Pedro y Cornelio
1 En Cesarea vivía un hombre llamado Cornelio; que era centurión del regimiento conocido como «Italiano».
2 Cornelio era un hombre piadoso y temeroso de Dios, lo mismo que toda su familia, pues ayudaba con mucho dinero al pueblo y siempre oraba a Dios.
3 Un día, como a las tres de la tarde, Cornelio tuvo una visión, en la que claramente vio que un ángel de Dios entraba en donde él estaba y le hablaba por su nombre.
4 Cornelio miró fijamente al ángel y, con mucho temor, le preguntó: «Señor, ¿qué se te ofrece?» Y el ángel le respondió: «Dios ha escuchado tus oraciones, y la ayuda que has dado a otros la ha recibido como una ofrenda.
5 Envía a tus hombres a Jope, y haz que venga Simón, al que también se le conoce como Pedro,
6 que está hospedándose en casa de Simón el curtidor, quien vive junto al mar.»
7 En cuanto se fue el ángel que había hablado con Cornelio, este llamó a dos de sus criados y a uno de sus asistentes, que era un soldado piadoso,
8 y luego de contarles lo sucedido los envió a Jope.
9 Al día siguiente, como al mediodía, mientras ellos iban acercándose a la ciudad, Pedro subió a la azotea para orar.
10 De pronto le dio mucha hambre, y pidió de comer. Mientras le preparaban algo, cayó en éxtasis
11 y vio que el cielo se abría, y que de él descendía algo semejante a un gran lienzo, atado por las cuatro puntas.
12 Dentro del lienzo había toda clase de cuadrúpedos, reptiles y aves.
13 Entonces oyó una voz que le decía: «Pedro: levántate, mata y come.»
14 Pedro respondió: «No, Señor, porque nunca he comido nada que sea común o impuro.»
15 Por segunda vez la voz le dijo: «Lo que Dios ha limpiado, no lo llames común.»
16 Esto se repitió tres veces. Después el lienzo fue recogido y llevado inmediatamente al cielo.
17 Mientras Pedro no lograba entender el significado de la visión que había tenido, los hombres que Cornelio había enviado, y que preguntaban por la casa de Simón, llegaron a la puerta.
18 Llamaron y preguntaron si allí se estaba hospedando Simón, al que también se le conocía como Pedro.
19 Y mientras Pedro meditaba en la visión, el Espíritu le dijo: «Tres hombres te buscan.
20 Así que baja a verlos, y no dudes en ir con ellos, porque yo los he enviado.»
21 Pedro bajó entonces a donde estaban los hombres enviados por Cornelio, y les dijo: «Yo soy el que ustedes buscan. ¿Por qué han venido?»
22 Ellos le dijeron: «Cornelio, el centurión, es un hombre justo y temeroso de Dios. Todos los judíos hablan bien de él. Un ángel le dio instrucciones de que vayas a su casa, para que él escuche tus palabras.»
23 Entonces Pedro los hizo pasar y los hospedó, y al día siguiente se fue con ellos y con algunos de los hermanos de Jope.
24 Cuando llegaron a Cesarea, Cornelio ya los estaba esperando y había llamado a sus parientes y amigos más íntimos.
25 En cuanto Pedro entró, Cornelio salió a recibirlo y, arrodillándose delante él, le rindió honor.
26 Pero Pedro le dijo: «Levántate. Yo mismo soy un hombre, como tú.»
27 Mientras hablaba con él, Pedro entró y se encontró con que ya se habían reunido muchas personas.
28 Entonces les dijo: «Como ustedes saben, para un judío es muy repugnante juntarse o acercarse a un extranjero, pero Dios me ha hecho ver que no puedo llamar a nadie gente común o impura.
29 Por eso, cuando me llamaron vine sin replicar. Pero ahora les pregunto: ¿Para qué me han hecho venir?»
30 Cornelio le dijo: «Hace cuatro días, como a esta hora, es decir, a las tres de la tarde, yo estaba orando en mi casa. De pronto, vi que delante de mí estaba un varón vestido con ropas resplandecientes.
31 Ese varón me dijo: “Cornelio, Dios ha escuchado tus oraciones, y la ayuda que has dado a otros la ha recibido como una ofrenda.
32 Envía a tus hombres a Jope, y haz que venga Simón, al que también se le conoce como Pedro. Está hospedado en casa de Simón el curtidor, junto al mar.”
33 Así que los mandé por ti; y has hecho bien en venir. Como puedes ver, aquí estamos en la presencia de Dios para oír todo lo que Dios te ha mandado decirnos.»
34 Entonces Pedro empezó a hablar, y dijo: «En verdad comprendo ahora que Dios no hace acepción de personas,
35 sino que a él le agrada todo aquel que le teme y hace justicia, sea de la nación que sea.
36 Dios envió un mensaje a los hijos de Israel, y en él les anunciaba las buenas noticias de la paz por medio de Jesucristo, que es el Señor de todos.
37 Ustedes bien saben que, después del bautismo que predicó Juan, este mensaje se divulgó por toda Judea, a partir de Galilea.
38 Ese mensaje dice que Dios ungió a Jesús de Nazaret con el Espíritu Santo y con poder, y que él anduvo haciendo el bien y sanando a todos los que estaban oprimidos por el diablo, porque Dios estaba con él.
39 Nosotros somos testigos de todo lo que Jesús hizo en Judea y en Jerusalén. Pero lo mataron, colgándolo de un madero.
40 Sin embargo, Dios lo resucitó al tercer día, y permitió que muchos lo vieran.
41 Pero no lo vio todo el pueblo, sino solo aquellos testigos que Dios había elegido de antemano, es decir, nosotros, los que comimos y bebimos con él después de que él resucitó de entre los muertos.
42 Él mismo nos mandó a predicar al pueblo, y a dar testimonio de que Dios lo ha nombrado Juez de los vivos y de los muertos.
43 Acerca de él dicen los profetas que todos los que crean en su nombre recibirán el perdón de sus pecados.»
44 Mientras Pedro les hablaba así, el Espíritu Santo cayó sobre todos los que lo escuchaban.
45 Los judíos circuncidados que habían acompañado a Pedro estaban atónitos de que también los no judíos recibieran el don del Espíritu Santo,
46 pues los oían hablar en lenguas y magnificar a Dios.
47 Entonces Pedro dijo: «¿Hay algún impedimento para que no sean bautizadas en agua estas personas, que también han recibido el Espíritu Santo, como nosotros?»
48 Y mandó bautizarlos en el nombre del Señor Jesús. Entonces le rogaron que se quedara con ellos algunos días más.
Pedro tén han Cornelio
1 Aphegkek axta nahan xama énxet tegma apwányam Cesarea apwesey axta Cornelio, apteme axta sẽlpextétamo apwesse' kempakhakma, cham'a sẽlpextétamo kéltéma axta Italiano. 2 Énxet appéwomo axta m'a ekha mey'ásseyam, apkelpeykessamók axta chá'a Dios yetlo m'a ekyókxoho ekheykha nak apxagkok. Awanhek axta anhan chá'a katnehek apmésso selyaqye yaqwayam epasmok ma'a judíos, axta nahan eyenseykmok apkelmaxnagko m'a Dios. 3 Xama ekhem axta apweteya aqsok kélxekmóssamo, las tres taxnámla'a:
Apyókxoho apagko' axta apweteyk xama Dios apchásenneykha aptaxnegwaya m'a aphamakxa axta. Axta aptemék apkenagkama s'e: “¡Cornelio!” 4 Apkelányók axta Cornelio m'a Dios apchásenneykha. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a neyseksa apkeye s'e: “Wesse', ¿yaqsa apmako hetnéssesek?” Tén axta Dios apchásenneykha aptéma apkenagkama s'e: “Apmomchek xép takha' apkelmaxnagko m'a Dios, tén han ma'a aptémakxa nak chá'a yaqwayam epasmok ma'a énxet'ák ekha nak eyéméxchexa aqsok. 5 Eláphés sa' énxet ma'a tegma apwányam Jope, yaqwayam sa' yának exegmak xama énxet apwesey nak Simón, apkeltamhomakpo nak han Pedro. 6 Aphak apxagkok ma'a apkelwesáyo xamo' nak Simón, apkelyélaqtésso nak chá'a aqsok émpe'ék, aphama nak ma'a nekha wátsam ekwányam.”
7 Xama axta aptaqhémo m'a Dios apchásenneykha ektáha axta appaqhetchesso, apkelwóneykha axta Cornelio apqánet apkeláneykha tén han xama sẽlpextétamo, apteme axta meyenseyam apyetleykha m'a Dios, tén han apcháyókxa m'a Cornelio. 8 Keñe axta natámen apkeltennáseykha ekyókxoho m'a ektáhakxa, apkeláphássegkek axta m'a Jope.
9 Keñe axta mók ekhem, yetseksók ekhem la'a, neyseksa apkelxega ámay keto' nak Jope, apkenátweykekxeyk axta Pedro tegma néten yaqwayam etnehek nempeywa nélmaxnagko. 10 Meyk axta nahan chaqheyk, apmáheyak axta apto, apweteyak axta nahan aqsok kélxekmóssamo neyseksa kéllánésso apto. 11 Apweteyak axta ekmayheykekxo néten, keñe ekwéweykento náxop xama aqsok aphémo xama apáwa appayhe apyawe, kélméyak axta nahan ma'a cuatro napwe'ék nak. 12 Láneyók axta nahan mók ektémakxa aqsok nawha'ák cuatro amagkok ma'a apáwa nak, tén han ma'a aqsok élpexyawéyak nak kalxog, tén han ma'a náta. 13 Aplegayak axta anhan xama kélpeywa ektéma eyenagkama s'e: “Pedro, etnamha; elnáhap, keñe sa' etwok.”
14 Axta aptemék apchátegmoweykegko Pedro s'e: “Wesse', matók ko'o makham xama enxoho m'a aqsok élmaso nak tén han ma'a élmanyása nak.” 15 Paqhetcháseykekxeyk axta makham ma'a kélpeywa nak. Axta entemék eyenagkama s'e: “Ná etnésses aqsa élmanyása m'a apteméssesso nak Dios negmowána antók.”
16 Ántánxo ekteme axta nahan temék xa, keñe axta apmeyeykekxo makham néten ma'a apáwa appayhe. 17 Yetnakhassamók axta apwáxok Pedro ekxeyenma apwáxok yaqsak kexaha ekteme xa aqsok kélxekmóssamo nak, cham'a apkelweykekxo axta nekha átog ma'a Cornelio apkeláneykha, aptegyeykha axta amya'a ekpayhókxa apxagkok ma'a Simón. 18 Xama axta apkelweykmo m'a, apya'assegkek axta apkelpeywa kañe' tegma apkeltémo elya'asagkohok apheyk kexaha Simón ma'a, apkeltamhomakpo nak han Pedro.
19 Axta kamasseyk makham ekxeyenma apwáxok Pedro ektémakxa aqsok kélxekmóssamo, axta aptemék apkenagkama Espíritu Santo s'e: “Elano, apqántánxo énxet apketámak xép. 20 Etnamha, ey'ókxa meyke ektamheykha apwáxok, hakte ko'o exchek séláphasso m'a.”
21 Apya'eykekxeyk axta Pedro m'a énxet'ák nak. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Ko'o m'a kélchetama nak kéxegke; ¿yaqsa amya'a sélya'awa ko'o?
22 Tén axta aptéma apkelátegmoweykegko s'e:
—Nélxegakmek negko'o eñama sẽláphasso m'a sẽlpextétamo apwesse' Cornelio, cham'a énxet appéwomo, apkelpeykessamo nak ma'a Dios, ekleklamo nak apkelwáxok apyókxoho m'a judíos tén han apkelmopmenyého nak chá'a. Xama Dios apchásenneykha hek xeyk apkeltémo yáneyha exchep ma'a, yaqwayam enxoho emhagkok xép ma'a apxagkok, tén han eñak ma'a yaqwánxa nak etnehek yának xép.
23 Tén axta apkelántaxnéssama Pedro xa énxet'ák nak, apnaqteyenweykmek axta anhan xamo' xa axta'a nak. Keñe axta mók ekhem, apkelyetleykekxo Pedro xa énxet'ák nak, cham'a apkeltaqhémo axta. Apkelyetlamchek axta anhan nápakha énxet'ák apheykha axta m'a Jope, apteme axta melya'ásseyam.
24 Mók ekhem axta entemék apkelweykekxo m'a Cesarea, apkelhaxanmakxa axta m'a Cornelio yetlo apteme apnámakkok, tén han apkelxegexma'a melyenyaweykha axta chá'a, ektáha axta apkeláneyeykha. 25 Xama axta apweykmo Pedro m'a tegma, apteyepmeyk axta Cornelio apkelanyexeykegko apmoma takha', apkeltekxekweykmek axta aptapnák xapop apkenmeykegkaxa, peya yáwho'. 26 Apkempáseykekxeyk axta eyke néten Pedro aptéma apkenagkama s'e:
—Etnamha, énxet ko'óxa, aptéma nak xeyep.
27 Neyseksa apkelpaqhetchásamákpoho axta Pedro aptaxnama kañe' tegma. Apwetágweykmek axta nahan énxet apxámokma apchaqneykekxo m'a. 28 Axta aptemék apkelanagkama Pedro s'e:
—Kélya'ásegkok kéxegke ekmeyámáxkoho xama judío elpaqhetchesakpohok ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók nekha essenhan elántaxnegwók ma'a apxanák. Élxekmóssegkek axta eyke ko'o Dios yaqwayam maxének ekmaso aptémakxa essenhan ekmanyása aptémakxa' xama énxet enxoho. 29 Cháxa keñamak sekxegakmo nak séllegasa seyáneyáxko, meyke seyátegmoweykegkokxa'. Éltamhók ay'asagkohok yaqsa amya'a séláneyáncha'a ko'o.
30 Axta aptemék apchátegmoweykegko Cornelio s'e:
—Cuatro ekhem entáhak, keso ekwánxa nak hora, sektáha axta ko'o nempeywa nélmaxnagko las tres taxnám se'e exagkok nak, sexekmowásekpoho axta ko'o xama énxet apkelyenma aptaxno. 31 Axta aptáhak seyáneya s'e: ‘Cornelio, apleg'awók xép Dios apkelmaxnagko, xénwákxók nahan apwáxok ma'a ektémakxa axta chá'a aqsok apkelane, yaqwayam epasmok ma'a énxet'ák ekha nak chá'a eyéméxchexa aqsok. 32 Eláphés sa' apkelápháseykha m'a tegma apwányam Jope yaqwayam sa' yának exegmak ma'a Simón, apkeltamhomakpo nak han Pedro. Aphak ma'a apxagkok nak apkelwesáyo xamo' Simón, apkelyélaqtésso nak chá'a aqsok émpe'ék, apha nak ma'a nekha wátsam ekwányam.’ 33 Yetlókók axta nahan séltémo kólyentawók ekmanyehe agko', tásek nahan aptáhakxa exchep apxegakmo. Negháha kaxwók negyókxoho s'e nápaqtók Dios, néltamhók kaxwók ageyxhok ekyókxoho m'a apkeltamho axta hẽltennaksek negko'o exchep ma'a Wesse' egegkok.
Pedro apkeltenneykha Cornelio apxagkok
34 Apcheynamók axta apkeltenneykha Pedro, axta aptemék se'e:
—Ekya'ásegkók ko'o kaxwók Dios naqsók metnéssesso apyeykhamap pók elanok énxet, 35 metaqheksók chá'a m'a pók énxet'ák ektáha nak chá'a apcháyo, tén han ma'a apkeláneykegkoho nak chá'a aqsok ektaqmela. 36 Apkelpaqhetchessegkek axta Dios Israel aptawán'ák neptámen, apkeltennassama m'a amya'a meyke ektáhakxa negha eñama m'a Jesucristo, apteme nak Wesse' ekyókxoho aqsok. 37 Kélya'ásegkok kéxegke ektémakxa axta ekyókxoho m'a judíos apchókxa, eyeynamo m'a Galilea, cham'a natámen axta apkeltenneykha Juan apxeyenma ekpayhawo kólyaqpássesagkok yegmen ma'a énxet'ák. 38 Kélya'ásegkók apméssama axta ekyawe agko' apmopwána Dios ma'a Jesús apkeñama nak Nazaret, tén han apméssama axta m'a Espíritu Santo, tén han apweynchámeykencha'a axta Jesús apkeláneya aqsok ektaqmela, tén han apkeltaqmelchesseykmo axta apyókxoho m'a eknaqtawáseykegkoho axta kelyekhama'. Apwanchek axta apkeláneya Jesús xa, hakte apxegexma axta aptemék ma'a Dios. 39 Negko'o nahan nenteme negweteykegkoho ekyókxoho aqsok apkelane axta Jesús ma'a yókxexma Judea tén han ma'a Jerusalén. Tén axta apmatñama, kélchexanma néten aqsok ektegyésso. 40 Apxátekhásseykmek axta eyke Dios ekweykmo ántánxo ekhem, apkeltémók axta henxemósakpekxohok negko'o. 41 Axta eyke exekmowásamákpekxohok Jesús apyókxoho énxet, negko'o axta aqsa, sẽlyéseykha axta Dios yaqwayam antéhek negweteykegkoho m'a sekxók axta. Nenteykegkók axta chá'a negko'o nento xamo' natámen axta apxátekhágwayam, negyeneykegkek axta anhan chá'a xamo' ma'a negyenéyak. 42 Tén axta sẽláphassama apkeltémo óltennasha énxet'ák apteméssessama Dios yaqwayam etnehek apkelyekpelchémo m'a énxet'ák apkelyenna nak makham, tén han ma'a apkeletsapma nak. 43 Nanók axta apkelxeyenma Jesús ma'a apyókxoho Dios appeywa apkellegasso nak, tén han apkellegassama apteme enxoho melya'ásseyam elxawagkok megkólyaqmagkáseykekxa apkeltémakxa melya'assáxma eñama m'a Jesús.
Énxet'ák metnaha nak judíos apkelxawéyak Espíritu Santo
44 Axta esawhomák makham apkeltenneykha Pedro, apwéweykento axta chá'a Espíritu Santo apyetseksa'ák apyókxoho énxet ektáha axta chá'a apháxenmo apkeltenneykha. 45 Kelpelakkassegkek axta nahan apkelweteya énxet'ák melya'ásseyam apkeleñama axta sekxók apkelma ektémakxa apkelpeykessamo Dios ma'a judíos, apkelxegexma'a axta apwokmo Pedro, apkelxawágko nahan Espíritu Santo m'a énxet'ák metnaha nak judíos, 46 hakte apkelleg'ak axta apkelpaqmeta mók ektémakxa apkelpeywa, tén han ektáhakxa axta apkelteméssesso apcheymákpoho m'a Dios. 47 Keñe axta Pedro aptéma appaqmeyesma s'e:
—¿Kélwanchek enxeykel'a megkólhók kólyaqpássesagkok yegmen xa énxet'ák, apkelxawágko nak han kaxwók Espíritu Santo, ekhawo nak ektémakxa nélxaweykegko negko'o?
48 Apkeltamhók axta nahan kólyaqpássesagkok yegmen eñama Jesucristo apwesey. Tén axta kéltamho exnekxak sekxók xamo' yaqwatakxoho apheykegkaxa m'a Pedro.