Natán amonesta a David
1 Un día, el Señor envió a Natán a hablar con David, y Natán le dijo:
«En cierta ciudad vivían dos hombres. Uno de ellos era rico, y el otro era pobre.
2 El rico tenía muchas ovejas y vacas,
3 pero el pobre solo tenía una corderita que había comprado y criado, y que era como su propia hija, pues comía de su mesa, bebía de su vaso y dormía en su regazo; era como de la familia, pues había crecido con él y con sus hijos.
4 Un día, el hombre rico recibió a un visitante y, como no quiso matar a ninguna de sus ovejas o vacas para ofrecerle de comer al visitante, fue y tomó la oveja del hombre pobre, y la preparó para su visitante.»
5 David se puso muy furioso contra aquel hombre, y le dijo a Natán:
«Juro por el Señor que ese hombre merece la muerte.
6 Y por haber actuado así, sin mostrar nada de misericordia, tiene que pagar cuatro veces el valor de la oveja.»
7 Entonces Natán le dijo:
«¡Tú eres ese hombre! Así ha dicho el Señor, Dios de Israel: “Yo te consagré como rey de Israel; yo te libré del poder de Saúl,
8 yo te di el palacio que fue de tu señor, y puse en tus brazos sus mujeres. Además, yo te entregué las tribus de Israel y de Judá y, por si esto fuera poco, yo estaba dispuesto a darte mucho más.”
9 ¿Por qué menospreciaste la palabra del Señor, y actuaste mal delante de sus ojos? Al hitita Urías lo mataste por medio de la espada de los amonitas, para quedarte con su mujer.
10 “Ahora, en castigo, la violencia jamás se apartará de tu propia familia, pues menospreciaste al Señor y tomaste como mujer a la esposa de Urías el hitita.”
11 Pero así dice el Señor: “Yo haré que el mal sobrevenga sobre tu propia casa. Ante tus propios ojos entregaré tus mujeres a tu prójimo, y a pleno sol se acostará con ellas.
12 Lo que tú hiciste en secreto, yo lo haré a plena luz del día y en presencia de todos los israelitas.”»
13 David le respondió a Natán:
«Reconozco que he pecado contra el Señor.»
Y Natán le dijo:
«El Señor ha perdonado tu pecado, y no vas a morir.
14 Pero como los enemigos del Señor hablan mal de él por causa de este pecado tuyo, tu hijo recién nacido tiene que morir.»
15 Después de esto, Natán regresó a su casa. Y el niño que la mujer de Urías le dio a David, se enfermó de gravedad porque el Señor así lo quiso.
16 David le rogó al Señor por la salud de su hijo, y ayunaba y se pasaba la noche acostado en el suelo.
17 Los ancianos que vivían en su palacio iban a verlo y trataban de levantarlo del suelo, pero David se negaba a levantarse, y tampoco quería comer.
18 Siete días después, el niño murió, y sus sirvientes temían decírselo, pues decían: «Si cuando el niño vivía, el rey no quería escucharnos, con más razón se afligirá si le decimos que el niño ya murió.»
19 Pero cuando David los vio hablar entre sí, se dio cuenta de que el niño ya había muerto, así que les preguntó:
«¿Ya ha muerto el niño?»
Aquellos le respondieron:
«Sí, señor; ya ha muerto.»
20 Entonces David se levantó del suelo, y se bañó y se perfumó, y se puso ropa limpia; luego fue a la casa del Señor, y lo adoró. Después regresó a su casa y pidió de comer, y comió.
21 Los sirvientes le preguntaron:
«¿Qué es lo que haces? Cuando el niño aún vivía, estuviste ayunando y orando, pero ahora que ha muerto, ¡te levantas y pides de comer!»
22 Y David les dijo:
«Cuando el niño aún vivía, yo ayunaba y lloraba, y decía: “Tal vez el Señor se compadezca de mí, y deje vivir al niño.”
23 Pero ahora que el niño ha muerto, ¿de qué me sirve ayunar? ¿Acaso podría yo devolverle la vida? Yo puedo ir a donde él está, pero él ya no volverá conmigo.»
24 Y David fue y consoló a Betsabé, su mujer, y se allegó a ella, y ella le dio un hijo, al que llamó Salomón. Y el Señor amó a este niño,
25 y por eso envió un mensaje al profeta Natán, para decirle que lo llamara Jedidías.
David conquista Rabá
(1 Cr 20.1-3)
26 Joab se encontraba en Rabá combatiendo a los amonitas, y capturó la ciudad del rey.
27 Entonces envió un mensaje a David para decirle:
«Después de sitiar la ciudad de Rabá, he capturado también las reservas de agua.
28 Por favor, reúne al resto del ejército y ven con ellos, y acampa frente a la ciudad y tómala. Si yo la tomo, llevará mi nombre.»
29 David reunió entonces al resto de su ejército, y fue y luchó contra Rabá y la capturó.
30 Le quitó al rey la corona de oro que llevaba puesta, la cual pesaba treinta y tres kilos y tenía incrustadas piedras preciosas; los hombres de David la tomaron y con ella coronaron a David, y David obtuvo un gran botín de la ciudad.
31 A la gente que quedaba en la ciudad la puso a trabajar con sierras y trillos y hachas de hierro, y también los puso a trabajar en los hornos de ladrillos. Esto mismo lo hizo en todas las ciudades de los amonitas. Después de esto, David regresó a Jerusalén con todo su ejército.
Natán aptaqnawássesso aptémakxa David
1 Apcháphássek axta Wesse' egegkok Natán, apteme axta aplegasso appeywa, ey'ókxak ma'a David. Xama axta apwákxo Natán ma'a aphakxa nak, axta aptáhak apcháneya s'e:
—Apheykha axta apqánet énxet xama tegma apwányam. Xama axta ekxákma aqsok apagkok, keñe pók meyke aqsok apagkok. 2 Apxámok axta nepkések apnaqtósso m'a énxet ekxákma axta aqsok apagkok, tén han weyke, 3 keñe m'a meyke axta aqsok apagkok, wánxa axta aqsa m'a xama nepkések apketkok apmà axta ekha ekyánmaga, apwánegkesso apagko' axta han ma'a, apwánegyek axta han aphakxa m'a nepkések apketkok nak, yetlo apketchek nak; etwok axta han chá'a m'a ektémakxa nak chá'a apto, ének axta han chá'a apyá m'a apyeta nak chá'a, epathétek axta han chá'a m'a aptena enxoho. ¡Apmenyeyk axta han ma'a énxet nak, máxa axta apteméssessók ma'a apketche kelwánal'a! 4 Xama ekhem axta aptáha meyk'a énxet apkeñama mók nekha m'a énxet ekxákma axta aqsok apagkok; keñe axta memako yaqhássesek xama nepkések aptósso m'a meyk'a apagkok, tén han weyke yaqwayam yahanchesek, apyementagwokmek axta aqsa nepkések apketkok aptósso m'a énxet meyke axta aqsok apagkok, aphanchessek axta yaqwayam yagkok ma'a apwayam axta apxagkok.
5 Aplókók apagko' axta David apleg'a aptémakxa m'a énxet nak, keñe aptáha apcháneya m'a Natán:
—¡Naqsók ko'o sektáha sekxéna nápaqtók Dios, payhawók emátog énxet apkelane nak chá'a xa ektéma nak aqsok! 6 ¡Eyeykhássamhok sa' han ekwánxa ekyánmaga m'a nepkések apketkok, eñama megkamopyósa apkelányo pók!
7 Keñe axta Natán aptáha apcháneya s'e:
—¡Xeyep neykhe xa énxet nak! Keso aptáhakxa nak xép apxéna Wesse' egegkok, Dios apagkok nak Israel se'e: ‘Élyéseykha axta ko'o exchep yaqwayam etnehek wesse' apwányam ma'a Israel, ekwagkassegkek axta teyp apmáheyo yaqhek ma'a Saúl; 8 ekméssegkek axta apxagkok apyawe nak ma'a wesse' apagkok, tén han ma'a apnaqteyegka'a axta, keñe han ma'a aptémakxa axta wesse' apwányam, cham'a Israel tén han Judá. Kaxtemék axta ekteme ketsék aqsok xa, almeyásekxak axta makham mók aqsok. 9 ¿Yaqsa ektéma melyaheykekxoho nak sekpeywa, apkeláneya m'a aqsok megkaleklo nak ewáxok? Apchaqhegkek xép ma'a Urías, apteme axta hitita, apchásenneykekxo yaqhek ma'a amonitas, apmeykekxeyk han aptamheykekxo aptáwa' m'a Urías axta aptáwa'. 10 Megkamassegwomek sa' kaxwók xép apxagkok ma'a nentekyawa nak, hakte melyeheykekxak sekpeywa apmeykekxo aptéma aptáwa' m'a Urías axta aptáwa', apteme axta hitita. 11 Ektáhak ko'o sekpeywa s'e, sektáha nak Wesse': Wának sa' ko'o katyapok aqsok ekmaso nepyeseksa apnámakkok, nápaqtók sa' ko'o exchep almok apnaqteyegka'a, keñe sa' almések xama m'a apnámakkok nak, elpathetagkok sa' yáxña'akxoho ekhakxoho ekhem. 12 Apyexamakpók axta chá'a exchep apkeláneya aqsok ekmaso, wának sa' eyke ko'o katnehek nápaqta'awók apyókxoho énxet'ák Israel xa ektémakxa nak chá'a aqsok apkelane, tén han ekhakxoho ekhem.’
13 Keñe axta David aptáha apcháneya Natán:
—Éláneyak ko'o may'assáxma nápaqtók Wesse' egegkok.
Keñe axta Natán aptáha apchátegmowágko:
—Meñássesagkók sa' eyke exchep Wesse' egegkok aptémakxa mey'assáxma, megyetsepek sa' han. 14 Apketche kaxwe aptéyam sa' eyke yetsapok, hakte aplókassamók apagko' xép ma'a Wesse' egegkok.
15 Xama axta aptaqháwo apxagkok ma'a Natán, apméssek axta ekyentaxno agko' apháxamap Wesse' egegkok ma'a sakcha'a, ekwetasso axta David ma'a Urías axta aptáwa'. 16 Keñe axta David apkelmaxnéssesa Dios ma'a sakcha'a, axta etáwak apto, apkelmalláneykegkek axta axta'a apyetno náxop. 17 Elyo'ókxak axta eykhe chá'a yának yempekxak néten apkelámha apmonye'e apheykencha'a axta m'a apxagkok apyawe nak, melyahakxeyk axta eyke chá'a, metwehek axta han chá'a apto xamo'.
18 Siete ekhem axta han temék apketsapa m'a sakcha'a, apcháyak axta han eltennasha David ma'a apkelámha apmonye'e apagkok, hakte axta aptemék chá'a apkelpaqmeyesma apxeyenma s'e: “Ampaqhetchesek axta eykhe chá'a apyennaqtamakxa axta m'a sakcha'a nak mehẽlyahakxeyk axta chá'a, ¿háxko antéhek óltennássekxak apketsapa m'a sakcha'a? ¡Ansexnena katnehek!”
19 Xama axta apwet'a David apkelpaqhetchásekpoho chá'a m'a apkelámha apmonye'e apagkok, apya'ásegkok axta apketsapa m'a sakcha'a; aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Apketsekkeya sakcha'a?
—Éhay, apketsekke' —axta aptáhak apkelátegmowágko.
20 Tén axta David apkempákxo néten aphakxa náxop, apyaqpássek axta yegmen, apkexpaqhákpek han sokmátsa, apyaqmagkassek axta pók apkelnaqta, keñe aptaxnegwákxo tegma appagkanamap yaqwayam elpeykeshok Wesse' egegkok. Tén axta apmeyákxo m'a apxagkok, apkeltamhók axta kólmések apto, aptókek axta. 21 Keñe axta apkelmaxneyáncha'a m'a apkelámha apmonye'e apagkok nak:
—¿Yaqsa ektáha aptáha nak xa wesse'? Metwehek axta agkok chá'a apto apyennaqtamakxa axta m'a sakcha'a, elekxagwaha axta han chá'a elano'; keñe kaxwók apketsapa m'a sakcha'a, apkempákxo néten xép wesse' aptawa apto.
22 Apchátegmowágkek axta David:
—Matwehek axta chá'a ko'o sekto apyennaqtamakxa axta m'a sakcha'a, alekxagwaha axta han chá'a ekxeyenma eykhe ewáxok lapmaxcheyk kexa kapyóshok hélanok ma'a Wesse' egegkok, keñe yohok makham eweynchamha m'a sakcha'a. 23 Apketsekkek eyke kaxwo', ¡yaqsa katnehek kaxwók matwehek sekto! ¡Mowanchek axátekhássók! Athanyekxak sa' eyke ko'óxa xama ekhem, mopwanchek eyke hey'ótak kaxwók se'e sekhakxa nak!
Salomón aptéyam
24 Keñe axta David aptaqmelchessásekxo awáxok ma'a Betsabé, aptáwa' axta. Apya'aweykxeyk axta appathetágkokxo makham, wetákxeyk axta makham xama étche apkenna, apteméssessama axta apwesey David ma'a Salomón. Apchásekhayók axta han Wesse' egegkok sakcha'a nak, 25 cháxa ektáhakxa axta apya'assásegweykmo Wesse' egegkok ma'a David, apchásenneykekxo m'a aplegasso appeywa Natán. Keñe David apteméssesa apwesey Jedidías ma'a sakcha'a nak, eñama apmopmenyého m'a Wesse' egegkok.
David apma tegma apwányam Rabá
(1 Cr 20.1-3)
26 Apketámegkek axta Joab ma'a tegma apwányam nak Rabá, apagkok axta m'a amonitas, keñe axta ketók apmomakxa m'a tegma apwányam apagkok nak, 27 apcháphássessek axta David se'e appeywa nak: “Étámegkek ko'o m'a tegma apwányam Rabá, élmeyk ma'a tegma apkelyennaqte ekyetnamakxa nak kélyátamakxa yegmen. 28 Yánchásekxa sa' kaxwók xép sẽlpextétamo apkeleymomap nak wesse', ektámegma sa' se'e tegma apwányam nak, ema sa', hakte ekmeyk agkok ko'o, keñe keytek sekwesey.”
29 Apchánchesákxeyk axta David apyókxoho sẽlpextétamo apagkok, keñe apmeyókmo m'a Rabá, apketámegkek axta, keñe apma. 30 Keñe axta aplekkesa apqátek wesse' apwányam apagkok ma'a apketchesso apqátek élánamáxche nak sawo ekyátekto ekmomnáwa, kélatcháseyak axta han meteymog éltaqmalma, treinta y tres kilos axta han ekyentaxno, keñe axta kélatchessesa apqátek ma'a David. Xámok agko' axta han aqsok élmomnáwa apkelma David ma'a tegma apwányam nak, 31 keñe m'a énxet'ák apkeleymomap axta makham ma'a tegma apwányam apkelántekkesa, apkeltamhók axta eltemeykha elmaha m'a kélyaqténmól'a yámet, yámpóte, keñe han póte élánamáxche nak sawo, tén han elanagkok yátaphémekcha'ák. Hawók axta han apteméssesakxa David ma'a apyókxoho tegma apkelyawe apagkok nak amonitas, keñe axta aptaqháwo makham apmeyákxo Jerusalén yetlo apyókxoho sẽlpextétamo apagkok.