David vuelve a Jerusalén
1 Joab se enteró de que el rey lloraba la muerte de Absalón y le guardaba luto,
2 y de que la victoria de ese día se había convertido en día de luto para el pueblo, pues todos sabían que el rey sufría mucho por la muerte de su hijo.
3 También se enteró de que el ejército que regresaba entró en la ciudad en completo silencio y a escondidas, como los que avergonzados huyen de la batalla,
4 mientras el rey se cubría el rostro y clamaba: «¡Hijo mío, Absalón! ¡Hijo mío, hijo mío!»
5 Entonces Joab se dirigió al palacio, y le dijo al rey:
«Hoy has cubierto de vergüenza a todos tus siervos, los cuales han luchado por salvarte la vida, y la vida de tus hijos y de tus hijas, y la de tus mujeres y concubinas.
6 Con tus lamentos nos demuestras que amas a los que te aborrecen, y aborreces a los que te aman. Con tus lamentos nos das a entender que ninguno de nosotros te importa nada, y que si Absalón estuviera vivo y nosotros muertos, tú estarías feliz.
7 Levántate ahora mismo y ve a hablar con los hombres que te han sido fieles. Agradéceles su esfuerzo. Te juro que, si no lo haces, esta misma noche no quedará un solo hombre que te apoye. ¡Y eso será peor que todos los males que te hayan ocurrido desde tu juventud hasta la fecha!»
8 El rey se levantó y fue hasta la puerta. Y cuando su ejército supo que el rey estaba sentado a las puertas de la ciudad, todos fueron a ponerse a sus órdenes. Mientras tanto, los israelitas habían huido, cada uno a su casa.
9 Entre las tribus de Israel se suscitó una gran disputa, pues decían:
«El rey que luchó contra nuestros enemigos, y que nos libró de los filisteos, ahora ha huido del país por miedo a Absalón.
10 Y Absalón, a quien habíamos consagrado como rey, ha muerto en la batalla. ¿Por qué no se pronuncian en favor de que el rey David regrese?»
11 El rey David, por su parte, mandó a los sacerdotes Sadoc y Abiatar a que preguntaran a los ancianos de Judá:
«Todo Israel está pidiendo que el rey David vuelva. ¿Qué esperan ustedes para hacerlo volver? ¿Por qué tienen que ser los últimos?
12 Ustedes son sus hermanos. ¡Por sus venas corre la misma sangre! ¿Por qué retrasan su decisión para hacer que el rey vuelva?»
13 También les ordenó que le dijeran a Amasa:
«Tú y yo somos de la misma sangre. Que el Señor me castigue, y más todavía, si a partir de este momento no te nombro general de mi ejército en lugar de Joab.»
14 Con esto, David se ganó la voluntad de todos los hombres de Judá, y como un solo hombre le mandaron un mensaje invitándolo a volver, junto con todos sus seguidores.
15 Así el rey regresó, y llegó hasta el Jordán. Entonces los de Judá fueron a Gilgal para recibirlo y ayudarlo a cruzar el río.
16 Con ellos fue Simey hijo de Gera, de la familia de Benjamín que vivía en Bajurín, el cual se dio prisa para alcanzar a los hombres de Judá que iban a recibir al rey David.
17 Simey iba acompañado de mil benjaminitas, y también lo acompañaba Sibá, que con sus quince hijos y sus veinte sirvientes había estado al servicio de Saúl. Todos ellos precedieron al rey para cruzar el Jordán.
18 Ayudaron a la familia del rey a cruzar el vado, y se pusieron a su disposición. Una vez que el rey cruzó el Jordán, Simey fue y se arrodilló delante de él
19 y le dijo:
«Ruego a Su Majestad no tomar en cuenta el mal proceder de este siervo suyo, ni acordarse de mi maldad cuando Su Majestad salía de Jerusalén. Por favor, ¡no me guarde rencor!
20 Reconozco mi pecado, y por eso he sido el primero de toda la familia de José en salir a recibir a mi señor el rey.»
21 Abisay hijo de Seruyá objetó:
«¡Simey merece la muerte, pues maldijo al ungido del Señor!»
22 Pero David dijo:
«¿Qué mal les he hecho, hijos de Seruyá, para que hoy se pongan en contra mía? ¿Acaso alguien tiene que morir hoy en Israel, y yo, que soy el rey, no lo sé?»
23 Y a Simey le dijo:
«Te juro que no vas a morir.»
24 También salió a recibirlo Mefiboset hijo de Saúl, quien desde el día en que el rey salió de Jerusalén y hasta que el rey regresó en paz no se había lavado los pies, ni se había cortado la barba, ni había lavado su ropa.
25 Y cuando Mefiboset fue a Jerusalén para recibir al rey, este le preguntó:
«Mefiboset, ¿por qué no te fuiste conmigo?»
26 Y Mefiboset le respondió:
«Su Majestad, ¡mi criado me engañó! Como soy cojo, yo le había ordenado que me aparejara un asno, pues había decidido acompañarte.
27 Creo que mi sirviente te ha hablado mal de mí, pero acepto que hagas conmigo lo que bien te parezca, pues para mí tú eres un ángel de Dios.
28 Comprendo que, a los ojos de Su Majestad, todos los descendientes de mi padre merecían la muerte; sin embargo, tú me permitiste comer a tu mesa. ¿Con qué derecho puedo reclamarle algo a Su Majestad?»
29 Entonces el rey dijo:
«¿Para qué seguir hablando? Yo he decidido que tú y Sibá se dividan las tierras.»
30 Pero Mefiboset replicó:
«Por mí, él se puede quedar con todo. A mí me basta con que Su Majestad haya vuelto a su palacio en paz.»
31 También Barzilay el galaadita fue desde Roguelín hasta el Jordán, y lo atravesó para encontrarse con el rey y acompañarlo al otro lado del río.
32 Barzilay era ya muy anciano, pues tenía ochenta años, y cuando el rey estuvo en Majanayin él le había dado provisiones, pues era muy rico.
33 Entonces el rey le dijo a Barzilay:
«Ven conmigo a Jerusalén, y yo te daré todo lo que te haga falta.»
34 Pero Barzilay le respondió:
«¿Cuántos años crees que podré vivir contigo en Jerusalén?
35 Ya tengo ochenta años de edad. ¿Crees que sabré distinguir entre lo que es agradable y lo que no lo es? ¿Crees que podré apreciar la comida o la bebida? ¿Crees que podré escuchar mejor a tus cantores y cantoras? No quiero ser una carga para mi señor, el rey.
36 Solo te acompañaré un poco más allá del Jordán. ¿Por qué tendrías que darme una mayor recompensa?
37 Te ruego que me permitas regresar a mi ciudad para morir allá, junto al sepulcro de mis padres. Pero aquí está tu siervo Quimán. Permítele acompañarte, y trátalo como mejor te parezca.»
38 El rey aceptó, y dijo:
«Que venga conmigo. Lo voy a tratar como si fueras tú mismo, y haré con él todo lo que me pidas que haga.»
39 Entonces todo el pueblo cruzó el Jordán, y en cuanto el rey lo cruzó, besó a Barzilay y lo bendijo, y este regresó a su ciudad.
40 El rey se dirigió a Gilgal, acompañado de Quimán y de todos los de Judá, y de la mitad del pueblo de Israel.
41 Pero después los israelitas fueron a ver al rey, y le preguntaron:
«¿Por qué permitiste que nuestros hermanos de Judá te acompañaran para cruzar el Jordán contigo, junto con tu familia y con todo tu ejército?»
42 Y los jefes de Judá les respondieron:
«Lo hicimos porque el rey también es pariente nuestro. Pero, ¿por qué se enojan? ¿Acaso piensan que lo hicimos porque el rey nos dio de comer? ¿Creen que recibimos algún regalo por acompañarlo?»
43 Y los israelitas dijeron:
«Nosotros tenemos diez veces más derecho que ustedes para que David sea nuestro rey. ¿Por qué nos han menospreciado? Recuerden que nosotros fuimos los primeros en decidir que él regresara.»
Pero los argumentos de los hombres de Judá tuvieron más fuerza que los de los israelitas.
1-2 Xama axta apkelleg'a apkelekxagweyncha'a wesse' apwányam ma'a énxet'ák, eñama apketsapma m'a apketche Absalón, apkelya'aweykxeyk axta apkeltennássekxo m'a Joab. Cháxa ekhem élyaqhápegkaxa axta apkelwáxok énxet'ák, axta elátseyha eñama apkelmallane. 3 Apkelántaxnegwákxeyk axta aqsa han meyke apyennegkesso exma sẽlpextétamo m'a tegma apwányam, yetlo apkelyexamakpoho: apkelmegqakkek axta apkelchexyekmo, máxa axta aptáhak ma'a apmenxenamap la'a émpakháxchexa'. 4 Keñe axta wesse' apwányam apchaqlasa apqátek, apyennaqtésawo appeywa aptáha s'e: “¡Absalón, hatte! ¡Absalón, hatte!”
5 Keñe axta Joab apmeyákxo m'a wesse' apwányam apxagkok apyawe, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Apkelmegqásawók apagko' xép ma'a apkelyetleykha nak chá'a, wesse', apwagkasa nak teyp xép sakhem, wesse', tén han apketchek apkelennay'a, kelwán'ák, apnaqteyegka'a, keñe han ma'a kelán'a apkelmeykha naqsa nak. 6 Wesse', sakhem xép senxekmósa megkeytnakhassamo apwáxok ma'a apkelámha apmonye'e apagkok, keñe han ma'a apkeláneykha nak, hakte elásekhohok chá'a exchep ma'a aptaqnagko nak chá'a, keñe eltaqnaweygkok chá'a m'a apchásekhayo nak chá'a. Sakhem ko'o sekya'ásegkoho apxéna exchep wesse', kapayhekxak apwáxok megyetsapa enxoho m'a Absalón, keñe negko'o agmaskok negyókxoho. 7 Etyep sa' se'e, wesse', elwasqakkásekxoho apkelxegexma'a egkések appeywa ektaqmela, hakte agkok etnessásak xa, naqsók ko'o sektáha yetlo sekxeyenma apwesey Wesse' egegkok, megyeymakpehek sa' xama enxoho aphakxa exchep sẽlpextétamo s'e axta'a nak. Asagkók agko' sa' xép katnehek ektáhakxa, wesse', megkaxók sa' ma'a apweteya axta chá'a aqsok ekmaso aptémakxa axta wokma'ák, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak.
8 Keñe axta apchampákxo néten wesse' apwányam, aphákxo m'a nentaxnamakxa nak tegma apwányam. Xama axta kéltennasa apyókxoho énxet'ák aphákxo wesse' apwányam ma'a átog nak, keñe apkelya'aweykxo apyókxoho apchaqnágweykxo apmonye'.
David apweykekxa makham Jerusalén
Keñe m'a israelitas, nanók axta apkenyahágko apkeltaqhákxo apxanák. 9 Apkelpaqmetchek axta han apyókxoho énxet'ák Israel, aptáha chá'a apxéna s'e: “Ẽlmallahanchessegkek axta negko'o wesse' apwányam David, apmáheyo hẽlmok filisteos; Absalón axta eyke keñamak apteyapma negókxa'. 10 Keñe m'a Absalón, nenteméssessama axta negko'o wesse' apwányam egagkok, apketsapa neyseksa kempakhakma. ¿Yaqsa ektáha magáneyáncha'a makham ma'a wesse' apwányam David?”
11 Wokmek axta han apxagkok wesse' apwányam David xa apkelpaqmeyesma nak apyókxoho énxet'ák Israel. Yetlókok axta han apcháphássesso weykcha'áhak aptáxésso m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc tén han Abiatar, aptáha apkeláneya s'e: Kólpaqhetchesaxkoho sa' kéxegke m'a apkelámha apmonye'e nak Judá, kólmaxneyha sa' yaqsa apkelhaxnégko heyáneyha ko'o makham amyekxak ma'a exagkok apyawe nak; 12 kólteme sa' kólának se'e: ¿yaqsa ektáha peya nak kóltéhek axayók héláneyha makham ataqhoho', énámakkok ahagko' ko'o kéxegke? 13 Axta apkeltamhók han kóltéhek kólának ma'a Amasá: “Émók ahagko' ko'o exchep, xép sa' etnehek kaxwók apkemha apmonye' sẽlpextétamo ahagkok, apyaqmagkasso m'a Joab. Sa' agkok alanak xa sektáhakxa nak sekpeywa, Wesse' egegkok sa' heñássesagkohok ekyentaxno agko'.”
14 Cháxa apteméssesakxa axta énxet'ák Judá, apkeltamho kalkohok apkelwáxok ma'a aptáhakxa apkeláneya, hawók axta mók apkelpaqmeyesma apkeltamho kóltéhek kólának wesse' apwányam éxyók makham, yetlo apyókxoho apkeláneykha. 15 Yetlókok axta han apkexyeyam ma'a wesse' apwányam, apwa'akteyk axta m'a wátsam Jordán. Apkelmahágkek axta han énxet'ák Judá m'a Guilgal, yaqwayam emok takha', tén han epasmok apkelyeykheykekxa m'a Jordán. 16 Keñe axta han ma'a Simí, Guerá axta apketche, apkeñama axta nepyeseksa m'a Benjamín énxet'ák apagkok, apteme axta Bahurim énxet, appekheyáseyha axta apteyapma apkelyetlawa m'a énxet'ák Judá, yaqwayam emok takha' m'a wesse' apwányam David. 17 Apyetlókek axta han mil Benjamín énxet'ák apagkok. Keñe axta han ma'a Sibá, Saúl axta apnámakkok apchásenneykha, apkelyetlókek axta quince apketchek, keñe han veinte apkelásenneykha naqsa, apmonye'e axta han apkelwokmok ma'a Jordán, mew'aktamxa makham wesse' apwányam keñe 18 apkelyeykhákxo m'a éttakhexa nak wátsam yaqwayam epasmok apkelyeykheykekxa m'a wesse' apwányam apnámakkok, yaqwayam enxoho kataqmalmakha makham apwáxok elanok ma'a wesse' apwányam. Xama axta peya eyeykhekxak wesse' apwányam ma'a wátsam Jordán, apháxahánteyk axta apmonye' m'a Simí, 19 axta aptáhak apcháneya s'e:
—Wesse', éltamhók eykhe ko'o megkaxénwakxók apwáxok ma'a sekteméssessamakxa axta ekmaso, apteyapma axta Jerusalén. Nágkalow apwáxok hélano', 20 (21) hakte ekya'ásegkók ko'o séláneya aqsok ekmaso, ko'o han sekteyapma emonye' sekma takha' exchep wesse', nepyeseksa m'a apyókxoho nak José énxet'ák apagkok.
21 Tén axta Abisai, Seruiá axta étche, aptáha s'e:
—Payhawo neykhe emátog ma'a Simí, eñama apyemneykha wesse' apwányam, apkelyéseykha axta Wesse' egegkok!
22 Apchátegmowágkek axta David:
—¡Seruiá étchek, háwe kéxegke ekpayhémo xa! ¡Yaqsa ektáha sélenmexákxo nak kéxegke! Ekya'ásegkók ko'o sektamhákxo makham wesse' apwányam ma'a Israel, megyetsepek sa' chá'a xama énxet Israel se'e sakhem nak.
23 Keñe axta appaqhetchesa Simí, apkeltennasa naqsók peya mematñehe'.
24 Aptekkek axta han apkelanyexágko apma takha' m'a Mefi-bóset Saúl axta apketche. Axta han elyenyessók apmagkok, eyeynamo m'a sekxók axta kéltekkessama wesse' apwányam, ekwokmoho apwa'akto makham yetlo meyke ektáhakxa', axta han eyéssessók áwa' apátog, tén han melyenyessama m'a apkelnaqta. 25 Xama axta apmeyánto Jerusalén yaqwayam emok takha' m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Mefi-bóset, ¿yaqsa axta ektéma mehétlama axta ko'o?
26 Apchátegmowágkek axta:
—Seyásenneykha axta ko'o élyexancháseykha, wesse', éltamhók axta eykhe héltahanchessesek yámelyeheykok yaqwayam wántek ay'ókxak xép, wesse', hakte élyelqamáxche eyay'ák ko'o. 27 Asagkek axta ko'o sexéneykha nápaqtók xép wesse'. Hetnéssesek sa' eyke exchep apmakókxa enxoho hetnéssesek, wesse', aphémo nak Dios apchásenneykha. 28 Payhawók axta eykhe etekyók apyókxoho énámakkok nápaqtók xép wesse', eyáneyeykha axta eyke ko'o exchep atwohok sekto xamo' ma'a aptamakxa nak chá'a apto exchep, wesse', ko'o sekteme nak apkeláneykha. ¡Mowanchek kaxwók xép almaxnak aqsok, wesse'!
29 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Wánxa sa' kaxwók antéhek nenxeyenma xa aqsok nak. Éltémók ko'o kólexpánchesaxchek kéxegke xapop, xép tén han Sibá.
30 Apchátegmowágkek axta Mefi-bóset:
—Sa' eyke emekxak ekyókxoho xapop ma'a. Apwa'akteyk eyke exchep yetlo meyke ektáhakxa m'a apxagkok apyawe nak.
31 Keñe axta Barzilai, apkeñama axta m'a Galaad, apxegeykmo apkeñama m'a Roguelim, yaqwayam enxoho etnehek apxegexma wesse' apwányam eyeykhekxak ma'a Jordán. 32 Apwányamók axta aptáhak ma'a, ochenta apyeyam apagkok axta aptáhak, elmések axta chá'a aqsok wesse' apwányam, ekyókxoho aqsok eyeyméxchexa enxoho, aphamakxa axta m'a Mahanaim, hakte xámok axta aqsok apagkok ma'a. 33 Keñe axta wesse' apwányam aptáha apcháneya Barzilai:
—Hétlakxa sa' ko'o m'a Jerusalén, ko'o sa' ataqmelchesek xép.
34 Keñe axta Barzilai aptáha apchátegmowágko:
—Megkawegqók eyke ko'o kaxwók sekha, mowanchek amhagkok xamo' xép ma'a Jerusalén, 35 ochenta apyeyam ahagkok ko'o kaxwo' táhak; massegkek ekmátsa m'a sektawakxa enxoho, tén han ma'a sekyenakxa enxoho chá'a sekyá, mowanchek kaxwók ay'asagkohok ekmátsa, essenhan ekmanyása; mañék han kaxwók apkelmeneykmasso m'a apkelmeneykmasso nak, tén han ma'a élmeneykmasso nak. ¡Mamakók ko'o alya'aksek exma exchep, wesse'! 36 Wánxa sa' aqsa atnehek sekxegexma eyeykhekxak ma'a Jordán, wesse', ¡kaqhók hegkések ekyánmaga sekteméssessamakxa, wesse'! 37 Wánxa aqsa séltamho almaxnak xép, wesse', heyhok amyekxak ma'a seyókxa', yaqwayam watsapwakxak ma'a, keñe han hélátawanyek ma'a takhaxpop apagkok axta m'a élyapmeyk nano'. Yetneyk eyke han pók yaqwayam etnehek apkeláneykha, wesse': cham'a hatte Quimham. Sa' étlakxak xa, wesse', etnésses sa' xép apmakókxa enxoho etnéssesek epasmok, wesse'.
38 Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam:
—Hétlakxak sa' ko'o m'a Quimham, atnéssesek sa' apkeltamhókxa enxoho exchep atnehek sekpasmo. Almések sa' ko'o exchep ma'a ekyókxoho aqsok sélmaxneyakxa enxoho chá'a.
39 Apyókxoho énxet axta apkelyeykhákxak Jordán. Xama axta apyeyk'a m'a wesse' apwányam, appetsessek axta apyenyékxo m'a Barzilai. Tén axta Barzilai aptaqháwo makham ma'a yókxexma aphakxa axta. 40 Keñe wesse' apwányam apmahágko m'a Guilgal, yetlo apxegexma m'a Quimham, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák nak Judá, keñe han ma'a nápakha énxet'ák nak Israel. 41 Keñe axta apyókxoho israelitas apkelyo'ókmo m'a wesse' apwányam, axta aptáhak apcháneya s'e:
—¿Yaqsa ektéma apmasma nak chá'a exchep ma'a egnámakkok nak énxet'ák Judá, wesse', appasmoma axta apkelyeykháseykekxo apnámakkok ma'a wátsam Jordán, tén han ma'a apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, apxakcha'awók chá'a apmáheyok etnahágkok ma'a?
42 Apkelátegmowágkek axta apyókxoho énxet'ák Judá m'a israelitas:
—Egnámakkok egagko' negko'o m'a wesse' apwányam, megkólwanchek kéxegke kóllók. ¡Magásenneykekxak negko'o hegyánmagkassesek nentéyak ma'a wesse' apwányam! ¡Mehẽlmeseykegkok han ma'a aqsok sẽlmésso naqsa!
43 Apkelátegmowágkek axta m'a énxet'ák Israel:
—Negko'o eyke nenteme wesse' apwányam egagkok egagko' ma'a David, hakte nenxámok egagko', máxa han negko'o kélyapma átnaha apketkok kéxegke. ¿Yaqsa ektáha sẽlwanyeyncha'a nak negko'o? ¡Negko'o axta egmonye' néltémo éxyamok makham ma'a wesse' apwányam egagkok!
Kellágwokmók axta apkelpeywa m'a énxet'ák Judá, kóneg axta kéltemessásekxak ma'a énxet'ák Israel.