El remanente de Israel
1 Digo, pues: ¿Ha desechado Dios a su pueblo? En ninguna manera. Porque también yo soy israelita, de la descendencia de Abraham, de la tribu de Benjamín. 2 No ha desechado Dios a su pueblo, al cual desde antes conoció. ¿O no sabéis qué dice de Elías la Escritura, cómo invoca a Dios contra Israel, diciendo: 3 Señor, a tus profetas han dado muerte, y tus altares han derribado; y sólo yo he quedado, y procuran matarme? 4 Pero ¿qué le dice la divina respuesta? Me he reservado siete mil hombres, que no han doblado la rodilla delante de Baal. 5 Así también aun en este tiempo ha quedado un remanente escogido por gracia. 6 Y si por gracia, ya no es por obras; de otra manera la gracia ya no es gracia. Y si por obras, ya no es gracia; de otra manera la obra ya no es obra.
7 ¿Qué pues? Lo que buscaba Israel, no lo ha alcanzado; pero los escogidos sí lo han alcanzado, y los demás fueron endurecidos; 8 como está escrito: Dios les dio espíritu de estupor, ojos con que no vean y oídos con que no oigan, hasta el día de hoy. 9 Y David dice:
Sea vuelto su convite en trampa y en red,
En tropezadero y en retribución;
10 Sean oscurecidos sus ojos para que no vean,
Y agóbiales la espalda para siempre.
La salvación de los gentiles
11 Digo, pues: ¿Han tropezado los de Israel para que cayesen? En ninguna manera; pero por su transgresión vino la salvación a los gentiles, para provocarles a celos. 12 Y si su transgresión es la riqueza del mundo, y su defección la riqueza de los gentiles, ¿cuánto más su plena restauración?
13 Porque a vosotros hablo, gentiles. Por cuanto yo soy apóstol a los gentiles, honro mi ministerio, 14 por si en alguna manera pueda provocar a celos a los de mi sangre, y hacer salvos a algunos de ellos. 15 Porque si su exclusión es la reconciliación del mundo, ¿qué será su admisión, sino vida de entre los muertos? 16 Si las primicias son santas, también lo es la masa restante; y si la raíz es santa, también lo son las ramas.
17 Pues si algunas de las ramas fueron desgajadas, y tú, siendo olivo silvestre, has sido injertado en lugar de ellas, y has sido hecho participante de la raíz y de la rica savia del olivo, 18 no te jactes contra las ramas; y si te jactas, sabe que no sustentas tú a la raíz, sino la raíz a ti. 19 Pues las ramas, dirás, fueron desgajadas para que yo fuese injertado. 20 Bien; por su incredulidad fueron desgajadas, pero tú por la fe estás en pie. No te ensoberbezcas, sino teme. 21 Porque si Dios no perdonó a las ramas naturales, a ti tampoco te perdonará. 22 Mira, pues, la bondad y la severidad de Dios; la severidad ciertamente para con los que cayeron, pero la bondad para contigo, si permaneces en esa bondad; pues de otra manera tú también serás cortado. 23 Y aun ellos, si no permanecieren en incredulidad, serán injertados, pues poderoso es Dios para volverlos a injertar. 24 Porque si tú fuiste cortado del que por naturaleza es olivo silvestre, y contra naturaleza fuiste injertado en el buen olivo, ¿cuánto más estos, que son las ramas naturales, serán injertados en su propio olivo?
La restauración de Israel
25 Porque no quiero, hermanos, que ignoréis este misterio, para que no seáis arrogantes en cuanto a vosotros mismos: que ha acontecido a Israel endurecimiento en parte, hasta que haya entrado la plenitud de los gentiles; 26 y luego todo Israel será salvo, como está escrito:
Vendrá de Sion el Libertador,
Que apartará de Jacob la impiedad.
27 Y este será mi pacto con ellos,
Cuando yo quite sus pecados.
28 Así que en cuanto al evangelio, son enemigos por causa de vosotros; pero en cuanto a la elección, son amados por causa de los padres. 29 Porque irrevocables son los dones y el llamamiento de Dios. 30 Pues como vosotros también en otro tiempo erais desobedientes a Dios, pero ahora habéis alcanzado misericordia por la desobediencia de ellos, 31 así también estos ahora han sido desobedientes, para que por la misericordia concedida a vosotros, ellos también alcancen misericordia. 32 Porque Dios sujetó a todos en desobediencia, para tener misericordia de todos.
33 ¡Oh profundidad de las riquezas de la sabiduría y de la ciencia de Dios! ¡Cuán insondables son sus juicios, e inescrutables sus caminos! 34 Porque ¿quién entendió la mente del Señor? ¿O quién fue su consejero? 35 ¿O quién le dio a él primero, para que le fuese recompensado? 36 Porque de él, y por él, y para él, son todas las cosas. A él sea la gloria por los siglos. Amén.
Énxet'ák Israel kélyéseykha
1 Ektáhak ko'o kaxwók sélmaxneyáncha'a s'e: ¿Apkexakhamchek enxeykel'a Dios ma'a énxet'ák apagkok? ¡Ma', mekxakhák! Ko'o ahagko' nahan sekteme israelita, Abraham aptáwen neptámen, Benjamín énxet'ák apagkok. 2 Apxeyenmeyk axta Dios apteme énxet'ák apagkok israelitas ma'a sekxók eyeynókxa axta; mekxakhák nahan kaxwo'. ¿Yagkólya'áseykegkok kéxegke ekxeyenma nak eknaqtáxésamaxche ektémakxa axta m'a Dios appeywa aplegasso Elías, apkelmaxnagkama axta Dios, apkelxeyenma ekmaso m'a énxet'ák Israel? Axta aptemék se'e: 3 “Wesse', apkelnapchek apkellegasso appeywa xa, appalchesakmek nahan ma'a élwatnamáxchexa nak chá'a aqsok ektekyawa; ko'o aqsa seyéméxko mamatña, apmakók eyke nahan ko'óxa heyaqhek.” 4 Keñe axta Dios aptéma apchátegmoweykegko s'e: “Siete mil énxet ko'o élpagkanak, meltekxeyéyak nak aptapnák elpeykeshok ma'a dios Baal.” 5 Hawók nahan ektémakxa s'e kaxwo' nak, apqántawók kaxwók apkeleymékpok apkelyéseykha nak ma'a Dios, eñama ektaqmeleykha apwáxok apkelányo. 6 Ektaqmeleykha apwáxok agkok keñamak Dios apkelyéseykha xa, háwe kaxwók eñama m'a ektémakxa axta aqsok apkelánéyak; kaxtemék axta apkelyéseykha eñama m'a ektémakxa axta chá'a aqsok apkeláneyak, megkatnehek axta eñama m'a ektaqmeleykha nak apwáxok apkelányo m'a Dios.
7 ¿Háxko sa' eyke antéhek ampékásekxak xa? Axta elweteyk israelitas ma'a aqsok apkelchetamsama axta, wánxa axta eyke aqsa apkelweteykekxo m'a apkelyéseykha axta Dios. Keñe axta nápakha megkalyaqwámeykegko, 8 ekhawo ektémakxa nak ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e: “Apteméssessegkek axta Dios megkamopwána elya'asagkoho', cháxa ektamheykegkaxa nak makham se'e kaxwo' nak; apkelmeyáseykegkek axta m'a kélaqta'ák megkamowána nak kalweta', tén han ma'a kélheyk'ák megkamowána nak kallega'.” 9 Axta aptemék nahan David se'e:
“Kelhanma sa' katnekxak ma'a
apteykegkaxa nak chá'a aptéyak
tén han yám'én segmomól'a,
yaqwayam sa' kalpelápagkasek,
tén han kóllegássesagkoho'.
10 Meyke apaqta'ák sa'
etnahagkok,
mopwancha'ak sa' elwetaxma';
kalekhehek sa' apkap'ák
meyke néxa.”
Énxet'ák metnaha judíos apkelwagkásamap teyp
11 Ektáhak kaxwók sélmaxneyeyncha'a s'e: ¿Apkelyaqnenmók apagkóya axta judíos ma'a apkelpelápeykmo axta? ¡Ma', axta katneyk xa ektáha nak! Xama axta melyaheykekxoho m'a judíos, keñe axta apkelwagkásamákpo teyp ma'a metnaha nak judíos, yaqwayam enxoho elnathak ma'a israelitas. 12 Tekkessessegkek agkok aqsok éltaqmela nélwanmeygkaxa metnaha nak judíos ma'a apkelpelápeyam axta m'a judíos, tén han megkatyapma axta aptamheykegkaxa, sa' eyke ekyágwánxa agkok katekkessesek aqsok éltaqmela apsawhékpoho sa' elmok takha' m'a Dios.
13 Yetneyk eyke aqsok yaqwayam altennaksek kéxegke, megkólteme nak judíos. Chaqheykha agko' ko'o ewáxok se'e sektamheykha nak, seyáphassama nak ko'o Dios nepyeseksa m'a metnaha nak judíos. 14 Émenyeyk ko'o eyásekkesek kéxegke nápakha m'a sekpeywomo xamo' nak ko'o, keñe sa' apasmok nahan ko'óxa yaqwayam elwagkasakpok teyp ma'a. 15 Sawheykekxók agkok nélwanmégkaxa eksáyam segásekheykekxoho Dios ma'a apkexakha axta Dios ma'a judíos, ¿háxko katnehek apkelmákxo enxoho makham takha' Dios xa énxet'ák nak? Elmekxak makham apkelyennaqte m'a apkeletsapma axta. 16 Kélpagkanchessek agkok Dios ma'a hótáhap kélyélaqtésso apmonyel'a, kóltéhek nahan kélpagkanchesso m'a apyókxoho nak kélyélaqtésso. Kélpagkanchessek agkok nahan Dios ma'a yámet egkepmenák nak, kawomhok nahan kélpagkanchesso m'a aktegák nak.
17 Keñe m'a olivos, cham'a judíos nak, kélyaqténchessek agkok nekha m'a aktegák, keñe kólyepetchesek kólyamhakkasek ma'a olivo nawhak nak, apteme nak xép. Cháxa ektémakxa axta exchep apyepetcheykekxo m'a kepmenák nak, tén han ektémakxa nak ekyennaqte m'a yámet olivo. 18 Eyke nágkeyxkoho aqsa appeywa ewanyaha m'a yámet aktegák ekteyapma agko' nak yókxexma. Aptemék sa' agkok xa, kaxén sa' apwáxok xép metnaha apkelyennaqtésso m'a kepmenák nak, xeyep akke ekyennaqtésso m'a kepmenák nak.
19 Sa' kexaha eykhe etnehek appeywa s'e: “Naqso', kélyaqténmeyk axta eyke nekha yámet aktegák yaqwayam enxoho hélyamhakkasek ko'o m'a yámet olivo.” 20 Táse', kélyaqténmeyk axta eyke, hakte méko axta megkalya'ásseyam, xeyep axta eyke aqsa aphak ma'a, hakte yetneyk mey'ásseyam. Nágkeyxkoho aqsa appeywa, tásek yeyk aqsa. 21 Hakte axta elanyók aqsa chá'a Dios ma'a yámet aktegák ekteyapma agko' nak yókxexma, melanók sa' aqsa nahan xépxa. 22 Elano, táse nak la'a apwáxok Dios, metnehek eyke anhan melane m'a ekpayhókxa enxoho chá'a henteméssesek. Apteméssessegkek axta chá'a ekpayhawo nak etnéssesek ma'a apkeláneyak axta chá'a melya'assáxma, keñe exchep ektaqmeleykencha'a apwáxok apkelányo. Kéméxcheyk eyke chá'a exchep elának ma'a ekleklamókxa nak apwáxok Dios; hakte sa' agkok etnahak xa, kólyaqtennek sa' nahan xépxa. 23 Apkelyensakmek sa' agkok nahan ektémakxa apkelya'ásseyam ma'a judíos, máxa kélyamhakkasso sa' kólteméssesek kólyepetchásekxak makham; hakte yetneyk apmopwána Dios yaqwayam épetchásekxak makham. 24 Kélyaqténmeyk axta eyke exchep apkeñama olivo nawhak, keñe kélyepetchessama kélyamhakkassama m'a yámet olivo ektaqmela nak, ¡sa' eyke ekyágwánxa agkok kólyamhakkásekxak makham judíos ma'a aptémo xamo' nak olivo, cham'a judíos aptamhéyak nak olivo aktegák éltaqmalma!
Énxet'ák Israel apkelwagkásamap teyp
25 Élyáxeg, émenyeyk ko'o kólya'ásegwomhok kéxegke s'e aqsok ekpowásamáxkoho apmáheyo nak elának ma'a Dios, yaqwayam enxoho megkaxének kélwáxok kéxegke kélteme ekha kélya'áseyak: apkelyennaqtéssegkek axta apkelwáxok nápakha israelitas, sa' eyke néxa m'a apsawhékpoho sa' apkelya'eykekxa Dios ma'a metnaha nak énxet'ák Israel. 26 Temék sa' agkok xa, apyókxoho énxet'ák Israel sa' elwagkasakpok teyp, hakte temék eknaqtáxésamaxche s'e:
“Sión sa' yenyék ewak ma'a
sẽlwagkasso nak teyp,
elekwaták sa' nentémakxa
ekmaso nepyeseksa m'a
Jacob énxet'ák apagkok.
27 Cháxa yaqwánxa sa' katnehek
ekhémo mók
sélpaqhetchásamáxkoho
ko'o xa énxet'ák,
sekmasséssesa sa'
melya'assáxma.”
28 Aptaqnagkamchek judíos ma'a amya'a ektaqmela, cháxa keñamak aptéma nak apkelenmexma m'a Dios, yaqwayam enxoho kólyentamaxchek kéxegke kóltéhek megkólya'ásseyam; makhemek eyke makham apkelásekhayo Dios xa énxet'ák nak, hakte apkelyéseykha axta m'a apyapmeyk nano'. 29 Hakte cham'a Dios nak segmésso mehegyementemekxe', megkalwánaqmágwomek nahan chá'a m'a ektáha nak apkelyéseykha. 30 Axta kólyaheykekxohok kéxegke Dios ma'a nano' axta, keñe kaxwók melyaheykekxoho m'a judíos, apkelásekhákxoho kéxegke m'a Dios. 31 Hawók nahan ektémakxa xa, massegkek kaxwók apkelyaheykekxoho m'a énxet'ák nak, kéxegke eyke yaqwayam elásekhekxohok ma'a Dios, yaqwayam sa' nahan elásekhekxohok kaxwók Dios ma'a énxet'ák nak. 32 Hakte apteméssessegkek axta Dios melyaheykekxoho apyókxoho énxet'ák, yaqwayam enxoho nahan exnéshok mók apkelásekheykekxoho apyókxoho.
33 ¡Élyawa agko' nak la'a m'a aqsok éleñama nak Dios, tén han apya'áseyak, tén han apyekpelchémo! ¡Méko kawának kaxének yaqwánxa elának ma'a, méko nahan kay'ásegwók ma'a ámay apagkok! 34 “¿Yaqsa ekya'áseykegkoho ektémakxa ekpaqméteykha apwáxok Wesse' egegkok? ¿Yaqsa awanchek kay'ássesagkohok eyeyméxchexa etnehek? 35 ¿Yaqsa axta ekméssama xama aqsok ma'a sekxók axta, yaqwayam enxoho exnéshok mók eyaqmagkásekxa'?” 36 Hakte ekyókxoho aqsok keleñamak ma'a Dios, heykegkek nahan eñama m'a, tén han yaqwayam etnehek apagkok. ¡Apcheymákpoho sa' chá'a kólteméssesek meyke néxa m'a Dios! ¡Katnahagkok sa'!