La resurrección de los muertos
1 Además, hermanos, les anuncio el evangelio que les prediqué, que es el mismo que ustedes recibieron y en el cual siguen firmes.
2 Por medio de este evangelio serán salvados, siempre y cuando retengan la palabra que les he predicado. De no ser así, habrán creído en vano.
3 En primer lugar, les he enseñado lo mismo que yo recibí: Que, conforme a las Escrituras, Cristo murió por nuestros pecados;
4 que también, conforme a las Escrituras, fue sepultado y resucitó al tercer día;
5 y que se apareció a Cefas, y luego a los doce.
6 Después se apareció a más de quinientos hermanos a la vez, de los cuales muchos aún viven, y otros ya han muerto.
7 Luego se apareció a Jacobo, después a todos los apóstoles;
8 y por último se me apareció a mí, que soy como un niño nacido fuera de tiempo.
9 A decir verdad, yo soy el más pequeño de los apóstoles, y no soy digno de ser llamado apóstol porque perseguí a la iglesia de Dios.
10 Pero por la gracia de Dios soy lo que soy, y su gracia para conmigo no ha sido en vano, pues he trabajado más que todos ellos, aunque no lo he hecho yo, sino la gracia de Dios que está conmigo.
11 Pero ya sea que lo haga yo, o que lo hagan ellos, esto es lo que predicamos y esto es lo que ustedes han creído.
12 Pero, si se predica que Cristo ha resucitado de entre los muertos, ¿cómo es que algunos de ustedes dicen que los muertos no resucitan?
13 Porque, si los muertos no resucitan, tampoco Cristo resucitó.
14 Y si Cristo no resucitó, nuestra predicación no tiene sentido, y tampoco tiene sentido la fe de ustedes.
15 Entonces resultaríamos testigos falsos de Dios por haber testificado que Dios resucitó a Cristo, lo cual no habría sucedido… ¡si es que en verdad los muertos no resucitan!
16 Porque, si los muertos no resucitan, tampoco Cristo resucitó;
17 y si Cristo no resucitó, la fe de ustedes no tiene sentido, y ustedes todavía están en sus pecados.
18 En tal caso, también los que murieron en Cristo están perdidos.
19 Si nuestra esperanza en Cristo fuera únicamente para esta vida, seríamos los más desdichados de todos los hombres;
20 pero el hecho es que Cristo ha resucitado de entre los muertos, como primicias de los que murieron;
21 porque así como la muerte vino por medio de un solo hombre, también por medio de un solo hombre vino la resurrección de los muertos.
22 Pues así como en Adán todos mueren, también en Cristo todos serán vivificados.
23 Pero cada uno en su debido orden: en primer lugar, Cristo; y después, cuando Cristo venga, los que son de él.
24 Entonces vendrá el fin, cuando él entregue el reino al Dios y Padre, y haya puesto fin a todo dominio, autoridad y poder.
25 Porque es necesario que él reine hasta que haya puesto a todos sus enemigos debajo de sus pies,
26 y el último enemigo que será destruido es la muerte.
27 Porque Dios sujetó todas las cosas debajo de sus pies. Y cuando dice que todas las cosas quedaron sujetas a él, es evidente que esto no incluye a aquel que puso todas las cosas debajo de sus pies.
28 Pero una vez que todas las cosas queden sujetas a él, entonces el Hijo mismo quedará sujeto al que puso todas las cosas debajo de sus pies, para que Dios sea el todo en todos.
29 Si en verdad los muertos no resucitan, ¿qué ganan los que se bautizan por los muertos? ¿Para qué bautizarse por ellos?
30 ¿Y por qué nosotros estamos a cada momento en peligro de muerte?
31 Hermanos, por el motivo de orgullo que tengo por ustedes en nuestro Señor Jesucristo, yo les aseguro que muero a cada instante.
32 Pero ¿de qué me serviría, desde el punto de vista humano, haber luchado en Éfeso contra fieras? Si los muertos no resucitan, ¡entonces «comamos y bebamos, que mañana moriremos»!
33 No se dejen engañar: las malas compañías corrompen las buenas costumbres;
34 así que vuelvan en sí y vivan con rectitud, y no pequen, porque algunos de ustedes no conocen a Dios. Y esto lo digo para que sientan vergüenza.
35 Tal vez alguien pregunte: ¿Y cómo resucitarán los muertos? ¿Con qué cuerpo vendrán?
36 No preguntes tonterías. Lo que tú siembras no cobra vida, si antes no muere.
37 Y lo que siembras no es lo que luego saldrá, sino el grano desnudo, ya sea de trigo o de algún otro grano;
38 pero Dios le da el cuerpo que quiso darle, y a cada semilla le da su propio cuerpo.
39 No todos los cuerpos son iguales, sino que uno es el cuerpo de los hombres, y otro muy distinto el de los animales, otro el de los peces, y otro el de las aves.
40 También hay cuerpos celestiales, y cuerpos terrenales; pero la gloria de los celestiales es una, y la de los terrenales es otra.
41 Uno es el esplendor del sol, otro el de la luna, y otro el de las estrellas, pues una estrella es diferente de otra en su magnificencia.
42 Así será también en la resurrección de los muertos: Lo que se siembra en corrupción, resucitará en incorrupción;
43 lo que se siembra en deshonra, resucitará en gloria; lo que se siembra en debilidad, resucitará en poder.
44 Se siembra un cuerpo animal, y resucitará un cuerpo espiritual. Porque así como hay un cuerpo animal, hay también un cuerpo espiritual.
45 Así también está escrito: «El primer hombre, Adán, se convirtió en un ser con vida»; y el postrer Adán, un espíritu que da vida.
46 Pero lo espiritual no vino primero, sino lo animal; y luego lo espiritual.
47 El primer hombre es terrenal, de la tierra; el segundo hombre, que es el Señor, es del cielo.
48 Semejantes al terrenal, serán también los terrenales; y semejantes al celestial, serán también los celestiales.
49 Y así como hemos llevado la imagen del hombre terrenal, así también llevaremos la imagen del celestial.
50 Pero una cosa les digo, hermanos: ni la carne ni la sangre pueden heredar el reino de Dios, y tampoco la corrupción puede heredar la incorrupción.
51 Presten atención, que les voy a contar un misterio: No todos moriremos, pero todos seremos transformados
52 en un instante, en un abrir y cerrar de ojos, cuando suene la trompeta final. Pues la trompeta sonará, y los muertos serán resucitados incorruptibles, y nosotros seremos transformados.
53 Porque es necesario que lo corruptible se vista de incorrupción, y lo mortal se vista de inmortalidad.
54 Y cuando esto, que es corruptible, se haya vestido de incorrupción, y esto, que es mortal, se haya vestido de inmortalidad, entonces se cumplirá la palabra escrita: «Devorada será la muerte por la victoria».
55 ¿Dónde está, oh muerte, tu aguijón? ¿Dónde, oh sepulcro, tu victoria?
56 Porque el pecado es el aguijón de la muerte, y la ley es la que da poder al pecado.
57 ¡Pero gracias sean dadas a Dios, de que nos da la victoria por medio de nuestro Señor Jesucristo!
58 Así que, amados hermanos míos, manténganse firmes y constantes, y siempre creciendo en la obra del Señor, seguros de que el trabajo de ustedes en el Señor no carece de sentido.
Cristo apxátekhágwayam
1 Élyáxeg, émenyeyk ko'o kaxwók kaxénwakxohok kélwáxok kéxegke m'a amya'a ektaqmela séltennáseykencha'a axta kéxegke. Cháxa amya'a ektaqmela kélmoma axta takha' kéxegke, megkólyenseykmo nak kélyetlo kéxegke. 2 Kólwagkasaxchek sa' nahan teyp kéxegke eñama xa amya'a ektaqmela nak, cham'a megkólyensakmo enxoho kélteme megkólya'ásseyam; ekhawo sektémakxa axta ko'o séltennasso kéxegke, axta agkok kóltáhak xa ektáha nak, eyaqhémo megkólya'ásseyam axta kóltéhek kéxegke.
3 Elmeyókássamók axta ko'o amonye' sélxekmóssama kéxegke m'a nélxekmowásamáxche sekxawe axta ko'o, ekxeyenma nak Cristo apketsapma ekyánmaga mólya'assáxma, ekhawo ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche; 4 kelátawanyegkek axta, keñe apxátekhágweykmo ekweykmo ántánxo ekhem, ekhawo ektémakxa nak han ekxeyenma eknaqtáxésamaxche; 5 tén han apxekmowásamákpekxoho axta m'a Cefas, keñe axta m'a doce nak. 6 Keñe axta natámen, apxekmowásamákpekxoho m'a quinientos ẽlyáxeg'a, apheykencha'a nak makham apxámokma, apkeletsepmeyk eykhe nahan ma'a nápakha. 7 Keñe axta apxekmowásamákpekxoho m'a Santiago, keñe axta m'a apyókxoho kélápháseykha nak.
8 Keñe axta axayók sexekmowásamákpekxoho ko'o, sekhémo nak sakcha'a ektéyam la'a megkawánxoho ekhem agkok. 9 Ko'o sekteme mékoho nepyeseksa m'a énxet'ák kélápháseykha nak, megkapayhawok agko' nahan altamhaxchek kélapháseykha, hakte eknaqtawáseykegkók axta ko'o m'a Dios énxet'ák apagkok. 10 Ektemegkek eyke ko'o kaxwók se'e sektémakxa nak hakte taqmeleykha ko'o apwáxok sélányo m'a Dios; háwe nahan eyaqhémo m'a ektémakxa nak segkésso seyásekhayo. Xámok axta ko'o sélane sektamheykha, axta kaxnawok ma'a ekwánxa axta apkeltamheykha m'a énxet'ák nak, háwe axta eyke ko'o sélane xa sektamheykha nak, Dios axta eyke apteme sepasmo eñama ektaqmeleykha apwáxok sélányo. 11 Cháxa nentémakxa axta chá'a negko'o néltenneykencha'a xa, ko'o tén han ma'a pók kélápháseykha nak, cháxa kéltéma nak han kéxegke megkólya'ásseyam xa.
Apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta
12 Néltennáha agkok chá'a negko'o m'a apxátekhágwayam axta Cristo, ¿yaqsa eyke ektéma kélxeyenma nak chá'a kélnápakha kéxegke menaqxétekhágweykmo m'a apkeletsapma axta? 13 Agkok enaqxétekhágweykmok chá'a m'a apkeletsapma axta, mexátekhágwomek axta nahan ma'a Cristo; 14 axta agkok exátekhágweykmok ma'a Cristo, eyaqhémo axta katnehek ma'a néltenneykha nak negko'o, mékoho axta nahan katnehek ma'a megkólya'ásseyam ekyetnama nak kéxegke. 15 Temegkek axta agkok xa, nélmowancha'a amya'a axta antamhagkok negko'o nenxeyenma nak ma'a amya'a eñama nak Dios, hakte anxének axta m'a apxátekhásseykmo axta Dios ma'a Cristo, cham'a megkatnaha enxoho ekmámnaqsoho apxátekhásseykmo Dios ma'a Cristo, cham'a ektáha enxoho nahan naqsók menaqxétekhágweykmo chá'a m'a apkeletsapma axta. 16 Agkok enaqxétekhágweykmok chá'a m'a apkeletsapma axta, axta nahan exátekhágweykmok ma'a Cristo; 17 axta agkok nahan exátekhágweykmok ma'a Cristo, eyaqhémo axta katnehek ma'a ektémakxa nak megkólya'ásseyam kéxegke: megkólchexakkásekxeyk axta makham ma'a megkólya'assáxma nak. 18 Temegkek axta agkok xa ektáha nak, elmassegwomhok apagko' axta m'a apkeletsapma apteme axta melya'ásseyam Cristo. 19 Nentemék agkok negko'o magya'ásseyam Cristo apkepwagko hẽlwagkasek teyp wánxa so kaxwo' nak, payhawók negko'o kapyóshok henlanok énxet'ák.
20 Naqsók eyke apxátekhágweykmo Cristo nepyeseksa m'a apkeletsapma. Cha'a apteme apmonye' apxátekhágwayam ma'a, ektémól'a émha amonye' eknakxamáxche aqsok ekyexna. 21 Hakte xama énxet axta keñamak ekwaya nétsapma keso náxop, keñe axta anhan ekwaya apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta eñama nahan xama énxet. 22 Néletsepmeyk chá'a negyókxoho negko'o eñama nenteme negyepetcheyo Adán, negyókxoho sa' eyke keytek makham ekyennaqte egnények eñama negyepetcheyo m'a Cristo. 23 Enxama sa' eyke chá'a hẽlxátekhássók sempehewákxexa enxoho chá'a: Cristo sa' eyke sekxók apmonye', keñe sa' apwa'akto enxoho makham Cristo, enaqxétekhágwók ma'a ektáha nak Cristo énxet'ák apagkok. 24 Keñe sa' kawók néxa ekhem, apsawhawo sa' Cristo emassessók ekyókxoho m'a aqsok kelwesse'e ekha nak élmowancha'a, tén han ekha nak kélyaheykekxoho, cham'a yaqwánxa sa' nahan Cristo egkeyásekxak Dios ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam. 25 Hakte etnehek sa' Wesse' apwányam Cristo ekweykmoho kélnegkenchesa kóneg apmagkok ekyókxoho apkelenmexma; 26 axayók agko' sa' kólmasséssók ma'a sẽnmexma nak, cham'a nétsapma. 27 Hakte Dios axta apnegkenchesso kóneg apmagkok Cristo ekyókxoho aqsok. Xénamaxcheyk agkok kélnegkenchessama kóneg apmagkok ma'a ekyókxoho aqsok, negya'ásegkók eyke negko'o megkaweykmoho m'a Dios, hakte cha'a apnegkenchesso kóneg apmagkok ekyókxoho aqsok ma'a. 28 Sawhexkók sa' agkok aqsok kélnegkenchesso kóneg apmagkok ma'a Cristo, keñe sa' Cristo, apteme nak Dios Apketche etnéssesakpok kóneg nápaqtók Dios, cham'a apnegkenchesso axta kóneg apmagkok ekyókxoho aqsok. Keñe sa' Dios etnehek apsawhomo apkeláneykha ekyókxoho aqsok.
29 ¿Háxko sa' etnahagkok énxet'ák kélyaqpassáseyak nak chá'a yegmen, yaqwayam axta eykhe kólyaqpássesagkok ma'a apkeletsapma axta, cham'a menaqxétekhágweykmo enxoho chá'a m'a apkeletsapma axta? ¡Kaqhok kólyaqpássesagkok chá'a yegmen! 30 ¿Yaqsa ektéma magáya nak chá'a negko'o ótsapok agmahagkok eyesagkexa yókxoho ekhem? 31 Élyáxeg, ketók chá'a ko'o sétsapmakxa yókxoho ekhem. Ektemegkek ko'o xa, hakte kélpeykáseykekxeyk ko'o ewáxok kéxegke, eñama negyepetcheykekxa negyókxoho m'a Cristo Jesús, Wesse' egegkok. 32 Ektemék axta agkok ko'o sélnápomáxko axta aqsok nawha'ák éllo Éfeso m'a aptémakxal'a énxet megkaxeyenmal'a apwáxok exátekhágwók, ¿yaqsa axta hegkések ko'o m'a? Naqsók agkok menaqxétekhágweykmo chá'a m'a énxet'ák apkeletsapma axta, tásek antamhagkok ma'a aptémakxa nak chá'a elpaqmétek nápakha énxet'ák ektéma nak se'e: “¡Antawagkok, agyenagkok nahan, hakte saka sa' óletsapok!”
33 Nágkólho kólyexanchesha: “Hakte nélxegexma'a élmasagcha'a nak apkeltémakxa, etwasha chá'a m'a ektaqmela nentémakxa nak.” 34 Kóltemekxa makham kéltaqmelchessamo kélláneykegkoho kéltémakxa, nágkóllánekxa kaxwók megkólya'assáxma, hakte melya'ásegkok kélnápakha kéxegke m'a Dios. Ektemék ko'o séláneya kéxegke xa, yaqwayam enxoho kólmegqágwakxa'.
Yaqwánxa sa' katnehek apnaqxétekhágwayam apkeletsapma axta
35 Xama énxet sa' kexaha etnehek elmaxneyha s'e: “¿Háxko sa' katnehek enaqxétekhágwók ma'a apkeletsapma axta? ¿Háxko sa' katnehek apyókxa'?” 36 ¡Ekyéháxma sẽlmaxneyeykha xa ektéma nak! Kélchenákxeyk agkok aqsok aktek, megkatnehek megkatsapma m'a aktek yaqwayam enxoho katyapok ma'a éltekteyapma. 37 Megkólchenekxeyk chá'a m'a aqsok éltekteyapma nak, wánxa m'a aqsok aktek nak, cham'a hótáhap apaktek nak, essenhan ma'a mók aqsok aktek nak. 38 Keñe chá'a Dios egkések ektémakxa m'a apmakókxa enxoho etnéssesek ektémakxa, ekyókxoho aqsok aktek nahan chá'a egkések ektémakxa ekteyapma, cham'a ekpeheweykenxa enxoho chá'a. 39 Megkaxnawok mók ma'a ektémakxa nak negyókxa; yetneyk ma'a énxet apyókxa nak, tén han ma'a aqsok nawha'ák, tén han ma'a náta, tén han ma'a kelasma. 40 Yetneyk nahan aqsok ekhéyak nak néten, tén han keso náxop; yetneyk agkok agko' éltaqmalma m'a aqsok ekhéyak nak ma'a néten, yetneyk nahan agkok agko' éltaqmalma m'a aqsok ekhéyak nak keso náxop. 41 Megkaxnawok ekhem éltátchesso m'a ektémakxa nak apkeltátchesso m'a pelten, tén han ma'a ektémakxa nak apkelápogwate m'a yaw'a; tén han ma'a nepyeseksa nak yaw'a, megkaxnawok mók ma'a ektémakxa nak apkelápogwate.
42 Hawók nahan ektémakxa nak apnaqxétekhágwayam ma'a apkeletsapma axta. Negyókxa eyátawanyamáxkohol'a chá'a ekteme étsapmo, keñe m'a negyókxa ekxátekhágwayam nak chá'a ekteme megkatsapma. 43 Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme ekmaso tén han mékoho; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme eyeymáxkoho. Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme ekyelqamáxkoho; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme ekyennaqte. 44 Negyókxa kélátawanyamól'a ekteme éñamakxa agko' xapop; keñe m'a negyókxa ekxátekhágweykmoho nak ekteme espíritu. Yetneyk agkok nahan negyókxa éñamakxa agko' nak xapop, yetneyk nahan katnehek negyókxa eñama nak ma'a espíritu.
45 Temék eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: “Ekha apkennama axta kélteméssessók ma'a apkemha apmonye' énxet axta, cham'a Adán”; keñe axta m'a Adán apwe axta axayók agko', kélteméssessama espíritu segméssamól'a ekyennaqte egnények. 46 Háwe élwe amonye'e m'a éleñama nak espíritu, wánxa m'a éleñamakxa agko' keso náxop; keñe axayók ma'a éleñama nak espíritu. 47 Xapop axta apkeñamak apkelánamap ma'a apkemha apmonye' énxet axta, náxop axta anhan apkeñamak ma'a; keñe m'a énxet apwe axta axayo', néten axta apkeñamak ma'a. 48 Énxet apheykha nak keso náxop aphawók ma'a énxet apkelánamap axta xapop; keñe m'a apkeleñama nak néten aphawók ma'a apkeñama nak néten.
49 Cham'a ektémakxa nak neghémo énxet apkelánamap axta xapop, sa' katnehek nahan aghágwakxohok ma'a énxet apkeñama nak néten.
50 Élyáxeg, émenyeyk altennaksek kéxegke, yawanchek kaxkekxak aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios ma'a élánamáxche nak eghápetek tén han ẽxchakkok, ekhawo nahan ma'a aqsok étsapmo nak yawanchek kaxkekxak ma'a megkatsapma nak. 51 Émenyeyk eyke ko'o kólya'ásegwomhok kéxegke aqsok appóssamo nak apmáheyo elának ma'a Dios. Mansawhaxkók sa' agmaskok, hẽlyaqmagkassesek sa' aqsa ektémakxa negyókxa negyókxoho, 52 ekmanyehe agko', meyke negweteykegkoho, cham'a ekpáwà sa' néxa kélaqkahasso. Kapáwak sa' kélaqkahasso, keñe sa' kólnaqxétekhássók ma'a apkeletsapma axta yaqwayam sa' meletsepekxeyk chá'a. Keñe sa' negko'o hẽlyaqmagkassesek mók ektémakxa negyókxa. 53 Hakte negyókxa ekmassegweykmoho nak, megkamassegwayam sa' katnekxa', keñe sa' negyókxa étsapmo nak, megkatsapma sa' katnekxa'. 54 Tamhákxeyk sa' agkok megkamassegwayam ma'a negyókxa ekmassegweykmoho nak, tén han ektamhákxo enxoho megkatsapma m'a negyókxa étsapmo nak, katnehek sa' ma'a ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche ektéma nak se'e: “Massésáxcheyk nétsapma, negmallanma masseyásak. 55 Nétsapma, ¿háxko ekmahágkaxa kaxwók ma'a ektémakxa axta élmalláneyak? Nétsapma ¿háxko ekmahágkaxa kaxwók ma'a ekmowána axta hegmakta'?” 56 Mólya'assáxma ekmowána m'a nétsapma nak, segánamakxa eyke ekmésso ekmowána m'a mólya'assáxma. 57 ¡Agmések ekxeyenma egwáxok Dios, sẽlmallahanchessama nak eñama Wesse' egegkok Jesucristo!
58 Élyáxeg sélásekhayo, kóllenxanmoho kélyennaqtéssamo kélteme megkólya'ásseyam, nágkólyensem, kólyánchesagkoho chá'a kéltamheykha kélláneya nak eñama Wesse' egegkok; hakte kélya'ásegkok kéxegke megkatnaha eyaqhémo kéllane kéltamheykha kélláneya nak chá'a eñama kélyepetcheyo m'a Wesse' egegkok.