La reina de Sabá visita a Salomón
(2 Cr 9.1-12)
1 Cuando la reina de Sabá oyó hablar de la fama del rey Salomón, que honraba el nombre del Señor, quiso verlo y ponerlo a prueba con preguntas difíciles.
2 Llegó a Jerusalén acompañada de un gran séquito: llevaba camellos cargados con especias, y oro en abundancia y piedras preciosas. Al llegar a la presencia de Salomón, le hizo toda clase de preguntas,
3 y Salomón las respondió una a una. No hubo nada para lo cual Salomón no tuviera una respuesta.
4 Y al ver la reina de Sabá cuán sabio era Salomón, y el templo que había edificado,
5 y al probar los manjares de su mesa y examinar las habitaciones de sus oficiales, y la calidad de las vestiduras que llevaban los sirvientes responsables de los manjares, y los holocaustos que se ofrecían en el templo del Señor, se quedó asombrada.
6 Entonces le dijo al rey:
«Ya he visto que es verdad todo lo que escuché en mi país acerca de ti y de tu sabiduría.
7 Yo no lo creía; por eso vine a comprobarlo por mí misma. ¡Y lo que me contaron no es ni la mitad de lo que he visto con mis propios ojos! Tu sabiduría y tus posesiones son mayores que la fama que te precedía.
8 ¡Qué afortunados son tus súbditos! ¡Qué dichosos son tus sirvientes, que siempre están en tu presencia y escuchan tu sabiduría!
9 ¡Bendito sea el Señor, tu Dios, que se agradó de ti y te puso en el trono de Israel! Yo sé que el Señor siempre ha amado a su pueblo Israel. Por eso te puso como su rey, para que lo gobiernes con rectitud y justicia.»
10 Dicho esto, la reina de Sabá le obsequió a Salomón tres mil novecientos sesenta kilos de oro, gran cantidad de especias y piedras preciosas. Nunca antes se había visto tal cantidad de especias como las que la reina de Sabá le obsequió al rey Salomón.
11 También la flota de Jirán, que había llevado oro de Ofir, llegó con mucha madera de sándalo y más piedras preciosas.
12 Con la madera de sándalo, Salomón mandó hacer barandillas para el templo del Señor y para el palacio real, y además mandó fabricar arpas y salterios para los cantores. Nunca antes hubo en Israel tal cantidad de madera de sándalo, ni se ha vuelto a ver.
13 Cuando la reina de Sabá regresó a su país con todo su séquito, el rey Salomón le dio cuanto ella quiso y pidió, además de lo que ya le había dado.
Riquezas y fama de Salomón
(2 Cr 9.13-24)
14 La renta que Salomón recibía anualmente era de veintidós mil kilos de oro,
15 sin contar los tributos de los mercaderes, de las especias, y de los reyes de Arabia y los gobernadores del país.
16 Además, el rey Salomón mandó forjar doscientos grandes escudos bañados en oro. En cada escudo se emplearon seis kilos de oro.
17 También mandó forjar otros trescientos escudos más pequeños, bañados en oro, que hizo colocar en el palacio conocido como Bosque del Líbano. En cada uno se emplearon un kilo y medio de oro.
18 Luego mandó hacer un gran trono de marfil recubierto del oro más refinado.
19 El trono tenía seis escalones; el respaldo era redondo y con brazos laterales, junto a los cuales había dos leones.
20 En los seis escalones había doce leones, puestos uno frente al otro en cada escalón. En ningún otro reino conocido había un trono tan suntuoso.
21 Toda la vajilla y todas las copas del palacio del Bosque del Líbano eran de oro fino. De plata no había nada, porque en los días de Salomón la plata no era apreciada.
22 Y como el rey Salomón tenía una flota de naves de Tarsis junto con la flota de Jirán, una vez cada tres años llegaban las naves de Tarsis cargadas con oro, plata, marfil, monos y pavos reales.
23 Las riquezas y la sabiduría de Salomón excedían a las de todos los reyes de la tierra.
24 Muchos procuraban ver al rey Salomón para escuchar de sus labios la sabiduría que el Señor le había dado,
25 y cada año le llevaban valiosos presentes: alhajas de oro y de plata, vestiduras finas, armas, especias aromáticas, y caballos y mulos.
Salomón comercia en caballos y en carros
(2 Cr 1.14-172 9.25-28)
26 Salomón llegó a reunir mil cuatrocientos carros de guerra y doce mil jinetes. Los carros estaban en los cuarteles destinados a ellos, y también al cuidado de la guardia real en Jerusalén.
27 Salomón tenía tantas riquezas que la plata llegó a ser tan común como las piedras, y la madera de cedro como las higueras silvestres de los llanos.
28 Los mercaderes de Salomón compraban a Egipto caballos y telas finas.
29 Los carros que salían de Egipto costaban seiscientas monedas de plata, y los caballos, ciento cincuenta; y así eran vendidos a los reyes hititas y sirios.
Salomón ekteme meyk'a wesse' ekwányam eñama nak Sabá
(2 Cr 9.1-12)
1-2 Legayak axta amya'a wesse' ekwányam eñama nak Sabá, ektémakxa ektépeykha chá'a apwesey Salomón yaqwayam kataxchek ektémakxa apcheymákpoho Wesse' egegkok, tén axta ekmahágko Jerusalén yaqwayam keypkeynek kalmaxneyha m'a élmaxneyeykha ekmáske nak agya'asagkoho'. Wokmek axta yetlo eyeymáxkoho, tén han yetlo yányátnáxeg élpátegkesso sokmátsa ekxámokma, keñe han ekxámokma m'a sawo élyátekto élmomnáwa, tén han meteymog élyenma éltaqmalma. Xama axta ekwokmo aphakxa Salomón, kelmaxneyáha axta ekyókxoho ekxénakxa axta awáxok kalmaxneyha, 3 apchátegmowágkokxeyk axta chá'a Salomón ma'a ekyókxoho ektáhakxa élmaxneyeykha. Méko axta xama enxoho mey'ásegkaxa ektáhakxa élmaxneyeykha. 4 Xama axta ekwet'a wesse' ekwányam eñama nak Sabá ektémakxa apya'áseykegkoho aqsok ma'a Salomón, tén han ma'a tegma apyawe apkelane axta, 5 keñe han nento élmátsa ekhéyak ma'a néten mésa apagkok, tén han ma'a apheykegkaxa axta chá'a sẽlpextétamo apkelwesse'e apagkok, keñe han ektémakxa éltaqmalma apyempe'ék tén han apkelnaqta m'a apkeláneykha, tén han apyátegkesso axta chá'a apyá, tén han aqsok apkelwatno apkelmésso axta chá'a m'a tegma appagkanamap, wanmakkek axta élanawo, 6 tén axta ektáha eyáneya wesse' apwányam se'e: “Naqso' neyke agkok seklegaya nak chá'a ko'o seyókxa, ektémakxa apkelane aqsok, tén han apya'áseykegkoho; 7 may'ássemek kaxwók se'e sekwa'a nak, hakte ekwet'ak kaxwók ahaqta'ák ahagko'. Axta héltennáseykha ko'o ekyókxoho, yeykhágweykmo neykekhe ekxámokma aqsok apagkok tén han apya'áseyak aqsok, megkaxnawok ma'a ektémakxa axta chá'a seklege amya'a. 8 ¡Keleñémok eykel'a chá'a m'a apnaqteyegka'a nak xép, kelpayheykekxók eykel'a chá'a apkelwáxok ma'a apkeláneykha apheykha nak chá'a xamo' xép, apháxenmo chá'a m'a appeywa ekha nak ekya'áseykegkoho aqsok! 9 ¡Apcheymákpoho sa' kólteméssesek ma'a Dios Wesse' apagkok, ektaqmeleykencha'a nak chá'a apwáxok apkelányo, apméssama nak apteme wesse' apwányam ma'a Israel! ¡Apkelásekhayo meyke néxa han keñamak Wesse' apagkok énxet'ák Israel, apteméssessama exchep wesse' apwányam, yaqwayam enxoho etnehek chá'a apkeláneykha ekpéwomo aptémakxa, keñe han apkelánekxésso chá'a apheykha!”
10 Tén axta élmésa wesse' apwányam tres mil novecientos sesenta kilos ma'a sawo élyátekto élmomnáwa, tén han ekxámokma agko' ma'a sokmátsa, tén han meteymog élyenma éltaqmalma. Axta kaweykmok ekxámokma Israel ma'a ekwánxa axta ekxámokma sokmátsa, élmésa wesse' ekwányam eñama nak Sabá m'a wesse' apwányam Salomón.
11 Keñe axta han ma'a aqsok élsáyam axta m'a Hiram yántakpayhe apagkok kélseykenta axta sawo ekyátekto élmomnáwa éleñama m'a Ofir, apkelsánteyk axta han ekxámokma agko' ma'a yámet sándalo, tén han meteymog élyenma éltaqmalma nak. 12 Apkelanak axta wesse' apwányam yámet sándalo aqsok ekhéyak nak Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok, tén han ma'a tegma aptaqmalma aphakxa nak chá'a, apkelanak axta han arpa, yát'axpog yaqwayam elmaha m'a apkelpáwasso nak chá'a. Axta kaweykmok chá'a ekxámokma yámet sándalo ekwánxa axta, axta han kóteyamaxchek chá'a, ekwokmoho makham se'e negwánxa nak. 13 Apkelméssek axta chá'a wesse' apwányam Salomón, wesse' ekwányam eñama nak Sabá m'a ekyókxoho aqsok élmaxneyakxa axta chá'a, tén han ma'a apkelmésso apagko' axta m'a aqsok apkelmésso naqsa m'a Salomón. Tén axta ektaqháwo makham eyókxa m'a wesse' ekwányam yetlo élxegexma'a m'a énxet'ák éláneykha axta.
Salomón ekpayheykekxa apwesey tén han ekxákma aqsok apagkok
(2 Cr 9.13-24)
14 Veintidós mil kilos axta chá'a kammok yókxoho apyeyam apkelxawe Salomón ma'a sawo élyátekto élmomnáwa, 15 meyke kélyetsáteykekxa m'a apyánmagkasso axta chá'a m'a ekha nak aqsok apkexeykekxa, énxet'ák apkelyánmagkásamap tén han ma'a apyókxoho apkelwesse'e apkelwányam Arabia, keñe han ma'a apkeltaqmelchesso nak énxet'ák ma'a apkelókxa. 16 Apkeltamhók axta kóllanaksek wesse' apwányam Salomón doscientos kéláhakkásamáxche élyawe m'a sawo élyátekto élmomnáwa, kéltekpagéyak nak chá'a kélpeykesso, seis kilos sawo ekyátekto ekmomnáwa axta chá'a kélmáha. 17 Apkeltamhók axta han kóllanaksek trescientos kéláhakkásamáxche keyetse nak, un kilo y medio axta han chá'a kélmáha sawo ekyátekto ekmomnáwa, kéltekpagéyak nak kélpeykesso, apxátaweykxeyk axta m'a tegma apyawe apwesey axta “Naxma Líbano”. 18 Apkeltamhók axta han kóllanaksek aptaháno ekyawe ektaqmalma m'a yánnapóxeg apma'ák, keñe axta apkeltamho kólsawheyásekxohok kólyepetchesek ekyókxoho sawo ekyátekto ektaqmalma agko' ma'a émpehek nak. 19 Seis nélyetlamakxa néten axta han ma'a aptaháno nak; ekyaqye axta m'a apteyammeykegkaxa nak aptaháno, ánet nennegkenmakxa egaktegák axta han heykegkok ma'a nekhaw'ék nak aptaháno, élyáqtamakxa axta ánet ma'a méwa kéleykmássesso. 20 Kelyáqtegkek axta han chá'a doce yámakméwa kéleykmássesso xama nekha m'a seis kélyetlamakxa néten nak. ¡Méko axta han xama enxoho élánamáxche mók apchókxa ektéma nak xa taháno nak! 21 Kelánexkók axta han sawo ekyátekto élmomnáwa m'a ekyókxoho egheykok apagkok nak wesse' apwányam, tén han ma'a aqsok kélmeykegkaxa nak chá'a tegma apyawe apwesey nak “Naxma Líbano”. Méko axta xama enxoho m'a sawo ekmope élmomnáwa, hakte méko axta ekmomnáwa sawo ekmope m'a aptémakxa axta wesse' apwányam Salomón, 22 hakte cham'a yántakpayhe nak Tarsis, apagkok axta m'a wesse' apwányam, xama ekweykta axta chá'a katnehek apqántánxo apyeyam, yetlo m'a Hiram nak yántakpayhe apagkok, kalsanták axta chá'a sawo élyátekto élmomnáwa, sawo élmope élmomnáwa, yánnapóxeg apma'ák, yetsene tén han yágkenáteg.
23 Xámok agko' axta aqsok apagkok ma'a wesse' apwányam Salomón, awanhek axta han ektémakxa apya'áseykegkoho aqsok, apyeykhásseykmók axta m'a apyókxoho apkelwesse'e apkelwányam nak keso náxop. 24 Apyókxoho énxet'ák axta apmenyeyk chá'a éta', tén han yeyxhok ma'a ektémakxa nak apya'áseykegkoho aqsok, eñama apmésso m'a Dios, 25 apyókxoho axta han chá'a elsakxések aqsok apkelmésso naqsa yókxoho apyeyam: cham'a aqsok étkók élánamáxche nak sawo ekmope élmomnáwa, tén han sawo ekyátekto élmomnáwa, negaqlamaxche', nélmeykha neganchesso kempakhakma, aqsok élmátsa nak élpaqneyam, yátnáxeg tén han élyeheykok.
Salomón apkelma yátnáxeg apyenyawasso yetlo yátnáxeg
(2 Cr 1.14-172 9.25-28)
26 Apchánchesákxeyk axta Salomón yátnáxeg apyenyawasso yetlo m'a énxet'ák apkelchántamo nak yátnáxeg. Mil cuatrocientos axta ekyókxoho yátnáxeg apyenyawasso, keñe doce mil ma'a énxet'ák apkelchántamo nak yátnáxeg, apkexpánchessek axta apkelya'asa chá'a m'a kélnegkenmakxa axta chá'a yátnáxeg apkelyenyawasso kélanchesso nak kempakhakma, tén han ma'a apheykegkaxa axta chá'a wesse' apwányam sẽlpextétamo apagkok ma'a Jerusalén. 27 Apxámassegkek apagko' axta sawo élmope élmomnáwa tén sawo ekyátekto élmomnáwa wesse' apwányam ma'a Jerusalén, máxa aqsok apák kélchexeykha axta apteméssessók; apxámassegkek axta han cedro yámet, ektéma nak higo yámet élámha ekpayhegweykenxa nak xapop. 28 Musri axta apkeleñamak kélnaqlókassama Salomón ma'a yátnáxeg tén han ma'a Cilicia, hakte axta apkeleñamak apkelma wesse' apkeláneykha m'a. 29 Seiscientos sawók selyaqye axta ekyánmaga xama yátnáxeg apyenyawasso éleñama nak Egipto, keñe ciento cincuenta xama m'a yátnáxeg. Apyókxoho apkelwesse'e apkelwányam hititas, tén han sirios axta apkelmeykegkok chá'a apkelseykha m'a Salomón axta apkeláneykha.