1 Y Salomón fue el rey de todo Israel.
2 Los funcionarios que le ayudaron fueron:
Azarías hijo de Sadoc, el sacerdote;
3 Elijoref y Ajías, hijos de Sisa, cronistas;
Josafat hijo de Ajilud, secretario del rey;
4 Benaías hijo de Joyadá, jefe del ejército;
Sadoc y Abiatar, sacerdotes;
5 Azarías hijo de Natán, jefe de los gobernadores;
Zabud hijo de Natán, sacerdote y consejero del rey;
6 Ajisar, mayordomo;
Adonirán hijo de Abda, recaudador de tributos.
7 Salomón tenía doce gobernadores en Israel, responsables de abastecerlo en todo lo que necesitaran él y su familia.
8 Estos son sus nombres:
Ben Jur, en el monte de Efraín;
9 Ben Decar, en Macás, Sagalbín, Bet Semes, Elón y Bet Janán;
10 Ben Jésed, en Arubot, y también gobernaba Soco y toda la tierra de Hefer;
11 Ben Abinadab, que se había casado con Tafat, la hija de Salomón, en todos los territorios de Dor;
12 Baná hijo de Ajilud, en Tanac, Meguido y en toda Bet Seán, que está cerca de Saretán, más abajo de Jezrel, desde Bet Seán hasta Abel Meholá, y hasta el otro lado de Jocmeán;
13 Ben Guéber, en Ramot de Galaad, pero también gobernaba las ciudades de Yaír hijo de Manasés, las cuales estaban en Galaad; la provincia de Argob, que estaba en Basán; sesenta grandes ciudades amuralladas y con cerraduras de bronce;
14 Ajinadab hijo de Iddo, en Majanayin;
15 Ajimaz, que se casó con Basemat, la hija de Salomón, en Neftalí;
16 Baná hijo de Jusay, en Aser y en Alot;
17 Josafat hijo de Paruaj, en Isacar;
18 Simey hijo de Elá, en Benjamín;
19 Geber hijo de Uri, en la tierra de Galaad; en la tierra de Sijón, rey de los amorreos; y de Og, rey de Basán. Este era el único gobernador en aquella tierra.
20 La población de Judá e Israel era tan numerosa como la arena del mar, y todos se alegraban cuando se reunían a comer y beber.
21 Salomón era rey y señor de los reinos, desde el río Éufrates hasta la tierra de los filisteos y los límites con Egipto. Mientras Salomón vivió, todos le pagaron tributos como sus vasallos.
22 La provisión que diariamente recibía Salomón era de nueve mil kilos de harina fina, dieciocho mil kilos de harina común,
23 diez bueyes engordados, veinte bueyes de pastoreo y cien ovejas, sin contar los ciervos, gacelas, corzos y aves de corral.
24 Salomón dominó los reinos al oeste del río Éufrates, desde Tifesaj hasta Gaza, y en toda esa región hubo paz.
25 Mientras Salomón vivió, Judá e Israel vivieron seguros, cultivando sus viñas e higueras desde Dan hasta Berseba.
26 Además, Salomón tenía en sus caballerizas cuarenta mil caballos para sus carros de combate, y doce mil jinetes.
27 Cada uno de los gobernadores proveía de alimentos al rey Salomón para que nada le faltara. Cada mes, uno de ellos visitaba al rey y se sentaba a su mesa.
28 Además, cada gobernador enviaba, según su turno, cebada y paja para los caballos y las bestias de carga.
29 El Señor concedió a Salomón mucha sabiduría y prudencia, y lo dotó de un gran corazón, vasto como la arena del mar, para comprenderlo todo.
30 Su sabiduría era mayor que la de todos los que vivían en el oriente y en Egipto;
31 incluso sobrepasó a la sabiduría de hombres como Etán el ezraíta, Hemán, Calcol y Darda, los hijos de Majol. Su fama se extendió por todas las naciones vecinas.
32 Salomón compuso tres mil proverbios y mil cinco poemas.
33 Habló de temas relacionados con los cedros del Líbano y el hisopo que crece en las paredes, los animales, las aves, los reptiles y los peces.
34 Tanta era la fama de su sabiduría que de todos los pueblos y reinos llegaba gente a escuchar sus sabias palabras.
Salomón apteme wesse' apwányam
1 Aptemegkek axta wesse' apwányam Salomón ma'a ekyókxoho Israel. 2 Keso apkeláneykha axta s'e: Azarías, apketche axta m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Sadoc; 3 Elihóref tén han Ahías, Sisá apketchek, apteme axta apnaqtáxéseyak chá'a weykcha'áhak; Josafat, Ahilud axta apketche, apteme axta chá'a appasmeykha aptamheykha wesse' apwányam; 4 Benaías, Joiadá axta apketche, apteme axta apkemha apmonye' sẽlpextétamo; Sadoc tén han Abiatar, aptamhéyak axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok; 5 Azarías, Natán axta apketche, apteme axta apkemha apmonye' apagkok apkeltaqmelchesso nak chá'a apkelókxa; Zabud, Natán axta apketche, apteme axta apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, apteme axta han appaqhetcháseykha chá'a m'a wesse' apwányam; 6 Ahisar, apteme axta apkeláneykha m'a tegma apyawe; Adoniram, Abdá axta apketche, apteme axta apkeláneykha chá'a m'a apmésso apkeltamheykha énxet'ák.
7 Doce axta apyókxoho apkeláneykha Salomón apkelámha apmonye'e apagkok axta chá'a m'a apkeltaqmelchesso nak apkelókxa ekyókxoho m'a kañe' nak Israel, apkelánémakpo axta chá'a elmések ekyókxoho aqsok wesse' apwányam, tén han ma'a apnámakkok. Xama axta han chá'a egkések ekyókxoho aqsok ekweykmoho xama pelten chá'a xama apyeyam. 8 Keso apkelwesey axta doce apkelámha apmonye'e s'e:
Ben-hur axta m'a
ekpayho nak egkexe Efraín;
9 Keñe axta Ben-déquer
ma'a ekpayho nak Macás,
Saalbim, Bet-semes, Elón
tén han ma'a Bet-hanán;
10 keñe axta Ben-hésed
ma'a ekpayho nak Arubot,
tén han Socó
tén han ma'a ekyókxoho
apchókxa nak Héfer;
11 keñe axta Ben-abinadab
ma'a ekyókxoho nak
yókxexma Dor;
Tafat axta
ekwesey aptáwa',
Salomón axta
apketche kelwána;
12 keñe axta Baaná,
Ahilud apketche m'a
ekpayho nak Taanac, Meguido
tén han ma'a ekyókxoho
nak Bet-seán,
ekyetnama nak ma'a
ekpayho nak Saretán,
ekpayho nak nepyeyam
ma'a Jezreel,
eyeynamo m'a Bet-seán
ekweykekxoho m'a Abel-meholá,
teyp nak ma'a Jocmeam;
13 keñe axta Ben-guéber
ma'a ekpayho nak Ramot Galaad,
apxawáya axta apkeláneykha m'a
tegma apketkok nak Galaad,
ektáha axta apagkok ma'a Jaír,
Manasés axta apketche,
tén axta han ma'a yókxexma Argob,
ekyetnama nak ma'a Basán,
apheykegkaxa axta
sesenta tegma apkelyawe
yetlo kélhaxtegkáseyak nepyáwa,
tén han kélápeykekxexa
chá'a atña'ák sawo ekyexwase;
14 keñe axta Ahinadab,
Idó axta apketche m'a
ekpayho nak Mahanaim;
15 keñe axta Ahimaas
ma'a ekpayho nak Neftalí,
apmoma axta aptéma
aptáwa' m'a Basemat,
Salomón axta
apketche kelwána;
16 keñe axta Baaná,
Husai axta apketche m'a
ekpayho nak Aser,
tén han Alot;
17 keñe axta Josafat,
Parúah axta apketche m'a
ekpayho nak Isacar;
18 keñe axta Simí,
Elá axta apketche m'a
ekpayho nak Benjamín;
19 keñe axta Guéber,
Urí axta apketche m'a
ekpayho nak yókxexma Gad,
Sihón axta apchókxa,
wesse' apwányam apagkok
axta m'a amorreos,
tén han Og,
wesse' apwányam
axta m'a Basán.
Yetneyk axta han xama apkemha apmonye' aptamheykha ekyókxoho apchókxa.
Salomón apteme apya'áseykegkoho aqsok
20 Apxámok apagko' axta m'a énxet'ák Judá tén han Israel, aphawók axta m'a xapop ánek ekhéyak nak neyáwa wátsam ekwányam. Yetnegkek axta han ekxámokma nento, tén han negyá, yetnegkek axta m'a ekpayheykekxa egwáxok. 21 Salomón axta apkeláneykha ekyókxoho apkelókxa, eyeynmo m'a wátsam Éufrates, ekweykekxoho m'a filisteos apchókxa', tén han ma'a néxa xapop nak Egipto, apyánmagkassama axta chá'a selyaqye eknegkenamaxche', apkeláneykha axta han chá'a aptemék Salomón, neyseksa apha makham. 22 Seis mil seiscientos kilos hótáhap apaktek axta chá'a kólsantagkasek ekyókxoho ekhem ma'a Salomón, keñe axta trece mil doscientos kilos ma'a hótáhap, 23 diez weyke kelennay'awók kélnaqmelasso nak, veinte weyke kelennay'awók kéléyak nak chá'a pa'at, cien nepkések, keñe meyke kélyetsete ekwánxa m'a xenaq, tén han yátapopyet, yánxenaq tén han ma'a náta eknaqmele agko' nak, 24 hakte apsawheykekxók axta apkeláneykha Salomón ekyókxoho apchókxa ekpayho nak taxnegwánxa ekhem ma'a Éufrates, eyeynmo m'a Tífsah ekweykekxoho m'a Gaza, tén han nepyeseksa m'a apyókxoho apkelwesse'e apkelwányam nak apchókxa', meyke ektáhakxa apheykha axta han apteméssessók ekyókxoho apheykegkaxa ekhéyak nak nepyáwa'. 25 Méko axta ektémakxa apheykha énxet'ák Judá, tén han Israel, eyeynmo m'a Dan ekweykekxoho m'a Beerseba, apyennaqtamakxa axta m'a Salomón, tásek axta chá'a apheykha xama m'a kóneg anmen yámet apkeneykekxa, tén han higo yámet. 26 Yetneyk axta han Salomón cuatro mil apkelyáqkassamakxa yátnáxeg, yaqwayam elyáqkasek chá'a m'a apnaqtehetchesso nak chá'a apkelyenyawasso, keñe axta doce mil ma'a sẽlpextétamo apkelchánte nak yátnáxeg. 27 Elsanták axta chá'a aqsok eyeyméxchexa m'a apkelámha apmonye'e nak chá'a nepyeseksa apkeltaqmelchesso apkelókxa, ekwákxo enxoho chá'a pelten apkelseykekxéssamakxa m'a wesse' apwányam Salomón, tén han ma'a meyk'a apagkok nak, yaqwayam enxoho megkeymaxcheyk xama aqsok. 28 Kólsantagkasek axta chá'a m'a apho nak hótáhap tén han pa'at yaqwayam etawagkok yátnáxeg, tén han aqsok kélnaqtósso kélpátegkesso nak chá'a aqsok.
29 Apméssegkek axta Dios ekyawe agko' apya'áseyak aqsok ma'a Salomón tén han apmopwána, tén han apya'áseykegkoho ekyawe agko', ekweykenxal'a xapop ánek ekhéyak nak neyáwa wátsam ekwányam, 30 apyeykhásseykmók axta ektémakxa apya'áseyak aqsok Salomón ma'a énxet'ák Egipto, tén han ma'a apheykha nak ekteyapmakxa ekhem. 31 Apwanchek apagko' axta aqsok, axta exnawok xama énxet enxoho: apyeykhásseykmók axta ektémakxa apmopwána aqsok ma'a Etán, Zérah axta aptáwen neptámen, tén han ma'a Hemán, Calcol tén han Dardá, Mahol axta apketchek. Sawheykekxók axta apwesey m'a ekyókxoho apheykegkaxa nak pók énxet'ák nepyáwa'. 32 Apnaqtáxéssegkek axta tres mil amya'a segaqhássessamo nak senxeyenma, keñe mil cinco m'a amya'a ekmátsa nak. 33 Apxeyenmeyk axta ektémakxa m'a yenta'a keñe han ma'a aqsok kélcheneykekxa', eyeynmo m'a cedro yámet élaqnéyak nak Líbano, ekweykekxoho m'a pa'at élánteyapwayam nak nápakhaw'ék tegma; apxeyenmeyk axta han ma'a ektémakxa nak aqsok nawha'ák, náta, tén han ma'a aqsok élpexyaweykegkoho nak náxop kalxog, tén han ma'a kelasma. 34 Apkelye'eykekteyk axta apyókxoho énxet'ák apháxenweyktámho appeywa Salomón, eklegamaxchexa axta chá'a apxénamap ektémakxa apmopwána aqsok, apkeleñama m'a ekyókxoho apkelókxa nak keso náxop.