Pablo y Bernabé en Iconio
1 Cuando llegaron a Iconio, siguiendo su costumbre entraron en la sinagoga de los judíos; y era tal la convicción con que hablaban que una gran multitud de judíos y de griegos creyó.
2 Pero los judíos que no quisieron creer, dañaron el ánimo de los que no eran judíos y los azuzaron contra los hermanos.
3 A pesar de eso, Bernabé y Pablo se quedaron allí mucho tiempo, y hablaban sin ningún temor y confiados en el Señor, que por su bondad y misericordia les concedió hacer milagros prodigiosos.
4 La gente de la ciudad estaba dividida, porque unos apoyaban a los judíos y otros a los apóstoles.
5 Entonces judíos y no judíos, y sus gobernantes, se juntaron con la intención de hacerles daño a los apóstoles y apedrearlos;
6 pero ellos se dieron cuenta y huyeron a Listra y Derbe, ciudades de Licaonia, y de allí fueron a todas las regiones cercanas,
7 donde predicaban el evangelio.
Pablo es apedreado en Listra
8 En Listra había un hombre lisiado de nacimiento; no podía mover los pies ni había caminado jamás. Estaba sentado,
9 escuchando a Pablo; y cuando Pablo lo vio a los ojos, comprendió que tenía fe para ser sanado.
10 Entonces Pablo levantó la voz y le dijo: «Levántate, y apóyate sobre tus pies.» Y aquel hombre dio un salto y comenzó a caminar.
11 Al ver la gente lo que Pablo había hecho, comenzó a gritar en lengua licaónica: «Los dioses han bajado en forma de hombres, y nos están visitando.»
12 A Bernabé lo llamaron Júpiter, y como Pablo era el que hablaba, a él lo llamaron Mercurio.
13 El sacerdote de Júpiter, que oficiaba en el templo que estaba frente a la ciudad, llevó hasta las puertas toros y guirnaldas, y les quería ofrecer sacrificios junto con la muchedumbre.
14 Cuando los apóstoles Bernabé y Pablo se enteraron de esto, se rasgaron la ropa y corrieron entre la multitud, y a gritos dijeron:
15 «Amigos, ¿por qué hacen esto? Nosotros somos unos simples mortales, lo mismo que ustedes. Hemos venido a decirles que se vuelvan al Dios de la vida, al creador del cielo, la tierra y el mar, y de todo lo que hay en ellos, y que se aparten de todo esto, que para nada sirve.
16 En el pasado, Dios permitió que la gente anduviera por sus propios caminos,
17 aunque no dejó de manifestar su poder al enviarnos toda clase de bienes, pues del cielo nos viene la lluvia, que hace fructificar la tierra para nuestro sustento y alegría.»
18 Cuando ellos dijeron esto, casi les fue imposible impedir que la multitud les ofreciera sacrificio.
19 En ese momento llegaron de Antioquía y de Iconio unos judíos que persuadieron a la multitud para que apedreara a Pablo; después de eso lo arrastraron y lo llevaron fuera de la ciudad, pues creían que estaba muerto.
20 Pero los discípulos lo protegieron, y Pablo se levantó y entró en la ciudad, y al día siguiente salió con Bernabé para Derbe.
21 Después de anunciar el evangelio en aquella ciudad y de hacer muchos discípulos, los dos regresaron a Listra, a Iconio y a Antioquía,
22 y allí infundían ánimo a los discípulos y los alentaban a mantener la fe. Les decían: «Para entrar en el reino de Dios nos es necesario pasar por muchas tribulaciones.»
23 También nombraron ancianos en cada iglesia, y luego de orar y ayunar los encomendaron al Señor, en quien habían creído.
El regreso a Antioquía de Siria
24 Luego de pasar por Pisidia, llegaron a Panfilia;
25 después predicaron el evangelio en Perge, y se fueron a Atalia;
26 de allí navegaron hasta Antioquía, en donde los habían encomendado a Dios para que hicieran la obra que ya habían cumplido.
27 Cuando llegaron, reunieron a la iglesia y narraron las grandes cosas que Dios había hecho con ellos, y cómo había abierto la puerta de la fe para que los no judíos entraran por ella.
28 Y allí se quedaron mucho tiempo con los discípulos.
Pablo tén han Bernabé apkelwayam Iconio
1 Apkelántaxnegweykmek axta apchaqneykekxexa judíos Pablo tén han Bernabé m'a Iconio, apxámok axta nahan apteme melya'ásseyam eñama m'a aptamheykegkaxa axta apkeltenneykha, cham'a judíos nak tén han ma'a metnaha nak judíos. 2 Keñe axta m'a judíos apkelya'ásseyam axta apkelyáteyeykegkoho ellókassesek apkelwáxok ma'a énxet'ák metnaha nak judíos yaqwayam enxoho elenmexek ma'a apkelyáxeg'a apkelyetleykekxa nak Cristo. 3 Axta eyke yahaxanmak apheykencha'a ekwenaqte énxet'ák kélápháseykha m'a, apkeltenneykha axta chá'a meyke apkelaye, eñama apchásenneykekxa m'a Wesse' egegkok; appekkenchessegkek Wesse' egegkok ma'a aqsok apkelxeyenma axta eñama apkelásekhayo m'a Dios, apméssama apkelmopwancha'a yaqwayam elanagkok ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta', tén han ma'a sempelakkasso nak agweta'. 4 Apkexpánchesamakpek axta eyke énxet'ák apheykha nak tegma apwányam, judíos axta appasmeykekxak nápakha, keñe axta nahan nápakha m'a énxet'ák kélápháseykha nak. 5 Keñe axta aphéssamo mók apkelpaqmeyesma judíos, tén han metnaha nak judíos ma'a apkelámha apmonye'e nak, yaqwayam enxoho enaqtawasagkoho' tén han elyetnak meteymog. 6 Xama axta apkellegaya amya'a Pablo tén han Bernabé, apkelxegáneykmek axta apkelmaheykegko m'a Listra tén han ma'a Derbe, yókxexma Licaonia, axta nahan apkelmaheykegkok ma'a neyáwa nak xa yókxexma nak, 7 apkellegasseykemxa axta anhan ma'a amya'a ektaqmela.
Pablo kélyetne meteymog ma'a Listra
8 Aphegkek axta nahan xama énxet megkamopwána axta exog ma'a Listra. Axta exñák xama enxoho, hakte ekmaso apyók axta m'a apyetnamakxa egken awáxok. Aphegkek axta aqsa xa énxet nak 9 apháxenmo Pablo apkeltenneykha. Apkelányók axta Pablo xa énxet nak, apweteyak axta ekyetna mey'ásseyam yaqwayam kóltaqmelchessók. 10 Tén axta aptéma apyennaqtéssamo appeywa appaqhetchessama s'e:
—¡Exnekxa néten, epéwho etnamha!
Apnextegamók axta nahan néten apkenmeykencha'a xa énxet nak. Yetlómók axta apxega. 11 Xama axta ekwetamaxko apteméssessamakxa Pablo xa, yetlómók axta apkelyennaqtéssamo apkelpeywa énxet'ák aptéma apkelpaqmeyesma Licaonia énxet apkelpeywa s'e:
—¡Apkelweywenteyk negyeseksa negko'o dios apkelyetchesamakpoho énxet!
12 Dios Zeus axta apchánémakpok ma'a Bernabé, keñe axta Pablo kélanagkama dios Hermes, hakte axta chá'a appaqmeyesma m'a. 13 Apnaqleykenteyk axta weyke kelennay'awók ma'a énxet apkelmaxnéssesso nak énxet'ák agkok ma'a aqsok kéláyókxa Zeus, ekyetnama axta apkelpeykessamókxa m'a ketók nentaxnamakxa nak tegma, apkelseykenteyk axta nahan pánaqte exnók kélnáxegkáseykha; apmáheyók axta elnáhakkasek yaqwayam elmések aqsok apkelnapma xa énxet'ák nak. 14 Xama axta apkelyekpelchágweykmo Bernabé tén han Pablo, apkelyeptégkek axta apkelántaxno, apchaqnágweykmek axta nepyeseksa énxet. Axta aptemék apkelyennaqtéssamo apkelpeywa s'e:
15 —Énxet'ák, ¿Yaqsa ektáha kéltáha nak xa? Énxet negko'o, ektéma nak kéxegke. Nélxegakmek axta negko'o yaqwayam óltennaksek amya'a ektaqmela, yaqwayam enxoho kólchexeykxak kaxwók xa aqsok mékoho agko' nak, tén han néltamho kóltemekxak megkólya'ásseyam ma'a Dios memassegwayam, apkelane nak néten, tén han keso náxop, tén han ma'a wátsam ekwányam, tén han ekyókxoho aqsok ekhéyak nak ma'a kañe'. 16 Apchahayók axta eykhe chá'a antéhek Dios enxama negmáheyókxa egagko' nak chá'a antéhek ma'a nanók axta, 17 axta eyke elwátesseykmok apxekmósso aptémakxa apteme Dios eñama m'a aqsok éltaqmela axta apkelane; hakte cha'a apteme apcháphássesso chá'a kéxegke mámeye m'a, tén han ektaqmalma eknakxamáxche ekyexna aqsok kélcheneykekxa', cha'a apkelmésso anhan chá'a kéltéyak kéxegke yaqwayam kóltók ma'a, keñe kalpayhekxak chá'a kélwáxok.
18 Aptemegkek axta eykhe apkelanagkama xa ektáha nak, xegkessegkek axta memássesagkek yaqwayam elmések ma'a aqsok apkelnapma m'a énxet'ák.
19 Chaqhémók axta nahan apkelweykmo nápakha judíos apkeleñama Antioquía tén han Iconio, apyaqmagkassesso axta mók ektémakxa élchetamso apkelwáxok ma'a énxet'ák. Tén axta kélyetnaya meteymog ma'a Pablo, apyenseykmek axta nahan apyenyawáseykegko teyp tegma apkenagkama yaqheyk. 20 Xama axta apchaqneykekxo énxet'ák melya'ásseyam apwakhaya apyetnamakxa m'a Pablo, apkempeykekxeyk axta néten, aptaxnegweykekxeyk axta makham ma'a nepyeseksa tegma apwányam; keñe axta mók ekhem aptépeykekxo makham, yetlo Bernabé peya emyekxak ma'a Derbe.
21 Keñe axta natámen apkellegasso énxet'ák amya'a ektaqmela, cham'a apxámaseykekxexa axta énxet'ák apteme melya'ásseyam Dios, apkeltaqhémok axta makham apkelmeyeykekxo m'a Listra, Iconio tén han ma'a Antioquía. 22 Cháxa apkelwasqakkáseykekxexa axta nahan énxet'ák melya'ásseyam xa yókxexma nak, apkeltémo elyennaqtéshok aptamhéyak melya'ásseyam, apkeltennáseykencha'a yaqwayam nak antexek ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios megkatnehek manlegeykegkoho ekxámokma agko' aqsok. 23 Apkelyéseykha axta anhan chá'a apkelámha apmonye'e m'a ekyókxoho apchaqneykekxexa nak, keñe axta natámen aptamhéyak nempeywa nélmaxnagko tén han metéyak aptéyak apméssama Wesse' egegkok, cham'a apcháyo axta chá'a.
Pablo tén han Bernabé apkelmeyeykenta makham Antioquía
24 Xama axta apkelyeykhaya m'a yókxexma Pisidia apkelweykekxeyk axta m'a Panfilia. 25 Apkeltenneykha axta Dios appeywa m'a Perge, tén axta apkelmeyeykekxo m'a Atalía; 26 cha'a apkelchenátweykekxexa axta nahan yántakpayhe peya elmeyekxak ma'a Antioquía, tegma apwányam kéltémókxa axta sekxók elxawagkok ma'a apkeltamheykha apsawhegweykmo nak kaxwók apkeláneyak yetlo ekpasmo m'a Dios segásekhayo. 27 Xama axta apkelweykekxo m'a Antioquía, apcháncheseykekxeyk axta m'a énxet'ák ektáha nak apkeltamheykha kélaqneykekxexa, apkeltennáseykha axta ekyókxoho aqsok apteméssessamakxa axta m'a Dios, tén han ektémakxa axta apmeykessessama apmonye'e Wesse' egegkok ma'a apheykegkaxa nak énxet'ák metnaha nak judíos, yaqwayam enxoho etnahagkok nahan melya'ásseyam ma'a. 28 Néwomók axta apheykha Pablo tén han Bernabé m'a, appaxqeykencha'a m'a énxet'ák apteme nak melya'ásseyam.