Discurso de Samuel al pueblo
1 Samuel reunió a todos los israelitas, y les dijo:
«He oído atentamente todo lo que me han dicho, y les he puesto un rey.
2 Aquí lo tienen, ante sus ojos. Yo ya estoy viejo y lleno de canas, y he convivido entre ustedes desde mi juventud. Pero mis hijos viven entre ustedes.
3 Aquí me tienen. Acúsenme de algo ante el Señor y ante su rey; díganme si acaso he robado el buey o el asno de alguien, o si he hablado mal de alguien, si lo he ofendido, o si alguien me ha sobornado para cometer injusticia a su favor. Hablen, y yo haré la restitución.»
4 Todos dijeron:
«Nunca nos has calumniado ni ofendido; tampoco has robado nada de nadie.»
5 Y Samuel respondió:
«El Señor y su ungido son testigos de que han declarado no haber hallado en mí ninguna falta.»
Y ellos respondieron:
«Somos testigos de eso.»
6 Entonces Samuel dijo al pueblo:
«Testigo es también el Señor, quien eligió a Moisés y a Aarón, y que sacó de Egipto a los antepasados de ustedes.
7 Ahora, les pido que me escuchen con atención, porque les voy a relatar lo que el Señor ha hecho para librarlos a ustedes y a sus padres de todos los peligros.
8 Después de que Jacob entró en Egipto, los antepasados de ustedes eran oprimidos y clamaron al Señor, y él les envió a Moisés y a Aarón, y ellos los sacaron de Egipto y los hicieron habitar en este lugar.
9 Pero ellos se olvidaron del Señor su Dios, y él los dejó caer en manos de Sísara, jefe del ejército de Jazor, y en manos de los filisteos y del rey de Moab. Todos ellos pelearon contra los israelitas.
10 Pero ellos se arrepintieron y clamaron al Señor. Le dijeron: “Señor, hemos pecado. Perdónanos, pues te hemos dejado por servir a los baales y a Astarot. Ahora, líbranos del poder de nuestros enemigos, y te serviremos.”
11 Entonces el Señor envió a Yerubaal, a Barac, a Jefté y a mí, Samuel, y los libró del poder de todos los enemigos que los rodeaban, para que vivieran tranquilos.
12 Pero cuando ustedes vieron que Najás, el rey de los amonitas, venía a pelear contra ustedes, me dijeron: “Queremos que nos gobierne un rey”, cuando en realidad el rey de ustedes es Dios el Señor.
13 Pero aquí está el rey que han elegido; el rey que ustedes pidieron. El Señor les ha puesto un rey.
14 Si ustedes aman y obedecen al Señor, y le sirven; si no son rebeldes a su palabra, y si tanto ustedes como su rey sirven al Señor su Dios, harán bien.
15 Pero si no lo obedecen, sino que son rebeldes a las palabras del Señor, él se pondrá en contra de ustedes, como se volvió en contra de sus padres.
16 Esperen un poco y podrán ver las grandes cosas que el Señor hará entre ustedes.
17 Estamos en el tiempo de la cosecha, cuando no llueve. Pero yo clamaré al Señor, y él enviará truenos y lluvias, para que vean y comprueben la gran maldad que han cometido a los ojos del Señor, al pedir un rey.»
18 Y ese mismo día Samuel clamó al Señor, y el Señor envió truenos y lluvias, y todo el pueblo sintió temor ante el Señor y ante Samuel.
19 Entonces todo el pueblo le dijo a Samuel:
«Ruega al Señor tu Dios por nosotros, tus siervos, para que no muramos. Reconocemos que a todos los pecados que hemos cometido, hemos añadido este otro de pedir que un rey nos gobierne».
20 Y Samuel respondió al pueblo:
«No tengan miedo. Es verdad que ya cometieron esta maldad. Pero a pesar de eso, no se aparten del Señor, sino síganlo y sírvanle de todo corazón.
21 No vayan tras los dioses falsos, porque no les servirán de nada ni podrán salvarlos, porque no son nada.
22 El Señor no desamparará a su pueblo, porque grande es su nombre, y él los escogió para que fueran su pueblo.
23 Lejos estará de mí pecar contra el Señor dejando de rogar por ustedes; al contrario, me comprometo a instruirlos en el camino bueno y recto,
24 con tal de que ustedes teman al Señor y en verdad le sirvan de todo corazón. Recuerden todo lo que él ha hecho en favor de ustedes.
25 Pero si insisten en hacer lo malo, tanto ustedes como su rey perecerán.»
Samuel apmeyáseykekxa apteme wesse' m'a Saúl
1 Aptáhak axta Samuel apkeláneya apyókxoho énxet'ák Israel:
—Éláneyak ko'o ekyókxoho m'a sélmaxneyeykha axta chá'a, ekméssegkek xama wesse' apwányam kélagkok. 2 Keso wesse' apwányam peya sa' etnehek apnaqleykha kéxegke. Sekwányamók eyke ko'o kaxwók ektáhak, mópowók han ma'a éwa', apháha han étchek kélnepyeseksa kéxegke. Ko'o axta seknaqleykha chá'a kéxegke, eyeynmo sektémakxa axta wokma'ák, ekwokmoho s'e negwánxa nak, 3 keso sekha s'e: ¡Ekyementamomchek axta agkok chá'a ko'o weyke aptósso xama énxet, essenhan yámelyeheykok! ¡Eknaqtawáseykegkók axta agkok chá'a, élhayak axta agkok nahan chá'a! ¡Ekmomchek axta agkok han chá'a selyaqye wánéxchek maxének ektemegweykmoho exma! Kélwanchek hélxénchásekxohok sektémakxa nápaqtók Wesse' egegkok, keñe han nápaqtók se'e wesse' apwányam ektáha nak apkelyéseykha, ayánmagkasek sa' nahan ko'o sekméyak aqsok.
4 —Mehennaqtawáseykegkohok negko'o exchep xama enxoho, mehẽlhék nahan, memák han chá'a selyaqye yaqwayam mexének ektemegweykmoho exma —axta aptáhak apkelátegmowágko m'a énxet'ák.
5 —Wesse' egegkok tén han ma'a wesse' apwányam apteme axta apkelyéseykha, apteme apweteykegkoho sélxéna kéxegke sekteme meyke seksexnánémaxche' sélane xama aqsok —axta aptáhak ma'a Samuel.
—Cháxa —axta aptáhak apkelátegmowágko.
6 Axta aptáhak han Samuel apkeláneya m'a énxet'ák:
—Wesse' egegkok axta han apkelane aqsok apchásenneykekxo m'a Moisés tén han Aarón, apkelántekkessama Egipto m'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke. 7 Kóllánekxa sa' kaxwo' kéltáhakxa', altennásekxohok sa' ko'o kéxegke nápaqtók Wesse' egegkok ekyókxoho ektaqmela apteméssessamakxa nak chá'a kéxegke, tén han ma'a kélyapmeyk nanók axta. 8 Xama axta apmaheykegko Jacob yetlo aptawán'ák neptámen ma'a Egipto, apnaqtawáseykegkok axta m'a egipcios, keñe m'a kélyapmeyk nanók axta kéxegke, apkelwóneykencha'a apkeltémo epasmok ma'a Wesse' egegkok, keñe axta apcháphássessama m'a Moisés tén han Aarón, cháxa apkelántekkessama axta kélyapmeyk nanók kéxegke m'a Egipto, apkelhésseya s'e yókxexma nak. 9 Massegweykmek axta eyke élxéneykha apkelwáxok ma'a Dios Wesse' apagkok, keñe apkeltémo elmok ma'a Sísara, sẽlpextétamo apkemha apmonye' apagkok axta m'a Jabín, wesse' apwányam axta Hasor, keñe han apchahayo apkelmoma m'a filisteos, tén han wesse' apwányam Moab, apkelnápomákpo axta m'a kélyapmeyk nano'. 10 Tén axta apkelya'ásegweykmo apkeláneykegko melya'assáxma nápaqtók Wesse' egegkok, apkelyamasma apkelpeykessamo m'a mók ektémakxa nak chá'a kéleykmássesso Baal, tén han Astarté, keñe axta apkelwóneykencha'a apkeltémo elwagkasek teyp neyseksa apkelma apkelenmexma, apkelxeyenma elpeykeshok wánxa m'a Wesse' egegkok.
11 “Keñe axta Wesse' egegkok apcháphássessama m'a Jerubaal, Barac, Jefté, tén han Samuel, yaqwayam elwagkasek teyp kéxegke, neyseksa apmáheyo elmok ma'a kélenmexma, tén axta ektaqmalma kéxegke kélheykha. 12 Xama axta kélweteya kéxegke apmáheyo ektámegmak ma'a Nahas, wesse' apwányam apagkok axta amonitas, keñe axta kéltémo alyéssesha ko'o xama wesse' apwányam yaqwayam etnehek apkemha apmonye' apkeltaqmelchesso, aptáhakxoho eykhe wesse' apwányam kélagkok ma'a Dios Wesse' kélagkok. 13 Keso wesse' apwányam kélagkok se'e ektáha axta kélyéseykha. Apméssegkek Wesse' egegkok ma'a wesse' apwányam kélmaxnagkama axta. 14 Kéméxcheyk kaxwók kéxegke kóláwhok Wesse' egegkok, tén han kólpeykeshok chá'a, kóleyxhok nahan chá'a m'a appeywa, kólyahakxohok nahan chá'a apkeltémókxa nak chá'a kóltéhek, tén han kélweynchámeykha, kéxegke tén han ma'a wesse' apwányam kélagkok, ektáha nak apkeltaqmelchesso, ekhawo apmopmenyého nak chá'a kóltéhek ma'a Dios Wesse' kélagkok. Keñe sa' tásek chá'a katnehek kélheykha kéltáha enxoho xa. 15 Sa' agkok kólyahákxoho, kélyenyawa enxoho m'a apkeltémókxa nak kóltéhek, ellegássesagkohok sa' kéxegke yetlo wesse' apwányam kélagkok.
16 “Nágkóltaqheykha aqsa sekxók xa kélchaqnágkaxa nak, kólwetak sa' ekyawe aqsok, peya nak elának Wesse' egegkok kélnápaqta'awók kéxegke. 17 Negwokmek apnakxamákpexa hótáhap apyexna, tén han megkamámeyeykxa', ¿naqsóya? Almaxnak sa' ko'o Wesse' egegkok, keñe sa' yáphaksek takha' tén han ekmámeye, yaqwayam sa' kólya'asagkohok kéxegke, tén han kólyekpelkohok eyesagko agko' kéltáhakxa kéxegke kélmaxneya xama wesse' apwányam kélagkok, nápaqtók Wesse' egegkok.”
18 Yetlókok axta han apkelmaxnagko Wesse' egegkok ma'a Samuel, apcháphássek axta han ekmanyehe m'a takha' tén han ekmámeye; apkelakawók apagko' axta han apyókxoho énxet'ák ma'a Wesse' egegkok, tén han ma'a Samuel. 19 Keñe axta apyókxoho énxet'ák aptáha apcháneya m'a Samuel:
—Hẽlmaxnésses sa' negko'o Dios Wesse' apagkok, negko'o nentáha nak apkeláneykha, yaqwayam enxoho móletsepe'; hakte negyanchásegkok negko'o ektémakxa mólya'assáxma, nélmaxneya hempekkenchesek xama wesse' apwányam egagkok.
20 Aptáhak axta Samuel apchátegmowágko:
—Nágkóle aqsa. Naqsók kéxegke kélláneykegko aqsok ekmaso agko'; eyke nágkólyenyaw kaxwók Wesse' egegkok, kólpeykesho sa' chá'a yetlo kélméssamo agko' kélwáxok. 21 Nágkólyetlakxa m'a aqsok kéláyókxa mékoho nak, megkamowána nak kapasmok, tén han kalwagkasek teyp, hakte élmowancha'a amya'a m'a. 22 Mekxáyhek sa' chá'a m'a Wesse' egegkok, eñama apkelmeyeykha apwesey; hakte apmenyeyk kéxegke etnehek énxet'ák apagkok. 23 Ko'o han, malanyek sa' chá'a may'assáxma nápaqtók Wesse' egegkok, sélwátéssekmo sa' sélmaxnéssesso kéxegke. Awasqápekxohok sa' sélxekmósso yaqwayam enxoho kóllának chá'a kéxegke aqsok ektaqmela, tén han ma'a ekpayhawo nak chá'a kóltéhek. 24 Kóláwhok sa' chá'a kéxegke m'a Wesse' egegkok, kólpeykeshok sa' han chá'a ekmámnaqsoho, yetlo kélméssamo agko' kélwáxok, kaxén sa' chá'a kélwáxok ekxámokma agko' aqsok apkelane, yaqwayam epasmok kéxegke. 25 Kéllenxanmégkók sa' agkok kéllane aqsok ekmaso, kólmasséssók sa' kéxegke yetlo wesse' apwányam kélagkok.