El hombre en busca de la sabiduría
1 Ciertamente la plata tiene sus veneros,
Y el oro lugar donde se refina.
2 El hierro se saca del polvo,
Y de la piedra se funde el cobre.
3 A las tinieblas ponen término,
Y examinan todo a la perfección,
Las piedras que hay en oscuridad y en sombra de muerte.
4 Abren minas lejos de lo habitado,
En lugares olvidados, donde el pie no pasa.
Son suspendidos y balanceados, lejos de los demás hombres.
5 De la tierra nace el pan,
Y debajo de ella está como convertida en fuego.
6 Lugar hay cuyas piedras son zafiro,
Y sus polvos de oro.
7 Senda que nunca la conoció ave,
Ni ojo de buitre la vio;
8 Nunca la pisaron animales fieros,
Ni león pasó por ella.
9 En el pedernal puso su mano,
Y trastornó de raíz los montes.
10 De los peñascos cortó ríos,
Y sus ojos vieron todo lo preciado.
11 Detuvo los ríos en su nacimiento,
E hizo salir a luz lo escondido.
12 Mas ¿dónde se hallará la sabiduría?
¿Dónde está el lugar de la inteligencia?
13 No conoce su valor el hombre,
Ni se halla en la tierra de los vivientes.
14 El abismo dice: No está en mí;
Y el mar dijo: Ni conmigo.
15 No se dará por oro,
Ni su precio será a peso de plata.
16 No puede ser apreciada con oro de Ofir,
Ni con ónice precioso, ni con zafiro.
17 El oro no se le igualará, ni el diamante,
Ni se cambiará por alhajas de oro fino.
18 No se hará mención de coral ni de perlas;
La sabiduría es mejor que las piedras preciosas.
19 No se igualará con ella topacio de Etiopía;
No se podrá apreciar con oro fino.
20 ¿De dónde, pues, vendrá la sabiduría?
¿Y dónde está el lugar de la inteligencia?
21 Porque encubierta está a los ojos de todo viviente,
Y a toda ave del cielo es oculta.
22 El Abadón y la muerte dijeron:
Su fama hemos oído con nuestros oídos.
23 Dios entiende el camino de ella,
Y conoce su lugar.
24 Porque él mira hasta los fines de la tierra,
Y ve cuanto hay bajo los cielos.
25 Al dar peso al viento,
Y poner las aguas por medida;
26 Cuando él dio ley a la lluvia,
Y camino al relámpago de los truenos,
27 Entonces la veía él, y la manifestaba;
La preparó y la descubrió también.
28 Y dijo al hombre:
He aquí que el temor del Señor es la sabiduría,
Y el apartarse del mal, la inteligencia.
Arandu jererohory
1 Oime moõguipa
oñeguenohẽha pláta,
ha moõpa oñemopotĩha óro.
2 Yvyguýgui
oñerenohẽ fiérro,
ha ita katu hykúvo ome'ẽ
kóvre.
3 Iñypytũha omyesakã
yvypóra,
oguejy umi ipypukuveha rupi,
ha upépe oheka ita.
4 Osãingohápe ojo'o
umi avave ohasa'ỹha rupi
mombyry táva guasúgui.
5 Yvy apére hi'aju kóga,
ha hyepýpe osununu tata.
6 Upépe ojehe'a yvýre
ita hovy ha óro.
7 Yryvu ha taguato jepe,
ndohechái umi tape
ojeikeha yvy guýpe.
8 Umi tymba iñarõva
upe rupi ndohasái,
ha jaguarete ndoho katúi.
9 Yvypóra ojoka ita hatãvéva
ha ojo'o yvyty rapo.
10 Ojapo tape itakuápe
ha ojuhu
opaichagua ita jegua.
11 Ysyry oñepyrũháme ojo'o
ha mba'e ñemieta
oguenohẽ okápe.
12 Ha mamógui piko
oñerenohẽ arandu?
Mba'e kuaa piko mamo henda?
13 Yvypóra ndoikuaái hepy
ha ndojuhúi ave ko yvy ári.
14 Yguasu pavẽ he'i:
“Ápe ndaipóri”,
ha yguasu he'i:
“Che ndarekói”.
15 Óro reheve ndojehupytýi,
ha plátare ndojejoguái.
16 Ndojehepyme'ẽ kuaái
óro iporãvévape,
ha ita jegua hepyvévape.
17 Noñembojojái óro
ha ita verápe,
mba'e órogui
ojejapo vaekuére
noñeme'ẽi.
18 Arandu hepyve
opa mba'égui,
ita morotĩ ha pytãva
yguasúpe guágui,
ha ita sỹi verágui.
19 Ita jegua sa'yju
Etiopía peguare
nombojojái chupe,
ha ndojehepyme'ẽ kuaái
óro iporãvévape.
20 Moõgui piko aipórõ
oñerenohẽ arandu?
Mba'e kuaa piko mamo henda?
21 Okañy tymba ñarõgui
ha árare oikóva guyrágui.
22 Omanóva retãme oikóva jepe he'i:
“Rohendúguinte roikuaa”.
23 Tupã katu
pe arandu rape oikuaáva,
ha'e ñoite oikuaa mamópa
ikatu ojejuhu,
24 ha'e ohechágui ko yvýpe
umi mombyryveha
ha opa oĩva ko yvy ári.
25 Tupã ome'ẽ ramo guare
mbarete yvytúpe,
ha moõ pevépa oguahẽne y,
26 mba'éicha vaerãpa ama,
ha ohai haperã
ára tiri ha ára sunúme,
27 upévo ohecha arandu,
oikuaa mba'eichaguápa,
oipyguara pype,
ha he'i iporãha.
28 Ha upépe he'i yvypórape:
“Tupã ñemomba'e guasu
upéva hína arandu,
tembiapo vai jeheja
upéva hína mba'e kuaa”.