El año de reposo de la tierra y el año del jubileo
1 Jehová habló a Moisés en el monte de Sinaí, diciendo: 2 Habla a los hijos de Israel y diles: Cuando hayáis entrado en la tierra que yo os doy, la tierra guardará reposo para Jehová. 3 Seis años sembrarás tu tierra, y seis años podarás tu viña y recogerás sus frutos. 4 Pero el séptimo año la tierra tendrá descanso, reposo para Jehová; no sembrarás tu tierra, ni podarás tu viña. 5 Lo que de suyo naciere en tu tierra segada, no lo segarás, y las uvas de tu viñedo no vendimiarás; año de reposo será para la tierra. 6 Mas el descanso de la tierra te dará para comer a ti, a tu siervo, a tu sierva, a tu criado, y a tu extranjero que morare contigo; 7 y a tu animal, y a la bestia que hubiere en tu tierra, será todo el fruto de ella para comer.
8 Y contarás siete semanas de años, siete veces siete años, de modo que los días de las siete semanas de años vendrán a serte cuarenta y nueve años. 9 Entonces harás tocar fuertemente la trompeta en el mes séptimo a los diez días del mes; el día de la expiación haréis tocar la trompeta por toda vuestra tierra. 10 Y santificaréis el año cincuenta, y pregonaréis libertad en la tierra a todos sus moradores; ese año os será de jubileo, y volveréis cada uno a vuestra posesión, y cada cual volverá a su familia. 11 El año cincuenta os será jubileo; no sembraréis, ni segaréis lo que naciere de suyo en la tierra, ni vendimiaréis sus viñedos, 12 porque es jubileo; santo será a vosotros; el producto de la tierra comeréis.
13 En este año de jubileo volveréis cada uno a vuestra posesión. 14 Y cuando vendiereis algo a vuestro prójimo, o comprareis de mano de vuestro prójimo, no engañe ninguno a su hermano. 15 Conforme al número de los años después del jubileo comprarás de tu prójimo; conforme al número de los años de los frutos te venderá él a ti. 16 Cuanto mayor fuere el número de los años, aumentarás el precio, y cuanto menor fuere el número, disminuirás el precio; porque según el número de las cosechas te venderá él. 17 Y no engañe ninguno a su prójimo, sino temed a vuestro Dios; porque yo soy Jehová vuestro Dios.
18 Ejecutad, pues, mis estatutos y guardad mis ordenanzas, y ponedlos por obra, y habitaréis en la tierra seguros; 19 y la tierra dará su fruto, y comeréis hasta saciaros, y habitaréis en ella con seguridad. 20 Y si dijereis: ¿Qué comeremos el séptimo año? He aquí no hemos de sembrar, ni hemos de recoger nuestros frutos; 21 entonces yo os enviaré mi bendición el sexto año, y ella hará que haya fruto por tres años. 22 Y sembraréis el año octavo, y comeréis del fruto añejo; hasta el año noveno, hasta que venga su fruto, comeréis del añejo. 23 La tierra no se venderá a perpetuidad, porque la tierra mía es; pues vosotros forasteros y extranjeros sois para conmigo. 24 Por tanto, en toda la tierra de vuestra posesión otorgaréis rescate a la tierra.
25 Cuando tu hermano empobreciere, y vendiere algo de su posesión, entonces su pariente más próximo vendrá y rescatará lo que su hermano hubiere vendido. 26 Y cuando el hombre no tuviere rescatador, y consiguiere lo suficiente para el rescate, 27 entonces contará los años desde que vendió, y pagará lo que quedare al varón a quien vendió, y volverá a su posesión. 28 Mas si no consiguiere lo suficiente para que se la devuelvan, lo que vendió estará en poder del que lo compró hasta el año del jubileo; y al jubileo saldrá, y él volverá a su posesión.
29 El varón que vendiere casa de habitación en ciudad amurallada, tendrá facultad de redimirla hasta el término de un año desde la venta; un año será el término de poderse redimir. 30 Y si no fuere rescatada dentro de un año entero, la casa que estuviere en la ciudad amurallada quedará para siempre en poder de aquel que la compró, y para sus descendientes; no saldrá en el jubileo. 31 Mas las casas de las aldeas que no tienen muro alrededor serán estimadas como los terrenos del campo; podrán ser rescatadas, y saldrán en el jubileo. 32 Pero en cuanto a las ciudades de los levitas, estos podrán rescatar en cualquier tiempo las casas en las ciudades de su posesión. 33 Y el que comprare de los levitas saldrá de la casa vendida, o de la ciudad de su posesión, en el jubileo, por cuanto las casas de las ciudades de los levitas son la posesión de ellos entre los hijos de Israel. 34 Mas la tierra del ejido de sus ciudades no se venderá, porque es perpetua posesión de ellos.
35 Y cuando tu hermano empobreciere y se acogiere a ti, tú lo ampararás; como forastero y extranjero vivirá contigo. 36 No tomarás de él usura ni ganancia, sino tendrás temor de tu Dios, y tu hermano vivirá contigo. 37 No le darás tu dinero a usura, ni tus víveres a ganancia. 38 Yo Jehová vuestro Dios, que os saqué de la tierra de Egipto, para daros la tierra de Canaán, para ser vuestro Dios.
39 Y cuando tu hermano empobreciere, estando contigo, y se vendiere a ti, no le harás servir como esclavo. 40 Como criado, como extranjero estará contigo; hasta el año del jubileo te servirá. 41 Entonces saldrá libre de tu casa; él y sus hijos consigo, y volverá a su familia, y a la posesión de sus padres se restituirá. 42 Porque son mis siervos, los cuales saqué yo de la tierra de Egipto; no serán vendidos a manera de esclavos. 43 No te enseñorearás de él con dureza, sino tendrás temor de tu Dios. 44 Así tu esclavo como tu esclava que tuvieres, serán de las gentes que están en vuestro alrededor; de ellos podréis comprar esclavos y esclavas. 45 También podréis comprar de los hijos de los forasteros que viven entre vosotros, y de las familias de ellos nacidos en vuestra tierra, que están con vosotros, los cuales podréis tener por posesión. 46 Y los podréis dejar en herencia para vuestros hijos después de vosotros, como posesión hereditaria; para siempre os serviréis de ellos; pero en vuestros hermanos los hijos de Israel no os enseñorearéis cada uno sobre su hermano con dureza.
47 Si el forastero o el extranjero que está contigo se enriqueciere, y tu hermano que está junto a él empobreciere, y se vendiere al forastero o extranjero que está contigo, o a alguno de la familia del extranjero; 48 después que se hubiere vendido, podrá ser rescatado; uno de sus hermanos lo rescatará. 49 O su tío o el hijo de su tío lo rescatará, o un pariente cercano de su familia lo rescatará; o si sus medios alcanzaren, él mismo se rescatará. 50 Hará la cuenta con el que lo compró, desde el año que se vendió a él hasta el año del jubileo; y ha de apreciarse el precio de su venta conforme al número de los años, y se contará el tiempo que estuvo con él conforme al tiempo de un criado asalariado. 51 Si aún fueren muchos años, conforme a ellos devolverá para su rescate, del dinero por el cual se vendió. 52 Y si quedare poco tiempo hasta el año del jubileo, entonces hará un cálculo con él, y devolverá su rescate conforme a sus años. 53 Como con el tomado a salario anualmente hará con él; no se enseñoreará en él con rigor delante de tus ojos. 54 Y si no se rescatare en esos años, en el año del jubileo saldrá, él y sus hijos con él. 55 Porque mis siervos son los hijos de Israel; son siervos míos, a los cuales saqué de la tierra de Egipto. Yo Jehová vuestro Dios.
Pe áño 7ha
1 Ñandejára he'i Moiséspe yvyty Sinaí ru'ãme:
2 —Ere Israel guápe ko'ã mba'e: Peike rire pe yvýpe che ame'ẽtava peẽme, pemombytu'u pe yvy che rérape. 3 Ikatu peñemitỹ pende kokuépe 6 áño pukukue. 6 áño pukukue avei ikatu pehakã'o pende parralty ha pemono'õ hi'a, 4 Pe áño 7hápe katu yvy topytu'u che rérape. Ani peñemitỹ pende kokuépe térã pehakã'o pende parralty. 5 Ani avei peikytĩ trígo heñóiva ijehegui, ñemono'õ paha rire, térã pemono'õ parral pende parralty noñehakã'ói vaekuégui. Pe yvy topytu'u. 6 Pe yvýgui heñóiva opytu'u aja, ohupytýta pekaru haguã peẽ, pene rembiguái kuimba'éva ha kuñáva, pene mba'apohára ha mombyrygua oikóva pene ndive, 7 pene rymba kuéra ha tymba ka'aguy tetã megua avei. Opa mba'e heñóiva yvýgui omongarúta chupe kuéra.
Pe 49 áño
8 Peipapa 7 jey 7 áño, tombyapu'a 49 áño. 9 Jeheja rei árape, upéva hína ára 10 mes 7hápe hérava Tisri, toñembopu trompéta tetã pýre. 10 Péicha pemboykéta Ñandejárape guarã pe áño 50ha, ha pemyerakuãta ñesãsõ opa tetã guápe guarã. Ko áño pukukue, opaichagua yvy toñeme'ẽ jey ijára ypy kuépe ha tojepoi jey opa tapichágui oiko vaekue tembiguái ramo, oho jey haguã rogagua kuéra ndive. 11 Ani peñemitỹ pende kokuépe térã pemono'õ pe trígo okakuaáva ijehegui, térã parral'a pende parralty noñehakã'ói vaekuégui. 12 Ko áño oñemboyke chéve guarã. Pe heñói vaekue pende kokuépe ijehegui ae, upévante pe'u.
13 Ko áñope, opa yvy oñeme'ẽ vaekue plátare toñeme'ẽ jey ijára ypy kuépe. 14 Ha upévare, peme'ẽ ramo plátare pende yvy pende rapicha Israel guápe térã pejogua chugui ijyvy, ani pejapo hekope'ỹ. 15 Oñemoĩ haguã pe yvy repy toñema'ẽ mboy áñopa hemby gueteri ojehupyty haguã pe 50. 16 Hetave hemby ramo hepyvéta pe yvy, mbovyve ramo ivaratovéta. Pe oñeme'ẽva plátare niko hína, koga'a oñerenohẽtava pe yvýgui. 17 Ani avave ombotavy hapichápe. Pehechauka pembyajeha pende Járape, che niko hína Tupã pende Jára. 18 Pejapo che rembipota ha pembyaje che rembiapoukapy. Péicharõ peikóta py'a guapýpe upe yvýpe. 19 Yvy ome'ẽta hi'a, peẽ peikóta kyhyje'ỹre pe yvýpe ha upéva pene mongaru ryguãtã porãta.
Ñandejára oporomongarúta yvy opytu'u aja
20 Ikatu oĩ oporandúva: Ha mba'épa ro'úta pe áño 7ha pukukue, ndaikatúi ramo roñemitỹ ha romono'õ ore koga'a? 21 Che pohovasavéta pe áño 6hápe ha yvy hi'áta peẽme mbohapy añorã; 22 ha péicha pekarúta umi koga'a peñongatu vaekuégui, peñemitỹ aja pe áño 8hápe, ha pe áño 9hápe jepe ikatúta pekaru chugui, oguahẽ meve ñemono'õ ára.
Ñandejára mba'énte voi opa mba'e
23 Yvy ndaikatúi oñeme'ẽ plátare opa árape guarã, che mba'énte niko pe yvy; peẽ katu chéve guarã mombyrygua ha che mbohupánte hína. 24 Upévare, opa yvy pejogua vaekue, peme'ẽ jey plátare ijára ypy kuépe ha'e ojoguase ramo.
25 Peteĩ ne retãgua oso ramo ha ome'ẽ ndéve plátare ijyvy, peteĩ ipehẽngue hi'aguĩvéva ikatu ojogua jey nde hegui pe yvy nde rejogua vaekue.
26 Oĩ ramo ndoguerekóiva ipehẽngue ikatúva ojogua jey pe yvy ha'e ome'ẽ vaekue plátare, ha ha'e voi, ombyaty rire oñekotevẽva, ojogua jey ijyvykue, 27 ijoguahare toipapa mboy ára térã mboy áñomapa ojapo ojogua hague chugui ijyvy, ha tome'ẽ jey chupe pe viru imba'éva umi ára térã áñore, ha ijyvykue avei topyta jey chupe. 28 Ha ndaikatúi ramo ombyaty pe oñekotevẽva ojogua jey haguã ijyvykue, kóva topyta ijogua harépe áño 50ha peve, ha upévo pe yvy toñeme'ẽ jey ijára ipy kuépe.
29 Ome'ẽva hóga oĩva peteĩ táva oñemongorávape, ikatúta ojogua jey ohasa mboyve peteĩ áño ome'ẽ hague. 30 Pe peteĩ áño aja ndojoguajeýi ramo pe óga katu, opytáma opa árape guarã ijoguahare ha iñemoñare kuérape, ha noñeme'ẽ jey mo'ãi ijára ypy kuépe upe 50 áño haguépe. 31 Umi óga okápe oĩva katu, oñemongora'ỹvape, ojererekóta yvy ramo: ikatúta ojejogua jey ha toñeme'ẽ jey ijára ypykuépe 50 áño haguépe.
32 Levíta kuéra*f** ikatúta ojogua ojoguase vovénte óga kuéra oĩva umi táva imba'e kuéravape. 33 Levíta ramo pe ojogua jeýva peteĩ óga, oguahẽvo pe áño 50 toheja pe óga ha toho jey hóga teépe. Israelgua apytépe niko levíta kuéra peteĩnte hóga, ha upéva hína pe oguerekóva itáva teépe. 34 Umi ñu oguerekóva levíta kuéra omongaru haguã hymba kuéra ha oĩva itáva jerére, ndaikatúi oñeme'ẽ plátare. Umíva hína imba'e opa árape guarã.
35 Peteĩ ne retãgua oso ramo ha opyta ha'eño, emoguahẽ chupe nde rógape mombyrygua ramo ha ereko ne mbohupa ramo. 36 Ani reiporuka hepy chupe mba'eve. Embyaje Ñandejárape ha toiko ne ndive ne pehẽngue. 37 Ani reiporuka hepyve chupe nde pláta, térã rejerure heta chupe upe ho'úvare. 38 Che hína Tupã pende Jára poguenohẽ vaekue Egíptogui ame'ẽ haguã peẽme yvy Canaangua ha aiko haguã peẽme Tupã ramo.
39 Peteĩ ne retãgua oso ramo oiko aja ne ndive, ha oñeme'ẽ ndéve plátare ne rembiguairã, ani remomba'apo chupe ne rembiguái ramo. 40 Ereko chupe peteĩ ne mba'apohára térã ne mbohupa ramo. Tomba'apo ndéve guarã pe áño 50ha peve. 41 Upévo epoi chugui ikatu haguã oheja nde róga ifamília kuéra reheve oho jey haguã hógape ha ijyvy teépe. 42 Ha'e kuéra che rembiguái hína: che anohẽ vaekue Egíptogui ha noñeme'ẽi vaerã avave rembiguái ramo. 43 Ani rejopy hendive kuéra ha ehechauka rembyajeha Tupãme.
44 Reipota ramo tembiguái kuimba'éva ha kuñáva, ejogua tetã ambuegua. 45 Ikatu avei rejogua umi tetã mombyryguáva oikóva pende apytépe, ha iñemoñare kuéra onaséva oiko aja pende apytépe; umíva ikatu pejogua pene mba'erã, 46 opyta haguã avei pende ra'y kuérape peẽ pemano rire. Ikatu peiporu chupe kuéra pene rembiguái ramo opa árape guarã. Peẽ Israelgua katu oñopehẽngue hína, ha ani pejopy pene retãgua ndive.
47 Peteĩ mombyrygua oikóva pende apytépe oñakã rapu'ã ramo ha oguereko heta mba'e, ha peteĩ pene retãgua hóga ykeregua opyta mba'eve'ỹre ha oñeme'ẽ plátare pe mombyry guápe, térã ambue mombyry guápe hembiguairã, 48 peteĩ ipehẽngue: itio, iprímo térã oimeraẽ ipehẽngue ikatúta ojogua jey chupe pe mombyry guágui ha'e oñeme'ẽ haguépe. 49 Ha'e voi avei ikatúta opaga jey ijehe, oguereko ramo mba'éichapa. 50 Upéva toipapa ijoguahare ndive mboy áñopa hemby gueteri pe áño 50ha peve. Upe jejogua jey repy tojepapa umi áño ohasa vaekuére ha umi ára térã áño ha'e omba'apo vaekuére. Umívapa mboy ovale tojepapa pe ojepagáva rehe mba'apohára kuérape. 51 Hemby ramo heta áño gueteri umi 50rã, tome'ẽ hese kuéra pe plátagui oñeme'ẽ vaekue chupe oñeme'ẽ ramo guare tembiguái ramo plátare. 52 Ha mbovy ramo umi áño hembýva, umíva rehénte tome'ẽ ipláta. 53 Tojerereko mba'apohára ramo omba'apóva áño-áñore. Ha ani reheja ojejopy hendive.
54 Ndojejogua jeýi ramo katu, tojepoi chugui pe áño 50hápe opa iñemoñare reheve, 55 Israelgua niko che rembiguái che mba'e teéva hína. Che anohẽ vaekue chupe kuéra Egíptogui. Che hína Tupã pende Jára.