Reinado de Amasías
(2 Cr 25.1-28)
1 Joás hijo de Joacaz tenía dos años de reinar en Israel cuando Amasías hijo de Joás comenzó a reinar en Judá.
2 Amasías tenía entonces veinticinco años, y reinó en Jerusalén veintinueve años. Su madre se llamaba Yoadán, y era de Jerusalén.
3 Amasías hizo lo recto a los ojos del Señor, como lo había hecho Joás, su padre, aunque no como su antepasado David.
4 Sin embargo, los altares en los montes no fueron quitados, pues el pueblo seguía ofreciendo sacrificios y quemando incienso en esos altares.
5 Cuando Amasías se afirmó en el trono, mató a los siervos que habían dado muerte al rey, su padre,
6 pero no mató a los hijos de estos, con lo que cumplió lo que está escrito en el libro de la ley de Moisés, donde el Señor claramente dice: «No se matará a los padres por culpa de los hijos, ni a los hijos por culpa de los padres, sino que cada uno morirá por causa de su propio pecado.»
7 Amasías también mató a diez mil edomitas en el valle de la sal, y en una batalla conquistó Sela, y la llamó Yoctel, que hasta el día de hoy es su nombre.
8 En cierta ocasión, Amasías envió mensajeros para desafiar al rey Joás de Israel, que era hijo de Joacaz y nieto de Jehú. El mensaje decía:
«Ven, para que nos veamos las caras.»
9 El rey Joás de Israel respondió al rey Amasías de Judá con esta parábola:
«Una vez, en las montañas del Líbano, un cardo envió a decir al cedro: “Dale tu hija a mi hijo, para que sea su mujer.” Pero pasaron las fieras del Líbano, y pisotearon el cardo.
10 Es verdad que has derrotado a Edom, y que el corazón se te ha hinchado; por mí, puedes seguir vanagloriándote, pero dentro de tu casa. ¿Para qué meterte en problemas? ¿Quieres que tú y Judá salgan derrotados?»
11 Amasías no se dio por aludido. Entonces el rey Joás de Israel se puso en marcha a Bet Semes, que está en Judá, y allí se vieron las caras el rey Amasías de Judá y él.
12 Y los de Judá fueron derrotados por los de Israel, y todos salieron huyendo a su campamento.
13 En Bet Semes, el rey Joás de Israel tomó cautivo al rey Amasías de Judá, que era hijo de Joás y nieto de Ocozías. Luego se dirigió a Jerusalén y derribó ciento ochenta metros de su muralla, desde la puerta de Efraín hasta la puerta de la esquina;
14 se llevó todo el oro y la plata, y todos los utensilios que fueron hallados en el templo del Señor y en los tesoros del palacio real, tomó como rehenes a los hijos del rey, y después de eso volvió a Samaria.
15 Los demás hechos de Joás, y sus hazañas, y su lucha contra el rey Amasías de Judá, se hallan registrados en el libro de las crónicas de los reyes de Israel.
16 Cuando Joás fue a reunirse con sus antepasados, fue sepultado en Samaria, junto con los reyes de Israel. En su lugar reinó su hijo Jeroboán.
17 Después de la muerte de Joás hijo de Joacaz, rey de Israel, Amasías hijo de Joás, rey de Judá, vivió quince años.
18 Los demás hechos de Amasías, se hallan registrados en el libro de las crónicas de los reyes de Judá.
19 Como en Jerusalén hubo quienes conspiraron contra él, huyó a Laquis; pero fue perseguido hasta Laquis, y allá lo mataron.
20 Luego lo trajeron en caballos, y lo sepultaron en Jerusalén, la ciudad de David, junto con sus antepasados.
21 Entonces todo el pueblo de Judá tomó a Azarías, que tenía dieciséis años, y lo proclamaron rey en lugar de Amasías, su padre.
22 Después de que el rey se reunió con sus antepasados, Azarías reconstruyó Elat y la restituyó a Judá.
Reinado de Jeroboán II
23 Amasías hijo de Joás tenía quince años de reinar sobre Judá cuando Jeroboán hijo de Joás comenzó a reinar sobre Israel, y reinó cuarenta y un años en Samaria.
24 Pero hizo lo malo a los ojos del Señor, y no se apartó de todos los pecados con que Jeroboán hijo de Nabat hizo pecar a Israel.
25 Conforme a la palabra que el Señor, Dios de Israel, pronunció por medio de su siervo Jonás hijo de Amitay, el profeta de Gat Jéfer, Jeroboán restauró los límites de Israel, desde la entrada de Jamat hasta el mar del Arabá.
26 Y es que el Señor vio que Israel sufría una amarga aflicción, y que no había siervo ni libre, ni nadie que ayudara a Israel.
27 Además, el Señor no había determinado borrar de este mundo el nombre de Israel; por eso los salvó por medio de Jeroboán hijo de Joás.
28 Los demás hechos de Jeroboán, y todas sus obras y hazañas, y todas las batallas que libró, y cómo restituyó Damasco y Jamat, que habían pertenecido a Judá, al dominio de Israel, todo eso se halla registrado en el libro de las crónicas de los reyes de Israel.
29 Cuando Jeroboán se reunió con sus antepasados, los reyes de Israel, en su lugar reinó su hijo Zacarías.
Amasías apteme wesse' apwányam ma'a Judá
(2 Cr 25.1-28)
1 Apcheynawók axta apteme wesse' apwányam Amasías, Joás axta apketche, ekweykmo axta apqánet apyeyam apteme wesse' apwányam ma'a Joás, Joacaz axta apketche, cham'a wesse' apwányam axta Israel. 2 Veinticinco apyeyam apagkok axta weykmok apkeynamo apteme wesse' apwányam Amasías, veintinueve apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. Joadán axta ekwesey egken, eñama axta Jerusalén. 3 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Amasías, asextók axta eyke, axta kaxnawok ma'a aptémakxa axta apyáp nano' apwesey axta David. Hakte hawók axta ektémakxa aqsok apkelane m'a apyáp, apwesey axta Joás, 4 axta kólmassésseykmok ma'a kélpeykessamókxa axta chá'a aqsok kéleykmássesso, cham'a apkelméssamakxa nak makham aqsok apkelnapma m'a énxet'ák, tén han apkelwatnamakxa nak makham aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.
5 Xama axta ekyennaqweykmo apteme wesse' apwányam Amasías, apkelnápekxeyk axta apyókxoho m'a sẽlpextétamo apkelwesse'e, apchaqhássesso axta m'a apyáp axta. 6 Axta eyke elnáhakkásak apketchek ma'a apchaqhássesso axta apyáp, ekhawo ektémakxa axta eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak Moisés axta segánamakxa apagkok, apkeltémo axta katnehek Wesse' egegkok se'e: “Megkapayhawok etekyók apyapmeyk eñama apkelsexnenagko m'a apketchek nak, megkapayhawok nahan etekyók kélketchek eñama apkelsexnenagko m'a apyapmeyk nak, xama aqsa chá'a payhawok emátog eñama eksexnenagko mey'assáxma apagkok apagko'.”
7 Amasías axta m'a apkelnapma axta diez mil edomitas, ekpayho nak Ekyapwate Yásek Xapop, keñe apma m'a Selá, tén axta apteméssesa ekwesey Jocteel, cháxa ekyetnama nak makham ekwesey s'e negwánxa nak.
8 Tén axta apcháphássesa amya'a Amasías ma'a Joás, wesse' apwányam nak Israel, Joacaz nak apketche, aptáwen nak Jehú. Aptáhak axta apcháneya m'a: “Emyógma sa' se'e, ólyepkónaxchek sa'.” 9 Aptáhak axta Joás apcháphassásekxo appeywa s'e: “Aptáhak yátapé apcháphássesa appeywa yámet cedro émha nak Líbano s'e: ‘Kagkés étche kelwána m'a hatte apkenna', yaqwayam etnehek aptáwa'.’ Mahágkek axta eyke aqsok nawhak eklo m'a, keñe élteyókmo m'a yátapé. 10 Ekya'ásegkók ko'o apkelnapma axta m'a edomitas, cháxa ekméssama nak eyeymáxkoho apwáxok. Keyxkoho aqsa apwáxok; exa aqsa apxagkok. ¿Yaqsa ektáha peya nak esexnánékpekxohok apagko', tén han esexnenak ma'a Judá?”
11 Axta eyke elyahákxak ma'a Amasías. Tén axta apxega m'a Joás yaqwayam yenmexek Amasías ma'a ekpayho nak Bet-semes, ekyetnama nak Judá. 12 Apmenxenákpek axta énxet'ák Judá, apmenxena m'a énxet'ák Israel, apkenyahágkek axta apkelmeyákxo chá'a apxanák nak. 13 Apmeyk axta Joás, wesse' apwányam Israel ma'a Amasías, wesse' apwányam axta Judá, axta payhók ma'a Bet-semes, keñe axta apmeyákxo m'a Jerusalén, apyagkaxqatmakxa axta nápakha tegma kélhaxtegkesso ekweykmoho ciento ochenta metros ekwegqakxa', eyeynmo m'a ekwesey nak Átog Efraín ekweykekxoho m'a ekwesey nak Átog Máséyak. 14 Apkelmeyk axta ekyókxoho m'a sawo élyátekto élmomnáwa, tén han sawo élmope élmomnáwa nak, keñe han ma'a ekyókxoho aqsok ekhéyak axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, ekweykekxoho m'a aqsok élmomnáwa ekhéyak nak wesse' apwányam apxagkok. Xama axta appenchesa apkelmá nápakha énxet, keñe aptaqháwo makham Samaria.
15 Ektémakxa axta apweynchámeykha Joás, tén han aqsok apkelane, tén han megyesseykekxa chá'a apkelane aqsok, tén han apkempakhaya axta m'a Amasías, wesse' apwányam axta Judá, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok axta m'a apkelwesse'e apkelwányam nak Israel. 16 Xama axta apketsapma, keñe kélátawanyegwákxo m'a Samaria, kélátawanyamakxa axta m'a apkelwesse'e apkelwányam axta m'a Israel. Keñe apyaqmagkasa apteme wesse' apwányam ma'a apketche Jeroboam.
17 Aphegkek axta makham quince apyeyam Amasías, Joás axta apketche, wesse' apwányam axta m'a Judá, natámen apketsapma axta m'a Joás, Joacaz axta apketche, wesse' apwányam axta Israel. 18 Ektémakxa axta apweynchámeykha Amasías, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok nak ma'a apkelwesse'e apkelwányam nak Judá. 19 Jerusalén axta han kelánéxchekxak amya'a yaqwánxa kólteméssesek ma'a Amasías, keñe apxeganakmo apmahágko m'a Laquis; kélamheykegkek axta eyke m'a tegma apwányam nak, axta apmátegwomhok ma'a. 20 Tén axta kélsákxo kélpátegkásekxo yátnáxeg, kélátawanyegwákxeyk axta m'a Jerusalén, kélátawanyamakxa axta apyapmeyk nano', ekpayho nak David Tegma Apwányam apagkok. 21 Tén axta apyókxoho énxet'ák Judá apkelyésancha'a Azarías, apteméssessek axta wesse' apwányam apyaqmagkasso m'a apyáp Amasías. Dieciséis apyeyam apagkok axta aptemék ma'a Azarías, 22 axta apkeláneykekxa han tegma apwányam nak Elat ma'a, natámen axta apketsapma m'a apyáp, apmeyásekxeyk axta makham ma'a Judá.
Jeroboam II apteme wesse' apwányam ma'a Israel
23 Apcheynawók axta apteme wesse' apwányam Jeroboam, Joás axta apketche, wesse' apwányam axta Israel, ekweykmo axta quince apyeyam apteme wesse' apwányam Amasías, Joás axta apketche, wesse' apwányam nak Judá, cuarenta y un apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Samaria. 24 Asagkek axta eyke ektémakxa aqsok apkelane nápaqtók Wesse' egegkok, hakte axta elwátesseykmok apkelane ekyókxoho m'a mey'assáxma, aptémakxa axta m'a Jeroboam, Nabat axta apketche, apkelánéseykegko axta melya'assáxma m'a Israel.
25 Apwákxéssek axta makham Jeroboam ekweykenxa axta néxa xapop ma'a Israel, eyeynamo m'a nentaxnamakxa nak Hamat ekweykekxoho m'a wátsam ekwányam nak Arabá, aptémakxa axta apxeyenma m'a Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apchásenneykekxo axta exének ma'a Jonás, Amitai axta apketche, apteme axta Dios appeywa aplegasso m'a yókxexma nak Gat-héfer. 26 Hakte apweteyak axta Wesse' egegkok ektémakxa ekmaso agko' apkellegeykegkoho m'a énxet'ák Israel, méko axta égketamaxko xama enxoho, apweteyak axta méko ekpasmo xama enxoho m'a Israel. 27 Keñe axta apkelwagkassama teyp, apchásenneykekxo m'a Jeroboam, Joás axta apketche, hakte axta emáheyók makham emasséssók apkelxénamap énxet'ák Israel se'e nélwanmeygkaxa nak.
28 Ektémakxa axta apweynchámeykha Jeroboam, tén han ekyókxoho aqsok apkelane, tén han megyesseykekxa axta chá'a apkelane aqsok, tén han ektémakxa axta chá'a apkempakhe, tén han apmeykekxo makham ma'a Damasco, tén han Hamat yaqwayam katnekxak makham agkok ma'a Israel, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok axta apkelwesse'e apkelwányam nak Israel. 29 Xama axta apketsapma Jeroboam, kélátawanyegwákxeyk axta m'a kélátawanyamakxa axta apkelwesse'e apkelwányam axta Israel. Keñe apyaqmagkasa apteme wesse' apwányam ma'a apketche Zacarías.