Los hermanos de José regresan con Benjamín
1 El hambre era grande en la tierra; 2 y aconteció que cuando acabaron de comer el trigo que trajeron de Egipto, les dijo su padre: Volved, y comprad para nosotros un poco de alimento. 3 Respondió Judá, diciendo: Aquel varón nos protestó con ánimo resuelto, diciendo: No veréis mi rostro si no traéis a vuestro hermano con vosotros. 4 Si enviares a nuestro hermano con nosotros, descenderemos y te compraremos alimento. 5 Pero si no le enviares, no descenderemos; porque aquel varón nos dijo: No veréis mi rostro si no traéis a vuestro hermano con vosotros. 6 Dijo entonces Israel: ¿Por qué me hicisteis tanto mal, declarando al varón que teníais otro hermano? 7 Y ellos respondieron: Aquel varón nos preguntó expresamente por nosotros, y por nuestra familia, diciendo: ¿Vive aún vuestro padre? ¿Tenéis otro hermano? Y le declaramos conforme a estas palabras. ¿Acaso podíamos saber que él nos diría: Haced venir a vuestro hermano? 8 Entonces Judá dijo a Israel su padre: Envía al joven conmigo, y nos levantaremos e iremos, a fin de que vivamos y no muramos nosotros, y tú, y nuestros niños. 9 Yo te respondo por él; a mí me pedirás cuenta. Si yo no te lo vuelvo a traer, y si no lo pongo delante de ti, seré para ti el culpable para siempre; 10 pues si no nos hubiéramos detenido, ciertamente hubiéramos ya vuelto dos veces.
11 Entonces Israel su padre les respondió: Pues que así es, hacedlo; tomad de lo mejor de la tierra en vuestros sacos, y llevad a aquel varón un presente, un poco de bálsamo, un poco de miel, aromas y mirra, nueces y almendras. 12 Y tomad en vuestras manos doble cantidad de dinero, y llevad en vuestra mano el dinero vuelto en las bocas de vuestros costales; quizá fue equivocación. 13 Tomad también a vuestro hermano, y levantaos, y volved a aquel varón. 14 Y el Dios Omnipotente os dé misericordia delante de aquel varón, y os suelte al otro vuestro hermano, y a este Benjamín. Y si he de ser privado de mis hijos, séalo. 15 Entonces tomaron aquellos varones el presente, y tomaron en su mano doble cantidad de dinero, y a Benjamín; y se levantaron y descendieron a Egipto, y se presentaron delante de José.
16 Y vio José a Benjamín con ellos, y dijo al mayordomo de su casa: Lleva a casa a esos hombres, y degüella una res y prepárala, pues estos hombres comerán conmigo al mediodía. 17 E hizo el hombre como José dijo, y llevó a los hombres a casa de José. 18 Entonces aquellos hombres tuvieron temor, cuando fueron llevados a casa de José, y decían: Por el dinero que fue devuelto en nuestros costales la primera vez nos han traído aquí, para tendernos lazo, y atacarnos, y tomarnos por siervos a nosotros, y a nuestros asnos. 19 Y se acercaron al mayordomo de la casa de José, y le hablaron a la entrada de la casa. 20 Y dijeron: Ay, señor nuestro, nosotros en realidad de verdad descendimos al principio a comprar alimentos. 21 Y aconteció que cuando llegamos al mesón y abrimos nuestros costales, he aquí el dinero de cada uno estaba en la boca de su costal, nuestro dinero en su justo peso; y lo hemos vuelto a traer con nosotros. 22 Hemos también traído en nuestras manos otro dinero para comprar alimentos; nosotros no sabemos quién haya puesto nuestro dinero en nuestros costales. 23 Él les respondió: Paz a vosotros, no temáis; vuestro Dios y el Dios de vuestro padre os dio el tesoro en vuestros costales; yo recibí vuestro dinero. Y sacó a Simeón a ellos. 24 Y llevó aquel varón a los hombres a casa de José; y les dio agua, y lavaron sus pies, y dio de comer a sus asnos. 25 Y ellos prepararon el presente entretanto que venía José a mediodía, porque habían oído que allí habrían de comer pan.
26 Y vino José a casa, y ellos le trajeron el presente que tenían en su mano dentro de la casa, y se inclinaron ante él hasta la tierra. 27 Entonces les preguntó José cómo estaban, y dijo: ¿Vuestro padre, el anciano que dijisteis, lo pasa bien? ¿Vive todavía? 28 Y ellos respondieron: Bien va a tu siervo nuestro padre; aún vive. Y se inclinaron, e hicieron reverencia. 29 Y alzando José sus ojos vio a Benjamín su hermano, hijo de su madre, y dijo: ¿Es este vuestro hermano menor, de quien me hablasteis? Y dijo: Dios tenga misericordia de ti, hijo mío. 30 Entonces José se apresuró, porque se conmovieron sus entrañas a causa de su hermano, y buscó dónde llorar; y entró en su cámara, y lloró allí. 31 Y lavó su rostro y salió, y se contuvo, y dijo: Poned pan. 32 Y pusieron para él aparte, y separadamente para ellos, y aparte para los egipcios que con él comían; porque los egipcios no pueden comer pan con los hebreos, lo cual es abominación a los egipcios. 33 Y se sentaron delante de él, el mayor conforme a su primogenitura, y el menor conforme a su menor edad; y estaban aquellos hombres atónitos mirándose el uno al otro. 34 Y José tomó viandas de delante de sí para ellos; mas la porción de Benjamín era cinco veces mayor que cualquiera de las de ellos. Y bebieron, y se alegraron con él.
Benjamín oho Egíptope
1 Canaánpe ivaive ohóvo upe ñembyahýi. 2 Opáma ohóvo Jacob rógape trígo ojegueru vaekue Egíptogui. Ha Upémarõ ha'e he'i ta'ýra kuérape:
—Tapeho jey Egíptope ha pejogua ñandéve trígo.
3 Judá he'i:
—Pe karai Egipto sãmbyhyhára he'i porã vaekue oréve ndoroike mo'ãiha hendápe, ndohói ramo ore ndive ore ryvy. 4 Remondo ramo ore ndive ore ryvy rohóta rojogua ndéve trígo 5 ỹrõ katu ahániri. Upe karai he'i porã vaekue: “Aníke peju che rendápe hese'ỹ!”
6 Jacob he'i chupe kuéra:
—Maerã voi piko peje chupe oĩha pende ryvy imitãvéva?
7 Ha'e kuéra he'i:
—Ha'énte voi oñepyrũ oporandu oréve ha he'i: “Oikove gueteripa pende ru? Oĩvépa ambue pende ryvy?” Ha ore niko romombe'úta mante chupe ha'e oporandúva. Mba'éicha piko roikuaáta he'ítaha: “Pejúke pende ryvy ndive”?
8 Judá he'i itúvape:
—Eheja toho che ndive upe mitã ha toroho pya'e. Ani ñamanomba jepe ñembyahýigui. 9 Topẽ che rehe ndagueruvéi ramo ndéve ko mitã ha tapyta ijaheipy ramo ne renondépe opa árape guarã. 10 Ipuku reíma niko hína. Aréma roju jey vaerã mo'ã!
11 Itúva he'i chupe kuéra:
—Pejapo katu upe pejéva upéicha ramo. Pemoĩ mba'e iporã porãvéva ko'a pegua pende vosápe ha peraha jopói ramo upe karaípe. Pemoĩ mimi aysy, eíra, mba'e ryakuã porã, insiénso, manduvi ha manduvi guasu. 12 Upe trígo repyrã pembojo'a, ha peme'ẽ jey chupe upe trígo repykue opyta vaekue pende vosa jurúpe. Oime vaerã niko ojavy ra'e hikuái. 13 Toho pene ndive pende ryvy ha tapeho pya'e. 14 Tupã Ipu'akapáva tomoheñói upe karai py'ápe poriahurereko ha topoi pende ryke'y opyta vaekuégui ha Benjamíngui. Ha che apyta ramo che ra'y kuéra rehe'ỹ, toiko oikóva che hegui.
Jejuhu jey José ndive
15 Ha'e kuéra ogueraha upe jopoirã, trígo repy jo'a ha Benjamín ave, oje'ói Egíptope ha oguahẽ José rendápe. 16 José ohecha Benjamín ouha hendive kuéra ha he'i hóga rerekuápe:
—Eraha ko'ã kuimba'e ógape. Ejuka peteĩ che rymba ha embichy ñandéve so'o. Ha'e kuéra okarúta che ndive ko asajépe.
17 Ha'e ojapo José he'i haguéicha ha omoirũ umi kuimba'épe José rógape. 18 Ha'e kuéra oñemondýi ojererahágui José rógape ha he'i ojupe: “Kóva oiko hína ñande rehe oñemoinge haguére trígo repykue ñande vosápe. Upévare ondyrýta hikuái ñande rehe peteĩ sapy'aitépe, oipe'áta ñande hegui ñane rymba vúrro ha ñande reraháta hembiguairã.” 19 Ha oguahẽvo hikuái óga rokẽme, oñemboja óga rerekua rendápe, 20 ha he'i:
—Nde karai, ore niko rojúma vaekue ko'ápe rojoguávo trígo. 21 Roho jeývo ore rógape ropyta ropytu'u tapépe ha roipe'ávo ore vosa, rojuhu peteĩ-teĩ vosa jurúpe ore trígo repykue. Ko'ágã rogueru rome'ẽ jey haguã upéva hekopete. 22 Rogueru avei trígo rojoguaséva pende hegui repyrã. Ore ndoroikuaái mávapa omoĩ ra'e upe trígo repykue ore vosápe.
23 José róga rerekua he'i chupe kuéra:
—Ani pejepy'apy! Tupã pende Jára ha pende ru Jára omoĩne ra'e pene mba'erã. Peẽ peme'ẽ vaekue chéve pende trígo repykue.
Upéi oguenohẽ hendápe kuéra Simeón. 24 Upe óga rerekua omoguahẽ chupe kuéra José rógape, omoĩka y ojepyhéi haguã ha omongaruka hymba vúrro kuéra. 25 Upérõ ha'e kuéra oguenohẽ ijopói oguahẽ mboyve José. Oje'e niko chupe kuéra okarutaha hikuái José ndive. 26 Oikévo José hógape, ojayvy joa henondépe ha ome'ẽ chupe ijopói. 27 Ha'e omomaitei chupe kuéra ha oporandu:
—Pende ru tujami peñe'ẽ hague chévepa oikove gueteri? Mba'éichapa oiko ha'e?
28 Ha'e kuéra he'i chupe:
—Ore ru oikove gueteri ha hesãimínte hína!
Oñesũ ha ojayvy hikuái henondépe. 29 Upérõ José oma'ẽ ijerekuévo ha ohecha Benjamínpe, ityvýra isýgui guare, ha he'i:
—Kóva piko pende ryvy imitãvéva peñe'ẽ hague chéve?
Ha he'i Benjamínpe:
—Tupã ta nde rovasa che ra'y!
30 José ipirĩmbaite ha hesay mo'ã ohechávo ityvýrape. Ndaikatu véima ramo ojejoko, osẽ pya'e upégui ha oike ikotýpe. Upépe oñemoĩ hasẽ. 31 Upéi ojovahéi ha ojejoko porã rire osẽ okápe ha he'i:
—Néike! Jaguapy katu jakaru!
32 José okaru peteĩ mesápe, ambue mesápe oñemongaru Jacob ra'y kuéra ha Egiptogua katu okaru ambue hendápe. Ha'e kuéra ndokaruséi hebréo kuéra ndive ndojapoígui mba'eve ramo chupe kuéra. 33 José ryke'y kuéra oguapy henondépe ha oñemoĩ hikuái ojoykére, oñepyrũvo ijypykuévagui, oguahẽ meve ipahaguévape, upéicha he'ígui José. Ha'e kuéra ohecha ramó upéva ha oma'ẽ joa ojohováre. 34 José oguenohẽka ohóvo peteĩ-teĩme hembi'urã imeságui voi, ha Benjamínpe hetave ome'ẽka. José ha ityke'ýra kuéra ho'u kaguy oñondive ha tuicha ovy'a.