitantes nos trataron con mucha amabilidad. Como estaba lloviendo y hacía mucho frío, nos recibieron a todos con una fogata que hicieron.
3 Pablo fue entonces a recoger algunas ramas secas para echarlas al fuego, pero una víbora que huía del calor se le prendió de la mano.
4 Cuando los lugareños vieron que la víbora pendía de su mano, se dijeron unos a otros: «Con toda seguridad este hombre es un homicida, pues logró escapar del mar, pero la justicia lo ha alcanzado y no lo dejará vivir.»
5 Pero Pablo se sacudió la víbora y esta cayó en el fuego, sin que Pablo sufriera ningún daño.
6 La gente esperaba que Pablo se hinchara o cayera muerto; pero como después de mucho esperar vieron que no le pasaba nada, cambiaron de parecer y lo consideraban un dios.
7 En aquella isla las propiedades eran de un hombre importante llamado Publio, quien nos recibió y amablemente nos hospedó durante tres días.
8 Y resultó que el padre de Publio estaba enfermo. Tenía fiebre y disentería, y estaba en cama. Pero Pablo fue a verlo y, luego de orar por él, le impuso las manos y lo sanó.
9 Cuando se supo lo que Pablo había hecho, otros de la isla con distintas enfermedades vinieron a él, y también fueron sanados.
10 En agradecimiento, nos trataron con mucha amabilidad, y cuando zarpamos nos llenaron de todas las provisiones necesarias.
Pablo llega a Roma
11 Después de haber estado tres meses en la isla, nos hicimos a la mar en una nave alejandrina que había pasado el invierno allí, y que tenía por insignia a los dioses Cástor y Pólux.
12 Llegamos a Siracusa, y allí nos quedamos tres días.
13 Luego seguimos la costa y llegamos a Regio; un día después tuvimos viento del sur, y al segundo día llegamos a Puteoli,
14 donde hallamos algunos hermanos, los cuales nos pidieron quedarnos con ellos siete días; luego fuimos a Roma.
15 Cuando los hermanos supieron de nosotros, salieron a recibirnos hasta el Foro de Apio y las Tres Tabernas. Al verlos, Pablo dio gracias a Dios y recuperó el ánimo.
16 Al llegar a Roma, el centurión entregó los presos al prefecto militar, pero a Pablo se le permitió vivir aparte, bajo la vigilancia de un soldado.
Pablo predica en Roma
17 Tres días después, Pablo convocó a los judíos más importantes, y cuando todos estuvieron reunidos, les dijo: «Hermanos míos, yo no he cometido ningún mal contra el pueblo ni contra las costumbres de nuestros padres; sin embargo, me aprehendieron en Jerusalén y me entregaron al poder de los romanos.
18 Estos examinaron mi caso y quisieron ponerme en libertad, pues no hallaron ninguna razón para condenarme a muerte.
19 Pero como los judíos se opusieron, me vi obligado a apelar al emperador, aun cuando no tengo nada en contra de mi pueblo.
20 Por esta razón los he llamado, pues quería verlos y hablar con ustedes. ¡Me encuentro encadenado por creer en la esperanza de Israel!»
21 Ellos le dijeron: «Nosotros no hemos recibido de Judea ninguna carta en relación contigo, ni ha venido ninguno de los hermanos a denunciarte o a decir algo malo acerca de ti.
22 Pero nos gustaría que nos dijeras lo que piensas, pues sabemos que por todas partes se habla en contra de esta secta.
23 Pablo les señaló un día para reunirse, y muchos acudieron al lugar donde se hospedaba, y desde la mañana hasta la tarde les habló del reino de Dios, citando tanto la ley de Moisés como a los profetas para convencerlos acerca de Jesús.
24 Algunos concordaban con lo que Pablo decía, pero otros no creían.
25 Y como no se pusieron de acuerdo, al retirarse Pablo les dijo: «Bien habló el Espíritu Santo a nuestros padres por medio del profeta Isaías, cuando dijo:

26 »“Ve a este pueblo, y dile:
Ustedes oirán, pero no entenderán;
Verán, pero no percibirán.
27 Porque su corazón se ha endurecido,
Y sus oídos son incapaces de oír.
Han cerrado sus ojos, para no ver
ni oír, ni entender bien;
para que no se conviertan
y yo los sane.”

28 »Por lo tanto, deben saber que a los no judíos se les envía esta salvación de Dios, y ellos sí oirán.»
29 Al oír esto los judíos, se fueron luego de discutir largamente entre ellos.
30 Pablo permaneció dos años enteros en una casa alquilada, y allí recibía a todos los que iban a verlo;
31 y sin ningún temor ni impedimento les predicaba acerca del reino de Dios y les enseñaba acerca del Señor Jesucristo.
Pablo apwayam egkexe étkok Malta
1 Xama axta nélweykmo néten xapop yetlo meyke sentémakxa negyókxoho, nélya'ásegweykmek axta egkexe étkok neyseksa nak wátsam ekwányam ekwesey Malta. 2 Ẽlápeykha axta nahan negyókxoho m'a énxet'ák ektáha axta apheykegkaxa apancha'awók ma'a; apyánchessamók axta nahan apkelwatnéyak táxa, hakte máméyak axta, samágek axta anhan, ẽlwóneykha axta apkeltémo ólextagkok. 3 Apkelwatnegkek axta nahan yántapák apyekhámeykha axta m'a Pablo, teyepmeyk axta nahan xama yéwa ényahama eyáya táxa ekmexanma, kelpextehetweykmek axta apmek Pablo. 4 Xama axta apkelweteya énxet'ák ekmakheykencha'a yéwa apmek ma'a Pablo, axta aptemék chá'a apkelpaqhetchásamákpoho s'e: “Apchaqhe pók ko'óneyk xa énxet nak, apwagkáseykpek eykhe teyp ma'a neyseksa wátsam ekwányam keñe m'a aqsok kéláyókxa ekhéssessamo nak chá'a mók élánamáxche aqsok megka'awo eweynchamha chá'a.”
5 Apyeykessegkek axta eyke Pablo aptegkessama neyseksa táxa m'a yéwa. Méko axta nahan ektémakxa natámen. 6 Apyókxoho axta nahan apkelhaxneykegkok keyphehek essenhan katlakkasek aqsa eyaqnenek yetsapok; xama axta ekwenaqtama apkelhaxnéyak, apkelweteya megkatnégwokmohoxma, apkelyaqmagkassegkek axta mók ektémakxa élchetamso apkelwáxok, apkelxeyenmeyk axta Pablo apteme xama dios.
7 Heykegkek axta anhan xapop, nekha axta xa yókxexma nak, ektáha axta apagkok ma'a énxet apwesey axta Publio, apteme axta apkemha apmonye' apagko' ma'a egkexe étkok neyseksa wátsam ekwányam nak, cham'a sẽlmoma axta negko'o takha' tén han sẽlápeykencha'a axta ekweykmoho ántánxo ekhem. 8 Apháxamákpek axta nahan ma'a Publio apyáp. Negmasse ekmexanma egyempehek axta entemék, tén han kalekleyam antésha. Apya'áyekmek axta Pablo apteyánegweykmo m'a, keñe axta natámen apteme nempeywa nélmaxnagko, appaknegweykmók axta tén axta aptaqmelchesseykmo. 9 Tén axta apkelweykmo nahan pók apkelháxamap apheykha axta m'a egkexe étkok nak, kéltaqmelchesseykmek axta nahan. 10 Keltaqmeleykha agko' axta apkelwáxok senlányo, keñe axta nélchánteykekxo makham yántakpayhe, ẽlméssek axta ekyókxoho aqsok yaqwayam ólmaha neyseksa nélxega.
Pablo apwayam Roma
11 Xama axta aptéma apqántánxo pelten negheykha m'a egkexe étkok neyseksa wátsam ekwányam, nélchánteykekxeyk axta yántakpayhe ekyetnayam axta ekweykmo ekhem apmopsamágexa m'a; Alejandría axta keñamak ma'a, aqsok kéláyókxa Cástor tén han Pólux axta nahan yetnók kéleykmassáseykha m'a awéhek nak yántakpayhe. 12 Nélweykmek axta m'a Siracusa, cham'a negheykenxa axta nahan ántánxo ekhem ma'a, 13 cha'a nélchampeykekxexa axta makham nélxega nélyetleykekxo neyáwa' ekweykekxoho m'a Regio. Keñe axta mók ekhem apkexchaheykmo yeyam, nanók axta entemék nélweykmo m'a Pozzuoli, 14 nélwetágweykenxa axta nápakha énxet'ák melya'ásseyam, apkeltémo axta aghakha xamo' ekweykmoho xama semána; tén axta nélweykmo m'a Roma. 15 Nanók axta nahan apkellege amya'a ẽlyáxeg'a melya'ásseyam apheykha nak Roma negmáheyo ólwomok negko'o m'a; axta keñamak sénlanyexeykmo ekweykmoho m'a Foro nak Apio, tén han yókxexma kéltémakxa nak Tres Tabernas. Xama axta apkelweteya Pablo, apméssegkek axta ekxeyenma apwáxok Dios, apyenneykekxók axta nahan. 16 Xama axta nélweykmo m'a Roma, kélhayók axta exek apxakkók ma'a Pablo, xama sẽlpextétamo axta aqsa nahan aptaqmelchesso.
Pablo apha Roma
17 Ántánxo ekhem axta entemék apwayam Pablo m'a, apkeltémók axta kólnaqlósawakxak Pablo m'a apkelámha apmonye'e nak judíos apheykha axta m'a Roma. Xama axta apchaqneykekxo, axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Élyapma', malaneyk ko'o xama enxoho m'a énmexma nak judíos tén han énmexma nak ma'a apkeltémakxa axta ẽlyapmeyk nano', ekmomaxcheyk axta eyke ko'o m'a Jerusalén sélméssama m'a romanos, 18 cham'a apmáheyo axta eykhe heyenyekxak natámen sélmaxneyeykha, hakte axta elweteyk xama enxoho ekpayhawo nak ko'o yaqwayam amátog. 19 Axta eyke eltémok ma'a judíos, keñe sélmaxnagkama aqsa ko'o séltémo etnehek sékpelchémo m'a wesse' apwányam Roma, meykexho eykhe ko'o yaqwayam alxének alsexnenak ma'a sekpeywomo xamo' nak. 20 Cháxa keñamak séláneyáncha'a nak kéxegke, yaqwayam enxoho alweta', tén han alpaqhetchesaxkoho'; hakte cháxa nélhaxanma nak negko'o agwetak nenteme nak israelitas xa, setnahakxa nak ko'o kélnaqteta emék cadenas se'e.
21 Axta aptemék apkenagkama énxet'ák se'e:
—Manxawagweykták negko'o xama enxoho weykcha'áhak kéláphasso eñama Judea ekxeyenma nak xép, mehẽltennásseykták nahan chá'a negko'o xama enxoho ẽlyáxeg'a judíos apkelweykta nak chá'a apkeleñeykta m'a, elxének ekmaso exchep. 22 Egmenyeyk negko'o anlegak ektémakxa élchetamso apwáxok xép, hakte negya'ásegkók negko'o ekxénamaxko chá'a ekmaso ekyókxoho yókxexma xa axnagkok nélxekmowásamáxche nak.
23 Tén axta appekkenma xama ekhem, apxámok axta nahan énxet apkelmeyáyekmo m'a aphamakxa axta Pablo. Axto'ók axta nahan apcheynamo apkeltennáseykha Pablo énxet'ák ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ekweykmoho taxnám. Apkelenxáneykmek axta etnéssesek melya'ásseyam Jesús, apchásenneykekxo m'a Moisés axta segánamakxa apagkok, tén han ma'a apnaqtáxéséyak axta m'a Dios appeywa apkellegasso. 24 Nápakha axta nahan kelmák apkelwáxok ma'a ektémakxa axta apkeltenneykha Pablo, keñe axta nahan nápakha apkelya'ásseykmo. 25 Xama axta megkaxnémo mók apkelpaqmeyesma, apkeltaqheykekxeyk axta. Axta aqsa nahan aptemék apkelanagkama Pablo s'e:
—Apchaqhássessamók axta Espíritu Santo apkelxeyenma apkeltémakxa m'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke, apchásenneykekxo axta eñeksek ma'a Isaías apteme axta Dios appeywa aplegasso, aptéma axta appeywa s'e:
26 ‘Exeg, etne sa' elának xa énxet'ák nak:
Ellegak sa' eykhe, melya'asagkehek sa' eyke;
elanok sa' eykhe, melwetyek sa' eyke;
27 hakte kalyeha'ak apkelwáxok xa énxet'ák nak,
apkelapmeyk nahan ma'a apeyk'ák,
apnaqtenchessegkek nahan ma'a apaqta'ák
yaqwayam enxoho melwetyehe',
tén han mellegye',
tén han melya'asagkehe';
yaqwayam enxoho metnekxeyk
ko'o mehey'ásseyam,
keñe mamasséssesek ma'a
ektamheykegkaxa nak.’
28 Kólya'asagkoho sa' kéxegke, cháxa nélwagkásamáxche teyp eñama nak Dios, peya nahan elmésagkok kaxwók ma'a énxet'ák metnaha judíos, sa' eyke elyahakxohok ma'a. 29 Xama axta aptéma appeywa Pablo xa, apkeltaqheykekxeyk axta m'a judíos, xámok axta anhan apkelpaqhetchásamákpoho.
30 Apqánet apyeyam axta apha Pablo m'a tegma apmeykegkaxa axta yaqwatakxoho, apkelmomakxa axta chá'a takha' apyókxoho ektáha axta chá'a apkelya'áyam. 31 Apkeltenneykha axta chá'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios meyke kéltawassáseykha, apkelxekmóssegkek axta nahan énxet'ák ma'a amya'a ekxeyenma nak Wesse' egegkok Jesucristo meyke apkelya'áseykhaxma xama énxet enxoho.