Amonestaciones contra la idolatría
1 Hermanos, no quiero que ignoren que todos nuestros antepasados estuvieron bajo la nube, y que todos cruzaron el mar.
2 Todos ellos, en unión con Moisés, fueron bautizados en la nube y en el mar.
3 También todos ellos comieron el mismo alimento espiritual,
4 y todos bebieron la misma bebida espiritual, porque bebían de la roca espiritual que los seguía, la cual era Cristo.
5 Pero la mayoría de ellos no agradó a Dios, y por eso quedaron tendidos en el desierto.
6 Pero todo esto sucedió como un ejemplo para nosotros, a fin de que no codiciemos cosas malas, como ellos lo hicieron.
7 No sean idólatras, como lo fueron algunos de ellos, según está escrito: «El pueblo se sentó a comer y a beber, y luego se levantó a divertirse.»
8 No caigamos en la inmoralidad sexual, como lo hicieron algunos de ellos, y por lo cual en un solo día murieron veintitrés mil.
9 Tampoco pongamos a prueba a Cristo, como también algunos de ellos lo hicieron, y murieron por causa de las serpientes.
10 Ni murmuren, como algunos de ellos lo hicieron, y perecieron a manos del destructor.
11 Todo esto les sucedió como ejemplo, y quedó escrito como advertencia para nosotros, los que vivimos en los últimos tiempos.
12 Así que, el que crea estar firme, tenga cuidado de no caer.
13 A ustedes no les ha sobrevenido ninguna tentación que no sea humana; pero Dios es fiel y no permitirá que ustedes sean sometidos a una prueba más allá de lo que puedan resistir, sino que junto con la prueba les dará la salida, para que puedan sobrellevarla.
14 Por tanto, amados míos, huyan de la idolatría.
15 Les hablo como a personas sensatas; juzguen ustedes mismos lo que digo.
16 La copa de bendición por la cual damos gracias, ¿no es la comunión de la sangre de Cristo? Y el pan que partimos, ¿no es la comunión del cuerpo de Cristo?
17 Hay un solo pan, del cual todos participamos; por eso, aunque somos muchos, conformamos un solo cuerpo.
18 Fíjense en el pueblo de Israel; los que comen de los animales que se ofrendan, son partícipes del altar.
19 ¿Qué quiero decir con esto? ¿Que el ídolo o los animales que se ofrendan a los ídolos son algo?
20 Lo que quiero decir es que los animales que ofrecen los no judíos, se ofrecen a los demonios, y no a Dios; y yo no quiero que ustedes tengan algo que ver con los demonios.
21 Ustedes no pueden beber de la copa del Señor, y también de la copa de los demonios; no pueden participar de la mesa del Señor, y también de la mesa de los demonios.
22 ¿O vamos a provocar a celos al Señor? ¿Acaso somos más fuertes que él?
Todo sea para la gloria de Dios
23 Todo me está permitido, pero no todo es provechoso; todo me está permitido, pero no todo edifica.
24 Ninguno debe buscar su propio bien, sino el bien del otro.
25 Ustedes coman de todo lo que se vende en la carnicería, y no pregunten nada por motivos de conciencia,
26 porque del Señor es la tierra y su plenitud.
27 Si algún incrédulo los invita, y ustedes aceptan la invitación, vayan y coman de todo lo que se les ofrezca, y no pregunten nada por motivos de conciencia.
28 Pero si alguien les dice: «Esto fue sacrificado a los ídolos», no lo coman, por causa de aquel que lo dijo y por motivos de conciencia.
29 Claro que me refiero a la conciencia del otro, no a la tuya. Pues ¿por qué se habría de juzgar mi libertad por la conciencia de otro?
30 Y si yo participo de la comida y doy gracias a Dios, ¿por qué he de ser censurado por aquello por lo cual doy gracias?
31 Así que, si ustedes comen o beben, o hacen alguna otra cosa, háganlo todo para la gloria de Dios.
32 No sean motivo de tropiezo para los judíos ni para los no judíos, ni para la iglesia de Dios.
33 Hagan lo que yo, que procuro agradar a todos en todo, y no busco mi propio beneficio sino el de muchos, para que sean salvos.
Sẽlésso ólpeykeshok aqsok kéleykmássesso
1 Élyáxeg, mómenyeyk ko'o kalwagqamagkok kéxegke apkelxegama axta kóneg yaphope apyókxoho m'a ẽlyapmeyk nano', tén han apkelyeykheykekxo axta apyókxoho m'a Wátsam Ekwányam Ekyexwase. 2 Cháxa ektémakxa axta apkelyepetcheykekxo apyókxoho m'a Moisés eñama m'a apkelxega axta kóneg yaphope tén han apkelyeykheykekxa axta wátsam ekwányam ektémól'a yaqpássessama yegmen. 3 Apyókxoho axta anhan apteykegkok ma'a nento apkelmésso axta eñama Dios apmopwána, 4 apyeneykegkek axta nahan ma'a yegmen apmésso axta eñama apmopwána m'a Dios. Hakte apyeneykegkek axta m'a yegmen eñama axta ekteyapma m'a meteymog, apmésso axta m'a Dios, élyetlama axta chá'a m'a apkelmaheykegkaxa, cham'a Cristo. 5 Apxámók axta eyke mepeykessáseykekxa apwáxok Dios xa énxet'ák nak, axta keñamak ekheykegko aphopák ma'a yókxexma meykexa nak énxet.
6 Temegkek axta ekyókxoho xa, yaqwayam enxoho hẽlaksek negko'o, yaqwayam enxoho magkegmenyéhok negko'o m'a aqsok ekmaso nak, ekhawo apkelmopmenyého axta m'a énxet'ák nak. 7 Nágkólpeykesho aqsa kéxegke m'a aqsok kéleykmássesso nak, aptamheykegkaxa axta nápakha xa énxet'ák nak, ekhawo ektémakxa nak eknaqtáxésamaxche weykcha'áhak se'e: “Apheykha axta apteykegko aptéyak énxet'ák, tén han apyeneykegko m'a apyenéyak nak, keñe apkelchampeykekxo néten apnéweykegko.” 8 Manlanagkehek sa' negko'o m'a ekmeyámáxchexa nak antéhek negmeykha mansexta, apkeláneykegko axta nápakha xa énxet'ák nak, axta keñamak apkeletsapma veintitrés mil xama ekhem agko' ma'a. 9 Magyepkónek sa' nahan ma'a Cristo, aptamheykegko axta nápakha m'a énxet'ák nak, axta keñamak apkeletsapma éltakxéyak ma'a yéwa. 10 Nágkólpaqmésmakha nahan kólxének ekmaso m'a Dios, aptamheykegko axta nápakha m'a énxet'ák nak, apkelpaqméteykencha'a chá'a apxeyenma ekmaso m'a Dios, axta keñamak apkelnapma m'a Dios apchásenneykha apteme nak tekyawa yáp.
11 Temegkek axta nepyeseksa ẽlyapmeyk nano' ekyókxoho xa ektéma nak, yaqwayam enxoho agya'asagkohok negko'o. Naqtáxésamaxcheyk axta anhan xa, yaqwayam enxoho hẽlaksek negko'o nentáha nak negheykha makham amonye' ektemegwánxa néxa ekhem. 12 Énxet apkenagko nak énnák apkenmeykha, elanagkoho sa' aptáhakxa yaqwayam enxoho metyemhe'. 13 Megkáhapweyk makham kéxegke xama enxoho segyepkónma magmowánal'a ólenmaxaxkohok nenteme nak énxet. Kélwanchek kéxegke megkólya'ássók ma'a Dios, hakte megyohok sa' kéxegke kóllegagkohok ma'a segyepkónma ekyentaxno agko' magmowánal'a ólenmaxaxkoho'. Cháhapwa'ak sa' agkok kéxegke m'a segyepkónma, Dios sa' nahan egkések yaqwánxa kóltéhek kólmallánek kéxegke xa ekyepkónma nak, yaqwayam enxoho kólenmaxaxkoho'.
14 Élyáxeg sélásekhayo, cháxa keñamak séltamho nak ko'o megkólpeykesók ma'a aqsok kéleykmássesso nak. 15 Ektáhak ko'o sélpaqhetchesa kéxegke m'a sektémakxal'a alpaqhetchesek ma'a énxet'ák ekha nak apkelya'áseyak: kólyekpelkoho kélagko' kéxegke xa séltennasa nak. 16 Negmáha agkok negyenágko negko'o m'a egheykok negméssól'a chá'a ekxeyenma egwáxok ma'a Dios, cháxa nempasma negko'o m'a Cristo éma apagkok; nentókagkek agkok nahan ma'a pan nélyeptól'a nápakha'a apketkók, cháxa nempasma negko'o m'a Cristo apyókxa. 17 Nenxámok eykhe negko'o, negyókxoho eyke nenteykegkok chá'a negko'o xa xama pan nak. Cháxa keñamak nentamheykekxo negko'o xama xa.
18 Kóllano aptamheykegkaxa nak énxet'ák Israel: énxet aptéyak nak chá'a m'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa kélmésso Dios, epasmekxak chá'a élánéxchexa enxoho aqsok ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok. 19 Akke ko'o axénak aqsok kéleykmássesso ektáha ekha ekmowána sektáha sekpeywa xa, maxénak nahan ko'o ápetek kélméssól'a kéleykmássesso megkaxnawo m'a mók ápetek nak. 20 Akke ekxénak ko'o apmésa enxoho chá'a aqsok apkelnapma m'a énxet'ák melya'áseyak nak Dios, kólmések chá'a m'a kelyekhama', keñe Dios megkólmése', mómenyeyk ko'o kólwéhenekxohok kéxegke ektémakxa nak kelyekhama'. 21 Megkólwanchek kéxegke kólhéshok mók kélyenéyak Wesse' egegkok egheykok apagkok, keñe kólyenagkokxak nahan ma'a kelyekhama' egheykok agkok nak; megkólwanchek nahan kóltáswók kélto m'a Wesse' egegkok mésa apagkok nak, keñe kóltáswakxak nahan ma'a kelyekhama' mésa agkok nak.
22 ¿Néltamhók enxeykel'a anlókasek Wesse' egegkok? ¿Egmelyéha'ak enxeykel'a negko'o, ya aghawok ma'a?
Mantawassáseykha ektáhakxa élchetamso apwáxok egmók
23 Katnohok chá'a amya'a s'e: “Egwanchek anlának negko'o negmakókxa enxoho anlána'.” Naqsók xa. Háwe eyke ekyókxoho aqsok ekpayhawo anlána'. Egwanchek anlának negko'o negmakókxa enxoho anlána', háwe eyke ekyókxoho aqsok ekyennaqtéssesso melya'ásseyam énxet'ák. 24 Nágkólchetam chá'a kélagkok kélagkók aqsok yaqwayam nak kapasmok, kólchetagkas chá'a aqsok yaqwayam kapasmok ma'a kélnámakkok.
25 Kóltawák chá'a kéxegke ekyókxoho ápetek ekhéyak nak ma'a kélchexeykekxexa nak ápetek, meyke kélmaxneyeykha xama enxoho eñama ektamheykha kélwáxok. 26 Hakte Wesse' egegkok apagkok ekyókxoho keso náxop, tén han ma'a ekhéyak nak awáxok.
27 Apkeláneyáha agkok kóltáswók kélto apxagkok énxet metne nak mey'ásseyam, kólmáwhok nahan kólmahagkok kéxegke, kóltawák chá'a ekyókxoho apmésakxa enxoho, meyke kélmaxneyeykha eñama ektamheykha kélwáxok enxoho. 28 Aptemék agkok elának xama énxet se'e: “Kéleykmássesso kélmésso s'e ápetek nak”, nágkóltaw, eñama kélyaheykekxoho m'a aptáha nak apkeltennasso, tén han eñama ektemessáseykha apwáxok. 29 Ekxénak ko'o m'a ektémakxa nak ektamheykha apwáxok pók énxet, háwe m'a ektamheykha nak kélwáxok kéxegke.
Mowanchek ko'o wohok hélmássesagkok ma'a sekmowána nak alának sekmakókxa alának eñama ektamheykha apwáxok ma'a pók énxet. 30 Ekméssek agkok ko'o ekxeyenma ewáxok Dios eñama m'a sekto nak, mowanchek ko'o wának kaxénaxchek ekmaso m'a aqsok sekmésso nak ko'o ekxeyenma ewáxok ma'a Dios. 31 Kéltókagkek agkok kélto, essenhan kélyenágko enxoho chá'a m'a kélyenéyak nak, essenhan kéllana enxoho chá'a mók aqsok enxoho, kóllána chá'a ekyókxoho yaqwayam kólteméssesek apcheymákpoho m'a Dios. 32 Nágkóllanés ekmaso xama énxet enxoho; tén han ma'a judíos nak, tén han ma'a metnaha nak judíos, tén han ma'a Dios énxet'ák apagkok nak. 33 Kólteme sektémakxa nak ko'o sélenxáneykmo chá'a alpeykessásekxak apkelwáxok apyókxoho énxet'ák, meyke sektegyeykha ahagkok ahagko' aqsok yaqwayam hepasmok, wánxa yaqwayam kapasmok ma'a apyókxoho énxet, yaqwayam enxoho elwagkasakpok teyp.