Viaje de Pablo a Macedonia y a Grecia
1 Una vez que se calmó el alboroto, Pablo llamó a los discípulos y, luego de animarlos y abrazarlos, se despidió de ellos y se fue a Macedonia.
2 Después de recorrer aquellas regiones y de animar a los hermanos con largos discursos, se dirigió a Grecia,
3 donde estuvo tres meses. Pero como los judíos le tendieron una emboscada cuando él estaba por embarcarse rumbo a Siria, decidió regresar por Macedonia.
4 Lo acompañaron Sópater de Berea, Aristarco y Segundo, de Tesalónica; Gayo, de Derbe; Timoteo, y Tíquico y Trófimo, de Asia.
5 Pero ellos se adelantaron y nos esperaron en Troas.
6 Nosotros salimos de Filipos en barco, después de la fiesta de los panes sin levadura, y cinco días después nos reunimos con ellos en Troas. Allí nos quedamos siete días.
Visita de despedida de Pablo en Troas
7 El primer día de la semana los discípulos se reunieron para partir el pan, y Pablo estuvo enseñándoles. Pero como tenía que salir al día siguiente, alargó su discurso hasta la medianoche.
8 En el aposento alto donde se habían reunido había muchas lámparas.
9 Un joven que se llamaba Eutico estaba sentado en la ventana del tercer piso. Como Pablo se extendió demasiado en su predicación, a Eutico lo venció el sueño y se cayó, así que cuando lo levantaron estaba muerto.
10 Entonces Pablo bajó y se echó sobre él, lo abrazó y dijo: «No se alarmen. Está vivo.»
11 Después volvió a subir, y partió el pan y comió; luego siguió hablando hasta que amaneció, y entonces se fue.
12 Para consuelo de todos, al joven se lo llevaron vivo.
Viaje de Troas a Mileto
13 Nosotros nos embarcamos antes, y navegamos hasta Asón, donde teníamos que recoger a Pablo, pues él había decidido ir allá por tierra.
14 Cuando se reunió con nosotros en Asón, subió a bordo y nos fuimos a Mitilene.
15 Partimos de allí, y al día siguiente estábamos frente a Quío. Al otro día tocamos puerto en Samos, y un día después llegamos a Mileto.
16 Pablo se apresuraba porque, de ser posible, quería estar en Jerusalén el día de Pentecostés, así que había decidido pasar de largo a Éfeso y no detenerse en Asia.
Discurso de despedida de Pablo en Mileto
17 Desde Mileto Pablo envió un mensaje a los ancianos de la iglesia de Éfeso, para que se reunieran con él.
18 Cuando los ancianos llegaron, les dijo:
«Ustedes saben cómo me he comportado todo el tiempo, desde el primer día que entré en Asia.
19 Saben que he servido al Señor con toda humildad y con muchas lágrimas, y que he sido puesto a prueba por las intrigas de los judíos.
20 También saben que no me he negado a serles útil, y que en público y en las casas he anunciado y enseñado
21 a los judíos y a los no judíos que deben volverse a Dios, y tener fe en nuestro Señor Jesucristo.
22 Ahora voy a Jerusalén, llevado por el Espíritu, pero no sé lo que allá me espera,
23 a no ser lo que el Espíritu Santo me ha confirmado en todas las ciudades, de que me esperan cárceles y tribulaciones.
24 Pero eso a mí no me preocupa, pues no considero mi vida de mucho valor, con tal de que pueda terminar con gozo mi carrera y el ministerio que el Señor Jesús me encomendó, de hablar del evangelio y de la gracia de Dios.
25 Yo sé que no me volverá a ver ninguno de ustedes, entre quienes he estado proclamando el reino de Dios;
26 por lo tanto, puedo asegurarles que estoy limpio de la sangre de todos,
27 pues no me he negado a anunciarles el plan de Dios.
28 Yo les ruego que piensen en ustedes mismos, y que velen por el rebaño sobre el cual el Espíritu Santo los ha puesto como obispos, para que cuiden de la iglesia del Señor, que él ganó por su propia sangre.
29 Yo sé bien que después de mi partida vendrán lobos rapaces, que no perdonarán al rebaño.
30 Aun entre ustedes mismos, algunos se levantarán y con sus mentiras arrastrarán tras de sí a los discípulos.
31 Por lo tanto, manténganse atentos y recuerden que noche y día, durante tres años, con lágrimas en los ojos siempre he aconsejado a cada uno de ustedes.
32 Ahora los encomiendo a Dios y a su palabra de bondad, la cual puede edificarlos y darles la herencia prometida con todos los que han sido santificados.
33 Nunca he codiciado la plata ni el oro ni el vestido de nadie.
34 Bien saben ustedes que mis manos me han servido para ganar lo que nos faltaba a mí y a los que están conmigo.
35 Siempre les enseñé, y ustedes lo aprendieron, que a los necesitados se les ayuda trabajando como he trabajado yo, y recordando las palabras del Señor Jesús, que dijo: “Hay más bendición en dar que en recibir.”»
36 Dicho esto, Pablo se puso de rodillas y oró con ellos.
37 Todos comenzaron a llorar y, echándose al cuello de Pablo, lo besaron,
38 pues les dolió mucho el que dijera que no lo volverían a ver. Después de eso, lo acompañaron hasta el barco.
Pablo apmahéyak Macedonia tén han Grecia
1 Xama axta ekmassama ekyennamáxma, apkeláneyeykha axta Pablo énxet'ák melya'ásseyam yaqwayam enxoho egkések appeywa. Apkelpeykáseykegkokxeyk axta apkexeykekxo, keñe apmaheykegko m'a Macedonia. 2 Apsawheykekxók axta apmahéyak ma'a ekyókxoho yókxexma nak Macedonia, apkelwasqakkáseykekxók axta énxet'ák apkeltenneykha; tén axta apweykmo m'a Grecia, 3 apheykenxa axta apqántánxo pelten. Ketók axta nahan apchántamakxa yántakpayhe apmáheyo emhagkok Siria, aplegaya amya'a apkeláneykekxo apkelpaqmeyesma judíos yaqweykenxa etnéssesek. Tén axta ekxeyenma aqsa apwáxok makham etaqhohok náxop epéwhok ma'a Macedonia. 4 Apyetleykekxeyk axta nahan ma'a Sópatro apkeñama axta Berea, Pirro axta apketche; tén han Aristarco, tén han Segundo, apkeleñama axta Tesalónica, tén han Gayo apkeñama axta Derbe, tén han Timoteo, Tíquico, tén han ma'a Trófimo, apkeleñama axta m'a yókxexma Asia. 5 Apmonye'e apkelxega axta nahan xa ẽlyáxeg'a nak, enleyxweykmek axta m'a Tróade. 6 Keñe axta negko'o nélánteyapma Filipos nélchántama yántakpayhe, natámen aptámákpexal'a kelpasmaga meyke kempáseyak, cinco ekhem axta entemék néltahanyeykekxo m'a Tróade. Siete ekhem axta neghayam ma'a.
Pablo apweykekxa makham Tróade
7 Negaqneykekxeyk axta negko'o yaqwayam ólyeptek pan eyeynókxal'a ekxega émha amonye' ekhem semána. Apkeltennáseykha axta énxet'ák melya'ásseyam ma'a Pablo. Apwenaqteyáseykegkek axta nahan apkeltenneykha ekweykmoho axta'a eysekso, hakte apmáheyók axta exñekxak makham mók ekhem. 8 Negaqneykekxeyk axta negko'o tegma néten, ekxámokmakxa axta cháléwasso éláléwéyak; 9 keñe axta xama wokma'ák apwesey axta Eutico, apha axta m'a átog étkok nak. Apyenmeykha axta nahan ma'a wokma'ák nak, hakte ahóxek axta apkeltenneykha m'a Pablo, yentaxnegweykmók axta anhan apteyenma, aptéyeykmek axta apkeñama m'a tegma néten ektáhakxa axta ántánxo apwáxok; nanók axta eyke nahan apketsapa kélmákxo. 10 Keñe axta apteyapma Pablo, apyetnegkek axta néten aptahanma m'a wokma'ák aphápak, appathetmeyk axta anhan. Tén axta aptéma apkelanagkama énxet'ák se'e:
—Nágkáwho aqsa kélnények; megyetsapak.
11 Tén axta Pablo aptaqhémo makham apmeyeykekxo m'a tegma néten, apkelyeptégkek axta pan, apteykegkek axta nahan, keñe apxegkessama makham apkeltenneykha ekweykmoho élseye, tén axta apxegeykekxo makham. 12 Apxátekhágweykmek axta nahan kélyentameykekxo m'a wokma'ák nak. Cháxa ekméssama axta nahan éltaqmelwayam agko' apkelwáxok xa.
Pablo apmahéyak Mileto apkeñama Troas
13 Egmonye'e axta nahan negko'o nélxegák, nélchántegkek axta yántakpayhe ekweykmoho m'a Aso yaqwayam enxoho agyentawakxak Pablo, ekhawo m'a ektémakxa axta nélpaqmeyesma, hakte náxop axta apmáheyók exog ma'a. 14 Xama axta nélwetamaxko m'a Aso, apchántegkek axta yántakpayhe nélchánte, keñe nélmaheykegko m'a Mitilene. 15 Nélántépeykekxeyk axta makham ma'a Mitilene, keñe mók ekhem negyeykhágweykmo m'a ekpayho nak Quío, xama ekhem axta entemék ekyeykhe nélweykmo m'a Samos. Keñe axta mók ekhem nélxegeykekxo makham nélweykmo m'a Mileto. 16 Axta nentemék xa ektáha nak, hakte axta emáheyók epéwhok Pablo m'a Éfeso, yaqwayam enxoho mexek ekwenaqte m'a yókxexma Asia; hakte apkeltémok axta kañehémhok ewakxak ma'a Jerusalén, yaqwayam enxoho yaqhaksohok ewakxak ma'a ekhem Pentecostés.
Pablo apkeltennáseykha apkelámha apmonye'e nak Éfeso
17 Apkeláneyeykha axta Pablo apkelámha apmonye'e nak kélaqneykekxexa Éfeso, neyseksa apha m'a Mileto. 18 Xama axta apkelweykmo, axta aptemék apkelánagkama s'e: “Kélya'ásegkok kéxegke sektémakxa axta ko'o sekxók sekwaya s'e yókxexma Asia. 19 Éláneyak axta chá'a ko'o sektamheykha eñama nak Wesse' egegkok kélnepyeseksa kéxegke yetlo megkeymáxkoho ewáxok, tén han yetlo sélekxagweykha tén han neyseksa seyáhapwe chá'a ekxámokma sépkónma, eñama m'a apmáheyókxa axta chá'a hetnéssesek ma'a judíos. 20 Axta eyke alwátesseykmok séltennáseykha kéxegke m'a ekyókxoho ektémakxa nak amya'a yaqwayam kapasmok kéxegke, sélxekmóssama chá'a nápaqta'awók énxet'ák, tén han ma'a kélxanák nak. 21 Éltennassegkek axta ko'o judíos tén han ma'a metnaha nak judíos séltémo elyaqmagkasek apkelwáxok elyo'ókxak ma'a Dios, tén han etnahagkok melya'ásseyam ma'a Wesse' egegkok Jesús. 22 Jerusalén akke kaxwók peyk amyekxa' eñama apkeltémo m'a Espíritu, meyke sekya'áseyak yaqwánxa hetnehek ko'o m'a. 23 Wánxa aqsa ko'o sekya'áseykegkoho apyókxoho tegma apkelyawe sekmahágkaxa enxoho chá'a séltennassama Espíritu Santo sélhaxna chá'a ko'o yaqwayam hélaqxegkesek kañe' negmomaxchexa, tén han ekyawe seklegeykegkoho. 24 Makke keytnakhassamók ko'o ewáxok yaqweykenxa katnehek sekweynchámeykha, wánxa eyke aqsa ekxéneykencha'a chá'a ko'o ewáxok alenxanmohok aqsa ektémakxa sélteyásamáxche yetlo ekpayheykekxa ewáxok ekwokmoho sekwagkasa néxa sélteyásamáxche, tén han asawhohok alának ma'a Wesse' egegkok Jesús axta apkeltémo alána', altennaha m'a amya'a ektaqmela ekxeyenma nak Dios segásekhayo.
25 “Naqsók eyke ko'o ektemessásak peya mehélwetekxók chá'a kaxwók kélxama kéxegke, seklegassama axta kélnepyeseksa m'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios. 26 Cháxa keñamak peya nak altennaksek ko'o kéxegke sakhem, cham'a apsexnáneyákpo enxoho chá'a kélxama kéxegke, háwe sa' ko'o eñama seksexnenagko, 27 hakte eksawhomók ko'o seklegassama kéxegke m'a apmaheyókxa nak elának Dios, meyke seyáyam. 28 Kóltaqmelchesaxchekxoho sa' kélagko', kóllanha sa' nahan ma'a apyókxoho nepkések, cham'a apteméssessama axta kéxegke Espíritu Santo yaqwayam kóllanha, yaqwayam enxoho kóllanha m'a Dios énxet'ák apagkok apkelmoma axta eñama m'a apyenkenma axta éma apagkok. 29 Ekya'ásegkók ko'o sekxega sa' peya elwak pók énxet'ák, apkelyetchesamakpoho aqsok nawha'ák éllo, megkalepyósek sa' elanok ma'a nepkések. 30 Kawomhok sa' nahan apkelánteyapma kélnepyeseksa kéxegke énxet'ák yaqwayam sa' elxekmósek apnámakkok apkelmopwancha'a amya'a, yaqwayam sa' elyetlakxak ma'a énxet'ák apteme nak melya'ásseyam. 31 Kólleyxmakha; kaxénwakxoho kélwáxok mayenseykmo axta ko'o sekmésso sekpeywa kéxegke yókxoho ekhem tén han yókxoho axta'a yetlo sélekxagweykha kélxama chá'a kéxegke ekweykmoho apqántánxo apyeyam.
32 “Élyáxeg, ekméssek ko'o kaxwók kéxegke yaqwayam eltaqmelchesek ma'a Dios tén han kaltaqmelchesek ma'a appeywa ekxeyenma nak segásekhayo. Yetneyk apmopwána Dios yaqwayam ewánegkessesek ma'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam, tén han elmésagkok apkeltennassama axta elmésagkok ma'a énxet'ák apagkok apkelpagkanamap nak. 33 Axta ko'o katsapmak egkenyek selyaqye tén han xama enxoho m'a énámakkok apkelnaqta nak; 34 kélya'ásegkók kéxegke sektamheykencha'a axta ko'o ahagkok ahagko' yaqwayam enxoho ótak ma'a aqsok eyéméxchexa nak ko'o, tén han ma'a sélxegexma'a nak. 35 Élxekmóssegkek axta chá'a ko'o kéxegke nentémakxa antemeykha, tén han ampasmok ma'a ekha nak eyéméxchexa aqsok, yetlo ekxeyenma egwáxok ma'a aptémakxa axta appeywa Wesse' egegkok Jesús aptéma axta s'e: ‘Awanhók agko' katnehek ekpayheykekxa egwáxok negmésa enxoho aqsok egmók, megkaxók ma'a sẽlmésa enxoho negko'o aqsok.’”
36 Apkeltekxekxegkek axta aptapnák xapop Pablo natámen apteme appeywa xa, tén axta aptamheykegko xamo' nempeywa nélmaxnagko. 37 Apyókxoho axta nahan apkellekxagweykha, appatheteykha axta nahan Pablo, kélpetsessegkek axta anhan chá'a. 38 Kellapwámeykegkók agko' axta nahan, hakte apkeltennassegkek axta melwetekxók chá'a. Tén axta kélyetleykekxo ekweykekxoho m'a ekyetnamakxa axta yántakpayhe.