Reformas de Nehemías
1 Aquel día se leyó en el libro de Moisés, oyéndolo el pueblo, y fue hallado escrito en él que los amonitas y moabitas no debían entrar jamás en la congregación de Dios, 2 por cuanto no salieron a recibir a los hijos de Israel con pan y agua, sino que dieron dinero a Balaam para que los maldijera; mas nuestro Dios volvió la maldición en bendición. 3 Cuando oyeron, pues, la ley, separaron de Israel a todos los mezclados con extranjeros.
4 Y antes de esto el sacerdote Eliasib, siendo jefe de la cámara de la casa de nuestro Dios, había emparentado con Tobías, 5 y le había hecho una gran cámara, en la cual guardaban antes las ofrendas, el incienso, los utensilios, el diezmo del grano, del vino y del aceite, que estaba mandado dar a los levitas, a los cantores y a los porteros, y la ofrenda de los sacerdotes. 6 Mas a todo esto, yo no estaba en Jerusalén, porque en el año treinta y dos de Artajerjes rey de Babilonia fui al rey; y al cabo de algunos días pedí permiso al rey 7 para volver a Jerusalén; y entonces supe del mal que había hecho Eliasib por consideración a Tobías, haciendo para él una cámara en los atrios de la casa de Dios. 8 Y me dolió en gran manera; y arrojé todos los muebles de la casa de Tobías fuera de la cámara, 9 y dije que limpiasen las cámaras, e hice volver allí los utensilios de la casa de Dios, las ofrendas y el incienso.
10 Encontré asimismo que las porciones para los levitas no les habían sido dadas, y que los levitas y cantores que hacían el servicio habían huido cada uno a su heredad. 11 Entonces reprendí a los oficiales, y dije: ¿Por qué está la casa de Dios abandonada? Y los reuní y los puse en sus puestos. 12 Y todo Judá trajo el diezmo del grano, del vino y del aceite, a los almacenes. 13 Y puse por mayordomos de ellos al sacerdote Selemías y al escriba Sadoc, y de los levitas a Pedaías; y al servicio de ellos a Hanán hijo de Zacur, hijo de Matanías; porque eran tenidos por fieles, y ellos tenían que repartir a sus hermanos. 14 Acuérdate de mí, oh Dios, en orden a esto, y no borres mis misericordias que hice en la casa de mi Dios, y en su servicio.
15 En aquellos días vi en Judá a algunos que pisaban en lagares en el día de reposo, y que acarreaban haces, y cargaban asnos con vino, y también de uvas, de higos y toda suerte de carga, y que traían a Jerusalén en día de reposo; y los amonesté acerca del día en que vendían las provisiones. 16 También había en la ciudad tirios que traían pescado y toda mercadería, y vendían en día de reposo a los hijos de Judá en Jerusalén. 17 Y reprendí a los señores de Judá y les dije: ¿Qué mala cosa es esta que vosotros hacéis, profanando así el día de reposo? 18 ¿No hicieron así vuestros padres, y trajo nuestro Dios todo este mal sobre nosotros y sobre esta ciudad? ¿Y vosotros añadís ira sobre Israel profanando el día de reposo? 19 Sucedió, pues, que cuando iba oscureciendo a las puertas de Jerusalén antes del día de reposo, dije que se cerrasen las puertas, y ordené que no las abriesen hasta después del día de reposo; y puse a las puertas algunos de mis criados, para que en día de reposo no introdujeran carga. 20 Y se quedaron fuera de Jerusalén una y dos veces los negociantes y los que vendían toda especie de mercancía. 21 Y les amonesté y les dije: ¿Por qué os quedáis vosotros delante del muro? Si lo hacéis otra vez, os echaré mano. Desde entonces no vinieron en día de reposo. 22 Y dije a los levitas que se purificasen y viniesen a guardar las puertas, para santificar el día del reposo. También por esto acuérdate de mí, Dios mío, y perdóname según la grandeza de tu misericordia.
23 Vi asimismo en aquellos días a judíos que habían tomado mujeres de Asdod, amonitas, y moabitas; 24 y la mitad de sus hijos hablaban la lengua de Asdod, porque no sabían hablar judaico, sino que hablaban conforme a la lengua de cada pueblo. 25 Y reñí con ellos, y los maldije, y herí a algunos de ellos, y les arranqué los cabellos, y les hice jurar, diciendo: No daréis vuestras hijas a sus hijos, y no tomaréis de sus hijas para vuestros hijos, ni para vosotros mismos. 26 ¿No pecó por esto Salomón, rey de Israel? Bien que en muchas naciones no hubo rey como él, que era amado de su Dios, y Dios lo había puesto por rey sobre todo Israel, aun a él le hicieron pecar las mujeres extranjeras. 27 ¿Y obedeceremos a vosotros para cometer todo este mal tan grande de prevaricar contra nuestro Dios, tomando mujeres extranjeras? 28 Y uno de los hijos de Joiada hijo del sumo sacerdote Eliasib era yerno de Sanbalat horonita; por tanto, lo ahuyenté de mí. 29 Acuérdate de ellos, Dios mío, contra los que contaminan el sacerdocio, y el pacto del sacerdocio y de los levitas. 30 Los limpié, pues, de todo extranjero, y puse a los sacerdotes y levitas por sus grupos, a cada uno en su servicio; 31 y para la ofrenda de la leña en los tiempos señalados, y para las primicias. Acuérdate de mí, Dios mío, para bien.
Ektémakxa axta apkelane aptamheykha Nehemías
1 Kelyetsátamáxcheyk axta Moisés weykcha'áhak apagkok nápaqta'awók énxet'ák xa ekhem nak, wetamaxcheyk axta han ektáxésamaxche megkamopwána epáxaqwók xama enxoho Dios énxet'ák apagkok ma'a amonitas, tén han moabitas. 2 (Hakte axta elanyexeykegkok elmok takha' israelitas elsókasek ma'a aptéyak, tén han apyenéyak, apyánmagkassegkek axta aqsa apkeltémo elteméssessamhok exma ekmaso m'a Balaam. Aqsok ektaqmela axta eyke aptemessáseykekxak Dios ma'a aqsok ekmaso apkeltémókxa axta etnéssesek.) 3 Xama axta apkellegaya m'a ektémakxa ekpeywa segánamakxa, apkelyetnakhássek axta Israel apyókxoho m'a ektáha axta appáxaqwayam apkeleñama axta mók nekha.
4 Apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Eliasib axta aptaqmelchesso kélxátamakxa axta chá'a aqsok ma'a Dios egagkok nak tegma appagkanamap apagkok, amonye' ekteme axta xa. Pók axta han Eliasib ma'a Tobías, 5 axta keñamak apméssama m'a ekyawakxa nak apwáxok tegma kélxátamakxa axta chá'a nanók ma'a aqsok kélmésso naqsa Dios, tén han ma'a ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok, tén han ma'a aqsok kélmeykegkaxa nak chá'a, tén han kélmésso nak chá'a ekwayam diez ma'a hótáhap apaktek, tén han vino, tén han pexmok égmenek kéltémo axta chá'a kólmésagkok ma'a levitas, apkelmeneykmasso, apkeltaqmelchesso nak átog, tén han ma'a aqsok kélmeyáséyak nak chá'a m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. 6 Axta ko'o axmak Jerusalén ektéma axta ekyókxoho xa, axta ekmeyeykekxak ma'a aphakxa axta wesse' apwányam Babilonia Artajerjes, cham'a ekweykmo axta treinta y dos apyeyam apteme wesse' apwányam; yáma wenaqtémók axta han sélmaxnagkama wesse' apwányam ataqhohok makham ma'a, 7 tén axta sektaqhémo makham ma'a Jerusalén. Yetlókok axta han sekwetágweykekxa ekmasagko apteméssessamakxa Eliasib ma'a Tobías, apméssama xama tegma apwáxok ma'a kañe' nak Dios tegma appagkanamap apagkok. 8 Axta kalchak ewáxok sekwet'a, éxakkek axta yókxexma m'a ekyókxoho yántéseksek, ekhéyak axta kañe' aphakxa m'a Tobías. 9 Tén axta séltamho kólmópeyásekxak makham, tén han séltamho kólnegkenwaták makham ekheykegkaxa m'a aqsok kélmeykegkaxa nak Dios tegma appagkanamap apagkok, keñe han ma'a aqsok kélmésso naqsa nak chá'a, tén han ma'a aqsok ánek ekmátsa nak ekpaqneyam éten agkok.
10 Ekwet'ak axta han megkólmeyáseykegko aptéyak ma'a levitas, tén han apkeltaqhémo chá'a xama apkeleñamakxa m'a levitas, tén han apkelmeneykmasso nak, apkelánémap axta chá'a exegkesek apkelpeykessamo Wesse' egegkok. 11 Keñe axta sélpaqhetchesa ko'o ekyennaqte m'a apkelámha apmonye'e nak, eñama melányo m'a Dios tegma appagkanamap apagkok. Tén axta séláneyancha'a makham ma'a apkelmaxnéssesso nak Dios énxet'ák apagkok, tén han levitas, élmeyásegkokxeyk axta makham ma'a ektémakxa axta apkeltamheykha, 12 keñe axta m'a apyókxoho énxet'ák Judá apkelsánto chá'a m'a hótáhap apaktek apwayam nak chá'a diez apyókxoho, tén han vino, tén han pexmok égmenek ma'a kélxátamakxa axta chá'a aqsok. 13 Tén axta sektemessásegko aptaqmelchesso chá'a kélxátamakxa nak aqsok ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Selemías, tén han aptáxésso nak chá'a weykcha'áhak Sadoc, tén han xama levita, cham'a Pedaías; ekteméssessek axta han appasmeykha apkeltamheykha m'a Hanán, Zacur axta apketche, Matanías axta aptáwen, hakte énxet'ák menaqtawáseykha aqsok axta m'a. Cháxa yaqwayam sa' chá'a elmésagkok aqsok ma'a apkelxegexma'a. 14 ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok se'e aqsok sélane nak, nágkalwánaqma ekyókxoho m'a aqsok ektaqmela sekteméssessamakxa nak ko'o m'a Dios ahagkok nak tegma appagkanamap apagkok, tén han ma'a ektémakxa nak chá'a élánamáxche kélpeykessamo!
15 Ekweteyak han ko'o énxet'ák Judá apkelteyáyam chá'a anmen yámet ekyexna sábado yaqwayam elának vino xa ekhem nak, tén han apkelseykekxo chá'a hótáhap apaktek kéltéteykekxa', tén han apkelpátegkesso chá'a yámelyeheykok vino, tén han anmen yámet ekyexna, tén han higo ekyexna, tén han ma'a mók ektémakxa nak chá'a apkelseykha, ekweteyak han chá'a apkelseykekxo sábado aqsok ma'a Jerusalén. Keñe axta ko'o sélpaqhetchesa ekyennaqte eñama apkexeykekxa aqsok xa ekhem nak. 16 Yetneyk axta han nápakha énxet'ák apkeleñama nak tegma apwányam Tiro apheykha axta m'a, apkelseykekxa chá'a m'a kelasma, tén han ekyókxoho mók ektémakxa nak aqsok apkexeykekxa, apkelyánmagkásamákpek axta chá'a judíos sábado m'a Jerusalén. 17 Keñe axta sélpaqhetchesa ekyennaqte m'a apkelámha apmonye'e nak Judá, sektáha séláneya s'e:
—Asagkók agko' nak la'a kéltáhakxa kéltawáseyncha'a m'a ekhem sábado. 18 Hawók ektémakxa axta apkeláneykegko kélyapmeyk nanók xa. Cháxa keñamak séghaya negko'o Dios egagkok ekmaso negheykha, tén han se'e tegma apwányam nak. ¿Kélmakók enxeykel'a kólyánchessesagkok aplo Dios apkeltaqnawéyak ma'a énxet'ák Israel eñama kéltawáseykha m'a ekhem sábado? 19 Tén axta séltémo ko'o kólapagkokxak chá'a atña'ák Jerusalén peya enxoho kayáqtések amonye' ekteme sábado, tén han maltémo kólmeykásegkokxak chá'a ekweykmoho mók ekhem. Éltémók axta han ko'o yaqnaha nápakha séláneykha m'a atña'ák nak, yaqwayam enxoho megkólxátawateyk aqsok kélchexeykekxa sábado m'a. 20 Ahóxek axta chá'a katnehek apheykha aqsok apkexeykekxa tén han apkelyánmagkásamap nak chá'a m'a yókxexma nak Jerusalén, enaqtének axta chá'a axta'a m'a, 21 alpaqhetchesek axta chá'a ekyennaqte m'a, magwánhek axta chá'a enaqtének ma'a ekpayho nak kélhaxtegkesso tegma, altennaksek axta chá'a wának elmakpok ma'a aptamhágkokxo enxoho chá'a. Keñe axta ekmassama apkelweykta ekhem sábado. 22 Tén axta séltémo ko'o eláxñásekxak apyempe'ék ma'a levitas, tén han elanha m'a atña'ák, yaqwayam enxoho megkóltawasha sábado m'a. ¡Dios ahagkok: kaxén sa' han apwáxok eñama sélane xa, kapyósho hélanok ko'o, ekhawo ektémakxa nak ektaqmeleykha apwáxok henlanok xép!
23 Ekweteyak axta han nápakha judíos apkelmeykegko aptamheykegko apnaqteyegka'a m'a kelán'ák éleñama nak Asdod, Amón, tén han Moab, cháxa ekhem nak; 24 nápakha apketchek axta han apkelpaqmeyesmak chá'a apkelpeywa axta énxet'ák Asdod, tén han ma'a pók énxet'ák nak, keñe axta mopwancha'ak ma'a judíos apkelpeywa. 25 Élpaqhetchessegkek axta ko'o ekyennaqte, tén axta séltémo kaltemégwomhok exma ekmaso. Nápakha axta han chá'a élnápeykha, tén han seyápetchessama chá'a apwa'ák, keñe axta séltémo etnéssesek naqsók apkelpeywa nápaqto' Dios megyohok chá'a kalmagkok apketchek kelwán'ák tén han apkelennay'a m'a megkatnaha nak appeywomo xamo', tén han megyohok etnahagkok apnaqteyegka'a apketchek apkelennay'a m'a kelán'ák nak, tén han xa énxet'ák nak. Axta ekteme han sélanagkama s'e: 26 “¡Cháxa ektéma axta han apkeláneya mey'assáxma Salomón xa ektéma nak, wesse' apwányam axta m'a Israel! Méko axta eykhe xama wesse' apwányam nepyeseksa m'a pók aptémakxa énxet'ák aphawo nak xa, tén han apchásekhayo m'a Dios; tén han apteméssessama wesse' apwányam ma'a ekyókxoho nak Israel, kelánessegkek axta eyke mey'assáxma m'a kelán'a megkatnaha nak appeywomo xamo'. 27 Móghók negko'o kóllának kéxegke xa ektéma nak megkólya'assáxma ekmaso agko', nápaqtók ma'a Dios egagkok, kólmagkok ma'a kelán'ák megkatnaha nak kélpeywomo xamo'.”
28 Ektekkessegkek axta han sekhakxa m'a Joiadá apketche, apketche axta m'a Eliasib, apteme axta apkemha apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, apepháyem axta m'a Sambalat, apteme axta horonita. 29 ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok ma'a aptawassáseykha nak apkeltamheykha m'a apkelmaxnéssesso énxet'ák apagkok, tén han ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho apkelánesso axta Dios ma'a apkelmaxnéssesso nak énxet'ák apagkok, tén han levitas!
30 Tén axta sélántekkesa ekyókxoho ektáha axta apagkok ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók nekha, élánesákxeyk axta han apmeykekxexa axta chá'a apkeltamheykha m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han levitas, xama axta chá'a m'a ektémakxa axta chá'a apkeltamheykha; 31 tén axta han ma'a apkelseykenta axta chá'a yántapák, ekwákxo enxoho chá'a ekhem ekxénamaxchexa', tén han kélnegkenmakxa chá'a m'a émha amonye' ekyexna aqsok kélcheneykekxa'. ¡Dios ahagkok: kaxén sa' apwáxok ko'o, kataqmalmakha sa' apwáxok hélano'!