Rebelión de Jeroboán
(2 Cr 10.1—11.4)
1 Roboán fue a Siquén porque todo el pueblo de Israel estaba reunido allí para proclamarlo rey.
2 Cuando Jeroboán hijo de Nabat, que por la furia del rey Salomón había huido a Egipto, supo esto,
3 sus seguidores le pidieron volver. Al llegar Jeroboán, él y todo el pueblo se presentaron ante Roboán y le dijeron:
4 «Tu padre fue muy duro con nosotros. Te rogamos que disminuyas un poco la servidumbre a la que Salomón nos sometió. Aligera el yugo tan pesado que nos impuso, y nos pondremos a tu servicio.»
5 Pero Roboán les dijo:
«Por el momento, váyanse y vuelvan a verme dentro de tres días.»
En cuanto ellos se fueron,
6 Roboán pidió consejo a los ancianos que cuando Salomón vivía habían estado a su servicio. Les dijo:
«¿Qué respuesta me aconsejan dar a esta gente?»
7 Los ancianos le dijeron:
«Si hoy te pones al servicio del pueblo y le hablas de buena manera, ellos serán siempre tus servidores.»
8 Pero Roboán hizo a un lado el consejo de los ancianos, y pidió el consejo de los jóvenes que habían crecido con él y estaban a su servicio. Les preguntó:
9 «¿Qué me aconsejan responder a esta gente que vino a decirme: “Disminuye un poco la servidumbre que tu padre nos impuso”?»
10 Y los jóvenes que habían crecido con él le dijeron:
«A esa gente que te habló de esa manera, y que dijo: “Tu padre fue muy duro con nosotros. Disminuye un poco esa dureza”, diles: “Mi dedo meñique es más grueso que los lomos de mi padre.
11 Así que, si mi padre fue duro con ustedes, yo lo seré más todavía; si mi padre los castigó con azotes, yo los azotaré con látigos.”»
12 Al tercer día, Jeroboán y todo el pueblo se presentaron ante el rey Roboán para conocer su respuesta, tal y como él les había dicho.
13 Y el rey les habló con dureza, pues no hizo caso del consejo de los ancianos;
14 al contrario, les repitió lo que los jóvenes le habían aconsejado: «Si mi padre fue duro con ustedes, yo seré aún más duro; si mi padre los castigó con azotes, yo los azotaré con látigos.»
15 Y Roboán no quiso escuchar al pueblo porque ya el Señor así lo había dispuesto, para confirmar lo que había dicho a Jeroboán hijo de Nabat por medio de Ajías el silonita.
16 Al ver el pueblo que el rey no les había hecho caso, exclamaron:
«¿Qué tenemos nosotros que ver con David? ¡No tenemos nada que ver con el hijo de Yesé! Pueblo de Israel, ¡regresa a tus casas! Y tú, David, ¡busca tu propio sustento!»
Fue así como el pueblo de Israel regresó a sus casas,
17 y Roboán siguió reinando sobre los israelitas que vivían en las ciudades de Judá.
18 Y cuando Roboán envió a Adorán a cobrar los tributos para el rey, el pueblo de Israel lo apedreó hasta matarlo. Entonces el rey Roboán subió en su carro y salió huyendo hacia Jerusalén.
19 Así fue como el pueblo de Israel se separó de la casa de David, hasta el día de hoy.
20 Y cuando los israelitas se enteraron de que Jeroboán había vuelto, todo el pueblo mandó a llamarlo para proclamarlo rey de Israel, y aparte de la tribu de Judá, ninguna otra tribu se sometió a la línea de David.
21 Al llegar a Jerusalén, Roboán reunió a los descendientes de Judá y de Benjamín, y escogió a los ciento ochenta mil mejores guerreros para ir y pelear contra los israelitas, pues quería recuperar el reino de Salomón.
22 Pero la palabra del Señor vino a Semaías, varón de Dios, y le dijo:
23 «Habla con Roboán, el hijo de Salomón, y con las tribus de Judá y de Benjamín, y con el resto del pueblo, y diles:
24 “Así ha dicho el Señor: No vayan a pelear contra sus hermanos israelitas. Regresen a sus casas, porque esto lo he provocado yo.”»
Y los dos bandos hicieron caso de las palabras del Señor, y en conformidad con ellas regresaron a sus casas.
El pecado de Jeroboán
25 Entonces Jeroboán reedificó la ciudad de Siquén, en la ladera del monte Efraín, y allí se quedó a vivir, aunque luego salió de allí y reconstruyó Penuel.
26 Pero dentro de sí mismo pensaba: «El reino puede regresar a la casa de David
27 si el pueblo sigue yendo a ofrecer sacrificios al templo del Señor en Jerusalén. Entonces volverán a someterse voluntariamente a Roboán, rey de Judá, y a mí me matarán.»
28 Después de reunirse en consejo, Jeroboán mandó hacer dos becerros de oro y le dijo al pueblo:
«Israelitas, demasiadas veces han ido ustedes a Jerusalén. ¡Aquí tienen a los dioses que los sacaron de Egipto!»
29 Uno de los becerros lo colocó en Betel, y el otro en Dan.
30 Esto incitó al pueblo a pecar, porque iba a Dan a adorar el becerro.
31 Además, Jeroboán mandó construir altares en los montes y nombró sacerdotes de entre el pueblo, aunque no fueran descendientes de Leví.
32 También instituyó una fiesta solemne el día quince del mes octavo, semejante a la que era celebrada en Judá, y ofrecía sacrificios en el altar que construyó en Betel y nombró sacerdotes para que oficiaran en los altares que había mandado construir.
33 La fiesta religiosa que instituyó el día quince del mes octavo, fue una invención suya, y todo el pueblo participó en ella, y Jeroboán subió al altar para quemar incienso.
Énxet'ák Israel apkelenmexamakpekxa'
(2 Cr 10.1—11.4)
1 Apmahágkek axta Siquem ma'a Roboam, hakte axta apkelmeyákxak apyókxoho énxet'ák Israel yaqwayam etnéssesek wesse' apwányam ma'a. 2 Apleg'ak axta amya'a Jeroboam, apketche nak Nabat, neyseksa apha m'a Egipto, apheykenxa axta apxegáneykmo apyaqmassama m'a wesse' apwányam Salomón. 3 Xama axta apcháneyákpo kólyentawakxa', keñe m'a Jeroboam tén han apyókxoho énxet'ák Israel, apkelmahágko apmako elpaqhetchesakpohok ma'a Roboam, entáhak axta amya'a apcháneyákpo s'e:
4 —Yentexek axta senteméssessamakxa negko'o m'a apyáp axta; yexyawásekxa sa' kaxwók xép ektémakxa nak ekyentaxno sẽlásenneykha, tén han ekyentaxno negheykha segméssama nak negko'o, keñe sa' anlanha chá'a.
5 Apchátegmowágkek axta Roboam:
—Kóltaqhoho sa', hélyo'óta sa' makham ektáha enxoho ántánxo ekhem.
Apkeltaqháwok axta m'a énxet'ák, 6 keñe axta wesse' apwányam Roboam apkelmaxneyáncha'a m'a apkelámha apmonye'e ektáha axta apkeláneykha m'a Salomón, apyáp axta, megyetsapmakxa axta makham. Aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Háxko kéltamhókxa kéxegke atnehek wátegmowagkok ma'a énxet'ák nak?
7 Aptáhak axta apkelátegmowágko s'e:
—Apkelánéssek sa' agkok xép aqsok se'e énxet'ák nak, tén han aptaqmelchásawo enxoho chá'a appeywa apchátegmoweykegkokxa', etnahagkok sa' chá'a apkeláneykha.
8 Axta eyke elyahákxak Roboam ektáhakxa apkelpeywa m'a apkelámha apmonye'e nak, keñe apkelmaxnegwákxo han ma'a wokma'ák apkektegeykegkoho xamo' axta, ektáha axta apkeláneykha. 9 Aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a s'e:
—¿Háxko sa' kóltéhek hélának kéxegke yaqwánxa enxoho ko'o atnehek wátegmowagkok ma'a énxet'ák apkeltamho nak waxyawassásekxak apteméssessamakxa ekyentaxno m'a táta?
10 Aptáhak axta apkelátegmowágko xa wokma'ák apkektegeykegkoho xamo' nak:
—Sa' etnehek yátegmowágkok, cháxa énxet'ák apkeltamho nak yexyawassásekxak apteméssessamakxa ekyentaxno m'a apyáp axta: ‘Yentexek axta apteméssessamakxa m'a táta axta, ko'o sa' eyke ekyágwánxa agkok; 11 yentexek axta apteméssessamakxa m'a táta, ko'o sa' eyke ayánchessamhok ekyentaxno sekteméssesakxa'; táma axta apkelyekpexcheteykegkok chá'a m'a, keñe sa' ko'o alyekpexchetagkok ma'a kelyekpexchetma hópenyámet naw'ék.’
12 Ántánxo ekhem axta entáhak keñe apmeyákxo makham Jeroboam yetlo apyókxoho énxet'ák ma'a aphakxa nak Roboam, aptáhakxa axta apkeláneya m'a wesse' apwányam. 13 Kayhek axta eyke appeywa wesse' apwányam Roboam apkelátegmowágko m'a, axta elyahákxak aptáhakxa apkelpeywa apkeltamhókxa etnehek ma'a apkelámha apmonye'e nak, 14 axta aqsa aptáhak apkeláneya m'a apkeltamhókxa axta etnehek ma'a wokma'ák, aptáha axta apcháneya s'e: “Yentexek axta apteméssessamakxa m'a apyáp axta, sa' ekyágwánxa agkok ekyentaxno apteméssesakxa m'a apketche, táma axta apkelyekpexcheteykegkok ma'a apyáp axta, kelyekpexchetma hópenyámet naw'ék sa' eyke elyekpexchetagkok ma'a apketche nak. 15 Axta elyahákxak wesse' apwányam aptáhakxa apkelpeywa m'a énxet'ák nak, hakte Wesse' egegkok axta apmopmenyého katnehek xa ektáha nak, yaqwayam enxoho katnehek ma'a apkeltennassama axta katnehek Wesse' egegkok ma'a Jeroboam, Nabat axta apketche, apchásenneykekxo axta m'a Ahías, apkeñama axta Siló. 16 Xama axta apkelwet'a énxet'ák Israel melyahákxo aptáhakxa apkelpeywa m'a wesse' apwányam, aptáhak axta apcháneya s'e:

“¡Mogmenyeyk negko'o David!
¡Méko xama aqsok
sempekkencháseykekxa
Jesé axta apketche!
¡Énxet'ák Israel,
óltaqhekxa'!
¡Eltaqmelcheshok sa'
apagkok ekheykha
apxagkok ma'a David!”

Yetlókok axta apkeltaqheykekxa apxanák apyókxoho m'a israelitas. 17 Aptemegkek axta makham wesse' apwányam Roboam nepyeseksa m'a israelitas, apheykencha'a axta m'a tegma apkelyawe nak Judá. 18 Xama axta apcháphasa Roboam ma'a Adoram, apteme axta apkemha apmonye' apagkok apkeltémo chá'a eltemeykha m'a énxet'ák, apchaqhak axta apkelyetna'a meteymog ma'a apyókxoho énxet'ák Israel. Tén axta wesse' apwányam Roboam apkenátweykxo ekpekhe agko' ma'a yátnáxeg apyenyawasso apagkok, apmahágkek axta apkenyaha m'a Jerusalén. 19 Cháxa ektémakxa axta apkenmexeykekxo énxet'ák Israel ma'a David axta aptawán'ák neptámen, ekwokmoho makham se'e kaxwo' nak.
20 Xama axta apkelleg'a amya'a énxet'ák Israel apwákxo makham Jeroboam ma'a, apkeltamhók axta kólyentawakxak yaqwayam enxoho ewakxak aphágkaxa m'a énxet'ák, keñe kélteméssesa wesse' apwányam ma'a ekyókxoho apheykegkaxa nak Israel, méko axta xama apyetleykekxa m'a David axta aptawán'ák neptámen, wánxa axta aqsa m'a Judá énxet'ák apagkok.
21 Xama axta apwákxo Roboam ma'a Jerusalén, apchánchesákxeyk axta ciento ochenta mil sẽlpextétamo, ektáha axta kélyéseykha nepyeseksa m'a apyókxoho Judá apnámakkok, tén han ma'a Benjamín apnámakkok, yaqwayam elnapakpok ma'a énxet'ák Israel, tén emekxak ma'a apchókxa'. 22 Appaqhetchessek axta eyke Dios ma'a Semaías, apteme axta Dios énxet apagkok. Aptáhak axta apcháneya s'e: 23 “Eltennés sa' Roboam, apketche nak Salomón, wesse' apwányam nak yókxexma Judá, tén han ma'a apyókxoho Judá aphawóxama nak, tén han ma'a Benjamín, keñe han ma'a apyókxoho énxet'ák nak, 24 séltamho ko'o melnapakpehek ma'a apkelpeywomo xamo' nak israelitas. Tásek eltaqhekxak aqsa apxanák ma'a apyókxoho nak, hakte cháxa séltamhókxa nak ko'o etnahagkok xa.”
Xama axta apkelleg'a aptáhakxa apkeláneya m'a Wesse' egegkok, apkeltaqhákxeyk axta apxanák, ekhawo apkeltamhókxa axta etnahagkok ma'a Wesse' egegkok.
Jeroboam aptekkesso nélpeykessamo aqsok kéleykmássesso
25 Apxátekhásekxeyk axta makham Jeroboam ma'a tegma apwányam nak Siquem, apyetnama nak ma'a egkexe Efraín, keñe axta aphakmo m'a. Tén axta apxátekhásekxo han ma'a Penuel. 26 Axta eyke entáhak élchetámeykha apwáxok se'e: “Emekxak kexaha katnehek makham David aptawán'ák neptámen se'e apchókxa nak, 27 apkelmeyákxo enxoho makham Jerusalén xa énxet'ák nak, yaqwayam elnáhapwakxak aqsok kélnaqtósso m'a Wesse' egegkok nak tegma appagkanamap apagkok. Kaltaqmalmakha makham apwáxok elanok ma'a Roboam, wesse' apwányam nak Judá, keñe heyaqhek, elyo'ókxak makham ma'a Roboam, wesse' apwányam nak Judá.”
28 Yetlókok axta han apkeltémo kalanaxchek ánet weyke étkok kéleykmássesso sawo ekyátekto ekmomnáwa m'a wesse' apwányam, natámen ekteme élchetamso apwáxok xa ektáha nak, keñe aptáha apkeláneya énxet'ák se'e: “Israelitas, wánxa kólteme kélmeyeykekxa Jerusalén, hakte hágkaxwe kólmeyekxak ma'a. Keso aqsok kéláyókxa kélagkok se'e, ektáha axta élántekkesso m'a Egipto.” 29 Tén axta appekkena xama m'a yókxexma Betel, keñe mók appekkena m'a yókxexma nak Dan. 30 Cháxa élánéseykegko axta melya'assáxma énxet'ák Israel xa, hakte elmeyekxohok axta chá'a énxet'ák ma'a Betel tén han Dan, yaqwayam elpeykessekxoho'. 31 Apkelánegkek axta han kélpeykessamókxa kéleykmássesso m'a egkexe nak chá'a, aptemessásegkek axta han apkelmaxnéssesso énxet'ák agkok ma'a énxet'ák apheykha axta m'a, metnaha axta levitas. 32 Appekkenchessegkek axta han kélessawássessamókxa chá'a kélpeykessamókxa', ekhem quince, pelten ocho, ektéma nak chá'a élánamáxche kélessawássessamo m'a Judá, apnegkenma apagko' axta han chá'a aptemék aqsok apkelnapma m'a néten nak ekwatnamáxchexa aqsok. Cháxa apkeláneya axta chá'a m'a Betel nak, apkelméssama chá'a aqsok apkelnapma m'a weyke étkók kéleykmássesso apkelane axta, keñe han aptemessásegko apkelmaxnéssesso énxet'ák agkok, kélpeykessamókxa nak chá'a aqsok kéleykmássesso apkelane axta. 33 Apnegkenchek axta aqsok apkelnapma Jeroboam ma'a néten nak ekwatnamáxchexa aqsok, apkelane axta m'a Betel, ekhem quince, pelten ocho. Cháxa pelten kélessawássessamo appekkenma apagko' axta eñama élchetámeykha agko' apwáxok, apteméssessama axta apkeláneykegkaxa apkelpeykessamókxa chá'a aqsok kéláyókxa m'a israelitas, cháxa pelten apwatnakxa axta han ma'a aqsok ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.