Proverbios antitéticos
1 Huye el impío sin que nadie lo persiga;
Mas el justo está confiado como un león.
2 Por la rebelión de la tierra sus príncipes son muchos;
Mas por el hombre entendido y sabio permanece estable.
3 El hombre pobre y robador de los pobres
Es como lluvia torrencial que deja sin pan.
4 Los que dejan la ley alaban a los impíos;
Mas los que la guardan contenderán con ellos.
5 Los hombres malos no entienden el juicio;
Mas los que buscan a Jehová entienden todas las cosas.
6 Mejor es el pobre que camina en su integridad,
Que el de perversos caminos y rico.
7 El que guarda la ley es hijo prudente;
Mas el que es compañero de glotones avergüenza a su padre.
8 El que aumenta sus riquezas con usura y crecido interés,
Para aquel que se compadece de los pobres las aumenta.
9 El que aparta su oído para no oír la ley,
Su oración también es abominable.
10 El que hace errar a los rectos por el mal camino,
Él caerá en su misma fosa;
Mas los perfectos heredarán el bien.
11 El hombre rico es sabio en su propia opinión;
Mas el pobre entendido lo escudriña.
12 Cuando los justos se alegran, grande es la gloria;
Mas cuando se levantan los impíos, tienen que esconderse los hombres.
13 El que encubre sus pecados no prosperará;
Mas el que los confiesa y se aparta alcanzará misericordia.
14 Bienaventurado el hombre que siempre teme a Dios;
Mas el que endurece su corazón caerá en el mal.
15 León rugiente y oso hambriento
Es el príncipe impío sobre el pueblo pobre.
16 El príncipe falto de entendimiento multiplicará la extorsión;
Mas el que aborrece la avaricia prolongará sus días.
17 El hombre cargado de la sangre de alguno
Huirá hasta el sepulcro, y nadie le detendrá.
18 El que en integridad camina será salvo;
Mas el de perversos caminos caerá en alguno.
19 El que labra su tierra se saciará de pan;
Mas el que sigue a los ociosos se llenará de pobreza.
20 El hombre de verdad tendrá muchas bendiciones;
Mas el que se apresura a enriquecerse no será sin culpa.
21 Hacer acepción de personas no es bueno;
Hasta por un bocado de pan prevaricará el hombre.
22 Se apresura a ser rico el avaro,
Y no sabe que le ha de venir pobreza.
23 El que reprende al hombre, hallará después mayor gracia
Que el que lisonjea con la lengua.
24 El que roba a su padre o a su madre, y dice que no es maldad,
Compañero es del hombre destruidor.
25 El altivo de ánimo suscita contiendas;
Mas el que confía en Jehová prosperará.
26 El que confía en su propio corazón es necio;
Mas el que camina en sabiduría será librado.
27 El que da al pobre no tendrá pobreza;
Mas el que aparta sus ojos tendrá muchas maldiciones.
28 Cuando los impíos son levantados se esconde el hombre;
Mas cuando perecen, los justos se multiplican.
1 Méko eykhe chá'a
kayaqmaksek ma'a
ekyeyháxma nak,
exyenmok aqsa chá'a,
méko eyke katnehek
chá'a apkelakakxa
m'a apkelpéwomo nak,
máxa etnahagkok ma'a
ektémól'a yámakméwa.

2 Apkelánegkek
agkok chá'a
melya'assáxma
xama apchókxa,
eyaqmagkasagkok
chá'a pók ma'a
apkelwesse'e
apkeláneykha
nak apchókxa,
keñe aptáha
enxoho apkemha
apmonye' m'a énxet
apya'áseykegkoho
nak chá'a
apkeláneykekxa aqsok,
kataqmelek chá'a
ekxega m'a apchókxa.

3 Apkemha apmonye'
ekmaso nak aptémakxa,
apnaqtawáseykegkoho
nak ma'a énxet meyke
nak aqsok apagkok,
máxa etnehek
ma'a ektémól'a
ekmámeye ekyennaqte
ektawáseykhal'a aqsok
ekyexna kélcheneykekxa.

4 Kaltaqmalmakha chá'a
apkelpeywa elxének
énxet'ák élmasagcha'a
nak apkeltémakxa m'a
apkelyetnakhasso nak
chá'a segánamakxa;
keñe m'a ektáha nak
chá'a apkelyeheykekxoho
m'a segánamakxa,
eltaqnaweyha chá'a.

5 Melya'ásegkok
aqsok ekpéwomo
m'a élyeyháxma nak,
apkelya'ásegkók eyke
ekyókxoho m'a
apkelye'eykekxa nak
chá'a Wesse' egegkok.

6 Tásek antéhek
meyke aqsok egagkok
tén han meyke
nentémakxa,
kaxnók antéhek
ekxámokma nak
aqsok egagkok,
tén han megkapéwomo
nak nentémakxa'.

7 Kélketche
apya'áseykegkoho
aqsok ma'a
apkelyeheykekxoho
nak chá'a Dios
segánamakxa apagkok.
Emegqaksek eyke chá'a
apyáp ma'a kélketche
appaxqeykha nak chá'a
élyeykhágweykmoho nak
élmasagcha'a apkeltémakxa'.

8 Énxet apxámáseyak
nak aqsok apagkok
apmeykekxoho nak chá'a
néten ekyánmaga,
háwe yaqwayam
etnehek apagkok,
sa' elmekxak ma'a
énxet'ák apkelmopyósa
nak chá'a elanok ma'a
meyke nak aqsok apagkok.

9 Agkok emakók kélxama
elyahakxohok ma'a Dios
segánamakxa apagkok,
memek sa' nahan takha'
nempeywa nélmaxnagko
apagkok ma'a Dios.

10 Énxet apnaqleykekxa
nak ámay ekmaso m'a
énxet'ák éltaqmalma
nak apkeltémakxa',
kamekxohok sa'
agkok ma'a
kelhanma apagkok nak;
keñe sa' elxawagkok
aqsok éltaqmalma m'a
énxet'ák meyke nak
aqsok ekmaso apkeláneyak.

11 Yának chá'a etnahak
apya'áseykegkoho aqsok
ma'a énxet ekxámokma
nak aqsok apagkok,
keñe m'a énxet meyke
nak aqsok apagkok,
tén han apya'áseykegkoho
nak aqsok,
ékpelkohok chá'a aptémakxa'.

12 Apkelmeyk agkok
apkeltamheykha apteme
ekha kéláyo m'a
énxet'ák apkelpéwomo nak,
kalanaxchek ekyawe agko'
kélessawássessamo;
apkelmeyk agkok
apkeltamheykha m'a
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa',
elyexanmok chá'a
m'a énxet'ák nak.

13 Asagkek katnehek
apha m'a énxet appósso
nak chá'a mey'assáxma;
yásekhekxohok eyke
chá'a Dios ma'a énxet
apkeltennasso nak
chá'a aptémakxa,
tén han apyenyeykekxa
nak chá'a.

14 Apkeleñémo énxet
melwátésseyam nak
apteme apcháyo
Wesse' egegkok;
aqsok ekmaso sa' eyke
káhapwak ma'a énxet
ekyennaqte nak apwáxok.

15 Énxet ekmaso
aptémakxa apteme
nak apkemha apmonye'
nepyeseksa énxet'ák
meyke aqsok apagkok,
aphawók ma'a yámakméwa
ekyexwéweykhal'a
essenhan ma'a
aqsok nawhak eklo nak.

16 Éntaxnéssesagkok
chá'a ektémakxa
ekmaso apheykha
énxet'ák ma'a
apkemha apmonye'
mey'áseyak nak aqsok;
ahóxek eyke katnehek
apweynchámeykha m'a
énxet megkaleklo nak
apwáxok eyeykhasakpohok
apwete aqsok apagkok.

17 Énxet apchaqhe
nak chá'a pók,
esexnánekpok sa'
ekwokmoho apketsapa:
¡nágkólmeyaw chá'a!

18 Ewagkasakpok
sa' teyp ma'a énxet
meyke aptémakxa',
aqsok ekmaso sa'
eyke káhapwak
ma'a énxet ekmaso
nak aptémakxa'.

19 Xámok katnehek
apto m'a énxet ekha
nak apkeneykekxa
aqsok namyep apagkok;
keñe m'a énxet
apkelane nak chá'a
aqsok megkamowána
nak hempasmok,
meyke aqsok
apagkok katnehek.

20 Énxet ekpayhémo nak
chá'a kóltéhek kéláyo,
tásek sa' chá'a
katnehek apha;
kóllegássesagkohok
sa' eyke m'a énxet
ekpekhésso nak chá'a
etnehek ekxákma
aqsok apagkok.

21 Megkapayhawok
antéhek apyeykhamap
pók anlanok egnámakkok;
megkeyxek henlanaksek
magya'assáxma m'a
selyaqye étchetse nak.

22 Kapekhaksek
chá'a etnehek
ekxákma aqsok
apagkok ma'a énxet
étsapeykha nak
chá'a apnények
elanok aqsok,
mey'asagkehek
peya káhapwak
ma'a senteme
nak meyke
aqsok egagkok.

23 Énxet apnókáseykha
nak chá'a pók,
kalkohok sa' chá'a
apwáxok natámen,
megkatnehek sa'
ma'a ektaqmeleykha
nak chá'a appeywa
elának pók.

24 Énxet apmenyexma m'a
apkelmenyexchesso nak
chá'a aqsok ma'a apyáp
tén han ma'a egken,
keñe exénmakha chá'a
melane mey'assáxma.

25 Etekkesek chá'a
apkelenmexamap
ma'a énxet
apmopmenyého
nak chá'a étak
aqsok apagkok;
kaxámagkok eyke
aqsok apagkok ma'a
énxet apteme nak
chá'a apcháyo
Wesse' egegkok.

26 Énxet ekyeyháxma m'a
apchásennamakpoho
apagko' nak chá'a;
kólmallahanchesek sa'
eyke chá'a ekmaso
apha m'a énxet
apkelane nak chá'a
nélxekmowasamáxche
ektaqmela nak.

27 Méko katnehek
eyeyméxchexa
aqsok apagkok ma'a
énxet appasmo nak
chá'a m'a meyke nak
aqsok apagkok;
keñe sa' ma'a
memáheyo nak
chá'a epasmok,
etaqnaweykpohok
apagko' sa' chá'a.

28 Apkelmeyk agkok
apkeltamheykha m'a
élmasagcha'a nak
apkeltémakxa',
elyexanmok chá'a
m'a énxet'ák nak;
temégwokmek agkok
néxa apkeltamheykha,
exámekxak chá'a m'a
énxet'ák apkelpéwomo.