Salomón se casa con la hija del faraón
1 El rey Salomón se casó con la hija del faraón, rey de Egipto, y quedó emparentado con él. Luego llevó a su esposa a la ciudad de David mientras terminaban de construir su palacio, el templo del Señor y las murallas de Jerusalén.
2 En esos tiempos el pueblo ofrecía sus sacrificios al Señor en los altares que estaban en lo alto de los montes, porque aún no se había construido un templo para el Señor.
Salomón pide sabiduría
(2 Cr 1.1-13)
3 Salomón amaba al Señor y cumplía los estatutos ordenados por su padre David, pero también ofrecía sacrificios y quemaba incienso al Señor, en los altares de los montes.
4 Salomón acostumbraba ofrecer sus sacrificios en Gabaón, porque era el altar principal, y allí ofrecía mil holocaustos.
5 Pero una noche en que Salomón dormía en Gabaón, el Señor se le apareció en sueños y le dijo:
«Pídeme lo que quieras que yo te conceda.»
6 Entonces Salomón dijo:
«Tu misericordia siempre acompañó a tu siervo, mi padre David, porque se condujo delante de ti con sinceridad, y fue un hombre justo y te entregó su corazón. Tú has sido misericordioso con él porque le has concedido que un hijo ocupe su trono, como hoy podemos verlo.
7 Ahora, Señor y Dios mío, tú me has puesto en el trono que ocupó mi padre David. Reconozco que soy muy joven, y que muchas veces no sé qué hacer.
8 Este siervo tuyo se halla en medio del pueblo que tú escogiste, y que es tan numeroso que es imposible contarlo.
9 Yo te pido que me des un corazón con mucho entendimiento para gobernar a tu pueblo y para discernir entre lo bueno y lo malo. Porque ¿quién es capaz de gobernar a este pueblo tan grande?»
10 Al Señor le agradó la petición de Salomón.
11 Entonces le dijo:
«Puesto que me has pedido esto, y no una larga vida ni muchas riquezas, ni tampoco pediste vengarte de tus enemigos, sino que pediste inteligencia para saber escuchar,
12 voy a hacer lo que me has pedido. Voy a darte un corazón sabio y sensible, como nadie lo ha tenido antes ni lo tendrá después de ti.
13 Además, voy a darte las cosas que no me pediste: Muchas riquezas y fama, a tal grado que, mientras vivas, no habrá ningún otro rey como tú.
14 Y si caminas por mis sendas, y cumples mis estatutos y mandamientos, como lo hizo David tu padre, yo te concederé una larga vida.»
15 Cuando Salomón despertó de su sueño, fue a Jerusalén y se presentó delante del arca del pacto del Señor, y ofreció holocaustos y sacrificios de paz; y luego hizo un banquete para todos sus siervos.
Sabiduría y prosperidad de Salomón
16 Por esos días dos prostitutas se presentaron ante el rey,
17 y una de ellas dijo:
«Su Majestad, esta mujer y yo vivimos en una misma casa, y mientras yo estaba allí, tuve un hijo.
18 Tres días después, y mientras las dos vivíamos juntas, también ella tuvo un hijo. Nadie más estaba en la casa, sino solo nosotras dos.
19 Pero una noche ella se acostó sobre su niño, y el niño murió.
20 Entonces se levantó a medianoche, tomó a mi hijo, que dormía junto a mí, y lo puso a su lado, y entonces puso al niño muerto junto a mí.
21 En la madrugada, cuando me levanté para darle el pecho a mi hijo, me di cuenta de que estaba muerto; y cuando lo observé bien por la mañana, me di cuenta de que no era mi hijo.»
22 La segunda mujer dijo entonces:
«¡El niño vivo es mío; el que está muerto es el tuyo!»
Pero la primera mujer insistía:
«No, el niño muerto es tu hijo; el mío es el que está vivo.»
23 Entonces el rey dijo:
«Una de ustedes afirma que su hijo está vivo, y que el niño muerto es de la otra; y la otra afirma que el niño vivo es el suyo, y que el niño muerto es de la otra.»
24 Entonces el rey dio una orden:
«¡Tráiganme una espada!»
En cuanto se la llevaron,
25 el rey ordenó:
«Traigan al niño vivo, y pártanlo por la mitad, y den una mitad a una, y la otra mitad a la otra.»
26 Entonces la madre del niño vivo, llena de compasión por su hijo, suplicó al rey:
«¡Ay, Su Majestad! ¡No lo maten! ¡Que se quede esa mujer con el niño vivo!»
Pero la otra dijo:
«Ni para ti, ni para mí. ¡Que lo partan por la mitad!»
27 Entonces el rey intervino, y dijo:
«Entreguen el niño vivo a esta mujer, que es la verdadera madre.»
28 Y cuando todo el pueblo de Israel supo del juicio que había emitido el rey, sintieron respeto por él, pues se dieron cuenta de que Dios le había dado sabiduría para impartir justicia.
Salomón élyamhopma apma faraón apketche kelwána
1 Apteme apnámakkok axta aptemék Salomón ma'a faraón, wesse' apwányam axta Egipto, hakte apmomchek axta m'a apketche kelwána, keñe apyentameykekxo m'a David Tegma Apwányam apagkok, ekwokmoho appenchásekpo apkelánamap ma'a tegma apyawe apagkok, tén han ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, keñe han kélhaxtegkesso nápakhaw'ék ma'a Jerusalén. 2 Apkelnapmeyk axta chá'a aqsok apnaqtósso énxet'ák ma'a egkexe kélpeykessamókxa axta chá'a kéleykmássesso, hakte axta elánamákpok makham ma'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok.
Salomón apkelmaxnagko Dios yaqwayam étak apya'ásegwayam
(2 Cr 1.1-13)
3 Apchásekhayók axta Wesse' egegkok ma'a Salomón, apkeláneyak axta han ma'a segánamakxa appekkencháseykekxa axta m'a apyáp, David, cham'a apkelnapmakxa axta chá'a aqsok apnaqtósso m'a egkexe néten nak, tén han apwatnamakxa axta chá'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, 4 emyekxohok axta han chá'a m'a Gabaón yaqwayam enxoho elnáhapwakxak chá'a aqsok apnaqtósso m'a, hakte axta ekteme chá'a egkexe émha amonye' m'a; elwatnek axta chá'a mil aqsok apnaqtósso xa néten nak.
5 Xama axta'a axta apxekmowásekpoho Wesse' egegkok apwanmagko Salomón ma'a Gabaón, aptáhak axta apcháneya: “Hélmaxna sa' aqsok apkepmenyéxa enxoho, keñe sa' agkések.”
6 Apchátegmowágkek axta Salomón: “Taqmeleykha agko' axta exchep apwáxok apkelányo m'a táta David, cham'a apkeláneykha axta, hakte tásek axta chá'a aptémakxa nápaqto', péwók axta han chá'a aptémakxa, meyke ekyexamaxkoho apwáxok. Axta keñamak apchásekhayo exchep ma'a, tén han apméssama xama apketche yaqwayam etnehek wesse' apwányam, ektáha nak se'e kaxwo' nak. 7 Dios Wesse' ahagkok, etnéssessegkek xeyep wesse' sekyaqmagkasso m'a David, táta axta ko'o, wokma'ák eykhe ko'o, méko sekya'áseyak aqsok. 8 Ektemék eyke ko'o kaxwók sémha emonye' nepyeseksa m'a ektáha axta exchep apkelyéseykha: cham'a énxet'ák apxámokma apagko' nak, magmowána nak ólyetsetek apwánxa. 9 Hegkés ko'o ekya'áseykegkoho ewáxok yaqwayam alanha m'a énxet'ák apagkok, yaqwayam enxoho eykpelkohok ma'a ektaqmela tén han ma'a ekmaso nak; ¡hakte méko awanchek kaltaqmelchesek se'e énxet'ák apagkok apxámokma nak!”
10 Leyawók axta apwáxok Wesse' egegkok ektáhakxa aqsok apkelmaxneyeykha m'a Salomón, 11 keñe aptáha apcháneya s'e: “Élmaxnakkek xépxa aqsok nak, keñe mehélmaxneya m'a yaqwayam kawegqohok apha, tén han yaqwayam kaxámagkok aqsok apagkok, tén han yaqwayam yának etekyók ma'a apkelenmexma, wánxa aqsa sélmaxneya m'a apya'áseykegkoho nak, yaqwayam enxoho yepwának chá'a yeyxho', tén han eltaqmelchesek chá'a énxet'ák, 12 alának sa' ma'a sélmaxneya nak: agkések sa' apya'áseykegkoho tén han apmopwána, megkeytnama axta chá'a xama meykexa axta exchep, méko sa' nahan keytek ma'a neptámen sa' xép. 13 Agkések sa' han ekxámokma aqsok apagkok, tén han apcheymákpoho, aqsok mehélmaxneyeykencha'a nak chá'a exchep, méko sa' han wesse' apwányam exhok xép neyseksa apha makham. 14 Apkelanak sa' agkok chá'a m'a sekmámenyého nak, keñe han ma'a segánamakxa ahagkok, tén han ma'a séltémókxa nak chá'a kóltéhek, aptéma axta m'a David, apyáp axta exchep, agkések sa' ekwenaqte apha.” 15 Apxatakha'ak axta Salomón, keñe apya'ásegwokmo ektáha apwanmagko. Xama axta apwákxo m'a Jerusalén, apkenegwákxeyk axta amonye' Wesse' egegkok yántéseksek apagkok, keñe apkelwatnésa aqsok apnaqtósso, tén han apkelnáhakkasa segwetassamo nak sẽlásekheykekxoho. Tén axta apkelánesa ektámáxche ekyawe m'a apyókxoho apkeláneykha.
Salomón apteme segyekpelchémo apmopwána aqsok
16 Kelya'áyekmek axta wesse' apwányam ánet kelán'a ekma nak chá'a ekyánmaga ekpathetéyak énxet natámen xa. Xama axta élwokmo m'a aphakxa nak, 17 axta táhak eyáneya xama s'e:
—¡Wesse'! Keso kelán'a nak tén han ko'o, negheykha xama tegma, ektemegkek axta ko'o enaqláwa neyseksa ekha xamo' ko'o m'a enxagkok nak. 18 Ántánxo ekhem axta táhak sekteme enaqláwa, keñe ektáha han naqláwa s'e kelán'a nak. Enxakcha'awók negko'o negheykha egqánet, méko xama énxet enxoho apkeñama mók nekha apha m'a enxagkok nak; wánxa aqsa negko'o egqánet. 19 Keñe axta xama axta'a apketsapa étche s'e kelán'a nak, hakte taháneykekxeyk axta. 20 Keñe ekxatakha'a axta'a eysekso', neyseksa sekteyenma ko'o, sémentama m'a hatte apkenna keñe ekpathetágko, ekpekkenwa'akto nehekha m'a étche apketsapma nak. 21 Keñe élsaka sekhákxo néten peya wagkok neme hatte, sekwet'a apketsapa. Keñe ekwa'a néten ekhem sélano, keñe sekyekpelcha megkatnaha hatte, ektáha axta ko'o sekwete.
22 Keñe axta m'a mók kelán'a nak ektáha s'e:
—Ma', ko'o hatte m'a megyetsapma nak, keñe exche' m'a apketsapma nak.
Keñe axta ektáha eyátegmowágko m'a ekpaqmeyesma axta amonye':
—Ma', xeye étche m'a apketsapma nak, keñe ko'o m'a megyetsapma nak.
Cháxa ektáhakxa axta élpaqmeta nápaqtók wesse' apwányam. 23 Keñe axta wesse' apwányam ektáha élchetama apwáxok se'e: “Xénchek aptáha étche m'a megyetsapma nak, keñe m'a apketsapma nak ektáha étche m'a mók; ¡hawók han ektáhakxa m'a mók nak!” 24 Tén axta aptáha s'e:
—¡Hélsantagkas xama sókwenaqte!
Xama axta kélsákxésa sókwenaqte m'a wesse' apwányam, 25 keñe aptáha s'e:
—Kólpáxqat sa' nepyeseksa xa sakcha'a megyetsapma nak, keñe sa' kólmések chá'a xama nápakha.
26 Yentexók agko' axta eyke ektáhakxa awáxok élano étche m'a kelán'a megyetsapma nak étche, keñe ektáha eyáneya m'a wesse' apwányam:
—¡Wesse', nágyaqha aqsa sakcha'a megyetsapma nak! ¡Egkés aqsa xa kelán'a nak!
Keñe axta m'a mók kelán'a nak ektáha s'e:
—Háwe ko'o ahagkok, háwe han xeyáxa agkok. ¡Kólpáxqat sa' nepyeseksa!
27 Keñe axta aptáha wesse' apwányam:
—Kólmeyásekxa sakcha'a xa kelán'a nak. Nágkólaqha aqsa, hakte cháxa ektáha egken agko' xa.
28 Apyókxoho énxet'ák Israel axta apkellegeyk ektémakxa apyekpelchémo wesse' apwányam, apkeltémókxa kólteméssesek, keñe axta aptéma apcháyo, hakte apkelweteyak axta ektémakxa Dios apméssama apya'áseykegkoho aqsok yaqwayam elánekxések amya'a énxet'ák.