Problemas matrimoniales
1 En cuanto a los temas de los cuales ustedes me escribieron, lo mejor para hombres y mujeres sería no tener relaciones sexuales,
2 pero por causa de la inmoralidad sexual, cada hombre debe tener su propia esposa y cada mujer su propio esposo.
3 El marido debe cumplir el deber conyugal con su esposa, lo mismo que la mujer con su esposo.
4 La esposa ya no tiene poder sobre su propio cuerpo, sino su esposo; y tampoco el esposo tiene poder sobre su propio cuerpo, sino su esposa.
5 No se nieguen el uno al otro, a no ser por algún tiempo de mutuo consentimiento, para dedicarse a la oración. Pero vuelvan luego a juntarse, no sea que Satanás los tiente por no poder dominarse.
6 Aunque esto lo digo más como concesión que como mandamiento.
7 En realidad, quisiera que todos los hombres fueran como yo; pero Dios le ha dado a cada uno su propio don, a algunos de alguna manera y a otros, de otra.
8 A los solteros y a las viudas les digo que sería bueno que se quedaran como yo;
9 pero si no pueden dominarse, que se casen; pues es mejor casarse que arder de pasión.
10 Pero a los que están unidos en matrimonio les doy este mandato (que en realidad no es mío sino del Señor): Que la esposa no se separe del esposo;
11 pero en caso de separarse, que no se vuelva a casar, o que se reconcilie con su esposo. De la misma manera, que el esposo no abandone a su mujer.
12 A los demás, les digo yo (y no el Señor): Si la esposa de algún hermano no es creyente, pero ella consiente en vivir con él, este no debe abandonarla.
13 Y si el esposo de alguna hermana no es creyente, pero él consiente en vivir con ella, tampoco esta debe abandonarlo.
14 Porque el esposo no creyente es santificado en su esposa, y la esposa no creyente es santificada en su esposo. Si así no fuera, los hijos de ustedes serían impuros, mientras que ahora son santos.
15 Pero si el no creyente quiere separarse, que lo haga; en ese caso, el hermano o la hermana no están obligados a mantener esa relación, pues Dios nos llamó a vivir en paz.
16 Porque ¿cómo sabes tú, mujer, si acaso salvarás a tu esposo? ¿O cómo sabes tú, hombre, si acaso salvarás a tu esposa?
17 De todas maneras, cada uno debe comportarse de acuerdo a la condición que el Señor le asignó y a la cual lo llamó. Esto es lo que mando en todas las iglesias.
18 ¿Fue alguno llamado cuando ya estaba circuncidado? Que se quede circuncidado. ¿Fue alguno llamado sin haber sido circuncidado? Que no se circuncide.
19 Lo que importa es obedecer los mandamientos de Dios, y no el estar o no circuncidado.
20 Cada uno debe permanecer en la condición en que estaba cuando fue llamado.
21 ¿Fuiste llamado cuando aún eras esclavo? No te preocupes. Aunque, si tienes la oportunidad de liberarte, debes aprovecharla.
22 Porque el que era esclavo cuando el Señor lo llamó, es libre en el Señor. Del mismo modo, el que era libre cuando el Señor lo llamó, es esclavo de Cristo.
23 Ustedes han sido comprados por un precio; por lo tanto, no se hagan esclavos de los hombres.
24 Hermanos, cada uno de ustedes debe permanecer ante Dios en la condición en que estaba cuando él lo llamó.
25 En cuanto a los solteros y las solteras, no tengo un mandamiento del Señor; simplemente doy mi opinión como alguien que, por la misericordia del Señor, es digno de confianza.
26 Ante la situación apremiante, soy del parecer de que es mejor que cada uno se quede como está.
27 ¿Estás casado? No trates de separarte. ¿Eres soltero? No busques casarte.
28 Aunque, si te casas, no pecas; y si alguna joven soltera se casa, tampoco peca. Sin embargo, los que se casan tendrán que enfrentar sufrimientos, y yo quisiera evitárselos.
29 Pero quiero decirles, hermanos, que el tiempo se acorta; por lo tanto, el que tiene esposa debe vivir como si no la tuviera;
30 el que llora, como si no llorara; el que se alegra, como si no se alegrara; el que compra, como si no tuviera nada;
31 y el que disfruta de este mundo, como si no lo disfrutara; porque el mundo que conocemos está por desaparecer.
32 Yo quisiera verlos libres de preocupaciones. El soltero se preocupa de servir al Señor, y de cómo agradarlo.
33 Pero el casado se preocupa de las cosas del mundo, y de cómo agradar a su esposa.
34 También hay diferencia entre la mujer casada y la joven soltera. La joven soltera se preocupa de servir al Señor y de ser santa, tanto en cuerpo como en espíritu. Pero la mujer casada se preocupa de las cosas del mundo, y de cómo agradar a su esposo.
35 Esto lo digo para el provecho de ustedes; no para ponerles trabas sino para que vivan en honestidad y decencia, y para que se acerquen al Señor sin ningún impedimento.
36 Pero si alguno piensa que es impropio que su hija continúe siendo soltera después de cierta edad, que haga lo que quiera. Con eso no peca. Que se case.
37 El que está plenamente convencido, y no se siente obligado y es dueño de su propia voluntad, y decide que su hija no se case, hace bien.
38 De manera que quien permite que su hija se case, hace bien; y quien prefiere que no se case, hace mejor.
39 De acuerdo con la ley, la mujer casada está ligada a su esposo mientras este vive; pero si su esposo muere, queda en libertad de casarse con quien quiera, con tal de que sea en el Señor.
40 Pero, en mi opinión, ella sería más dichosa si se quedara como está; y creo que yo también tengo el Espíritu de Dios.
Kélpaqhetchesso élyamhápeyak nak chá'a
1 Wátegmowagkok sa' ko'o kaxwók kéxegke m'a sélmaxneyeykha axta kéltáxésso weykcha'áhak. Tásek eykhe megkalyamhápok énxet; 2 kéméxcheyk eyke etegyek chá'a aptáwa' apagko' xama énxet, tén han atáwa' agko' chá'a m'a kelán'a, yaqwayam enxoho megkalanagkek chá'a m'a ekmeyámáxchexa nak antéhek negmeykha mansexta. 3 Kéméxcheyk nahan chá'a kalyahakxohok apmako enxoho etnéssesha atáwa' xa ánet nak, cham'a atáwa' nak tén han ma'a aptáwa' nak. 4 Háwe nahan agkok agko' ekyókxa m'a aptáwa' nak, atáwa' apagkok, háwe nahan apagkok apagko' apyókxa m'a atáwa' nak, aptáwa' agkok. 5 Ékeso éñamakxa, kólyahakxoho chá'a kélmók kélmako enxoho chá'a kóllának ma'a nenteméssesseykmoho nak exma entáwa', akke entemék han ma'a kélhésawo enxoho mók kélpaqmeyesma megkólyepetchaha sekxók kélmók yaqwatakxoho, yaqwayam enxoho kóltéhek nempeywa nélmaxnagko. Keñe natámen kólyepetchekxak makham kélmók, hakte kalanaksek katnehek megkólya'assáxma Satanás, eñama megkólmowána kóllanagkohok kéltáhakxa'.
6 Sekmésso ahagko' ko'o sekpeywa ekyókxoho xa sektáhakxa nak séltennasso kéxegke, háwe m'a nélánémaxchexa nak antéhek. 7 Xénchek ko'o ewáxok ektaqmela etnehek apyókxoho énxet se'e sektémakxa nak ko'o; apméssegkek axta eyke chá'a Dios xama xama mók ektémakxa apkelmopwancha'a m'a énxet, nápakha énxet axta chá'a apkelxaweykegkok apmopwancha'a elanagkok se'e ektéma nak, keñe axta nahan chá'a nápakha m'a mók nak.
8 Ektáhak ko'o séláneya megkalyamhápeyak nak tén han ma'a tampe' nak, tásek eykhel'a megkóltegyagkehek kélnaqteyegka'a, sektéma nak ko'o. 9 Agkok kólewának kélláneykegkoho ekmáheyo kélwáxok, kóltegye kélnaqteyegka'a, hakte tásek kóltegyek kélnaqteyegka'a, kaxnók kayeykhágwomhok agko' kélmáheyo kóllának ma'a aqsok kélyespagko nak.
10 Ekméssek eyke ko'o ekha nak kélnaqteyegka'a s'e nélánémaxchexa nak antéhek megkatnaha nak ko'o sekpeywa, akke eñama nak ma'a Wesse' egegkok: megkapayhawok kayenyók atáwa' kelán'a. 11 Yenyókek agkok atáwa' kelán'a, kéméxcheyk megkalyamhápekxeyk chá'a, essenhan kásekhekxohok aqsa makham ma'a atáwa' axta. Hawók nahan ma'a énxet, megkeyméxchek ényók aptáwa'.
12 Keñe m'a nápakha énxet sektáha séláneya ektáha nak sekpeywa ahagko', háwe eñama m'a Wesse' egegkok: Yetneyk agkok aptáwa' xama egyáxeg megkatnaha nak megkay'ásseyam Cristo, amenyeyk agkok kalenxanmohok ekyepetcheykha m'a atáwa' nak, megkeyméxchek nahan eyenyók egyáxeg xa kelán'a nak. 13 Momchek agkok nahan kelán'a ekha nak megkay'ásseyam Cristo m'a énxet metne nak mey'ásseyam, apmáheyo nak elenxanmohok apyepetcheykha xa aptáwa' nak, megkeyméxchek nahan kayenyók kelán'a xa énxet nak. 14 Hakte cham'a énxet metne nak mey'ásseyam Cristo, appagkanamap chá'a kólteméssesek eñama apyepetche m'a kelán'a megkay'ásseyam nak; keñe m'a kelán'a megkatne nak megkay'ásseyam Cristo, kólteméssesek chá'a ekpagkanamaxche eñama ekyepetche m'a énxet apteme nak mey'ásseyam Cristo. Axta agkok katneyk xa ektáha nak, ekmanyása apkeltémakxa axta etnahagkok ma'a kélketchek nak kéxegke; Dios énxet'ák apagkok akke aptamheykegkok kaxwo'. 15 Apkelenxanakmek agkok eyenyók aptáwa' m'a énxet metne nak mey'ásseyam Cristo tén han ma'a kelán'a megkatne nak megkalya'ásseyam Cristo, tásek kaxpánchesaxche'. Temék agkok xa ektáha nak, keñe m'a egyáxeg apkenna apteme nak mey'ásseyam Cristo essenhan ma'a kelán'a ekteme nak megkay'ásseyam, kamaskok ekyepetche, hakte apkelwóneyha axta kéxegke Dios yaqwayam kóltéhek meyke ektáhakxa kélwáxok. 16 Kelán'a megkay'ásseyam nak Cristo ¿Háxko ektémakxa exche' ekya'áséyak, awanchek kexaha kawagkasek teyp ma'a atáwa'? Énxet apteme nak mey'ásseyam Cristo ¿Háxko ektémakxa exchep apya'áseyak, apwanchek kexaha ewagkasek teyp ma'a aptáwa'?
17 Enxama chá'a negko'o kéméxcheyk anlának ma'a ektémakxa enxoho negmowána segmésso Wesse' egegkok, ekhawo nentémakxa axta chá'a, sẽlwóneykencha'a axta m'a Dios. Cháxa nélánémaxchexa nak chá'a antéhek sekmésa nak ko'o ekyókxoho apchaqneykekxexa xa. 18 Apwóneyha agkok Dios xama m'a énxet kélyenyekhássesso nak nekha apyempehek, tásek mekpóshek ma'a ektémakxa nak ekyetno kélyenyekhássesso nekha apyempehek; apwóneyha agkok nahan Dios xama m'a énxet meyke nak kélyenyekhássesso nekha apyempehek, megkapayhawok nahan yának kólyenyekhássesek nekha apyempehek. 19 Méko eyke katnehek ma'a méko enxoho sẽlyenyekhássesso nekha egyempehek essenhan ma'a ekha enxoho sẽlyenyekhássesso nekha egyempehek. Akke tásek ólyahakxohok ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios. 20 Enxama chá'a kéméxcheyk etnehek ma'a aptémakxa axta, cham'a sekxók axta apwóneykencha'a m'a Dios. 21 Apmomap axta agkok xép kélteméssesso kélásenneykha m'a sekxók kélwóneykencha'a axta, nágkatneykha apwáxok; yetneyk agkok xép yaqwayam étak kélyenyeykekxa, tásek elyentamakpoho etyapok. 22 Hakte cham'a énxet apteme axta kélásenneykha m'a sekxók axta kélwóneykencha'a yaqwayam etnehek mey'ásseyam, etnehek kaxwók Wesse' egegkok apchásenneykha meyke kélya'áseykha exma; hawók nahan ektémakxa m'a énxet metne axta kélásenneykha m'a sekxók axta kélwóneykencha'a, etnehek kaxwók Cristo apchásenneykha. 23 Apkelmomchek axta kéxegke Dios ekha ekyánmaga; nágkólho aqsa etnéssesek kélásenneykha m'a pók énxet'ák enxoho. 24 Élyáxeg, tásek etnehek chá'a enxama nápaqtók Dios ma'a aptémakxa axta, cham'a sekxók axta apwóneykencha'a.
25 Keñe m'a kelán'ák meyke anaqteyegka'a nak, méko ko'o xama enxoho m'a apkeltémókxa nak antéhek Wesse' egegkok yaqwayam altennaksek, altennaksek sa' eyke aqsa m'a ektémakxa nak élchetamso ewáxok, ektémól'a xama énxet megkólya'ásseyámla'a exének aqsok, eñama apmopyósa henlanok ma'a Wesse' egegkok. 26 Xeyenmeyk eykhe ko'o ewáxok ektaqmela etnehek énxet ma'a aptémakxa nak chá'a meyke aptáwa', eñama ekyentaxnegwayam negheykha s'e kaxwo' nak. 27 Yetneyk sa' agkok xép aptáwa', ná eyenyow; méko sa' agkok nahan aptáwa', ná etegyaha. 28 Kelyamhopchek agkok xép, melanak mey'assáxma; kelyamhopchek agkok nahan xama kelán'a meyke atáwa', megkalanak nahan megkay'assáxma. Megkatnehek eyke megkalwete chá'a éllegeykegkoho ekxámokma eyesógwayam ekheykha m'a ektáha nak chá'a élyamhápeyak, cham'a séltamho nak eykhe ko'o megkalwetyehe'.
29 Élyáxeg, akke éltamhók ko'o altennaksek kéxegke s'e: Yaqwátegwokmek kaxwók negheykha, ékeso éñamakxa, énxet ekha nak apnaqteyegka'a kéméxcheyk etnahagkok máxa meyke apnaqteyegka'a. 30 Énxet'ák apkellekxagweykha nak, kéméxcheyk etnahagkok máxa mellekxagweykha, keñe m'a énxet élpayheykekxa apkelwáxok nak, kéméxcheyk etnahagkok máxa megkalpayheykekxa apkelwáxok; keñe m'a énxet aptegye enxoho chá'a aqsok, kéméxcheyk etnehek máxa megkatnaha apagkok ma'a aqsok nak, 31 keñe m'a énxet ektáhakxa enxoho apkelyánmagkásamap keso náxop, kéméxcheyk etnehek máxa megkapeykessáseykekxal'a apkelwáxok aqsok apkelwete, hakte kamassegwók sa' se'e náxop negwetaya nak chá'a.
32 Émenyeyk ko'o amasséssesek kéxegke élyetnakhassamo nak kélwáxok. Énxet meyke nak aptáwa' keytnakhaksohok apwáxok ma'a aqsok éleñama nak Wesse' egegkok, etegyaha nahan yaqwánxa etnehek epeykessásekxak apwáxok ma'a Wesse' egegkok; 33 keñe m'a énxet ekha nak aptáwa', keytnakhaksohok chá'a apwáxok ma'a aqsok éleñama nak keso náxop, tén han yaqwánxa etnehek epeykessásekxak awáxok ma'a aptáwa', 34 keñe ánet katnehek ekxénakxa apwáxok. Hawók nahan ektémakxa m'a kelán'a tampe' nak, tén han ma'a kelán'a étkok meyke nak atáwa', keytnakhaksohok chá'a awáxok ma'a aqsok éleñama nak Wesse' egegkok, eñama ekteme ekpagkanamaxche cham'a ekyókxa nak, tén han ma'a kañók agko' nak awáxok; keñe m'a kelán'a apha nak atáwa', keytnakhaksohok chá'a awáxok ma'a aqsok éleñama nak keso náxop, tén han yaqwánxa katnehek kapeykessásekxak apwáxok ma'a atáwa'.
35 Éltennássek ko'o kéxegke xa, háwe eyke yaqwayam wahaxtegkesek kélmonye'e, yaqwayam sa' eyke kapasmok, tén han kóltéhek ekpayhawo nak antéhek, kóllanaksek aqsok ma'a Wesse' egegkok meyke ekxénwayam kélwáxok mók aqsok.
36 Xénchek agkok apwáxok enxama emok appagkanma, hakte wokmek kaxwók ma'a nentegyeykxal'a entáwa', xénchek agkok apwáxok ekpayhawo etnehek xa ektáha nak, tásek elának ma'a ekxénakxa enxoho apwáxok ekpayhawo etnehek; tásek emok, hakte háwe mólya'assáxma xa. 37 Keñe m'a pók énxet, meyke ekyáteyeykegko enxoho, cham'a meyke enxoho élya'ásekhaxma yaqwayam elának apmakókxa enxoho elána', xénchek agkok apwáxok metegyék aptáwa', tásek nahan katnehek aptáhakxa. 38 Apmeyk agkok énxet ma'a ektáha nak appagkanma, tásek katnehek aptáhakxa, agkok nahan etegya'ak aptáwa' énxet, kayágwomhok nahan ektaqmalma aptáhakxa.
39 Kelán'a apha nak atáwa' keypetkohok chá'a atáwa' neyseksa apha enxoho makham; apketsekkek agkok ma'a atáwa', méko katnehek élya'asakxaxma yaqwayam kamekxak pók énxet ekmakókxa enxoho kamekxa', cham'a apteme enxoho mey'ásseyam Cristo. 40 Xénchek eyke ko'o ewáxok, kayágwomhok agko' ko'o éneyk ekpayheykekxa awáxok ma'a megkalyamhápeykxo enxoho. Cháxa ektémakxa nak ko'o élchetamso ewáxok xa, apheyk eyke ko'o éneyk ko'óxa ewáxok Espíritu apkeñama nak Dios.