Reinado de Jorán de Israel
1 Jorán hijo de Ajab comenzó a reinar sobre Israel cuando Josafat tenía dieciocho años de reinar sobre Judá, y reinó doce años en Samaria.
2 Pero hizo lo malo a los ojos del Señor, aunque no al grado de su padre y su madre, pues quitó las estatuas de Baal que su padre había hecho.
3 Sin embargo, se entregó a los mismos pecados con que Jeroboán hijo de Nabat hizo pecar a Israel, y no se apartó de ellos.
Eliseo predice la victoria sobre Moab
4 El rey Mesa de Moab poseía muchos rebaños, y entregaba al rey de Israel cien mil corderos y cien mil carneros.
5 Pero a la muerte de Ajab el rey de Moab se rebeló contra el rey de Israel.
6 Entonces el rey Jorán salió de Samaria y pasó revista a todo Israel.
7 Luego mandó a decir al rey Josafat de Judá:
«El rey de Moab se ha rebelado contra mí. ¿Me acompañarás a luchar contra Moab?»
Y Josafat respondió:
«Por supuesto que iré. Tú eres como si fuera yo mismo; tu pueblo es como mi pueblo, y tus caballos son como los míos.
8 ¿Qué camino tomaremos?»
Y Jorán respondió:
«Tomaremos el camino del desierto de Edom.»
9 Fue así como el rey de Israel y el rey de Judá, junto con el rey de Edom, tomaron el camino del desierto, pero después de siete días les faltó agua para el ejército y para las bestias.
10 Entonces el rey de Israel dijo:
«¡Vaya! El Señor ha convocado a estos tres reyes para entregarlos en manos de los moabitas.»
11 Pero Josafat dijo:
«¿No hay por aquí algún profeta del Señor? ¡Podríamos consultarlo por medio de él!»
Uno de los oficiales del rey de Israel respondió:
«Por aquí está Eliseo hijo de Safat, que era ayudante de Elías.»
12 Y Josafat dijo:
«En él habrá palabra del Señor.»
Y los tres reyes fueron a verlo.
13 Pero Eliseo le dijo al rey de Israel:
«¿Qué tengo yo que ver contigo? ¡Anda a ver a los profetas de tu padre y de tu madre!»
Pero el rey de Israel le respondió:
«No, no voy a ir con ellos. El Señor nos ha reunido a nosotros tres, para entregarnos en manos de los moabitas.»
14 Eliseo dijo entonces:
«Juro por el Señor de los ejércitos, en cuya presencia me encuentro, que de no ser por el respeto que le debo al rey Josafat rey de Judá, a ti ni siquiera te dirigiría la mirada.
15 Pero, bueno, ¡tráiganme un tañedor!»
Y mientras el tañedor tocaba, la mano del Señor vino sobre Eliseo,
16 quien dijo:
«Así ha dicho el Señor: “Caven en este valle muchos estanques.”
17 Y el Señor también ha dicho: “Aunque ustedes no vean ningún viento, ni ninguna lluvia, este valle se llenará de agua, y beberán ustedes, y sus bestias y sus ganados.”
18 Esto, a los ojos del Señor, no es nada difícil; también va a poner a los moabitas en las manos de ustedes.
19 Y ustedes destruirán todas sus bellas ciudades fortificadas, y talarán todo árbol frondoso, cegarán todos los pozos, y sembrarán de piedras todos los campos arables.»
20 Al día siguiente por la mañana, a la hora del sacrificio, un repentino aluvión llegó desde Edom y toda esa región se inundó.
21 Y al saber los de Moab que los reyes se disponían a atacarlos, todos ellos se juntaron, desde los que apenas podían ponerse la armadura hasta los más experimentados, y tomaron sus puestos en la frontera.
22 Y al día siguiente, cuando los moabitas se levantaron, vieron a la distancia que el reflejo del sol sobre las aguas las hacía verse rojas como sangre.
23 Entonces gritaron:
«¡Esto es la sangre de una batalla! Seguramente los reyes han luchado entre sí, y han matado a sus propios compañeros. ¡Vamos, moabitas, al botín!»
24 Pero cuando los moabitas llegaron al campamento de Israel, se levantaron los israelitas y los atacaron, y aunque los moabitas trataron de huir, los israelitas los persiguieron y los mataron;
25 y asolaron las ciudades, y en todos los campos fértiles esparcieron piedras, y cegaron también todos los pozos, y derribaron todos los árboles frondosos; solo quedaron piedras en Quir Jaréset porque los honderos rodearon esa ciudad y la destruyeron.
26 Cuando el rey de Moab vio que había perdido la batalla, tomó consigo a setecientos hombres hábiles con la espada y quiso atacar al rey de Edom, pero no lo consiguió.
27 Entonces tomó a su primogénito, el que habría de reinar en su lugar, y lo ofreció en holocausto sobre la muralla. Y fue tan grande el enojo contra Israel, que estos decidieron retirarse y volver a su tierra.
Joram apteme wesse' apwányam ma'a Israel
1 Dieciocho apyeyam axta weykmok apteme wesse' apwányam Josafat ma'a Judá, keñe apkeynamo apteme wesse' apwányam Joram ma'a Israel, Ahab axta apketche, doce apyeyam axta han apteme wesse' apwányam ma'a Samaria. 2 Asagkek axta eyke ektémakxa aqsok apkelane nápaqtók Wesse' egegkok, asextók axta eyke, axta kaxnók ma'a aptéma axta apyáp tén han egken, hakte apyaqnegkessegkek axta m'a meteymog kéleykmassáseykha Baal, apyáp axta apkelane. 3 Hawók axta eyke ektémakxa axta apkelane mey'assáxma m'a Jeroboam, Nabat axta apketche, apkelánéseykegko axta melya'assáxma m'a énxet'ák nak Israel.
Eliseo apxeyenma emenxenek ma'a apheykha nak Moab
4 Nepkések apxámaseykekxa axta eyke aptemék aptamheykha m'a Mesá, wesse' apwányam axta Moab, elméshok axta han chá'a cien mil nepkések apketkók yaqwayam etnehek apagkok ma'a wesse' apwányam nak Israel, tén han cien mil nepkések apkelennay'awók élwenaqte nak apwa'ák 5 Xama axta apketsapma m'a Ahab, keñe wesse' apwányam Moab apkenmexeykekxo m'a wesse' apwányam nak Israel. 6 Tén axta wesse' apwányam Joram apteyapma m'a Samaria, apteyánegweykekxoho m'a apyókxoho sẽlpextétamo nak Israel. 7 Keñe apkeltamho kóltéhek kólának wesse' apwányam Judá: “Énmexákxeyk ko'o m'a wesse' apwányam nak Moab. ¿Ya emakók hétlók ko'o yaqwayam ólnapaxchek ma'a?”
Apchátegmowágkek axta wesse' apwányam Judá: “Eytlók sa', hakte nenxegexma negko'o exchep, ko'o tén han sẽlpextétamo ahagkok nak, ekweykekxoho m'a apkelchántamo nak yátnáxeg, nélxegexma'a han ma'a énxet'ák apagkok nak xép. 8 ¿Háxko sa' ólpéwhok agketamagkok ma'a?” Apchátegmowágkek axta Joram: “Sa' ólpéwhok ma'a ámay ekmahéyak nak meykexa énxet ma'a Edom.”
9 Apkelxegkek axta m'a kelwesse'e nak Israel, Judá tén han ma'a Edom. Meyke yegmen axta eyke temégweykmok yaqwayam énagkok sẽlpextétamo, tén han aqsok kélnaqtósso, hakte siete ekhem axta temék apkelhaxnegchámeykekxa apkelxega. 10 Tén axta wesse' apwányam Israel aptáha s'e:
—¡Hay! Ennaqláyekmek ko'ónek negko'o Wesse' egegkok egqántánxo kelwesse'e apkelwányam, yaqwayam hẽlmések ma'a moabitas.
11 Keñe apkelmaxneyáncha'a m'a Josafat:
—¿Mékoya xama Wesse' egegkok appeywa aplegasso s'e, yaqwayam enxoho agásenneykxak elmaxneyha Wesse' egegkok ma'a?
Apchátegmowágkek axta xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' apagkok nak ma'a wesse' apwányam Israel:
—Apheyk Eliseo s'e, Safat axta apketche, apteme axta appasmeykha aptamheykha m'a Elías.
12 —Nak sa' hẽltennaksek amya'a eñama nak Wesse' egegkok ma'a —axta aptáhak apchátegmowágko Josafat.
Yetlókok axta apmahéyak wesse' apwányam Israel ma'a, tén han Josafat wesse' apwányam nak Edom, apyo'ókmo m'a Eliseo; 13 aptáhak axta Eliseo apcháneya m'a wesse' apwányam nak Israel:
—¡Mowanchek ko'o apasmok xép! Ey'ókxa elmaxnegwakxak ma'a énxet'ák apkelmaxnéssesso axta chá'a aqsok kéleykmássesso apagkok ma'a apyáp axta tén han egken.
Apkelenxanakmek axta eyke m'a wesse' apwányam nak Israel:
—Ma', Wesse' egegkok negko'o ennaqláyekmok egqántánxo nentáha nak kelwesse'e apkelwányam yaqwayam hẽlmések ma'a moabitas.
14 Keñe axta aptáha Eliseo:
—Naqsók ko'o ektemessásak yetlo sekxeyenma apwesey Wesse' egegkok ekha nak apyennaqte, séláneyncha'a nak, kaxtemék xeyk meyke Josafat, wesse' apwányam nak Judá, magweyxók xeyk, malanók xeyk han. 15 ¡Hélyentegkásegma sa' xama apmeneykmassamo nak!
Xama axta appáwasa yát'axpog ma'a apmeneykmassamo nak, keñe axta eyáhapwa'a Wesse' egegkok apmopwána m'a Eliseo; 16 aptáhak axta Eliseo:
—Aptáhak Wesse' egegkok se'e: ‘Kólxámaksoho sa' kélláneyak yegmen ekyetnamakxa s'e ekyapwate nak, 17 megkaxchahámhek sa' eykhe', megkólwetyehek sa' han kéxegke kamme', kalánhok sa' eyke yegmen se'e ekyapwate nak, kólyenagkok sa' han kélyókxoho kéxegke, kawakxohok sa' ekyenéyak ma'a aqsok kélnaqtósso.’ 18 Cháxa ketsék aqsok apxekmósso sekxók Wesse' egegkok apmopwána elána', hakte elmések sa' han kéxegke yaqwayam kólmenxenek ma'a moabitas, 19 keñe sa' kéxegke kólmasséssók ma'a apyókxoho tegma apkelyawe ekha nak kélhaxtegkáseyak meteymog nápakhaw'ék, tén han ma'a tegma apkelyawe apkeltaqmalma nak, kólyaqtennagkok sa' ekyókxoho m'a yámet ekha nak ekyexna, kólápegkokxak sa' han ma'a élánteyapmakxa nak yegmen, kólsawheyásekxohok sa' meteymog ekyókxoho m'a namyepeyk nak.
20 Mók ekhem axta entáhak, ekweykenxal'a kélméssamakxa aqsok kélmésso naqsa, meyókmek axta yegmen ma'a Edom, cháhapwa'ak axta yegmen ekyawe m'a xapop. 21 Apkelleg'ak axta amya'a moabitas apkelwa'a m'a kelwesse'e apkelwányam yaqwayam ektámegma', yetlókok axta han apcháncheseykekxa apyókxoho wokma'ák tén han apkelwányam apmopwancha'a nak elnapakpok, apkelánegwokmek axta apheykha m'a néxa nak xapop apagkok. 22 Keñe axta axto'ók agko' apnaqxétekhágko, keltátchessek axta mayáhat ma'a yegmen, keñe axta m'a moabitas apkelwet'a apmonye'e ekyexwase ektémól'a éma. 23 Tén axta aptáha apkelpaqmeta s'e: “Éma s'e. Apxegexma apagko' nak chá'a apkelnápekpekxak ma'a apkelwesse'e nak, pók apagko' chá'a apchaqhákxa'. ¡Moabitas, ólxog kaxwo', ólmok sa' aqsok apagkok apkexakha m'a!”
24 Xama axta apkelántaxnegwokmo moabitas ma'a apkelpakxenágkaxa axta israelitas, keñe apketámegko m'a israelitas apmenxena. Apmenxenchek axta israelitas, apkelnapchek axta han chá'a. 25 Apmasséssekmek axta m'a tegma apkelyawe, apkexpáncháseyha axta han meteymog ma'a neyseksa nak namyepeyk apagkok, apkelápegkokxeyk axta ekyókxoho m'a ekteyapmakxa nak yegmen, apkelyaqtennágkek axta han ekyókxoho yámet ekha nak ekyexna. Wánxa axta aqsa xama tegma apyawe apkémeykpo, cham'a Quir-haréset. Apwakheykxeyk axta eyke m'a apkelmeykha nak mélwakto keñe apma.
26 Xama axta apwet'a wesse' apwányam Moab mexnawo m'a apkelenmexma, apnaqlókek axta setecientos sẽlpextétamo apkelxega nak náxop, yaqwayam enxoho emeykessesek apmonye' ekpayhókxa apkenmágkaxa m'a wesse' apwányam Edom. Axta eyke katyapak apmakókxa etnehek. 27 Keñe axta apyentama m'a apketche átnaha apketkok apmáheyo etnehek apyaqmagkasso apteme wesse', apchaqhak axta apwatna m'a néten nak tegma kélhaxtegkesso nápakhaw'ék. Cháxa éllókasawo apagko' axta m'a israelitas, tén axta apkelhaxyawásegko apkelpakxenéyak apkeltaqhákxo apkelmeyákxo apkelókxa.