Reinado de Amasías
(2 R 14.1-22)
1 Amasías tenía veinticinco años cuando comenzó a reinar, y reinó en Jerusalén veintinueve años. Su madre se llamaba Yoadán, y era de Jerusalén.
2 Y Amasías hizo lo recto a los ojos del Señor, aunque no de todo corazón,
3 pues tan pronto como fue confirmado en el trono mató a los siervos que habían matado a su padre el rey.
4 Sin embargo, y de acuerdo con lo que está escrito en la ley, en el libro de Moisés, no mató a los hijos de ellos, pues allí el Señor ha ordenado: «No morirán los padres por los hijos, ni los hijos por los padres. Cada uno morirá por causa de su pecado.»
5 Amasías reunió a los de Judá y puso jefes de millares y de centenas sobre todo Judá y Benjamín, según el orden de sus familias. Además, levantó un censo de todos los hombres mayores de veinte años, y se encontró que había trescientos mil capaces de ir a la guerra y de empuñar lanza y escudo.
6 Además, contrató a cien mil israelitas aguerridos, a los que pagaba un sueldo de tres mil trescientos kilos de plata.
7 Pero vino un hombre de parte de Dios, y le dijo:
«Su Majestad, no conviene que el ejército de Israel lo acompañe, porque el Señor no está con los israelitas ni con ninguno de los efrainitas.
8 Si Su Majestad decide hacerlo así, e insiste en entrar en combate, Dios lo hará caer derrotado delante de sus enemigos, porque Dios tiene el poder de ayudar y de derrotar.»
9 Pero Amasías le dijo al hombre de Dios:
«¿Y qué va a pasar con los tres mil trescientos kilos de plata que le he pagado al ejército israelita?»
Y el hombre de Dios respondió:
«El Señor puede dar a Su Majestad mucho más que eso.»
10 Entonces Amasías apartó a su ejército del ejército efrainita que había venido en su ayuda, y les ordenó que se fueran a sus casas. Ellos se enojaron grandemente contra Judá, y encolerizados volvieron a sus casas.
11 Pero Amasías salió con su ejército y se dirigió al valle de la sal, y allí mató a diez mil de los hijos de Seír;
12 los hijos de Judá, por su parte, tomaron vivos a otros diez mil, a los que llevaron a la cumbre de un peñasco, y desde allí los despeñaron, y todos ellos murieron hechos pedazos.
13 Mientras tanto, los del ejército que Amasías había despedido, y que ya no fueron con él a la guerra, invadieron las ciudades de Judá, desde Samaria hasta Bet Jorón, y mataron a tres mil de ellos, y los despojaron por completo.
14 Al volver Amasías de haber derrotado a los edomitas, trajo consigo los dioses de los hijos de Seír, los reconoció como dioses, y los adoró y les quemó incienso.
15 Entonces el Señor se encendió en ira contra Amasías, y envió un profeta a que le dijera:
«¿Por qué has ido tras los dioses de otra nación, que no libraron de tus manos a su pueblo?»
16 Mientras el profeta le decía esto, Amasías le respondió:
«¿Acaso te han nombrado consejero del rey? ¡Déjate de tonterías! ¿O acaso quieres que te maten?»
Cuando Amasías terminó de hablar, el profeta le dijo:
«Yo solo sé que, por haber actuado así, y por no haber hecho caso de mis consejos, Dios ha decidido destruirte.»
17 El rey Amasías de Judá se reunió con sus consejeros y mandó a decir a Joás hijo de Joacaz, hijo de Jehú, rey de Israel:
«Ven acá, y nos veremos las caras.»
18 El rey Joás de Israel le envió al rey Amasías de Judá la siguiente respuesta:
«Había en el Líbano un cardo, que mandó a decir al cedro del Líbano: “Deja que tu hija se case con mi hijo.” ¡Pero los animales salvajes del Líbano pasaron y pisotearon el cardo!
19 ¿Acaso crees que el haber derrotado a Edom basta para que el corazón se te hinche de orgullo? Es mejor que te quedes en tu casa. ¿Para qué provocar una desgracia, en la que tú y Judá salgan derrotados?»
20 Pero Amasías no le hizo caso. Y es que era la voluntad de Dios entregarlos en manos de sus enemigos, por haberse ido tras los dioses de Edom.
21 Por eso el rey Joás de Israel y el rey Amasías de Judá se enfrentaron cara a cara en la batalla de Bet Semes, en Judá.
22 Allí Judá fue derrotado por Israel, y cada uno salió huyendo a su casa.
23 Allí en Bet Semes el rey Joás de Israel tomó preso al rey Amasías de Judá, hijo de Joás, hijo de Joacaz, y lo llevó a Jerusalén, y derribó la muralla de Jerusalén desde la puerta de Efraín hasta la puerta del ángulo, en un tramo de ciento ochenta metros;
24 se llevó además todo el oro y la plata, y todos los utensilios que se hallaron en el templo de Dios y en casa de Obed Edom, así como los tesoros del palacio del rey; hizo prisioneros a los hijos de los nobles, y después de eso volvió a Samaria.
25 Después de la muerte del rey Joás hijo de Joacaz, de Israel, el rey Amasías hijo de Joás, de Judá, vivió quince años.
26 Los demás hechos de Amasías, primeros y últimos, están escritos en el libro de los reyes de Judá y de Israel.
27 A partir de que Amasías se apartó del Señor, se empezó a conspirar contra él en Jerusalén; y aunque él huyó a Laquis, lo fueron persiguiendo hasta Laquis, y allí lo mataron;
28 luego lo llevaron a caballo hasta la ciudad capital de Judá, y allí lo sepultaron con sus antepasados.
Amasías apteme wesse' apwányam
(2 Re 14.1-22)
1 Veinticinco apyeyam apagkok axta weykmok apkeynamo apteme wesse' apwányam Amasías, veintinueve apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. Joadán axta ekwesey egken, eñama axta Jerusalén. 2 Leklamók axta apwáxok Wesse' egegkok ektémakxa aqsok apkelane m'a Amasías, háwe axta eyke ekmámnaqso' agko' enxoho aptémakxa.
3 Xama axta ekyennaqweykmo apteme wesse' apwányam Amasías, apkelnápekxeyk axta apyókxoho m'a sẽlpextétamo apkelwesse'e, apchaqhássesso axta m'a apyáp axta. 4 Axta eyke elnáhakkásak ma'a apketchek nak, ekhawo ektémakxa axta eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak Moisés axta segánamakxa apagkok, apkeltémo axta katnehek Wesse' egegkok se'e: “Megkapayhawok etekyók apyapmeyk eñama apkelsexnenagko m'a apketchek nak, megkapayhawok nahan etekyók kélketchek eñama apkelsexnenagko m'a apyapmeyk nak, xama aqsa chá'a payhawok emátog eñama eksexnenagko mey'assáxma apagkok apagko'.”
5 Apchánchesákxeyk axta Amasías apyókxoho énxet'ák nak Judá tén han Benjamín énxet'ák apagkok, apkelyessáseyha axta chá'a apkelámha apmonye'e apagkok yaqwayam etnehek chá'a apnaqleykha ektáhakxa nak chá'a apnámakkok apagko'. Keñe axta apkelyetsátekxo apyókxoho m'a ekwayam nak chá'a veinte apyeyam apagkok tén han néten, trescientos mil sẽlpextétamo axta wetáxcheyk apyókxoho kélyéseykha nak, appencháséyak nak aptamhágkaxa yaqwayam yempakha', apmopwancha'a nak elmaha m'a sawhéwa tén han apkeláhakkásamap. 6 Aptegyágwokmek axta han cien mil sẽlpextétamo m'a Israel, tres mil trescientos kilos axta han wokmok sawo ekmope apyánmagkasso.
7 Apya'aweykteyk axta eyke aphakxa xama Dios énxet apagkok. Aptáhak axta apcháneya:
—Neyke elano wesse' apwányam, nágyoho aqsa elyetlók xép ma'a sẽlpextétamo nak Israel, mexnak nepyeseksa Wesse' egegkok ma'a énxet'ák Israel, tén han ma'a apyókxoho énxet'ák apagkok nak Efraín. 8 Apyepetchásekxeyk sa' agkok sẽlpextétamo apagkok yaqwayam epasmok yempakhak xa énxet'ák nak, Dios sa' yának xép emok ma'a apkelenmexma nak, hakte apmeyhek Dios hempasmok, tén han hegmasséssók.
9 Apkelmaxneyáha axta Amasías ma'a Dios énxet apagkok:
—¿Háxko eyke katnehek ma'a tres mil trescientos kilos sawo élmope sélmeyásegko axta m'a sẽlpextétamo nak Israel?
Apchátegmowágkek axta m'a Dios énxet apagkok:
—Apwanchek Wesse' egegkok eyeykhássamhok apkelmeyáseykekxa makham xép xa aqsok nak.
10 Tén axta Amasías apkeltaqheyásawo makham apxanák ma'a sẽlpextétamo apkeleñama axta Efraín yaqwayam eykhe epasmok. Apkeltaqnaweygkek axta eyke m'a énxet'ák Judá, apkellókók apagko' axta apkeltaqháwo apxanák.
11 Apyennaqteyásekxók axta apwáxok ma'a Amasías, apnaqlókek axta sẽlpextétamo apagkok ma'a éltamhomaxchexa nak Ekyapwate Yásek Xapop, apkelnapchek axta diez mil énxet ma'a Seír. 12 Apkelmeyk axta han diez mil énxet Judá, apnaqlókek axta m'a néten nak egkexe ekxámokmakxa axta m'a meteymog élekhahéyak; apkexénteyk axta chá'a apyega m'a néten nak, apkelekkexákpók axta chá'a appallakmo apyókxoho.
13 Appayhekxeyk axta tegma apkelyawe Judá m'a sẽlpextétamo megyahayo axta epaxqeykxak ma'a Amasías yaqwayam yempakha', cham'a apkeltaqhessamo axta makham elmeyekxak ma'a apxanák, axta apcheynawok ma'a Samaria, ekweykekxoho m'a Bet-horón, apkelnapchek axta tres mil énxet, apkelsákxeyk axta han ekxámokma m'a aqsok apkelméyak axta.
14 Xama axta apkexyekmo makham Amasías natámen apmenxenma m'a énxet'ák Edom, apkelsánteyk axta m'a aqsok kéláyókxa nak Seír, apkelmeyk axta yaqwayam etnehek apagkok, apkelpeykásawók axta, apkelwatnéssek axta m'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok. 15 Aptaqnókek axta Wesse' egegkok ma'a Amasías, apcháphássessek axta xama Dios appeywa aplegasso apkeltamho etnehek yának se'e:
—¿Yaqsa ektáha apkelpeykásawo nak xép aqsok kéláyókxa apagkok nak ma'a énxet'ák megkalwagkasa nak teyp nápaqtók xép?
16 Xama axta aptáha apcháneya Dios appeywa aplegasso xa ektáha nak, aptáhak axta wesse' apwányam apchátegmowágko s'e:
—¿Xépya appaqhetchesso chá'a wesse' apwányam? ¡Ewanmeyekxa sa'! ¿Apkeltamhók enxeykel'a emátog?
Massék axta appaqhetchesa m'a Dios appeywa aplegasso, wánxa axta aqsa aptáha apcháneya s'e:
—Ekya'ásegkók ko'o exchep ekxeyenma apwáxok Dios emasséssók, eñama apteme xa ektáha nak, tén han melyaheykekxa chá'a sektémakxa sekpeywa sekmésso.
17 Pók énxet appeywa axta aqsa chá'a apkelyaheykekxohok ma'a Amasías, wesse' apwányam nak Judá, apcháphássessek axta appeywa m'a Joás, wesse' apwányam nak Israel, cham'a Joás, Joacaz axta apketche, Jehú axta aptáwen, aptáhak axta s'e: “Emyógma sa' se'e apyenna enxoho.” 18 Aptáhak axta Joás apcháphassásekxo appeywa s'e: “Aptáhak yátapé apcháphássesa appeywa yámet cedro émha nak Líbano s'e: ‘Kagkés étche kelwána m'a hatte apkenna', yaqwayam etnehek aptáwa'.’ Mahágkek axta eyke aqsok nawhak eklo m'a, keñe élteyókmo m'a yátapé. 19 Apxénchek axta exchep apmenxena m'a edomitas, cháxa ekteméssesa nak xép eyeymáxkoho apwáxok, apmenyeyk eyánchesagkohok ekha kéláyo. Tásek exek aqsa apxagkok. ¿Yaqsa ektáha peya nak etekkesek ekmaso apha, tén han ma'a énxet'ák nak Judá?”
20 Axta eyke elyahákxak ma'a Amasías, hakte Dios axta apkeltémo katnehek xa ektáha nak, yaqwayam emok ma'a Joás, eñama apkelpeykessamo m'a aqsok kéláyókxa nak Edom. 21 Tén axta apxega m'a Joás yaqwayam yenmexek Amasías ma'a ekpayho nak Bet-semes, ekyetnama nak Judá. 22 Apmenxenákpek axta énxet'ák Judá, apmenxena m'a énxet'ák Israel, apkenyahágkek axta apkelmeyákxo chá'a apxanák nak. 23 Apmeyk axta Joás, wesse' apwányam Israel ma'a Amasías, wesse' apwányam axta Judá, axta payhók ma'a Bet-semes, apyentamákxeyk axta m'a Jerusalén, apyagkaxqatmakxa axta nápakha tegma kélhaxtegkesso ekweykmoho ciento ochenta metros ekwegqakxa', eyeynmo m'a ekwesey nak Átog Efraín ekweykekxoho m'a ekwesey nak Átog Máséyak. 24 Apkelmeyk axta ekyókxoho m'a sawo élyátekto élmomnáwa, tén han sawo élmope élmomnáwa nak, keñe han ma'a ekyókxoho aqsok ekhéyak axta m'a Dios tegma appagkanamap apagkok, apkeltaqmelchessama axta m'a Obed-edom, tén han ma'a aqsok élmomnáwa ekhéyak nak ma'a wesse' apwányam apxagkok. Aptaqháwók axta makham Samaria appenchesa apkelma nápakha énxet.
25 Aphegkek axta makham quince apyeyam Amasías, Joás axta apketche, wesse' apwányam axta m'a Judá, natámen apketsapma axta m'a Joás, Joacaz axta apketche, wesse' apwányam axta Israel. 26 Ektémakxa axta apweynchámeykha Amasías, eyeynamo m'a sekxók axta ekweykmoho apketsapma, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a weykcha'áhak apagkok nak ma'a apkelwesse'e apkelwányam nak Judá tén han Israel. 27 Kéllánékxeyk axta yaqwánxa kólteméssesek Amasías ma'a Jerusalén, sekxók axta apyenyawa apyetleykha m'a Wesse' egegkok, keñe apxeganakmo apmahágko m'a Laquis; kélamheykegkek axta eyke m'a tegma apwányam nak, axta apmátegwomhok ma'a. 28 Tén axta kélsákxo kélpátegkásekxo yátnáxeg, kélátawanyegwákxeyk axta m'a kélátawanyamakxa axta apyapmeyk nano', ekpayho nak David Tegma Apwányam apagkok.