Judá es liberado de Senaquerib
(2 Cr 32.20-23Is 37.1-38)
1 Cuando el rey Ezequías oyó esto, se rasgó las vestiduras y se vistió de cilicio, y entró en el templo del Señor.
2 Luego ordenó que el mayordomo Eliaquín, el escriba Sebna y los ancianos de los sacerdotes se vistieran también de cilicio, y que fueran a ver al profeta Isaías hijo de Amoz
3 y le dijeran:
«Así ha dicho Ezequías: “Este es un día de angustia, de reprensión y de blasfemia, pues los hijos están a punto de nacer, y la parturienta ya no tiene fuerzas.
4 Tal vez el Señor tu Dios habrá oído todo lo que ha dicho el Rabsaces, a quien su señor, el rey de Asiria, ha enviado para blasfemar al Dios viviente y para ofenderlo con sus palabras, las cuales el Señor tu Dios habrá oído. Por lo tanto, eleva una oración por el remanente que aún queda.”»
5 Los siervos del rey Ezequías fueron a hablar con Isaías,
6 y este les respondió:
«Vayan y digan al rey que así ha dicho el Señor: “No tengas temor por las palabras que has oído, con las que me han blasfemado los siervos del rey de Asiria.
7 Yo voy a poner un espíritu en él que lo hará oír rumores, y volverá a su tierra, y en su tierra haré que caiga a filo de espada.”»
8 El Rabsaces oyó decir que el rey de Asiria se había ido de Laquis, y cuando volvió adonde este había estado lo halló combatiendo contra Libna.
9 Como también oyó decir que el rey Tiracá de Etiopía había salido a combatirlo, volvió y envió embajadores a que le dijeran a Ezequías:
10 «No te dejes engañar por el Dios en quien tú confías, y que dice que Jerusalén no será entregada en manos del rey de Asiria.
11 Tú ya debes saber lo que los reyes de Asiria han hecho con todas las naciones, y cómo las han destruido. ¿Acaso crees que tú podrás escapar?
12 ¿Acaso los dioses de las naciones que mis padres destruyeron pudieron librarlas? Me refiero a Gozán, Jarán, Resef, y a la gente de Edén que estaba en Telasar.
13 ¿Dónde están los reyes de Jamat, Arfad, y de las ciudades de Sefarvayin, Hena y Guivá?»
14 Ezequías tomó las cartas de mano de los embajadores, y después de leerlas subió al templo del Señor y, extendiéndolas delante del Señor,
15 oró en su presencia. Dijo:
«Señor y Dios de Israel, que habitas entre los querubines, solo tú eres el Dios de todos los reinos de la tierra. ¡Tú hiciste el cielo y la tierra!
16 Inclina, Señor, tu oído, y escucha. Abre, Señor, tus ojos, y mira. Oye las palabras de Senaquerib, que ha mandado blasfemarte a ti, el Dios viviente.
17 Es verdad, Señor, que los reyes de Asiria han destruido naciones y países,
18 y que han lanzado al fuego a sus dioses; pero es que ellos no eran dioses, sino hechura humana de madera y de piedra. ¡Por eso los destruyeron!
19 Pero ahora, Señor y Dios nuestro, ¡sálvanos de su poder! Yo te lo ruego, para que todos los reinos de la tierra sepan que solo tú, Señor, eres Dios.»
20 Entonces Isaías hijo de Amoz mandó a decir a Ezequías:
«Así ha dicho el Señor, Dios de Israel: “He escuchado lo que me has pedido acerca de Senaquerib, el rey de Asiria.”
21 Y esto es lo que el Señor ha dicho acerca de él: “La virginal hija de Sión te menosprecia y te escarnece. Detrás de ti mueve su cabeza la hija de Jerusalén.”
22 ¿A quién has vituperado y blasfemado? ¿Contra quién has alzado la voz, y levantado en alto tus ojos? ¡Contra el Santo de Israel!
23 Por medio de tus mensajeros has vituperado al Señor, al decir: “Con la multitud de mis carros he subido a las alturas de los montes y a lo más inaccesible del Líbano, para cortar sus altos cedros y sus mejores cipreses; me he alojado en sus lugares más remotos, en el bosque de sus más fértiles campos.
24 He cavado pozos y bebido aguas ajenas; con las plantas de mis pies he dejado secos todos los ríos de Egipto.”
25 ¿Nunca has oído decir que, hace ya mucho tiempo, yo lo hice, y que desde tiempos pasados lo tengo planeado? Ahora lo he realizado, y tú causarás mucha desolación, y reducirás las ciudades fortificadas a montones de escombros.
26 Sus habitantes, impotentes, se acobardaron y quedaron confundidos. ¡Parecían hierba del campo, verdes hortalizas, paja en los techos, seca antes de tiempo!
27 Yo te conozco muy bien; sé cuándo entras y cuándo sales, y también sé cuánto ruges contra mí.
28 Y porque me has desafiado, y porque me he enterado de tu arrogancia, voy a ponerte un gancho en la trompa y un freno en el hocico, y te haré volver por donde viniste.
29 »A ti, Ezequías, te doy esta señal: Este año, y el siguiente, comerán ustedes lo que crezca por sí mismo, pero el tercer año podrán sembrar y segar, y plantar viñas, y comerán lo que ellas produzcan.
30 Y los sobrevivientes de Judá volverán a echar raíces y tendrán muchos hijos.
31 Porque en Jerusalén y en el monte Sión quedará un remanente que se salvará. Esto lo haré yo, el Señor, por mi gran amor.
32 »Por tanto, así dice el Señor acerca del rey de Asiria: “No entrará en esta ciudad. No lanzará ninguna flecha contra ella, ni se enfrentará a ella con escudos, ni levantará contra ella terraplenes.
33 Por el mismo camino que vino, volverá, y no entrará en esta ciudad.
—Palabra del Señor.
34 »”Por mí mismo, y por mi siervo David, yo ampararé a esta ciudad, y la salvaré.”»
35 Y sucedió que esa misma noche el ángel del Señor salió y mató a ciento ochenta y cinco mil hombres en el campamento de los asirios. Por la mañana, cuando se levantaron, se encontraron con que por todas partes había cadáveres.
36 Entonces el rey Senaquerib de Asiria se fue de regreso a Nínive, y nunca más volvió,
37 pues un día, mientras él adoraba en el templo de Nisroc, su dios, sus hijos Adramelec y Sarezer lo hirieron a filo de espada, y luego huyeron al territorio de Ararat. En su lugar reinó su hijo Esarjadón.
Isaías apxeyenma ewagkasakpok teyp ma'a tegma apwányam Jerusalén
(2 Cr 32.20-23Isa 37.1-38)
1 Xama axta apleg'a wesse' apwányam Ezequías xa amya'a nak, apkelyepteyk axta apkelnaqta, apkelántaxnékxeyk axta m'a apáwa sẽlwáxaqxamól'a magkenatchesso élapwokmo, apmeyákxeyk axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. 2 Tén axta apkeláphasa, cham'a Eliaquim apkemha apmonye' axta m'a tegma apyawe aptaqmalma yetlo Sebná apnaqtáxéséyak axta chá'a weykcha'áhak, tén han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok apkelwányamo nak, yetlo apkelántaxneykekxa m'a apáwa sẽlwáxaqxamo nak magkenatchesso éllapwámeygko, elyo'ókxak ma'a Dios appeywa aplegasso Isaías, Amós axta apketche, 3 apkeltamho eltennaksek aptáhakxa appeywa m'a wesse' apwányam, aptáhak axta s'e: “Sakhem néllegeykegkaxa ekyentaxno egwáxok, sẽllegassáseykegkoho, tén han sẽltemessáseykekxa mékoho, máxa m'a kelán'a ketók ektegkessamakxal'a étche, kasawhaxchek ma'a ekwasqapma. 4 Eñoho annal'a Dios Wesse' apagkok appeywa m'a sẽlpextétamo apwesse' apcháphasso nak wesse' apagkok, cham'a wesse' apwányam nak Asiria, yaqwayam enxoho ewanyaha m'a Dios megyetsapma nak, eñássesagkoho annal'a aplege apagko' enxoho aqsok apxeyenma m'a Dios Wesse' apagkok nak. Elmaxnésses sa' ma'a apkeleymomap nak meletsapma.”
5 Apkelya'awekxeyk axta Isaías ma'a wesse' apwányam Ezequías apkeláneykha, 6 tén axta Isaías apkeltamho etnehek elátegmowagkokxak wesse' apagkok se'e: “Aptáhak Wesse' egegkok se'e: ‘Nágye aqsa xa amya'a apleg'a nak, cham'a aptáhakxa nak ko'o seyáneya sénmexeyncha'a m'a wesse' apwányam Asiria apkeláneykha nak. 7 Wának sa' ko'o ellegmakha amya'a m'a yaqwayam sa' kataqheksohok makham ma'a apchókxa nak, sa' wának emátegwakxak ma'a.’”
8 Apleg'ak axta amya'a sẽlpextétamo apwesse' asirios aptepa wesse' apwányam Asiria m'a tegma apwányam nak Laquis. Tén axta aptaqháwo apkeñama m'a Jerusalén, apwetágweykxeyk axta nahan wesse' apwányam Asiria apketámegkaxa m'a tegma apwányam Libná. 9 Axta apleghok nahan amya'a kéltennasa wesse' apwányam Asiria apya'awa m'a wesse' apwányam Tirhaca, apkeñama axta m'a Etiopía yetlo sẽlpextétamo apagkok apmako yempakha'. Tén axta apkeláphásekxo makham énxet'ák apagkok apkelápháseykha axta chá'a wesse' apwányam Asiria m'a Judá apkeltamho etnehek yának wesse' apwányam Ezequías se'e: 10 “Naqsók ko'o apteméssásak peya mamhehek Jerusalén ma'a Dios apagkok nak xép, apcháyo nak chá'a; eyke nágyoho aqsa elyexanchesha m'a. 11 Aplegayak eyke exchep aqsok apkelánéyák ma'a kelwesse'e apkelwányam nak Asiria, apmopmenyého emasséssók ma'a ekyókxoho apkelókxa nak. ¿Ewagkasakpoya sa' teyp xép? 12 ¿Kelwagkassegkeya axta chá'a teyp aqsok kéláyókxa m'a mók apheykegkaxa nak chá'a énxet, apmassésseykmo axta m'a élyapmeyk nano' nak ko'o: cham'a Gozán, Harán, Résef, tén han ma'a énxet'ák Bet-edén apheykencha'a axta m'a Telasar? 13 ¿Háxko apkelmaheykegkaxa m'a kelwesse'e apkelwányam nak tegma apwányam Hamat, Arpad, Sefarvaim, Hená tén han ma'a Ivá?”
14 Apmeyk axta weykcha'áhak Ezequías apsókasso axta m'a énxet'ák kélapháseykha, apkelyetsetchessek axta. Tén axta apmeyákxo m'a tegma appagkanamap, appeykessek axta weykcha'áhak apmonye' m'a Wesse' egegkok, 15 axta aptáhak apkelmaxneya s'e: “Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apteme nak Wesse' étseksa'ák ma'a apkelásenneykha ekha nak apxempenák apheykha néten: xép apwánxa apagkok apteme Dios ekyókxoho apkelókxa keso náxop; xép axta apkelane m'a néten tén han keso náxop. 16 Wesse', etaqmelchesho sa' apháxenmo. Wesse' etaqmelchesho sa' apkelányo. Yeyxho sa' amya'a apkeltémo exchek ko'o héllegásseták ma'a Senaquerib, amya'a ekyókxoho énmexma nak xép, Dios memassegwayam. 17 Wesse', naqsók apmassésseykmo pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák ma'a kelwesse'e apkelwányam nak Asiria, yetlo m'a xapop apagkok nak, 18 tén han apkexakkassama nátex ma'a aqsok apcháyókxa nak, hakte naqsók háwe dios ma'a, énxet apkelane, eñama nak ma'a yámet tén han meteymog. Cháxa keñamak apmassésseykmo nak. 19 Dios Wesse' egegkok, hẽlmallahanches negko'o neyseksa apmáheyo hẽlnápok ma'a asirios, yaqwayam sa' elya'asagkohok apyókxoho pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák apheykha keso náxop, apteme exchep Wesse', wánxa xama Dios.” 20 Tén axta Isaías apkeltamho kóltéhek kóltennássekxak Ezequías se'e: “Keso aptáhakxa exchek appeywa Wesse' egegkok se'e, Israel Dios apagkok nak: ‘Ekleg'ak xeyk ko'o m'a apkelmaxnagko sélmaxneya exchek apxéna m'a Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria.’” 21 Keso aptáhakxa exchek appeywa Wesse' egegkok apxéna m'a wesse' apwányam Asiria:

“Senaquerib,
máxa kelán'a étkok
entáhak ésmésa
exchep ma'a Sión.
Yeykáseyha akqátek
neptámen ekwanyawo
aptaqháwo m'a Jerusalén.
22 ¿Yaqsa axta énxet
apkenmexeyncha'a chá'a
tén han apwanyeyncha'a chá'a?
¿Yaqsa axta énxet
apkelpáxegkáseyncha'a chá'a
tén han megyésa chá'a apkelano
yetlo eyeymáxkoho apwáxok?
¡Apkenmexáha axta exchep ma'a
Dios Appagkanamap nak Israel!
23 Apkeláneykha axta
exchep apkeláphásak
apwanyeyncha'a m'a
Wesse' egegkok.
“Axta aptáhak se'e:
‘Yetlo ekxámokma
yátnáxeg apkelyenyawasso
ahagkok eyántak ma'a
egkexe étseksek nak,
cham'a ektáhakxa nak
netnók agko' ma'a Líbano.
Élyaqténchessek ma'a
yámet cedros agkok
élwenaqte agko' nak,
tén han ma'a yámet pinos
éltaqmalma agko' nak.
Ekwokmók ma'a naw'ék
netnók agko' nak,
tén han ma'a naxma
agkok ekyentaxno
ekhémo nak
kélcheneykekxexa aqsok.
24 Élmétaweykmek máxek ma'a
megkatnahakxa nak xapop ahagkok,
ekyamchek han yegmen eñama m'a,
emagkok nahan ektemék
sélyamassama yegmen ma'a
ekyókxoho wátsam Egipto.’
25 ¿Ya ey'ásegkok xép
ektáha ko'o séltémo katnehek
ekyókxoho xa aqsok nak,
ko'o sektáha nak Wesse'?
Nanók agko' axta ko'o
ekxeyenma ewáxok alának xa,
élanak kaxwo';
ékeso éñamakxa
apmasséssekmo nak xép
ma'a tegma apkelyennaqte nak
tén han aptemessásekxo
nak apxámokma m'a
tegma aphopák.
26 Méko aqsok elanagkok
ma'a apheykha nak kañe',
elmeneygkohok apagko' nahan,
elmegqáwhok nahan,
máxa aptamheykegkok
ma'a pa'at élámha
nak yókxexma,
ektémól'a m'a pa'at
ektaqmalmal'a áwa',
máxa m'a pa'at
ekteyapwayam la'a
néten tegma
élyamágwayam la'a áwa'
amonye' yaqwayam kawana'.
27 Ekya'ásegkók ko'o
ekyókxoho m'a ektémakxa
nak chá'a apweynchámeykha
tén han ma'a aptémakxa nak chá'a;
ekya'ásegkók ko'o
setaqnagkama exchep.
28 Watchessesek
sa' ko'o exchep
apwéhek sawo ekhaxe
tén han xama ekmassáseyak
chá'a apátog,
ektémól'a kélatchessesso
apwáxok ma'a yátnáxeg,
eñama sekwete
ektémakxa aplo
tén han megyésso yeykpoho',
wáphaksek sa' makham
etaqhohok epéwhok ma'a
ámay appéwomókxa
axta apxegeykmo.”

29 Tén axta Isaías aptáha apcháneya Ezequías se'e:
“Keso yaqwánxa sa'
katnehek aqsok
magkenatchesso
yaqwánxa katnehek se'e:
kóltawagkok sa' kéxegke
hótáhap apteyapma apagko'
nak se'e apyeyam nak,
tén han ma'a pók
apyeyam sa',
keñe sa' ma'a aptáha
enxoho apqántánxo apyeyam
kólchenekxak sa' aqsok aktek
kólnakxek sa'
nahan ma'a ekyexna,
kólchenekxak sa' ma'a
anmen yámet,
kóltawagkok sa' nahan
ma'a ekyexna nak.
30 Máxa aqsok
kélcheneykekxa sa'
etnahagkok ma'a
Judá énxet'ák
apkeleymomap
nak meletsapma:
elántépekxak sa' makham,
exámekxak sa' nahan.
31 Hakte yetneyk sa'
apkelheykekxa apqántawók
ma'a Jerusalén;
yetneyk sa' meletsapma
m'a egkexe Sión.
Elának sa' eñama
ekyawe apkelásekhayo
Wesse' ekha nak apyennaqte xa.

32 “Axta aptáhak Wesse' egegkok apxéna wesse' apwányam Asiria s'e:
‘Metxehek sa' Jerusalén,
memakték sa'
xama enxoho yágke,
mektamagkek sa'
nahan yetlo
apcháhakkásamap,
melañek sa' han
ámay néten
nenchántamakxa
m'a nepyáwa nak.
33 Sa' epéwhok
makham etaqhohok
ma'a ámay
appéwókxa axta apxegakmo;
metxehek sa' se'e
tegma apwányam nak.
Ekxénchek ko'o xa,
sektáha nak Wesse'.
34 Amyók sa' ko'o s'e
tegma apwányam nak,
awagkasek sa' han teyp,
eñama seyásekhayo
m'a séláneykha David
tén han
seyásekhamaxchekxoho
ahagko' ko'óxa.’”

35 Apxegkek axta Wesse' egegkok apchásenneykha xa axta'a nak, keñe apkelnáhapwokmo ciento ochenta y cinco mil énxet ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta asirios, keñe axta mók ekhem, kelsakak axta, hágkek axta aphopák apyókxoho m'a. 36 Tén axta Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria, apleya appakxanma; aptaqháwók axta makham ma'a Nínive. 37 Keñe axta xama ekhem, neyseksa apkelpeykessamo aqsok apcháyókxa Nisroc ma'a apkelpeykessamókxa axta chá'a, apkelmeyákxeyk axta han apketchek ma'a, cham'a Adramélec tén han Sarézer, apchaqhegwákxeyk axta han ma'a, tén axta apkelmeyákxo apkelyexánegwákxo m'a yókxexma Ararat. Apyaqmagkassek axta han apteme wesse' apwányam ma'a apketche apwesey axta Esarhadón.