Victoria sobre Moab y Amón
1 Tiempo después, los moabitas y los amonitas, y algunos de los meunitas, declararon la guerra a Josafat.
2 No faltó quien le diera aviso a Josafat y le dijera:
«Del otro lado del mar, y de Siria, viene a atacarte un gran ejército. ¡Ya están en Jasesón Tamar, es decir, en Engadí!»
3 Lleno de miedo, Josafat se dispuso a consultar al Señor, y ordenó que todos en Judá ayunaran.
4 En todas las ciudades de Judá la gente se reunió para pedir la ayuda del Señor,
5 y Josafat se puso de pie en el templo del Señor, delante del atrio nuevo, y ante la asamblea de Judá y de Jerusalén
6 dijo:
«Señor y Dios de nuestros padres, tú eres Dios en los cielos, y dominas sobre todos los reinos de las naciones; en tus manos están la fuerza y el poder. ¡No hay quien pueda oponerse a ti!
7 Tú, Dios nuestro, expulsaste de la presencia de tu pueblo Israel a los habitantes de esta tierra, y se la diste para siempre a los descendientes de Abrahán, tu amigo.
8 Ellos la han habitado, y en ella te han edificado un santuario a tu nombre. Han dicho:
9 “Si alguna vez nos sobreviene algún mal, o se nos castiga con la espada, o la peste, o el hambre, nos presentaremos ante este templo, y ante ti (pues tu nombre se halla en este templo), y clamaremos a ti por causa de nuestras aflicciones, y tú nos oirás y nos salvarás.”
10 ¡Mira ahora a los amonitas y a los moabitas! ¡Mira a los del monte de Seír, por cuya tierra no dejaste pasar a Israel cuando venía de Egipto! Tú nos apartaste de ellos, para que no los destruyéramos,
11 ¡y ahora ellos nos pagan tratando de arrojarnos de la tierra que tú nos diste en propiedad!
12 ¡Dios nuestro!, ¿acaso no los vas a juzgar? Nosotros no tenemos la fuerza suficiente para enfrentar a ese gran ejército que viene a atacarnos. ¡No sabemos qué hacer, y por eso volvemos a ti nuestra mirada!»
13 Todo Judá estaba de pie delante del Señor, con sus mujeres y sus hijos.
14 Allí estaba también Jahaziel, levita de los hijos de Asaf y descendiente en línea directa de Zacarías, Benaías, Yeguiel, Matanías. En el curso de la reunión, el espíritu del Señor vino sobre él,
15 y dijo:
«¡Escúchenme ustedes, habitantes de Judá y de Jerusalén! ¡Y escúchame tú, rey Josafat! El Señor les dice: “No tengan miedo ni se amedrenten al ver esta gran multitud, porque esta batalla no la libran ustedes, sino Dios.
16 Mañana, cuando ellos suban por la cuesta de Sis, ustedes caerán sobre ellos. Los encontrarán junto al arroyo, antes del desierto de Jeruel.
17 En este caso, ustedes no tienen por qué pelear. Simplemente quédense quietos, y contemplen cómo el Señor los va a salvar. Judá y Jerusalén, no tengan miedo ni se desanimen. ¡Salgan mañana y atáquenlos, que el Señor estará con ustedes!”»
18 Entonces Josafat se inclinó de cara al suelo, lo mismo que todos los de Judá y los habitantes de Jerusalén; se postraron delante del Señor, y lo adoraron.
19 Luego se levantaron los levitas coatitas y coreítas, y a gran voz alabaron al Señor y Dios de Israel.
20 Por la mañana, se levantaron y fueron al desierto de Tecoa. Mientras ellos salían, Josafat se puso de pie y dijo:
«¡Escúchenme, habitantes de Judá y de Jerusalén! ¡Crean en el Señor su Dios, y serán invencibles; crean en sus profetas, y obtendrán la victoria!»
21 Después de reunirse con el pueblo para ponerse de acuerdo con ellos, Josafat nombró a algunos para que, ataviados con sus vestimentas sagradas, cantaran alabanzas al Señor, mientras el ejército salía con sus armas. Y decían:
«¡Demos gloria al Señor, porque su misericordia es eterna!»
22 Cuando los cantos de alabanza comenzaron a escucharse, el Señor puso contra los amonitas y moabitas, y contra los del monte de Seír, las emboscadas que ellos mismos habían tendido contra Judá, y acabaron matándose los unos a los otros.
23 Los amonitas y moabitas atacaron a los del monte de Seír, y los mataron hasta acabar con ellos, y después de eso, se volvieron contra sus propios compañeros y los atacaron hasta destruirlos.
24 Cuando los de Judá llegaron a la torre del desierto, dirigieron la mirada hacia el gran ejército, y solo vieron cadáveres tendidos en el campo, pues ninguno de ellos había escapado con vida.
25 Entonces Josafat y su ejército se dieron a la tarea de despojarlos, y entre los cadáveres hallaron muchas riquezas, y vestidos y alhajas preciosas, y todo eso lo tomaron para sí. Era tanto el botín de guerra que no se lo podían llevar, así que durante tres días estuvieron recogiéndolo.
26 Al cuarto día se juntaron en el valle de Beraca, y allí bendijeron al Señor. Por eso al paraje aquel lo llamaron «valle de Beraca», y hasta el día de hoy lleva ese nombre.
27 Todos los de Judá y de Jerusalén volvieron a Jerusalén llenos de gozo por la alegría de que el Señor los había librado de sus enemigos. Al frente de ellos marchaba Josafat.
28 Se dirigieron al templo del Señor en Jerusalén, entre el sonido de salterios, arpas y trompetas,
29 y cuando todos los reinos de aquella región supieron que el Señor había peleado contra los enemigos de Israel, cayó sobre ellos el pavor de Dios.
30 Así el reinado de Josafat tuvo paz, porque su Dios le dio paz por todas partes.
Resumen del reinado de Josafat
(1 R 22.41-50)
31 Josafat tenía treinta y cinco años cuando comenzó a reinar sobre Judá, y reinó en Jerusalén veinticinco años. Su madre fue Azuba hija de Siljí.
32 Y Josafat siguió los pasos de Asa, su padre, haciendo lo recto ante los ojos del Señor y sin apartarse de sus caminos.
33 Sin embargo, no fueron quitados los lugares altos, pues el pueblo aún no había enderezado su corazón hacia el Dios de sus padres.
34 Los demás hechos de Josafat, primeros y últimos, están escritos en las palabras de Jehú hijo de Jananí, del cual se hace mención en el libro de los reyes de Israel.
35 Tiempo después, el rey Josafat de Judá hizo amistad con el rey Ocozías de Israel, que era proclive a la impiedad,
36 y se asoció con él para construir barcos en Ezión Guéber capaces de navegar hasta Tarsis.
37 Pero el profeta Eliezer hijo de Dodías, de Maresa, profetizó contra Josafat y le dijo: «Por haberte hecho amigo de Ocozías, el Señor destruirá tus obras.» Y las naves naufragaron y no pudieron llegar a Tarsis.
Josafat apkempakhe énxet'ák Moab tén han Amón
1 Keñe axta natámen, énxet'ák moabitas tén han amonitas, appasmeykekxo m'a énxet'ák meunitas, apketámegko m'a Josafat; 2 tén axta nápakha énxet'ák apkeltennássekxo aptáha apcháneya s'e: “¡Apkelxegakmek apxámokma sẽlpextétamo apya'awa exchep apkeleñama m'a Edom, neyp nak Wátsam Étsapma! ¡Apkelwa'ak ma'a tegma apwányam nak Hasesón-tamar!” (Hasesón-tamar, cham'a En-gadi.)
3 Apkekak axta m'a Josafat, keñe ekxéna apwáxok ektamok Wesse' egegkok. Tén axta apkeltamho metawagkehek aptéyak ma'a apyókxoho énxet'ák apheykha nak Judá, 4 apchaqnákxeyk axta apyókxoho énxet'ák Judá, yaqwayam elmaxnak yának epasmok ma'a Wesse' egegkok. Apkelwa'ak axta apyókxoho énxet apkeleñama m'a apyókxoho tegma apkelyawe nak Judá. 5 Apchampákxeyk axta néten Josafat nepyeseksa m'a énxet'ák nak Judá, apchaqneykekxa axta m'a Jerusalén, ekpayho nak axnagkok apwáxok ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, 6 aptáhak axta apkelmaxneya s'e: “Wesse' egegkok, Dios apagkok axta m'a ẽlyapmeyk nano', ¡xép apteme apkeláneykha néten, tén han apyókxoho pók aptémakxa nak énxet'ák! ¡Apmeyhek xép, yetneyk apmopwána: méko awanchek kanmexekxak xép! 7 Dios egagkok, apkelántekkessegkek axta exchep nápaqta'awók énxet'ák apagkok Israel ma'a énxet'ák apheykencha'a axta s'e xapop nak, apméssegkek axta meyke néxa m'a Abraham aptawán'ák neptámen, apxegexma axta exchep. 8 Wenaqtegkek axta apheykha s'e, keñe kéllánesa exchep xama tegma appagkanamap, aptáhak axta apkelpaqmeta s'e: 9 ‘Egáhapwa'ak sa' agkok negko'o aqsok ekmaso, cham'a sẽllegassáseykegkoho nak, essenhan kempakhakma, essenhan negmasse ekmaso, essenhan ma'a meyk segaqhe nak, anchaqnágwaták sa' chá'a negko'o s'e apmonye' nak tegma appagkanamap, hakte aphegkek xép xa tegma appagkanamap nak, agának sa' han chá'a hempasmok néllegágkoho enxoho ekyentaxno, yeyxhok sa' xép aqsok nélmaxneyeykha tén sa' nahan hélwagkasek teyp.’ 10 Egketamokmek kaxwók amonitas, moabitas tén han ma'a énxet'ák apkeleñama nak neyseksa meteymog élekhahéyak nak Seír. Cham'a énxet'ák meltémo axta elyeykhak xapop apagkok ma'a negko'o axta élyapmeyk nano' israelitas, apkelxegeykmo axta apkeleñama m'a Egipto, apkelyetnakhassegkek axta eyke aqsa, tén axta melnapma. 11 Keñe eyesagko kaxwók senteméssesakxa', egketamokmek yaqwayam hẽlántekkesek ma'a xapop apagkok, xép axta segmésso yaqwayam antéhek egagkok. 12 Dios egagkok, ¡ellegássesagkoho sa' xa énxet'ák nak! Hakte méko negko'o nélyennaqte yaqwayam ólenmexek xa sẽlpextétamo apxámokma segketamakmo nak. ¡Magya'ásegkok yaqwánxa antéhek; la'a nélenmexákxoho nak aphakxa exchep!”
13 Apchaqnáha axta apyókxoho énxet'ák Judá apmonye' m'a Wesse' egegkok, yetlo apnaqteyegka'a tén han apketchek, ekweykekxoho m'a sakcha'a ketcheyetsék apancha'awo nak. 14 Aptaxnegwa'ak axta han apwáxok Dios espíritu apagkok ma'a Jahaziel, neyseksa apchaqneykekxa apyókxoho, cham'a Jahaziel, Zacarías axta apketche, Benanías axta aptáwen, Jeiel axta apketche, Matanías axta aptáwen, xama levita Asaf axta aptáwen neptámen, 15 aptáhak axta s'e: “Kóleyxho sa' sekpeywa, énxet'ák Judá tén han Jerusalén, xép han, wesse' apwányam Josafat. Aptáhak apkeláneya kéxegke Wesse' egegkok se'e: ‘Nágkole', nágkólyegwe han apmonye'e xa sẽlpextétamo apxámokma nak, hakte háwe kélagkok kéxegke xa kempakhakma nak, Dios apagkok xa. 16 Kólchetamák sa' axto'o. Apkelpéwók apkelxegakmo m'a nekha nak yókxexma Sis, sa' kóltahanyak kéxegke m'a nekha nak yegmen ényé ekyetnama nak ma'a ekpayho nak yókxexma meykexa énxet ma'a Jeruel. 17 Háwe sa' kéxegke yaqwayam kólnapaxchek xa kempakhakma nak. Kóllánekxa sa' kéltáhakxa, nágkóltaqheykha aqsa, kólwetak sa' yaqwánxa etnehek elmallahanchesek ma'a Wesse' egegkok. ¡Énxet'ák kélheykha nak Jerusalén, tén han ekyókxoho nak Judá, nágkóle aqsa, nágkólyegwe han; kólya'am sa' saka m'a énxet'ák nak, hakte Wesse' egegkok kéxegke aphak kélnepyeseksa!’”
18 Yetlókok axta apkeltekxekxo aptapnák xapop ma'a Josafat, aphaxék axta ekwokmoho aptekxeya ekpayhakxa nápat xapop, keñe axta énxet'ák Judá tén han Jerusalén, apkeltekxeyágko aptapnák apmonye' Wesse' egegkok apkelpeykásawo. 19 Keñe axta m'a levitas, Quehat axta aptawán'ák neptámen, tén han Coré axta aptawán'ák neptámen, apcheynawo apkelpeykásawo Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apkelmeneykmasa ekyennaqte agko'.
20 Axto'ók agko' axta apnaqxétekhágko yaqwayam elxog elmahagkok ma'a ekpayho nak yókxexma meykexa énxet nak Tecoa. Apchampákxeyk axta néten Josafat amonye' apkelxega, aptáhak axta apkeláneya s'e: “Kóleyxho sekpeywa, énxet'ák nak Jerusalén tén han Judá: nágkólya'ássem aqsa Wesse' egegkok, Dios kélagkok nak, keñe sa' méko katnehek kélekakxa'; nágkólya'ássem han ma'a apkellegasso nak chá'a appeywa, tén sa' tásek chá'a katnehek ekteyapma aqsok kéllane.”
21 Tén axta natámen apkelpaqhetchásamákpoho énxet'ák, apkelyésáha axta chá'a pók xama apkelmeneykmasso, yaqwayam elxog ma'a apmonye'e nak sẽlpextétamo, yetlo apkelántaxneykekxa m'a apáwa apkelpagkanamap. Yaqwayam etnehek elmeneykmássesek Wesse' egegkok negmeneykmasso s'e: “Kólmés ekxeyenma kélwáxok Wesse' egegkok, megkamassegwomek segásekhayo m'a.”
22 Xama axta apkeynawo apkelmeneykmasso yetlo élpayheykekxa apkelwáxok ma'a negmeneykmasso nak, yetlókok axta melya'assáseyak aptamhágkaxa Wesse' egegkok ma'a nepyeseksa nak amonitas, moabitas tén han ma'a apheykha nak neyseksa meteymog élekhahéyak ma'a yókxexma Seír, apketámeyam axta m'a énxet'ák nak Judá, apmenxenákpek axta han. 23 Apketámegkek axta amonitas, tén han moabitas ma'a apheykha axta meteymog élekhahéyak nak Seír, apsawhawók axta apkelnapa, xama axta apsawha apkelnapma m'a, keñe apchaqhákxo aqsa chá'a pók apagko'. 24 Xama axta apkelwokmo énxet'ák Judá m'a negwetayókxa nak ma'a yókxexma meykexa énxet, keñe apkelenmexawo m'a apkelxegámxa axta apkelenmexma, aphopák axta aqsa apkelwet'ak aphágko náxop. ¡Méko axta xama enxoho apkeymomap mematñà! 25 Tén axta m'a Josafat yetlo énxet'ák apagkok, apkelyo'ókmo yaqwayam elmagkok ma'a aqsok apagkok nak ma'a apkelenmexma, apkelwetágwokmek axta ekxámokma aqsok kélnaqtósso, tén han kélmeykha nak chá'a kélanchesso kempakhakma, apáwa tén han aqsok élmomnáwa, apkelmeyk axta ekyókxoho. Xámok agko' axta eyke aqsok, mopwanchek axta apmako elsakxa'. Xámok agko' axta, ántánxo ekhem axta wokmok apkelméyak aqsok.
26 Apchaqnákxeyk axta xapop ekyapwate Beracá ekwokmo cuatro ekhem, apkelpeykásawók axta Wesse' egegkok ma'a. Cháxa keñamak kélteméssessama nak ekwesey xapop ekyapwate Beracá xa yókxexma nak, makhemek makham ekteme ekwesey xa. 27 Apkeltaqháwok axta makham Jerusalén yetlo élpayheykekxa agko' apkelwáxok ma'a énxet'ák Judá tén han Jerusalén, yetlo m'a Josafat apxega apmonye', hakte apméssek axta élpayheykekxa apkelwáxok ma'a Wesse' egegkok, eñama apkelmallanchesso nepyeseksa m'a apkelenmexma. 28 Xama axta apkelwákxo m'a Jerusalén, apkelmeyákxeyk axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, yetlo apkelpáwasso m'a yát'axpog, arpa tén han ma'a apkelaqkahasso.
29 Xama axta apkelya'ásegwokmo apkelnápeykpo Wesse' egegkok apkelenmexma m'a israelitas, apyókxoho pók aptémakxa énxet'ák axta chá'a apkelakak ma'a Dios. 30 Axta keñamak ektaqmalma ekteme meyke ektémakxa apteme wesse' apwányam ma'a Josafat, hakte Dios axta apméssók yaqwayam katnehek meyke ektáhakxa apkelwáxok ma'a apkelókxa ekhéyak nak nepyáwa'.
Ektémakxa axta apteme wesse' apwányam Josafat
(1 Re 22.41-50)
31 Aptemegkek axta wesse' apwányam Josafat ma'a Judá. Treinta y cinco apyeyam apagkok axta apkeynamo apteme wesse' apwányam, veinticinco apyeyam axta apteme wesse' apwányam ma'a Jerusalén. Azubá axta ekwesey egken, Silhí axta apketche.
32 Péwók axta aptémakxa m'a Josafat, aptéma axta m'a Asá, apyáp axta. Tásek axta aqsok apkelane nápaqtók Wesse' egegkok. 33 Axta eyke kólmassésseykmok ma'a kélpeykessamókxa nak chá'a aqsok kéláyókxa m'a egkexe nak chá'a, hakte axta kaxeyenmak apkelwáxok elyetlakxak makham Dios apagkok axta apyapmeyk nanók ma'a énxet'ák nak.
34 Keñe m'a aptémakxa axta, eyeynókxa m'a sekxók axta ekwokmoho apketsapa, hágkek eknaqtáxésamaxche m'a eknaqtáxésamaxchexa axta aptémakxa m'a Jehú, Hananí axta apketche, kélyepetcháseykekxeyk han ma'a weykcha'áhak apagkok axta m'a apkelwesse'e apkelwányam axta Israel.
35 Keñe axta natámen xa, apyepetcheykekxo Josafat, wesse' apwányam nak Judá m'a Ocozías, wesse' apwányam nak Israel, ekmaso axta aptémakxa. 36 Apxegexma axta aptemék apmáheyo elanagkok yántakpayhe yaqwayam elmahagkok ma'a Tarsis, Esión-guéber axta han apkeláneykegkok xa. 37 Tén axta Eliézer, apkeñama axta m'a Maresá, Dodavahu axta apketche, aplegasa Josafat peya katnehek se'e: “Wesse' egegkok sa' etnessásekxak nekha'a étkók xa apkelane nak, eñama aptamheykekxa apxegexma m'a Ocozías.” Nekha'a étkók axta han tamhákxak ma'a yántakpayhe, mopwanchek axta kaxwók elmahagkok ma'a Tarsis.