1 No te jactes del día de mañana;
Porque no sabes qué dará de sí el día.
2 Alábete el extraño, y no tu propia boca;
El ajeno, y no los labios tuyos.
3 Pesada es la piedra, y la arena pesa;
Mas la ira del necio es más pesada que ambas.
4 Cruel es la ira, e impetuoso el furor;
Mas ¿quién podrá sostenerse delante de la envidia?
5 Mejor es reprensión manifiesta
Que amor oculto.
6 Fieles son las heridas del que ama;
Pero importunos los besos del que aborrece.
7 El hombre saciado desprecia el panal de miel;
Pero al hambriento todo lo amargo es dulce.
8 Cual ave que se va de su nido,
Tal es el hombre que se va de su lugar.
9 El ungüento y el perfume alegran el corazón,
Y el cordial consejo del amigo, al hombre.
10 No dejes a tu amigo, ni al amigo de tu padre;
Ni vayas a la casa de tu hermano en el día de tu aflicción.
Mejor es el vecino cerca que el hermano lejos.
11 Sé sabio, hijo mío, y alegra mi corazón,
Y tendré qué responder al que me agravie.
12 El avisado ve el mal y se esconde;
Mas los simples pasan y llevan el daño.
13 Quítale su ropa al que salió fiador por el extraño;
Y al que fía a la extraña, tómale prenda.
14 El que bendice a su amigo en alta voz, madrugando de mañana,
Por maldición se le contará.
15 Gotera continua en tiempo de lluvia
Y la mujer rencillosa, son semejantes;
16 Pretender contenerla es como refrenar el viento,
O sujetar el aceite en la mano derecha.
17 Hierro con hierro se aguza;
Y así el hombre aguza el rostro de su amigo.
18 Quien cuida la higuera comerá su fruto,
Y el que mira por los intereses de su señor, tendrá honra.
19 Como en el agua el rostro corresponde al rostro,
Así el corazón del hombre al del hombre.
20 El Seol y el Abadón nunca se sacian;
Así los ojos del hombre nunca están satisfechos.
21 El crisol prueba la plata, y la hornaza el oro,
Y al hombre la boca del que lo alaba.
22 Aunque majes al necio en un mortero entre granos de trigo majados con el pisón,
No se apartará de él su necedad.
23 Sé diligente en conocer el estado de tus ovejas,
Y mira con cuidado por tus rebaños;
24 Porque las riquezas no duran para siempre;
¿Y será la corona para perpetuas generaciones?
25 Saldrá la grama, aparecerá la hierba,
Y se segarán las hierbas de los montes.
26 Los corderos son para tus vestidos,
Y los cabritos para el precio del campo;
27 Y abundancia de leche de las cabras para tu mantenimiento, para mantenimiento de tu casa,
Y para sustento de tus criadas.
1 Nágkeyxkoho
chá'a appeywa
exének elának
aqsok saka,
hakte mey'asagkehek
xép katnehek ma'a
élsaka enxoho.
2 Asagkek xép
kataqmalmakha
chá'a appeywa
exénakpekxohok apagko';
yoho aqsa chá'a
pók énxet'ák
kataqmalmakha
apkelpeywa exének xép.
3 Kelyentex'ak
ma'a meteymog
tén han xapop ánek,
eyke ekyentaxnakxa
agkok aplo m'a énxet
ekyeyháxma nak.
4 Asagkek ma'a
nenlo nak chá'a,
hentawasha m'a
nennatheyáseykha nak,
eyke ekyagwánxa
agkok aplo m'a
énxet apkelmeyeykha
nak chá'a aptáwa'.
5 Tásek ampékesseshok
nempaqhetchesso
nápaqtók egmók,
kaxnók manxekmósso
nak negásekhayo.
6 Tásek agáwhok
segmésso nak appeywa
ekyennaqte m'a egmók,
kaxnók agáwhok
sempatheteykha m'a
megkatnaha nak egmók.
7 Kammohok aptaqnagko
etwok yányawhéna'
apyegmenek ma'a énxet
apyaqkáneykmoho nak chá'a;
keñe m'a meyk áto nak,
kammohok ekmátsa etwok
ma'a aqsok ekmáske nak.
8 Énxet
apweynchámeykha
nak makhawók
megkatnahakxa apchókxa',
aphawók ma'a ektémól'a
náta ekweynchámeykhal'a
makhawók ekyetnamakxa
m'a axagkok.
9 Néltexneymáxche'
ekmátsa ekpaqneyam chá'a
kapeykásekxak egwáxok;
kallókashok chá'a
egyempehek ma'a
segmésso nak chá'a
appeywa ekmátsa
m'a egmók.
10 Ná ekxakhagwom
chá'a apkelxegexma'a,
tén han ma'a apyáp
apkelxegexma'a nak.
Ná emyekxa chá'a
apepma apxagkok
eyesagko enxoho
ektáhakxa apha.
Tásek ey'ókxak ma'a
apha nak ketók apxagkok,
kaxnók ma'a apepma
apha nak makhawo'.
11 Hatte, etne
apya'áseykegkoho aqsok,
keñe sa' ko'o
kapayhekxak ewáxok;
tén sa' chá'a ewanchek
wátegmowagkok ma'a
énxet'ák ektáha nak
chá'a setaqnaweykha.
12 Étak chá'a aqsok
ekmaso m'a énxet
ekha nak chá'a
élchetámeykha apwáxok,
keñe étnakhaksek chá'a;
keñe m'a meyke nak chá'a
élchetámeykha apwáxok,
exog aqsa,
keñe eñegkohok
chá'a ektemégweykmoho
exma ekmaso.
13 Énxet apxeyenma
nak chá'a eyánmagkassesek
apméyak aqsok ma'a
meteykxa nak,
elyementem sa' apkelnaqta,
elma sa' ekwokmo
apyánmagkásekxo makham.
14 Nempeykesseykekxa
nak egmók ampaqhetchesek
ekyennaqte anxátekhássekxak
amonye' élseye,
hawók ma'a ektémakxal'a
negyemneykha ekmaso egmók.
15 Máxa yegmen
eksekkenmal'a
neyseksa ekmámeye
katnehek ma'a
kelán'a ekyenneykha
nak chá'a ekpeywa
kalának atáwa'.
16 Agmáwhok eykhe
agmássesagkok
yaqwánxa katnehek,
mogwanchek eyke
agmássesagkok,
máxa ektémól'a
m'a éxchahayam
magmowánal'a
agmagkok,
essenhan ma'a
ektémól'a pexmok
égmenek agmáwhok
agmagkok.
17 Sawo ekyentaxno chá'a
kólmaha kólahamtaksek
ma'a sawo ekyentaxno nak,
keñe énxet kañék chá'a
apya'ásegwayam
aqsok ma'a pók nak.
18 Etwok chá'a
ekyexna higo
yámet ma'a énxet
ektáha nak
aptaqmelchesso;
keñe m'a ektáha
nak chá'a
aptaqmelchesso
wesse' apagkok,
exkak chá'a
ektaqmalma
apxénamap.
19 Cham'a ektémakxa
nak han chá'a negko'o
negwete ektémakxa
négát ma'a
neygmen nak,
cháxa ektémakxa
han énxet
apmopwána nak
étak ektémakxa
m'a apwáxok.
20 Megkayaqkáneykmok
ma'a élmaheykegkaxa
nak eghagák,
tén han ma'a
takhaxpop nak,
hawók han
ektémakxa nak énxet
étsapeykha nak
apnények aqsok xa,
mewagkasek néxa
apmopmenyého aqsok.
21 Kólwatnohok chá'a
kóllanok ektémakxa m'a
sawo ekyátekto ekmomnáwa,
tén han sawo ekmope nak;
keñe énxet kólyekpelkohok
chá'a m'a ektémakxa nak
ektaqmalma apxénamap.
22 Kóltekxók
eykhe yetlo
aqsok aktek
ma'a énxet
ekyeyháxma nak,
megkamassehek
eyke apteme
ekyeyháxma'.
23 Elanha chá'a
nepkések apnaqtósso,
eltaqmelches chá'a
aqsok apnaqtósso,
24 hakte megkawegqók
chá'a m'a ekxákma
nak aqsok egagkok,
megkawegqók
han chá'a m'a
apkelókxa nak.
25 Tepékxek sa' agkok
makham ma'a pa'at
tén han éltektépekxo
enxoho ekyókxoho,
kélyaqtenna enxoho
pa'at kéléyak
kélnaqtósso m'a
néten egkexe nak,
26 kaxek sa'
nepkések apwa'
yaqwayam
elának aptaxno,
kaxek sa' han
selyaqye apagkok
eñama m'a yát'ay
apnaqtósso yaqwayam
emok xapop apagkok.
27 Kaxek sa' han
ekyawe agko'
yát'ay neme
apyegmenek apagkok,
yaqwayam ének xép
tén han ma'a
ekheykha nak apxagkok,
keñe han ma'a
apkeláneykha nak.