Los israelitas se rebelan contra Jehová
1 Entonces toda la congregación gritó, y dio voces; y el pueblo lloró aquella noche. 2 Y se quejaron contra Moisés y contra Aarón todos los hijos de Israel; y les dijo toda la multitud: ¡Ojalá muriéramos en la tierra de Egipto; o en este desierto ojalá muriéramos! 3 ¿Y por qué nos trae Jehová a esta tierra para caer a espada, y que nuestras mujeres y nuestros niños sean por presa? ¿No nos sería mejor volvernos a Egipto?
4 Y decían el uno al otro: Designemos un capitán, y volvámonos a Egipto. 5 Entonces Moisés y Aarón se postraron sobre sus rostros delante de toda la multitud de la congregación de los hijos de Israel. 6 Y Josué hijo de Nun y Caleb hijo de Jefone, que eran de los que habían reconocido la tierra, rompieron sus vestidos, 7 y hablaron a toda la congregación de los hijos de Israel, diciendo: La tierra por donde pasamos para reconocerla, es tierra en gran manera buena. 8 Si Jehová se agradare de nosotros, él nos llevará a esta tierra, y nos la entregará; tierra que fluye leche y miel. 9 Por tanto, no seáis rebeldes contra Jehová, ni temáis al pueblo de esta tierra; porque nosotros los comeremos como pan; su amparo se ha apartado de ellos, y con nosotros está Jehová; no los temáis. 10 Entonces toda la multitud habló de apedrearlos.
Pero la gloria de Jehová se mostró en el tabernáculo de reunión a todos los hijos de Israel, 11 y Jehová dijo a Moisés: ¿Hasta cuándo me ha de irritar este pueblo? ¿Hasta cuándo no me creerán, con todas las señales que he hecho en medio de ellos? 12 Yo los heriré de mortandad y los destruiré, y a ti te pondré sobre gente más grande y más fuerte que ellos.
13 Pero Moisés respondió a Jehová: Lo oirán luego los egipcios, porque de en medio de ellos sacaste a este pueblo con tu poder; 14 y lo dirán a los habitantes de esta tierra, los cuales han oído que tú, oh Jehová, estabas en medio de este pueblo, que cara a cara aparecías tú, oh Jehová, y que tu nube estaba sobre ellos, y que de día ibas delante de ellos en columna de nube, y de noche en columna de fuego; 15 y que has hecho morir a este pueblo como a un solo hombre; y las gentes que hubieren oído tu fama hablarán, diciendo: 16 Por cuanto no pudo Jehová meter este pueblo en la tierra de la cual les había jurado, los mató en el desierto. 17 Ahora, pues, yo te ruego que sea magnificado el poder del Señor, como lo hablaste, diciendo: 18 Jehová, tardo para la ira y grande en misericordia, que perdona la iniquidad y la rebelión, aunque de ningún modo tendrá por inocente al culpable; que visita la maldad de los padres sobre los hijos hasta los terceros y hasta los cuartos. 19 Perdona ahora la iniquidad de este pueblo según la grandeza de tu misericordia, y como has perdonado a este pueblo desde Egipto hasta aquí.
Jehová castiga a Israel
(Dt. 1.34-40)
20 Entonces Jehová dijo: Yo lo he perdonado conforme a tu dicho. 21 Mas tan ciertamente como vivo yo, y mi gloria llena toda la tierra, 22 todos los que vieron mi gloria y mis señales que he hecho en Egipto y en el desierto, y me han tentado ya diez veces, y no han oído mi voz, 23 no verán la tierra de la cual juré a sus padres; no, ninguno de los que me han irritado la verá. 24 Pero a mi siervo Caleb, por cuanto hubo en él otro espíritu, y decidió ir en pos de mí, yo le meteré en la tierra donde entró, y su descendencia la tendrá en posesión. 25 Ahora bien, el amalecita y el cananeo habitan en el valle; volveos mañana y salid al desierto, camino del Mar Rojo.
26 Y Jehová habló a Moisés y a Aarón, diciendo: 27 ¿Hasta cuándo oiré esta depravada multitud que murmura contra mí, las querellas de los hijos de Israel, que de mí se quejan? 28 Diles: Vivo yo, dice Jehová, que según habéis hablado a mis oídos, así haré yo con vosotros. 29 En este desierto caerán vuestros cuerpos; todo el número de los que fueron contados de entre vosotros, de veinte años arriba, los cuales han murmurado contra mí. 30 Vosotros a la verdad no entraréis en la tierra, por la cual alcé mi mano y juré que os haría habitar en ella; exceptuando a Caleb hijo de Jefone, y a Josué hijo de Nun. 31 Pero a vuestros niños, de los cuales dijisteis que serían por presa, yo los introduciré, y ellos conocerán la tierra que vosotros despreciasteis. 32 En cuanto a vosotros, vuestros cuerpos caerán en este desierto. 33 Y vuestros hijos andarán pastoreando en el desierto cuarenta años, y ellos llevarán vuestras rebeldías, hasta que vuestros cuerpos sean consumidos en el desierto. 34 Conforme al número de los días, de los cuarenta días en que reconocisteis la tierra, llevaréis vuestras iniquidades cuarenta años, un año por cada día; y conoceréis mi castigo. 35 Yo Jehová he hablado; así haré a toda esta multitud perversa que se ha juntado contra mí; en este desierto serán consumidos, y ahí morirán.
Muerte de los diez espías malvados
36 Y los varones que Moisés envió a reconocer la tierra, y que al volver habían hecho murmurar contra él a toda la congregación, desacreditando aquel país, 37 aquellos varones que habían hablado mal de la tierra, murieron de plaga delante de Jehová. 38 Pero Josué hijo de Nun y Caleb hijo de Jefone quedaron con vida, de entre aquellos hombres que habían ido a reconocer la tierra.
La derrota en Horma
(Dt. 1.41-46)
39 Y Moisés dijo estas cosas a todos los hijos de Israel, y el pueblo se enlutó mucho. 40 Y se levantaron por la mañana y subieron a la cumbre del monte, diciendo: Henos aquí para subir al lugar del cual ha hablado Jehová; porque hemos pecado. 41 Y dijo Moisés: ¿Por qué quebrantáis el mandamiento de Jehová? Esto tampoco os saldrá bien. 42 No subáis, porque Jehová no está en medio de vosotros, no seáis heridos delante de vuestros enemigos. 43 Porque el amalecita y el cananeo están allí delante de vosotros, y caeréis a espada; pues por cuanto os habéis negado a seguir a Jehová, por eso no estará Jehová con vosotros. 44 Sin embargo, se obstinaron en subir a la cima del monte; pero el arca del pacto de Jehová, y Moisés, no se apartaron de en medio del campamento. 45 Y descendieron el amalecita y el cananeo que habitaban en aquel monte, y los hirieron y los derrotaron, persiguiéndolos hasta Horma.
Israelitas apkenmexeykekxa Wesse' egegkok
(Dt 1.26-33)
1 Apcheynawók axta apkelwehéseyncha'a israelitas, apkelmallánekxeyk axta apkellekxagweykha xa axta'a nak. 2 Apyókxoho axta apxénáha ekmaso m'a Moisés tén han ma'a Aarón. Axta aptáhak apkelpaqméteyncha'a s'e: “¡Agmaskoho anna axtal'a m'a Egipto, essenhan se'e yókxexma meykexa nak énxet! 3 ¿Yaqsa kexa ektéma sennaqleykekmo nak Wesse' egegkok se'e apchókxa nak? ¿Yaqwayam agmaskok kempakhakma enxeykel'a essenhan yaqwayam elmok ennaqteyegka'a tén han egketchek ma'a sẽlenmexma nak? ¡Tásek óltaqhohok makham ma'a Egipto!” 4 Tén axta aptáha chá'a apcháneya pók se'e: “¡Ólyésha sa' xama apkemha apmonye' egagkok, keñe sa' óltaqhohok ma'a Egipto!”
5 Apkelháxahágkek axta nápaqta'awók énxet'ák ekwokmoho apkeltekxeya élpayhakxa nápaqta'a xapop ma'a Moisés tén han Aarón, 6 tén axta Josué tén han Caleb, ektáha axta apkelányo m'a yókxexma, apkelyepta apkelántaxno magkenatchesso éllapwámegko. 7 Aptáhak axta apkeláneya apyókxoho israelitas se'e:
—¡Tásók agko' ma'a xapop nélmahágkaxa axta negko'o nenlanawo! 8 Taqmeláha sa' agkok apwáxok senlano m'a Wesse' egegkok, hempasmok sa' ólántexek ma'a xapop nak, hegmések sa' nahan. Apchókxa ényahamakxa weyke nagkeygmenek ma'a, tén han yányawhéna' apyegmenek, ektémól'a kanyehek ma'a yegmen. 9 Nágkólenmexekxa aqsa Wesse' egegkok, nágkóle' nahan ma'a énxet'ák apheykha nak ma'a apchókxa nak, hakte mehenxohók sa' negko'o m'a; méko élmasma m'a, kaxnók negko'o apheyk negyeseksa m'a Wesse' egegkok. ¡Nágkóle!
10 Keñe axta énxet'ák apmako aqsa elnápok elyetnak meteymog. Tén axta ektepa Wesse' egegkok élseyéxma apagkok ma'a kélpakxanma apchaqneykekxexa nak chá'a énxet'ák, nápaqta'awók ma'a apyókxoho israelitas. 11 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e:
—¿Háxko sa' ekwánxa kammok apkellenxanmeykegkoho sewanyeykha ko'o xa énxet'ák nak? ¿Háxko sa' ekwánxa kammok sey'ásseyam ko'o neyseksók eykhe ko'o sélane aqsok sempelakkasso nak agwetak nepyeseksa? 12 Wahak sa' ko'o xama negmasse segaqhamo nak, yaqwayam sa' katwássesha yaqwayam etnehek apagkok ma'a xapop nak; keñe sa' xép atnéssesek xama apchókxa apyawe agko', eyeykhássamhok sa' ekwánxa nak apkelyennaqte m'a.
13 Keñe axta Moisés aptáha apchátegmowágkokxo Wesse' egegkok se'e:
—Xeyep axta apkelántekkesso Egipto s'e énxet'ák nak yetlo apmopwána. Apkelleg'ak sa' agkok egipcios yaqwánxa etnéssesek, 14 kóltennasha sa' nahan ma'a énxet'ák apheykha nak apchókxa Canaán. Apkellegayak nahan amya'a aphama exchep nepyeseksa s'e énxet'ák nak, xép Wesse' egegkok, tén han apchahayo chá'a éta', tén han ekyetnama chá'a yaphope apagkok xép ma'a néten apyetseksa'ák nak, tén han ekxegama chá'a apmonye'e ekhem ma'a yaphope émha, keñe axta'a chá'a m'a táxa eyáléwe émha. 15 Apkelnapchek sa' agkok xép apyókxoho s'e énxet'ák nak, keñe sa' ma'a énxet'ák apkellegaya nak chá'a apwesey exénakpok xép etnehek elpaqmétek se'e: 16 ‘Mopwanchek apmáheyo elántaxnések Wesse' egegkok xapop apkeltennassamakxa axta ekmámnaqsoho agko' egkések xa énxet'ák nak, cháxa keñamak apkelnáhapwokmo nak ma'a yókxexma meykexa nak énxet.’ 17 Wesse', henxekmós kaxwók xép ektémakxa ekyawe apmopwána, ekhawo sẽltennassamakxa axta henteméssesek. Apxeyenmeyk axta exchep 18 mepekhésamap elwok, tén han ekyawe segásekhayo, meyaqmagkáseykekxa nentémakxa ekmaso, tén han kélenmexeykekxa, megkatnehek eyke chá'a exchep mellegassáseykegkoho m'a apkelsexnánémap nak, ellegássesagkohok chá'a eñama melya'assáxma m'a apyapmeyk, tén han ma'a kélketchek, tén han ma'a kéltawán'ák nak, ekweykekxoho m'a pók kéltawán'ák nak. 19 Elásekhekxoho apkeltémakxa melya'assáxma s'e énxet'ák nak, ekhawo ektémakxa nak ekyawe segásekhayo, hakte apkelásekheykekxók axta chá'a exchep eyeynamo axta m'a Egipto, ekwokmoho apkelwaya s'e yókxexma nak.
Wesse' egegkok apkellegassáseykegkoho israelitas
(Dt 1.34-40)
20 Aptáhak axta apchátegmowágkokxo Wesse' egegkok se'e:
—Táse', mayaqmagkásekxeyk sa' ko'o melya'assáxma, ekhawo aptáhakxa nak xép sélmaxneya. 21 Naqsók agko' eyke ko'o sektáha sekxéna mamassegwayam, eksawheykekxoho seyeymáxkoho ekyókxoho keso náxop. 22-23 Métyehek sa' xama enxoho xapop séltennassamakxa axta ko'o agkések apyapmeyk nano', cham'a apkelwete axta chá'a élseyéxma ahagkok tén han aqsok sempelakkasso nak agweta' séláneya axta chá'a ko'o m'a Egipto tén han ma'a yókxexma meykexa nak énxet, cham'a ekxámokma axta ko'o sépkeynma m'a yókxexma meykexa nak énxet, melyaheykekxa axta chá'a séltémókxa etnahagkok. Métyehek sa' xama enxoho m'a sewanyeykha nak chá'a ko'o. 24 Wánxa axta aqsa mók ektémakxa apwáxok ma'a séláneykha Caleb, axta elwátesseykmok sétleykha ko'o. Cháxa keñamak peya nak ko'o wohok etxek ma'a apchókxa, apmahágkaxa axta apkelano, sa' elhamok nahan aptawán'ák neptámen ma'a. 25 (Apheykha amalecitas ma'a meykexa nak xóp élekhahéyak tén han ma'a cananeos.) Kóltaqhoho sa' makham kéxegke saka, kólpéwho sa' makham ma'a yókxexma meykexa nak énxet, ekpayho nak ámay ekmeyeykekxa m'a Wátsam Ekwányam Ekyexwase.
26 Appaqhetchessek axta Wesse' egegkok Moisés tén han Aarón. Aptáhak axta apcháneya s'e:
27 —¿Háxko sa' ekwánxa kammok néxa sexéneykha ko'o xa israelitas, élmasagcha'a nak apkeltémakxa? Ekleg'ak ko'o apkelpaqméteykha ekmaso sexéna. 28 Kólyo'ókxa sa' kaxwo' kóltennássekxak sektáha ko'o sekpeywa s'e: Naqsók ko'o sekxéna, sektáha nak Wesse' peya atnéssesek kéxegke m'a ekhawo ektémakxa nak chá'a seklegé kélpaqméteykha. 29 Eletsapok sa' apyókxoho m'a ekwayam nak chá'a veinte apyeyam apagkok, kélyetsáteykekxa axta apwánxa, sexéneykha nak chá'a ekmaso ko'o, kólchexák sa' aqsa aphopák se'e yókxexma meykexa nak énxet. 30 Megkólántexek sa' kélxama enxoho kéxegke m'a xapop séltennassamakxa axta ko'o alhéssók, wánxa sa' aqsa m'a Caleb tén han Josué. 31 Keñe sa' ma'a kélketchek nak, kélxeyenma nak chá'a elmok ma'a kélenmexma, anaqlók sa' ma'a apchókxa kéltaqnagkamakxa nak chá'a kéxegke, yaqwayam sa' elmaha m'a. 32 Kaxnagkok sa' aqsa kélhapák kéxegke s'e meykexa nak énxet, 33 keñe sa' kélketchek elweynchamha aqsa aptémól'a keláneykha nepkések ekweykmoho cuarenta apyeyam. Ellegagkohok sa' eñama seyamasma kéxegke, ekwokmoho kéletsapa kélyókxoho kéxegke s'e yókxexma meykexa nak énxet. 34 Weykmek axta cuarenta ekhem kéllányo kéxegke m'a apchókxa; cuarenta apyeyam sa' nahan kammohok kéllegassáseykegkoho eñama megkólya'assáxma, xama apyeyam sa' chá'a xama ekhem. Keñe sa' kólya'ásegwók ektémakxa ko'o hélenmexekxa'. 35 Ektáhak ko'o sekpeywa s'e, sektáha nak Wesse': Sa' atnéssesek ko'o énxet'ák élmasagcha'a nak apkeltémakxa xa, apyepetcheykekxo nak pók sénmexeykekxo ko'o. Sa' elwetágwak néxa apkelweynchámeykha s'e yókxexma meykexa nak énxet, sa' eletsapwak se'e.
Diez énxet'ák apkelányo yókxexma
36-37 Apkelnápékxeyk axta Wesse' egegkok ma'a énxet'ák apkeláphasso axta Moisés apkeltémo elanok apchókxa apkeltennasseykta axta amya'a ekmaso apkelwa'akto aphakxa, aptekkessesa axta apkelpaqméteykha ekmaso m'a énxet'ák. 38 Josué tén han Caleb axta aqsa apkeleymékpo meletsapa.
Israelitas apmenxenamap ma'a Hormá
(Dt 1.41-46)
39 Xama axta apkeltennáseyncha'a Moisés israelitas aptáhakxa apcháneya m'a Wesse' egegkok, apyókxoho axta kellapwámeygkok. 40 Keñe axta mók ekhem, apnaqxétekhágkek axta axto'ók agko', apkelchenátweykxeyk axta m'a ektáhakxa nak netnók agko' ma'a yókxexma ekxámokmakxa nak meteymog élekhahéyak. Aptáhak axta apkelpaqmeta s'e:
—¡Nélwa'ak kaxwók se'e! Ólmeyekxak ma'a yókxexma sẽltennassamakxa axta Wesse' egegkok, naqsók negko'o nenláneykegko mólya'assáxma.
41 Keñe axta Moisés aptáha apkeláneya s'e:
—¿Yaqsa ektáha megkólyahákxoho nak apkeltamhókxa kóltéhek Wesse' egegkok? ¡Megkatyepek sa' aqsok kéllane kéltáha enxoho xa! 42 Nágkólxeg aqsa, hakte metnahak apkelxegexma'a kéxegke m'a Wesse' egegkok. Emenxenek sa' kéxegke m'a kélenmexma nak. 43 Apkelhaxneyk amalecitas ma'a kélmonye'e nak, tén han ma'a cananeos, yaqwayam elnapakpok kéxegke, tén han elnápok. Massék aptáha apkelxegexma'a kéxegke m'a Wesse' egegkok, eñama kélyamasma kéxegke.
44 Apkelenxanakmek axta eyke aqsa elchántek ma'a ektáhakxa nak netnók agko' yókxexma ekxámokmakxa nak meteymog élekhahéyak; axta eyke kaltaqhaháha m'a Wesse' egegkok yántéseksek apagkok ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho nak, apheyk axta aqsa nahan Moisés ma'a appakxanma nak. 45 Tén axta amalecitas, tén han cananeos apheykencha'a axta m'a yókxexma nak apkelanyexakmo, apmenxenchek axta israelitas ekweykekxoho m'a Hormá, apsawhawók axta anhan apkelnapa.