El año de reposo de la tierra y el año del jubileo
1 Jehová habló a Moisés en el monte de Sinaí, diciendo: 2 Habla a los hijos de Israel y diles: Cuando hayáis entrado en la tierra que yo os doy, la tierra guardará reposo para Jehová. 3 Seis años sembrarás tu tierra, y seis años podarás tu viña y recogerás sus frutos. 4 Pero el séptimo año la tierra tendrá descanso, reposo para Jehová; no sembrarás tu tierra, ni podarás tu viña. 5 Lo que de suyo naciere en tu tierra segada, no lo segarás, y las uvas de tu viñedo no vendimiarás; año de reposo será para la tierra. 6 Mas el descanso de la tierra te dará para comer a ti, a tu siervo, a tu sierva, a tu criado, y a tu extranjero que morare contigo; 7 y a tu animal, y a la bestia que hubiere en tu tierra, será todo el fruto de ella para comer.
8 Y contarás siete semanas de años, siete veces siete años, de modo que los días de las siete semanas de años vendrán a serte cuarenta y nueve años. 9 Entonces harás tocar fuertemente la trompeta en el mes séptimo a los diez días del mes; el día de la expiación haréis tocar la trompeta por toda vuestra tierra. 10 Y santificaréis el año cincuenta, y pregonaréis libertad en la tierra a todos sus moradores; ese año os será de jubileo, y volveréis cada uno a vuestra posesión, y cada cual volverá a su familia. 11 El año cincuenta os será jubileo; no sembraréis, ni segaréis lo que naciere de suyo en la tierra, ni vendimiaréis sus viñedos, 12 porque es jubileo; santo será a vosotros; el producto de la tierra comeréis.
13 En este año de jubileo volveréis cada uno a vuestra posesión. 14 Y cuando vendiereis algo a vuestro prójimo, o comprareis de mano de vuestro prójimo, no engañe ninguno a su hermano. 15 Conforme al número de los años después del jubileo comprarás de tu prójimo; conforme al número de los años de los frutos te venderá él a ti. 16 Cuanto mayor fuere el número de los años, aumentarás el precio, y cuanto menor fuere el número, disminuirás el precio; porque según el número de las cosechas te venderá él. 17 Y no engañe ninguno a su prójimo, sino temed a vuestro Dios; porque yo soy Jehová vuestro Dios.
18 Ejecutad, pues, mis estatutos y guardad mis ordenanzas, y ponedlos por obra, y habitaréis en la tierra seguros; 19 y la tierra dará su fruto, y comeréis hasta saciaros, y habitaréis en ella con seguridad. 20 Y si dijereis: ¿Qué comeremos el séptimo año? He aquí no hemos de sembrar, ni hemos de recoger nuestros frutos; 21 entonces yo os enviaré mi bendición el sexto año, y ella hará que haya fruto por tres años. 22 Y sembraréis el año octavo, y comeréis del fruto añejo; hasta el año noveno, hasta que venga su fruto, comeréis del añejo. 23 La tierra no se venderá a perpetuidad, porque la tierra mía es; pues vosotros forasteros y extranjeros sois para conmigo. 24 Por tanto, en toda la tierra de vuestra posesión otorgaréis rescate a la tierra.
25 Cuando tu hermano empobreciere, y vendiere algo de su posesión, entonces su pariente más próximo vendrá y rescatará lo que su hermano hubiere vendido. 26 Y cuando el hombre no tuviere rescatador, y consiguiere lo suficiente para el rescate, 27 entonces contará los años desde que vendió, y pagará lo que quedare al varón a quien vendió, y volverá a su posesión. 28 Mas si no consiguiere lo suficiente para que se la devuelvan, lo que vendió estará en poder del que lo compró hasta el año del jubileo; y al jubileo saldrá, y él volverá a su posesión.
29 El varón que vendiere casa de habitación en ciudad amurallada, tendrá facultad de redimirla hasta el término de un año desde la venta; un año será el término de poderse redimir. 30 Y si no fuere rescatada dentro de un año entero, la casa que estuviere en la ciudad amurallada quedará para siempre en poder de aquel que la compró, y para sus descendientes; no saldrá en el jubileo. 31 Mas las casas de las aldeas que no tienen muro alrededor serán estimadas como los terrenos del campo; podrán ser rescatadas, y saldrán en el jubileo. 32 Pero en cuanto a las ciudades de los levitas, estos podrán rescatar en cualquier tiempo las casas en las ciudades de su posesión. 33 Y el que comprare de los levitas saldrá de la casa vendida, o de la ciudad de su posesión, en el jubileo, por cuanto las casas de las ciudades de los levitas son la posesión de ellos entre los hijos de Israel. 34 Mas la tierra del ejido de sus ciudades no se venderá, porque es perpetua posesión de ellos.
35 Y cuando tu hermano empobreciere y se acogiere a ti, tú lo ampararás; como forastero y extranjero vivirá contigo. 36 No tomarás de él usura ni ganancia, sino tendrás temor de tu Dios, y tu hermano vivirá contigo. 37 No le darás tu dinero a usura, ni tus víveres a ganancia. 38 Yo Jehová vuestro Dios, que os saqué de la tierra de Egipto, para daros la tierra de Canaán, para ser vuestro Dios.
39 Y cuando tu hermano empobreciere, estando contigo, y se vendiere a ti, no le harás servir como esclavo. 40 Como criado, como extranjero estará contigo; hasta el año del jubileo te servirá. 41 Entonces saldrá libre de tu casa; él y sus hijos consigo, y volverá a su familia, y a la posesión de sus padres se restituirá. 42 Porque son mis siervos, los cuales saqué yo de la tierra de Egipto; no serán vendidos a manera de esclavos. 43 No te enseñorearás de él con dureza, sino tendrás temor de tu Dios. 44 Así tu esclavo como tu esclava que tuvieres, serán de las gentes que están en vuestro alrededor; de ellos podréis comprar esclavos y esclavas. 45 También podréis comprar de los hijos de los forasteros que viven entre vosotros, y de las familias de ellos nacidos en vuestra tierra, que están con vosotros, los cuales podréis tener por posesión. 46 Y los podréis dejar en herencia para vuestros hijos después de vosotros, como posesión hereditaria; para siempre os serviréis de ellos; pero en vuestros hermanos los hijos de Israel no os enseñorearéis cada uno sobre su hermano con dureza.
47 Si el forastero o el extranjero que está contigo se enriqueciere, y tu hermano que está junto a él empobreciere, y se vendiere al forastero o extranjero que está contigo, o a alguno de la familia del extranjero; 48 después que se hubiere vendido, podrá ser rescatado; uno de sus hermanos lo rescatará. 49 O su tío o el hijo de su tío lo rescatará, o un pariente cercano de su familia lo rescatará; o si sus medios alcanzaren, él mismo se rescatará. 50 Hará la cuenta con el que lo compró, desde el año que se vendió a él hasta el año del jubileo; y ha de apreciarse el precio de su venta conforme al número de los años, y se contará el tiempo que estuvo con él conforme al tiempo de un criado asalariado. 51 Si aún fueren muchos años, conforme a ellos devolverá para su rescate, del dinero por el cual se vendió. 52 Y si quedare poco tiempo hasta el año del jubileo, entonces hará un cálculo con él, y devolverá su rescate conforme a sus años. 53 Como con el tomado a salario anualmente hará con él; no se enseñoreará en él con rigor delante de tus ojos. 54 Y si no se rescatare en esos años, en el año del jubileo saldrá, él y sus hijos con él. 55 Porque mis siervos son los hijos de Israel; son siervos míos, a los cuales saqué de la tierra de Egipto. Yo Jehová vuestro Dios.
Actemaclha año ninnayquiclha
1 Aptomjac nic nat Dios apcanya Moisés, payjoc inquilhe acvinatem Sinaí:
2 Iltimnas sat lhip sicpayvam napatavo israelitas: Apquilvitac sat ancoc quellhip yoclhilhma alhnancoc sicmescama quellhip, incaymalhquic nalhit años elhnam siclho quellhip, mepqui apquilquinayclha actic lhama año. 3 Elcaoc sat mataa amyip quellhip, elquiniclha sat mataa actic acvaycmo seis años. Eltamjam sat mataa ayimjaclha uva, eltingya acyilhna acvaycmo seis años. 4 Vocmec sat ancoc séptimo año, cotnejic sat apquilnayclha quellhip mepqui apquilcaycaoc amyip najan mepqui apquiltamjaycam uva avjac, colhic sat ayaco Dios. 5 Noeltingya nasa trigo apquictinga apanco, noeltingya nasa uva acyilhna apquilvita inlhojo mepqui apquiltamjaycam. Coytic ac lha amyip. 6 Elvitac sat quellhip as año acponquinomalhca acyilhna acmenmalhem aptoycaoc quellhip, najan aptoycaoc enlhit apquiltimesaycam najan quilvanaa altimesaycam, najan enlhit apquilpalhaviyam nipyesicsa quellhip. 7 Cotnejic acmenmalhem acyilhna actoycaoc apnatoscama najan asoc navjac lhalhma anco. Eltovaoc sat aclhamoclhojo acyilhna apquilvita inlhojo quellhip mepqui apquiltamjaycam as año nac jay.
8-9 Apquillanac sat ancoc quellhip fiesta año acponquinomalhca acvaycmo siete veces, acsovjalhco inlhojo cuarenta y nueve años. Ellana sat quellhip mocjam fiesta acnim diez, najan piltin séptimo. Elpayvas sat trompetas nipquesic apquipitaoc lhalhma anco. Cotnejic sat acvisay Acnim Singasicjayquiclha. 10 Cotnejic sat año santo acponquinomalhca, moc acvisay liberación lhalhma anco as yoclhilhma. Etajiclhac sat moclhama enlhit apquinyemayaclha, etajiclhac sat tingma pac najan nipyesicsa apquilmolhama familia. 11 Cotnejic sat año liberación mepqui apquiltamjaycam quellhip amyip, mepqui apquilyatemenma acyilhna najan apyilhna trigo apquimja apanco, mepqui apquiltamjaycam uva avjac, mepqui apquiltingyey acyilhna uva. 12 Ayinyema acvisay año liberación quellhip. Eltovamcoc sat quellhip acyilhna apquilvitay mepqui apquiltamjaycam.
13 Elmiclhac sat quellhip as año liberación mocjam amyip, actomja siclho apancaoc quellhip. 14 Colyit apatic quellhip apquilmam siclho amyip, yoyam eltajicsojo as año nac jay. Enlhit aptomja apyamasma siclho amyip, yoyam emiclhac sat mocjam as año nac jay. 15 Enlhit aptomja apmam amyip, elyipsitic sat años acvaycmo año liberación. 16 Cotnejic sat acyivey acyanmongam amyip, acyitna inlhojo aclhamoclhojo años acvaycmo año liberación. Casilhtojoc sat acyanmongam amyip, acyitna inlhojo anit años acvaycmo año liberación. Inlhenalhquic mataa acvamlha cosechas acyilhna acvaycmo año liberación.
17 Noelyinimquis nasa poc. Elyiplovcasojo mataa sicpayvam siyanamaclha. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. 18 Elsavojo mataa apquilyiplovquiscama siyanamaclha najan siyascamaclha, colhic sat mataa actamilaycam apquilvalhoc naysicsa apquileyvam. 19 Elvitac sat mataa acyilhna quellhip yoyam eltovamcoc, mellingamquejec sat mataa mayic.
20 Colhenic sat apquilvalhoc yavamlha eltimjic séptimo año, mepqui apquilquinayclha actic, najan mepqui apquiltamjaycam cosecha acyilhna. 21 Ongvapajacsic sat sexto año sicvaticjapquiscama quellhip, ellhovamcoc sat quellhip cotlaycaoc acyilhna, cotnejic acmenmalhem aptoycaoc tres años tap. 22 Eltovamcoc sat acyilhna quellhip naysicsa apquiltamjaycam año octavo apquilquinayclha actic. Eltovamcoc sat año noveno acyilhna, ayinyema apquiltamilquiscama acyilhna sexto año.
23 Jave quellhip apancaoc yoclhilhma apquileyvomaclha, actomja eyca coo ajanco. Colapvanquejec quellhip elyinyoc amyip acyanmongam solyayem. Quellhip apquiltomja malha maycaa apquileyvam yoclhilhma ajanco. 24 Colhen sat mataa apquilvalhoc amyip apancaoc, yoyam emiclhac sat mocjam avtip siclhoc anco.
25 Aptomjac sat ancoc mepqui asoc enlhit israelita. Apyinyovquic sat ancoc nicja amyip acyanmongam solyayem, apvanquic lhama apmolhama eyinyoc acyanmongam etajicsojoc mocjam nicja amyip.
26 Am sat ancoc elhnac aptomja apmolhama, yoyam emiclhac nicja amyip. Nalhit año coytic sat solyayem apanco, emiclhac sat nicja amyip apyamasma siclho. 27 Eyitsic sat acvamlha años acvaycmo año liberación, eyinyoc sat acyanmongam acvoncapaycaoc, emiclhac sat nicja amyip apanco. 28 Am sat ancoc coyitnac solyayem, yoyam emiclhac sat nicja amyip apanco. Cotnejic sat amyip apanco aptomja apmam, etnejic sat avtip as amyip acvaycmo año liberación. Natamin emiclhac sat mocjam aptomja avtip siclhoc anco as amyip.
29 Apyinyovquic sat ancoc tingma pac enlhit, apyitna tingma apvanyam acma apjalhtam mataymong, apvanquic eyinyoc acyanmongam acvaycmo un año, emiclhac sat mocjam tingma pac. 30 Am sat ancoc coyitnac solyayem, yoyam emiclhac mocjam tingma pac acvaycmo un año. Etnejic sat apanco enlhit aptomja apmam as tingma, najan aptovana apancaoc. Metniclhejec sat libre as tingma año liberación. 31 Moc actemaclha mataa tingma apyitna amyip. Tingma apyinyovmap acyanmongam solyayem, colhojoc sat amyip acyinyovmalhca. Apvanquic emiclhac mocjam aptomja apvitip siclhoc anco. Etniclhac sat mocjam tingma pac, acvocmo inlhojo año liberación.
32 Apnam mataa tingma apquilvanyam levitas. Apyinyovquic sat ancoc tingma pac levita, apvanquic emiclhac sat mocjam acyanmongam solyayem. 33 Am sat ancoc emiclhac mocjam tingma pac levita, colhic sat actajesa tingma pac aptomja apvitip siclhoc anco. Mepqui mataa amyip levitas, apancaoc apancavo mataa tingma. 34 Colapvanquejec mataa levitas elyinyoc amyip ayitcoc nipyava tingma apvanyam, aleyvomaclha apnatoscama.
35 Apnec sat ancoc nipyesicsa quellhip enlhit mepqui apquilnatam, mepqui amyip, mepqui asoc. Elpasim sat asoc ayaymomalhca, elhojoc sat metnaja israelita appalhaviyam nipyesicsa quellhip, elimlimojo sat maa.
36 Apquiltamjoc sat ancoc as enlhit mepqui apquilnatam elyamong siclho solyayem, noeltingya nasa interés acvoncapaycaoc, apcaja inlhojo apmaycaoc nasa as enlhit. Elimlimojo sat quellhip, apna inlhojo nipyesicsa quellhip mepqui asoc, apvitac mataa Dios. 37 Noeltingya nasa interés acvoncapaycaoc, acyitna inlhojo apmaycaoc nasa. Noelyangviscomjo nasa acyanmongam nintom apquilhacjam quellhip. 38 Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip. Coo nac sicyinyovquiscama quellhip yoclhilhma Egipto, yoyam ellhovamcoc yoclhilhma Canaán, otnejic sat Dios Visqui apancaoc quellhip.
39 Apnec sat ancoc israelita mepqui apquilnatam, yoyam etnesam malha enlhit apmomap nipyesicsa quellhip. Noelhnasojo nasa enlhit apmomap. 40 Elhnasojo sat enlhit aptimesaycam, najan malha maycaa. Etnesam sat nipyesicsa quellhip acvaycmo año liberación. 41 Natamin eyinyoc as enlhit aptamjaycam nipyesicsa quellhip, enaliclhac sat apquitquic, etajiclhac sat nipyesicsa apquilmolhma familias. 42 Enlhit selancam as enlhitaoc mepqui apquilnatam. Coo nat sicyinyovquiscama yoclhilhma Egipto. Colapvanquejec mataa eltimjic apquilmomap as enlhit mepqui apquilnatam. 43 Noelyimtalhnes nasa apquilvalhoc maa, elimliclhojo sat mataa napato Dios.
44 Apquiltingyac sat ancoc quellhip enlhit apquilmomap najan quilvana almomalhca, elyinyov sat acyanmongam apquilmam nipyesicsa metnaja israelitas apquileyvam nipyava quellhip. 45 Elyinyov sat quellhip acyanmongam apquilmam enlhit apquilpalhaviyam nipyesicsa quellhip, yoyam eltimesam. Najan maa apquitquic appaliyam yoclhilhma apquileyvomaclha quellhip, elhnasojo sat apquilmomap. 46 Quellhip aptovana niptamin elmiclhac sat apquilmomap, yoyam eltimesam. Colapvanquejec eltimjic apquilmomap israelitas mepqui apquilnatam, ayinyema apquiltomja apquilmolhama quellhip.
47 Apnec sat ancoc metnaja israelita nipyesicsa quellhip, acnaycaoc cascama apquilnatam. Apnec sat ancoc poc israelita apanco mepqui apquilnatam, etniclhac sat apmomap etnesam metnaja israelita tingma pac, tasic najan poc metnaja israelita tingma pac. 48 Apvanquic as israelita apmomap emyovacpoc ayinyema apquilmolhama apquilyamasma acyanmongam. Etajiclhac sat mocjam, ayinyema apyamasma acyanmongam 49 apyaja, tasic najan apyalhing, tasic najan poc apmolhama. Apvanquic najan enlhit apmomap eyinyoc acyanmongam, acyitna inlhojo solyayem. 50 Colyipsatalhcac sat acyanmongam apmomap siclho, acvaycmo año liberación, colhojoc sat acyanmongam enlhit aptimesaycam aclhamoclhojo acnim. 51 Colhojoc sat acyanmongam apyamasma apmolhama, aptimesaycam moclhama año acvaycmo año liberación. 52 Asilhtec sat ancoc aptimesaycam acyavacmo año liberación, colhojoc sat acyanmongam aptimesaycam enlhit apmomap. 53 Incaymalhquic etnesam as enlhit apno poc aptimesaycam por año. Copvanquejec israelita apanco etniclhac enlhit apmomap.
54 Am sat ancoc coyinyovalhcac acyanmongam enlhit apmomap, yoyam etajiclhac tingma pac. Etajiclhac sat acvocmo inlhojo año libertad, enaliclhac sat najan apquitquic. 55 Selancam ajancaoc apquiltomja israelitas, sicyinyovquiscama nat yoclhilhma Egipto. Coo sicvisay Dios Visqui apancaoc quellhip — nic nat aptomjac Dios.