Dios da el maná
1 Partió luego de Elim toda la congregación de los hijos de Israel, y vino al desierto de Sin, que está entre Elim y Sinaí, a los quince días del segundo mes después que salieron de la tierra de Egipto. 2 Y toda la congregación de los hijos de Israel murmuró contra Moisés y Aarón en el desierto; 3 y les decían los hijos de Israel: Ojalá hubiéramos muerto por mano de Jehová en la tierra de Egipto, cuando nos sentábamos a las ollas de carne, cuando comíamos pan hasta saciarnos; pues nos habéis sacado a este desierto para matar de hambre a toda esta multitud.
4 Y Jehová dijo a Moisés: He aquí yo os haré llover pan del cielo; y el pueblo saldrá, y recogerá diariamente la porción de un día, para que yo lo pruebe si anda en mi ley, o no. 5 Mas en el sexto día prepararán para guardar el doble de lo que suelen recoger cada día. 6 Entonces dijeron Moisés y Aarón a todos los hijos de Israel: En la tarde sabréis que Jehová os ha sacado de la tierra de Egipto, 7 y a la mañana veréis la gloria de Jehová; porque él ha oído vuestras murmuraciones contra Jehová; porque nosotros, ¿qué somos, para que vosotros murmuréis contra nosotros? 8 Dijo también Moisés: Jehová os dará en la tarde carne para comer, y en la mañana pan hasta saciaros; porque Jehová ha oído vuestras murmuraciones con que habéis murmurado contra él; porque nosotros, ¿qué somos? Vuestras murmuraciones no son contra nosotros, sino contra Jehová.
9 Y dijo Moisés a Aarón: Di a toda la congregación de los hijos de Israel: Acercaos a la presencia de Jehová, porque él ha oído vuestras murmuraciones. 10 Y hablando Aarón a toda la congregación de los hijos de Israel, miraron hacia el desierto, y he aquí la gloria de Jehová apareció en la nube. 11 Y Jehová habló a Moisés, diciendo: 12 Yo he oído las murmuraciones de los hijos de Israel; háblales, diciendo: Al caer la tarde comeréis carne, y por la mañana os saciaréis de pan, y sabréis que yo soy Jehová vuestro Dios.
13 Y venida la tarde, subieron codornices que cubrieron el campamento; y por la mañana descendió rocío en derredor del campamento. 14 Y cuando el rocío cesó de descender, he aquí sobre la faz del desierto una cosa menuda, redonda, menuda como una escarcha sobre la tierra. 15 Y viéndolo los hijos de Israel, se dijeron unos a otros: ¿Qué es esto? porque no sabían qué era. Entonces Moisés les dijo: Es el pan que Jehová os da para comer. 16 Esto es lo que Jehová ha mandado: Recoged de él cada uno según lo que pudiere comer; un gomer por cabeza, conforme al número de vuestras personas, tomaréis cada uno para los que están en su tienda. 17 Y los hijos de Israel lo hicieron así; y recogieron unos más, otros menos; 18 y lo medían por gomer, y no sobró al que había recogido mucho, ni faltó al que había recogido poco; cada uno recogió conforme a lo que había de comer. 19 Y les dijo Moisés: Ninguno deje nada de ello para mañana. 20 Mas ellos no obedecieron a Moisés, sino que algunos dejaron de ello para otro día, y crio gusanos, y hedió; y se enojó contra ellos Moisés. 21 Y lo recogían cada mañana, cada uno según lo que había de comer; y luego que el sol calentaba, se derretía.
22 En el sexto día recogieron doble porción de comida, dos gomeres para cada uno; y todos los príncipes de la congregación vinieron y se lo hicieron saber a Moisés. 23 Y él les dijo: Esto es lo que ha dicho Jehová: Mañana es el santo día de reposo, el reposo consagrado a Jehová; lo que habéis de cocer, cocedlo hoy, y lo que habéis de cocinar, cocinadlo; y todo lo que os sobrare, guardadlo para mañana. 24 Y ellos lo guardaron hasta la mañana, según lo que Moisés había mandado, y no se agusanó, ni hedió. 25 Y dijo Moisés: Comedlo hoy, porque hoy es día de reposo para Jehová; hoy no hallaréis en el campo. 26 Seis días lo recogeréis; mas el séptimo día es día de reposo; en él no se hallará. 27 Y aconteció que algunos del pueblo salieron en el séptimo día a recoger, y no hallaron. 28 Y Jehová dijo a Moisés: ¿Hasta cuándo no querréis guardar mis mandamientos y mis leyes? 29 Mirad que Jehová os dio el día de reposo, y por eso en el sexto día os da pan para dos días. Estése, pues, cada uno en su lugar, y nadie salga de él en el séptimo día. 30 Así el pueblo reposó el séptimo día.
31 Y la casa de Israel lo llamó Maná; y era como semilla de culantro, blanco, y su sabor como de hojuelas con miel. 32 Y dijo Moisés: Esto es lo que Jehová ha mandado: Llenad un gomer de él, y guardadlo para vuestros descendientes, a fin de que vean el pan que yo os di a comer en el desierto, cuando yo os saqué de la tierra de Egipto. 33 Y dijo Moisés a Aarón: Toma una vasija y pon en ella un gomer de maná, y ponlo delante de Jehová, para que sea guardado para vuestros descendientes. 34 Y Aarón lo puso delante del Testimonio para guardarlo, como Jehová lo mandó a Moisés. 35 Así comieron los hijos de Israel maná cuarenta años, hasta que llegaron a tierra habitada; maná comieron hasta que llegaron a los límites de la tierra de Canaán. 36 Y un gomer es la décima parte de un efa.
Ynambu ha maná
1 Oho hikuái Elímgui ha oguahẽ yvy ojeiko'ỹháme upe héravape Sin, opytáva Elim rire ojehóvo Sinaí gotyo, ára 15, mes mokõiháme osẽ rire Egíptogui. 2 Opa Israelgua oñe'ẽ vai upépe Moisés ha Aarón rehe. 3 He'i joa hikuái:
—Romano nga'u ra'e Ñandejára po rupi Egíptope! Upépe roguapy jepi ore ólla jerére, ro'u so'o ha mbuja ore ryguãtã meve. Peẽ katu ore reru ko yvy ojeiko'ỹháme ore jukapa haguã ñembyahýigui.
4 Ñandejára he'i Moiséspe:
—Amondóta peẽme mbuja yvágagui. Peteĩ-teĩ tosẽ tombyaty arako'ẽre hembi'u upe árape guarã. Upéicha aikuaáta ha'e kuérapa oikóta che aipotaháicha. 5 Ára 6hápe katu tombyaty mokõi árape guarã.
6 Upérõ Moisés ha Aarón he'i Israel guápe:
—Ko ka'aru peikuaáta Ñandejára hague upe pene renohẽva Egíptogui, 7 ha ko'ẽrõ pyhareve pehecháta Ñandejára omimbipa ramo. Ha'e ohendu peñe'ẽ vai ramo hese. Oréko ndaha'éi voi mba'eve ha upe pejéva ore rehe nda ore rupytýi.
8 Ha he'ive Moisés:
—Ko ka'aru Ñandejára ome'ẽta peẽme so'o ha ko'ẽrõ pyhareve mbuja pene ryguãtã meve. Ñandejára niko ohendu peñe'ẽrõ hese. Ndaha'éi oréve peẽ ore rova apíva. Ñandejára rehe pejapo upéva.
9 Upérõ Moisés he'i Aarónpe:
—Ere Israel guápe toñemboja Ñandejára rendápe, ha'e niko ohendúma iñe'ẽ.
10 Aarón oñe'ẽ aja Israel guápe, ha'e kuéra oma'ẽ yvy ojeiko'ỹha gotyo ha ohecha hikuái Ñandejára omimbipa ramo peteĩ araípe. 11 Ñandejára he'i Moiséspe:
12 —Ahendu Israelgua oñe'ẽ vai ramo. Ere chupe kuéra: “Ka'aru vove pe'úta so'o ha pyhareve pene ryguãtãta pángui. Ha upéicha peikuaáta cheha Tupã pende Jára”. 13 Upe ka'aru voi ou guyra kuéra ynambu joguaha ha omyenyhẽmba upe ha'e kuéra oikoha. Ha pyhareve ojejaho'ipa ysapýpe upe ha'e kuéra oikoha, opa ijerekuévo. 14 Ysapy ikã rire, ojekuaa yvy perõ ári akytã mimi mba'e ra'ỹicha, ysapy rypy'a joguaha. 15 Israelgua ohechávo upéva he'i joa ojupe: “Mba'éiko kóva?” ndoikuaáigui mba'épa. Moisés katu he'i chupe kuéra:
—Kóva hína mbuja ome'ẽva peẽme Ñandejára. 16 Upéicha he'ika Ñandejára: “Óga jára kuéra tosẽ tombyaty hogagua kuéra rembi'urã. Peteĩ-teĩ ogagua oikotevẽ peteĩ gomer, ohupytýva mokõi kílo rupi, okaru haguã”.
17 Upéicha ojapo Israelgua. Oĩ ombyaty hetáva ha oĩ ombyaty michĩva. 18 Ha oha'ãvo hikuái ikílo kuéra, umi ombyaty heta vaekue ndoguereko hetavéi ha ombyaty michĩ vaekue ndoguereko michĩvéi. Peteĩ-teĩ ombyaty oikotevẽ vaekue ojekaru haguã hógape.
19 Moisés he'i chupe kuéra:
—Aníke avave oñongatu mba'eve ko'ẽrõ guarã.
20 Oĩ ndoikuaaséi vaekue mba'eve ha oñongatu ára ambuépe guarã. Umíva rembi'u haso ha itujupa. Upérõ Moisés ipochy eterei umíva ndive.
21 Tembi'u oñembyaty jepi pyhareve oñekotevẽháicha. Kuarahy osẽ rire katu, upe opyta vaekue oñemono'õ'ỹre, hykupa kuarahy akúpe. 22 Ára 6hápe ombyaty jo'a hikuái: irundy kílo peteĩ-teĩme guarã. Myakãhára*f** kuéra omombe'u upéva Moiséspe. 23 Ha'e he'i chupe kuéra:
—Upéicha he'i Ñandejára ojejapo haguã: “Ko'ẽrõ pytu'uha ára hína, Ñandejárape oñembyaretéva. Pembojy upe pembojy vaerã ha pembopupu upe pembopupu vaerã peikotevẽtaháicha, hembyre peñongatu ko'ẽrõ guarã.” 24 Ha'e kuéra oñongatu he'i haguéicha Moisés. Ndaitujúi ha ndahasói. 25 Upérõ he'i Moisés:
—Ko árape kóva pe'úta, Ñandejára áragui hína. Ha ndapejuhu mo'ãi mba'eve ñúme. 26 Ikatu pembyaty 6 ára pukukue. 7hápe katu, ha'égui pytu'uha ára, ndapejuhu mo'ãi mba'eve. 27 Opáichavo, oĩ osẽva ohekávo ára 7hápe ha ndojuhúi mba'eve. 28 Ñandejára he'i Moiséspe:
—Araka'e pevépa ndapejapose mo'ãi upe ha'éva peẽme! 29 Amoĩ niko peẽme pembyarete haguã pytu'uha ára. Upévare ára 6hápe ame'ẽ peẽme tembi'u jo'a mokõi árape guarã. Topytáke hógape maymáva ha aníke avave osẽ omba'apo ára 7hápe.
30 Ha maymáva opytu'u ára 7hápe.
31 Israelgua ombohéra maná upe tembi'u oñembyatýva. Ojogua kuratũ ra'ỹime ha ijape morotĩ. Ha he, tórta trígo ku'ígui ojejapóvaicha, eíra reheve oñembojehe'áva.
32 He'i chupe kuéra Moisés:
—Upéicha he'ika peẽme Ñandejára: “Pembyaty mokõi kílo maná ha peñongatu, pene ñemoñare kuéra ohecha haguã mba'épepa pomongaru yvy ojeiko'ỹháme, poguenohẽ rire Egíptogui”.
33 Upérõ Moisés he'i Aarónpe:
—Eipyhy peteĩ mbayru, emoĩ pype mokõi kílo maná ha eraha Ñandejára renondépe, toñeñongatu pene ñemoñarépe guarã.
34 Aarón ombohyru mokõi kílo maná ha omoĩ umi mokõi ita pehẽngue ohechaukáva Ñandejára rembiapoukapy renondépe, oñeñongatu haguã Ñandejára he'i haguéicha Moiséspe.
35 Israelgua ho'u maná 40 áño pukukue oguahẽ meve yvy ojeikohápe, Canaán retã rembe'ýpe. 36 Upe mokõi kílo rupi, hebréo ñe'ẽme oje'e gomer.