Muerte de Absalón
1 David pasó revista a sus soldados, y al frente de ellos puso comandantes de mil y de cien hombres.
2 Una tercera parte del ejército la puso bajo el mando de Joab; otra tercera parte la puso bajo el mando de Abisay, que era hijo de Seruyá y hermano de Joab; y la otra tercera parte la puso bajo el mando de Itay el guitita. A todo el ejército le dijo:
«También yo iré con ustedes.»
3 Pero sus hombres objetaron:
«Tú no debes venir con nosotros. A ellos no va a importarles si nosotros huimos, o si la mitad de nuestro ejército cae en batalla; tú, en cambio, vales más que diez mil de nosotros. Lo mejor es que tú nos apoyes desde la ciudad.»
4 El rey les dijo:
«Voy a seguir su consejo.»
Y se quedó a la entrada de la ciudad, mientras su ejército salía en escuadrones de cien y de mil soldados.
5 A Joab, Abisay e Itay les ordenó que, por amor a él, trataran con bondad a su hijo Absalón. Y todos los soldados escucharon lo que el rey ordenó a los capitanes acerca de Absalón.
6 Luego, el ejército de David salió para luchar contra los israelitas, y la batalla se libró en el Bosque de Efraín.
7 El ejército de David arremetió con fuerza contra el ejército de Absalón y les causó una matanza como de veinte mil hombres.
8 La lucha se generalizó por todo el país, pero fueron más las muertes causadas por el bosque que las causadas por la espada.
9 En cierto momento Absalón, que montaba un mulo, se enfrentó con los hombres de David, pero el mulo se metió por debajo de las espesas ramas de una encina, y el cabello de Absalón se enredó en la encina, y Absalón quedó suspendido en el aire, mientras que el mulo siguió adelante.
10 Uno de los soldados de Joab lo vio, y fue a decirle a Joab que había visto a Absalón pendiendo de una encina.
11 Entonces Joab le dijo:
«Si lo viste, ¿por qué no le diste muerte y lo derribaste? Me hubiera gustado darte diez monedas de plata y un buen cinturón.»
12 Pero el soldado le respondió:
«Aun si me hubieras ofrecido mil monedas de plata, yo no las habría aceptado, pues jamás atentaría contra la vida del hijo del rey. Nosotros oímos cuando el rey les ordenó, a ti, a Abisay y a Itay, no hacerle daño al joven Absalón.
13 Además, yo habría puesto en peligro mi vida, pues al rey nada se le escapa, y tú mismo te habrías puesto en contra mía.»
14 Joab le respondió:
«No voy a perder mi tiempo contigo.»
Y al ver que Absalón pendía de la encina y aún estaba con vida, tomó tres dardos y se los clavó a Absalón en el corazón.
15 Diez jóvenes escuderos que acompañaban a Joab, cuando vieron herido a Absalón, lo rodearon y lo remataron.
16 Entonces Joab ordenó que tocaran la trompeta para que sus soldados se detuvieran y dejaran de perseguir a los israelitas,
17 los cuales huyeron a sus casas. Luego, los hombres de Joab cavaron un gran hoyo en el bosque, y allí arrojaron el cuerpo de Absalón y lo cubrieron con muchas piedras.
18 Cuando Absalón vivía, levantó una torre en el valle del rey, a la cual le puso su nombre para que el pueblo lo recordara, pues dijo: «Yo no tengo ningún hijo que perpetúe mi nombre.» Hasta el día de hoy, esa torre es conocida como «la torre de Absalón».
19 Ajimaz hijo de Sadoc fue a preguntarle a Joab:
«¿Debo correr y llevarle la noticia al rey de que el Señor lo ha librado de sus enemigos?»
20 Y Joab le respondió:
«No conviene que vayas hoy. Es mejor que vayas otro día, pues la noticia es que el hijo del rey ha muerto.»
21 Joab llamó entonces a un etíope, y le ordenó ir ante el rey y contarle lo que había visto. El etíope hizo una reverencia y salió corriendo.
22 Pero Ajimaz hijo de Sadoc insistió y le dijo a Joab:
«De todos modos, también yo voy a ir detrás del etíope.»
Joab le dijo:
«Hijo mío, ¿y para qué vas a ir tú? ¡Por estas noticias no vas a recibir ningún premio!»
23 Pero Ajimaz respondió:
«No importa. Creo que debo ir.»
Entonces Joab le dijo:
«Adelante, pues.»
Y Ajimaz salió corriendo, y en la llanura se adelantó al etíope.
24 David estaba sentado entre las dos puertas de la ciudad cuando el atalaya subió a la torre sobre la puerta de la muralla. De pronto, vio que alguien venía solo y corriendo hacia la ciudad.
25 Entonces gritó desde allí para que el rey supiera lo que estaba viendo, y David dijo: «Si viene solo, trae buenas nuevas.»
Mientras el mensajero se iba acercando,
26 el atalaya vio que otro hombre corría detrás del primero, y se lo dijo al guardián. Cuando el rey supo que otro hombre venía corriendo solo, dijo: «Ese es otro mensajero.»
27 En cuanto el primero se acercó más, el atalaya lo reconoció y dijo:
«Por su forma de correr, creo que es Ajimaz hijo de Sadoc.»
Entonces el rey dijo:
«Si es Ajimaz, seguramente trae buenas noticias, pues es un buen hombre.»
28 Cuando Ajimaz llegó, se inclinó ante el rey, le deseó paz y le dijo:
«Bendito sea el Señor tu Dios, porque ha entregado a los hombres que se habían sublevado contra Su Majestad.»
29 El rey preguntó:
«¿El joven Absalón está bien?»
Y Ajimaz respondió:
«Cuando Joab envió al otro mensajero y a mí, vi que había una gran confusión, pero no supe de qué se trataba.»
30 El rey ordenó a Ajimaz pasar y esperar un poco. Y Ajimaz se quedó de pie.
31 En ese momento llegó el etíope, y dijo:
«¡Buenas noticias para Su Majestad! Hoy el Señor ha defendido tu causa, y han muerto los que se habían rebelado contra ti.»
32 El rey le preguntó:
«El joven Absalón, ¿se encuentra bien?»
Y el etíope respondió:
«¡Que todos los enemigos de Su Majestad, y todos los que se subleven contra Su Majestad y busquen su mal, acaben como ese joven!»
33 El rey se estremeció, y mientras subía a su cuarto, se echó a llorar y decía:
«¡Hijo mío, Absalón! ¡Hijo mío, Absalón! ¡Cómo quisiera yo haber muerto en tu lugar, Absalón, hijo mío!»
Absalón apketsapma
1 Apkelyetsátékxeyk axta sẽlpextétamo apagkok David, keñe apnegkena apkelámha apmonye'e yaqwayam etnehek chá'a apkelámha apmonye'e nepyeseksa m'a mil sẽlpextétamo, tén han cien chá'a m'a pók nak. 2 Ántánxo apkexpánchesso axta han aptemessásak, Joab axta han apkemha apmonye' m'a apmonye' apkelxega nak sẽlpextétamo, keñe Abisai m'a pók nak apchaqneykekxa sẽlpextétamo, Seruiá axta étche, Joab axta apyáxeg, keñe axta Itai apkemha apmonye' m'a pók nak sẽlpextétamo, apkeñama axta m'a Gat. Axta aptáhak apkeláneya apyókxoho sẽlpextétamo s'e:
—Alyetlók sa' ko'óxa kéxegke m'a kempakhakma.
3 Apkelátegmowágkek axta eyke m'a énxet'ák nak:
—Ná etne aqsa xa wesse', hakte megkalyetnakhaksók apkelwáxok nényahágko enxoho negko'o m'a nélenmexma nak, tén han aptekyawa enxoho m'a neghekha nak, máxa eyke exchep ma'a diez mil la'a negko'o negyókxoho. Tásek exnekxak aqsa exchep se'e tegma apwányam nak, yaqwayam enxoho hẽláphássesek chá'a pók nélxegexma'a apkeleñama s'e.
4 —Atnehek sa' ko'o m'a kéltamhókxa nak atnehek —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam. Yetlókok axta apkenegweykekxa m'a nekha nak átog nentaxnamakxa tegma apwányam, keñe apkelántepa chá'a mil sẽlpextétamo, tén han cien nak chá'a sẽlpextétamo.
5 Apkeltamhók axta han Joab, Abisai, tén han Itai, elyahakxohok appeywa m'a wesse' apwányam, metnéssessamók exma ekmaso m'a apketche Absalón. Apyókxoho sẽlpextétamo axta han apkelleg'ak aptáhakxa appeywa wesse' apwányam apmésso m'a apkelámha apmonye'e, apxéna m'a Absalón. 6 Apkelxegkek axta m'a sẽlpextétamo yaqwayam elnapakpok ma'a sẽlpextétamo nak Israel.
Axta kempakháxchek ma'a naxma nak yókxexma Efraín, 7 apmenxenákpek axta apkeleñama nak Israel, apmenxena m'a David axta apkelxegexma'a. Nentekyawa ekyawe axta yetnak xa ekhem nak, hakte apkeletsekkek axta veinte mil énxet. 8 Sawhekxók axta apkelnápomap xa ekyókxoho nak yókxexma, apxámok axta han élnapma m'a naxma nak, axta kaxnók ekwánxa élnapma m'a sókwenaqte. 9 Élyéheykok axta han apchánte Absalón, pelakkassek axta han apwet'a apmonye' David apkelxegexma'a. Negkónchek axta élyéheykok kóneg yámet ekyawe encina, keñe axta Absalón élaspa apwa' aktegák, apmakheyha axta han ma'a néten, hakte xegkek axta aqsa m'a élyéheykok apchánte. 10 Xama énxet axta han apwetágwokmok ma'a, keñe apkeltennássekxo Joab:
—Ekwetágwokmek ko'o Absalón apmakhéncha'a néten yámet ekyawe encina élaspa apwa' aktegák.
11 Apchátegmowágkek axta Joab:
—Apwet'a neyke eykhe, ¿yaqsa ektáha megyaqha exchek ma'a? Almések xeyk xép diez sawók selyaqye aktek élmope, tén han xama nentete nenxet.
12 Apchátegmowágkek axta Joab ma'a énxet nak:
—Megkeyxek sélmésso exchep mil sawók selyaqye élmope, matnéssessamók ko'o exma ekmaso m'a wesse' apwányam apketche; hakte nenleg'ak xeyk negko'o apkeltamho exchep wesse' apwányam, tén han Abisai tén han ma'a Itai, apkeltamho elanha m'a apketche Absalón. 13 Kaxtemék xeyk ko'o seyaqhe m'a, kaqhok xeyk waqhek, hakte megkatnehek mey'áseyak ma'a wesse' apwányam, méko han xépxa etnehek hewagkasek teyp.
14 —Mowanchek ko'o aleyxek xép —axta aptáhak apchátegmowágko Joab; apkelmeyk ántánxo sawhéwa, apkelyetxaqkassek axta aphekhek Absalón neyseksa apmakheykha megyetsapakxa makham ma'a néten yámet ekyawe encina. 15 Keñe axta diez apkelxegexma'a Joab apwakhegwokmo m'a Absalón apchaqhákxoho. 16 Apkeltamhók axta kólpáwaksek kélaqkahasso m'a Joab, tén axta apkelwátesagko apmenxenma sẽlpextétamo m'a énxet'ák Israel, hakte apmágwokmek axta apkempakhe m'a Joab. 17 Tén axta kélleya néten yámet ekyawe Absalón aphápak, kélaqxegkessekmo m'a máxek ekyawe ekyetnama nak ma'a naxma' nak, apkekheyásekxeyk axta han meteymog néten. Keñe axta natámen apkenyahágko apyókxoho énxet'ák Israel apkelmeyákxo apxanák.
18 Apkeltémok axta han kóllanaksek xama meteymog ekyawe Absalón megyetsapmakxa axta, ekxénweykekxoho chá'a kélwáxok, ekyetnama nak ma'a éltamhomaxchexa nak Ekyapwátegweykenxa Xapop Wesse' Apwányam, appekkenmeyk axta han apwesey, hakte méko axta xama enxoho apketche neptámen yaqwayam eleyxchesek. Makhemek makham éltamhomaxche “Absalón ekxeyenweykekxoho kélwáxok xa meteymog nak”.
19 Keñe axta han Ahimaas, Sadoc axta apketche, aptáha apcháneya m'a Joab:
—Éltamhók eykhe ko'o yoho atnetchagkokxak altennássekxak wesse' apwányam, ektaqmela apteméssesakxa Wesse' egegkok apmallahanchesa nepyeseksa m'a apkelenmexma nak.
20 Aptáhak axta Joab apchátegmowágko:
—Háwe exchep yaqwayam esakxak sakhem xa amya'a nak. Sa' eyke m'a mók ektamheykekxa sa', hakte wesse' apwányam apketche apketsapak.
21 Keñe axta Joab aptáha apcháneya xama sẽlpextétamo Etiopía:
—Exeg xép, eltennássekxa wesse' apwányam aqsok apwete.
Apháxahánteyk axta apmonye' Joab ma'a énxet Etiopía, tén axta aptepa apkenyaha. 22 Keñe axta Ahimaas aptáha makham apcháneya m'a Joab:
—Heyho aqsa ko'óxa wanyehek neptámen xa énxet Etiopía.
Apchátegmowágkek axta Joab:
—¿Yaqsa ektáha apmako nak exog xépxa? ¡Méko ekyánmaga exkak apseykekxa amya'a!
23 —Katnehek agkok ma'a, wanyehek sa' —axta aptáhak apchátegmowágko Ahimaas.
—¡Yenye! —axta aptáhak apchátegmowágko Joab.
Yetlókok axta apkenye Ahimaas appéwo m'a ekyapwátegweykenxa nak xapop, apteyapwákxeyk axta apmonye' m'a énxet Etiopía. 24 Apheyk axta han David ma'a neyseksa átog nak tegma apwányam, tén axta apkelhaxneykha apchánta m'a néten tegma, kélhaxtegkesso nak tegma, apkenmexawók axta makhawo', apwet'ak axta apkelhaxneykha apxegakmo xama énxet apxakko' apkétchekmo. 25 Apyennaqtéssawók axta han appeywa apkeltennasa m'a wesse' apwányam. Tén axta wesse' apwányam aptáha s'e:
—Apxakko' agkok apxegakmok, amya'a ektaqmela apseykha m'a.
Apchágketchessa'akteyk axta m'a énxet, 26 tén axta apkelhaxneykha apwet'a makham pók énxet apkétchekmo, keñe axta aptáha apyennaqtésa appeywa appaqhetchesa m'a aptaqmelchesso nak átog:
—¡Apkétchekmek makham pók énxet!
—Amya'a ektaqmela ex'a han apsánták ma'a —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam.
27 Aptáhak axta makham apkelhaxneykha:
—Ahimaas ko'óneyk ma'a apmonye' exchek apwe, Sadoc apketche, negyekpelchawók xeyk ma'a ektémakxal'a apkenye.
—Énxet ektaqmalma aptémakxa m'a —axta aptáhak apchátegmowágko wesse' apwányam—, amya'a ektaqmela ex'a apsánta'.
28 Apyepetchegwokmók axta Ahimaas, keñe apháxahánto ekwokmoho aptekxekwa'akto nápat xapop nápaqtók wesse' apwányam, appeykessek axta, keñe aptáha apcháneya s'e:
—Apcheymákpoho sa' kólteméssesek Wesse' egegkok, Dios apagkok nak xép wesse', hakte apmasséssekmek ma'a apkenmexeykekxa axta exchep wesse'.
29 —¿Táseya apha m'a hatte Absalón? —axta aptáhak apkelmaxneyáncha'a wesse' apwányam.
Apchátegmowágkek axta Ahimaas:
—Ekleg'ak xeyk ko'o ekyawe agko' ekyennama exma seyáphasa exchek ma'a Joab, aptáha nak xép apkeláneykha, wesse', makke ay'ásegkok ektáhakxa'.
30 Tén axta wesse' apwányam aptáha apcháneya:
—Etnegwom sekxók á, etnamha sa' aqsa xa.
Apkelyahákxók axta han Ahimaas. 31 Yetlókok axta han apweykekxa m'a énxet Etiopía, keñe aptáha s'e:
—Ema sa' takha' s'e amya'a ektaqmalma seksántegkesa nak, wesse': sakhem ektaqmela apteméssesakxa exchep ma'a Wesse' egegkok, apmallahanchesa nepyeseksa m'a apyókxoho apkenmexeykekxa axta chá'a exchep, wesse'.
32 Apkelmaxneyáha axta wesse' apwányam ma'a énxet Etiopía:
—Kenhan ma'a Absalón, ¿táseya apha?
Apchátegmowágkek axta énxet Etiopía:
—Emassegwomho annal'a apkelenmexma nak xép, wesse', tén han ma'a apyókxoho apkenmexeykekxa nak chá'a exchep, tén han ma'a apmáheyo nak chá'a etnéssessamhok exma ekmaso exchep, ekhawo ektáhakxa nak ma'a wokma'ák nak.
33 Teyekmek axta apwáxok wesse' apwányam, apmeyákxeyk axta m'a kañe' apxagkok, apyetnama axta m'a néten átog nentaxnamakxa nak tegma apwányam, keñe apkelekxagweyncha'a. Axta aptáhak chá'a appaqméteyncha'a neyseksa apweynchámeykha: “¡Absalón, hatte! ¡Absalón, hatte! ¡Tásók xeyk la'a ko'o watsapok, keñe exchep megyetsepe'! ¡Hatte, Absalón!”