Jesús sana al siervo de un centurión
(Mt. 8.5-13)1 Después que hubo terminado todas sus palabras al pueblo que le oía, entró en Capernaum. 2 Y el siervo de un centurión, a quien este quería mucho, estaba enfermo y a punto de morir. 3 Cuando el centurión oyó hablar de Jesús, le envió unos ancianos de los judíos, rogándole que viniese y sanase a su siervo. 4 Y ellos vinieron a Jesús y le rogaron con solicitud, diciéndole: Es digno de que le concedas esto; 5 porque ama a nuestra nación, y nos edificó una sinagoga. 6 Y Jesús fue con ellos. Pero cuando ya no estaban lejos de la casa, el centurión envió a él unos amigos, diciéndole: Señor, no te molestes, pues no soy digno de que entres bajo mi techo; 7 por lo que ni aun me tuve por digno de venir a ti; pero di la palabra, y mi siervo será sano. 8 Porque también yo soy hombre puesto bajo autoridad, y tengo soldados bajo mis órdenes; y digo a este: Ve, y va; y al otro: Ven, y viene; y a mi siervo: Haz esto, y lo hace. 9 Al oír esto, Jesús se maravilló de él, y volviéndose, dijo a la gente que le seguía: Os digo que ni aun en Israel he hallado tanta fe. 10 Y al regresar a casa los que habían sido enviados, hallaron sano al siervo que había estado enfermo.
Jesús resucita al hijo de la viuda de Naín
11 Aconteció después, que él iba a la ciudad que se llama Naín, e iban con él muchos de sus discípulos, y una gran multitud. 12 Cuando llegó cerca de la puerta de la ciudad, he aquí que llevaban a enterrar a un difunto, hijo único de su madre, la cual era viuda; y había con ella mucha gente de la ciudad. 13 Y cuando el Señor la vio, se compadeció de ella, y le dijo: No llores. 14 Y acercándose, tocó el féretro; y los que lo llevaban se detuvieron. Y dijo: Joven, a ti te digo, levántate. 15 Entonces se incorporó el que había muerto, y comenzó a hablar. Y lo dio a su madre. 16 Y todos tuvieron miedo, y glorificaban a Dios, diciendo: Un gran profeta se ha levantado entre nosotros; y: Dios ha visitado a su pueblo. 17 Y se extendió la fama de él por toda Judea, y por toda la región de alrededor.
Los mensajeros de Juan el Bautista
(Mt. 11.2-19)18 Los discípulos de Juan le dieron las nuevas de todas estas cosas. Y llamó Juan a dos de sus discípulos, 19 y los envió a Jesús, para preguntarle: ¿Eres tú el que había de venir, o esperaremos a otro? 20 Cuando, pues, los hombres vinieron a él, dijeron: Juan el Bautista nos ha enviado a ti, para preguntarte: ¿Eres tú el que había de venir, o esperaremos a otro? 21 En esa misma hora sanó a muchos de enfermedades y plagas, y de espíritus malos, y a muchos ciegos les dio la vista. 22 Y respondiendo Jesús, les dijo: Id, haced saber a Juan lo que habéis visto y oído: los ciegos ven, los cojos andan, los leprosos son limpiados, los sordos oyen, los muertos son resucitados, y a los pobres es anunciado el evangelio; 23 y bienaventurado es aquel que no halle tropiezo en mí.
24 Cuando se fueron los mensajeros de Juan, comenzó a decir de Juan a la gente: ¿Qué salisteis a ver al desierto? ¿Una caña sacudida por el viento? 25 Mas ¿qué salisteis a ver? ¿A un hombre cubierto de vestiduras delicadas? He aquí, los que tienen vestidura preciosa y viven en deleites, en los palacios de los reyes están. 26 Mas ¿qué salisteis a ver? ¿A un profeta? Sí, os digo, y más que profeta. 27 Este es de quien está escrito:
He aquí, envío mi mensajero delante de tu faz,
El cual preparará tu camino delante de ti.
28 Os digo que entre los nacidos de mujeres, no hay mayor profeta que Juan el Bautista; pero el más pequeño en el reino de Dios es mayor que él. 29 Y todo el pueblo y los publicanos, cuando lo oyeron, justificaron a Dios, bautizándose con el bautismo de Juan. 30 Mas los fariseos y los intérpretes de la ley desecharon los designios de Dios respecto de sí mismos, no siendo bautizados por Juan.
31 Y dijo el Señor: ¿A qué, pues, compararé los hombres de esta generación, y a qué son semejantes? 32 Semejantes son a los muchachos sentados en la plaza, que dan voces unos a otros y dicen: Os tocamos flauta, y no bailasteis; os endechamos, y no llorasteis. 33 Porque vino Juan el Bautista, que ni comía pan ni bebía vino, y decís: Demonio tiene. 34 Vino el Hijo del Hombre, que come y bebe, y decís: Este es un hombre comilón y bebedor de vino, amigo de publicanos y de pecadores. 35 Mas la sabiduría es justificada por todos sus hijos.
Jesús en el hogar de Simón el fariseo
36 Uno de los fariseos rogó a Jesús que comiese con él. Y habiendo entrado en casa del fariseo, se sentó a la mesa. 37 Entonces una mujer de la ciudad, que era pecadora, al saber que Jesús estaba a la mesa en casa del fariseo, trajo un frasco de alabastro con perfume; 38 y estando detrás de él a sus pies, llorando, comenzó a regar con lágrimas sus pies, y los enjugaba con sus cabellos; y besaba sus pies, y los ungía con el perfume. 39 Cuando vio esto el fariseo que le había convidado, dijo para sí: Este, si fuera profeta, conocería quién y qué clase de mujer es la que le toca, que es pecadora. 40 Entonces respondiendo Jesús, le dijo: Simón, una cosa tengo que decirte. Y él le dijo: Di, Maestro. 41 Un acreedor tenía dos deudores: el uno le debía quinientos denarios, y el otro cincuenta; 42 y no teniendo ellos con qué pagar, perdonó a ambos. Di, pues, ¿cuál de ellos le amará más? 43 Respondiendo Simón, dijo: Pienso que aquel a quien perdonó más. Y él le dijo: Rectamente has juzgado. 44 Y vuelto a la mujer, dijo a Simón: ¿Ves esta mujer? Entré en tu casa, y no me diste agua para mis pies; mas esta ha regado mis pies con lágrimas, y los ha enjugado con sus cabellos. 45 No me diste beso; mas esta, desde que entré, no ha cesado de besar mis pies. 46 No ungiste mi cabeza con aceite; mas esta ha ungido con perfume mis pies. 47 Por lo cual te digo que sus muchos pecados le son perdonados, porque amó mucho; mas aquel a quien se le perdona poco, poco ama. 48 Y a ella le dijo: Tus pecados te son perdonados. 49 Y los que estaban juntamente sentados a la mesa, comenzaron a decir entre sí: ¿Quién es este, que también perdona pecados? 50 Pero él dijo a la mujer: Tu fe te ha salvado, ve en paz.
Jesús aptaqmelchesseyam xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' romano apkeláneykha
(Mt 8.5-13Jn 4.43-54)1 Xama axta appenchessama apkeltennáseykha Jesús ma'a énxet'ák, apmeyeykekxeyk axta Cafarnaúm. 2 Aphegkek axta nahan xama sẽlpextétamo apkemha apmonye' romano m'a, apyetnama axta xama apkeláneykha apchásekhayo apagko'. Apháxamákpek axta nahan ma'a, keto' axta apketsapmakxa. 3 Xama axta aplegaya amya'a apxénamakpo Jesús ma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' nak, apkeláphássegkek axta nápakha judíos apkelámha apmonye'e apagkok, apkeltémo yának ey'ammok etaqmelchessók ma'a apkeláneykha. 4 Apkelweykmek axta aphakxa Jesús xa énxet'ák nak. Axta aptemék apkenagkama apkeltémo epasmok se'e:
—Payhawók xép epasmok ma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' nak, 5 hakte apchásekhayók negókxa, axta anhan apkeltémo elanakpok ma'a tegma negaqneykekxexa nak chá'a.
6 Apkelyetleykekxeyk axta Jesús xa énxet'ák nak, xama axta apkelágketchesseykekxo tegma, apkeláphássegkek axta nápakha apkelxegexma'a sẽlpextétamo apkemha apmonye' apkeltémo etnehek yának Jesús se'e: “Wesse', nágkeytnakhoho aqsa apwáxok, hakte megkapayhawok ko'o wának xép etaxnegwók exagkok; 7 exchek keñamak mamako ko'o ay'ammohok ahagko' xép. Epaqhetches aqsa makhawo, yaqwayam sa' etaqmelwók ma'a séláneykha. 8 Hegkéshok nahan ko'óxa apkelpeywa m'a kelwesse'e nak, keñe nahan ko'óxa apyetna sẽlpextétamo ahagkok sekmowána agkések sekpeywa. Ektemék agkok sekpeywa seyáneya: ‘exeg’, ñohok nahan exog; ektemék agkok nahan seyáneya: ‘émpoho’, ñohok nahan exegma'; éltamhók agkok nahan elának aqsok ma'a séláneykha, ñohok nahan elána'.”
9 Pelakkassegkek axta nahan aplegaya Jesús xa, apkelányók axta m'a énxet'ák ektáha axta apkelyetleykha. Tén axta aptéma s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke mateyk ko'o makham Israel xama enxoho ekyawe mey'ásseyam ekhawo nak xa énxet nak.
10 Xama axta apkelweykekxo apxanák, apkelwetágweykekxeyk axta aptaqmelweykmo sẽlpextétamo apkemha apmonye' apkeláneykha m'a énxet'ák kélápháseykha axta.
Jesús apxátekhásseyam tampe' étche
11 Apmeyeykekxeyk axta Jesús xama tegma apwányam ekwesey axta Naín natámen xa. Apxegamchek axta yetlo apkelxegexma'a apkeltáméséyak, tén han apxámokma énxet. 12 Xama axta apkelweykmo ketók nátegma, apweteyak axta kélsama ekmáheyo kólátawanyek kélhápak, xama apagko' étche axta m'a kelán'a tampe'. Apxámok axta anhan énxet apkelyetlo apheykha axta m'a tegma apwányam. 13 Xama axta apweteya, ayósek axta apkelányo m'a Wesse' egegkok. Tén axta aptéma apkenagkama s'e:
—Nágkalekxagwaha.
14 Yetlómók axta nahan apyepetchegweykmoho, appaknegweykmók axta m'a kéltahanchesso axta, tén axta apchaqnágweykmo m'a ektáha axta apso. Axta aptemék apkenagkama Jesús kélhápak se'e:
—Wokma'ák, ektáhak ko'o seyáneya exchep se'e. ¡Exnekxa néten!
15 Tén axta aphama m'a ektáha axta apketsapma, appaqméteykekxeyk axta nahan, tén axta Jesús apmeyáseykekxo m'a egken. 16 Xama axta ekwetamaxko xa, apyókxoho énxet axta nahan apkelayeyk, apcheynamók axta nahan apkelpeykessamo m'a Dios. Axta aptemék apkelpaqmeyesma s'e:
—Apwa'ak negyeseksa xama Dios appeywa aplegasso meyke ekhémo.
Axta aptemék nahan apkelpaqmeyesma s'e:
—Apwa'ak Dios yaqwayam epasmok énxet'ák apagkok.
17 Ekyókxoho yókxexma Judea axta nahan legamaxchek ektémakxa aqsok apkelane m'a Jesús, ekweykekxoho m'a neyáwa nak.
Juan el Bautista apkelápháseykha
(Mt 11.2-19)18 Aplegágweykekxeyk axta amya'a Juan ekyókxoho xa aqsok, hakte apkeltáméséyak axta apkeltennáseykha. Apkelwóneykha axta apqánet xa apkeltáméséyak nak, 19 tén axta apkeláphássama aphakxa Wesse' egegkok, apkeltémo elmaxneyha kexaha naqsók apxénamakpo nak ewak ma'a essenhan elhaxnakpok makham pók. 20 Apkelweykmek axta aphakxa Jesús ma'a Juan apkelápháseykha. Axta aptemék apkenagkama s'e:
—Ẽláphássek xeyk negko'o Juan el Bautista apkeltamho ólmaxneyha xeyepya agkok ma'a apxénamakpo nak ewa' essenhan anleyxek makham pók.
21 Chaqhémok axta nahan apkeltaqmelchesseykemxa axta Jesús apxámokma énxet'ák ektémakxa axta chá'a apkelháxamap xa tén han apkellegeykegkoho, tén han ma'a eknaqtawáseykha axta chá'a espíritu élmasagcha'a, apkelwetáseykekxeyk axta anhan exma apxámokma m'a énxet'ák meyke apaqta'ák axta. 22 Tén axta aptéma apchátegmoweykegko s'e:
—Kóltaqhoho, kóltennássekxa sa' Juan ektáhakxa nak kélwete, tén han kéllege. Kóltennasha apkelwetákxo exma m'a énxet'ák meyke apaqta'ák nak, tén han apkelxegákxo m'a élmasagcha'a apyay'ák nak, tén han apkeltaqmelwokmo m'a énxet'ák ektamhéyak nak negmasse ektepelchamáxche egyempehek, tén han apkellegákxo exma m'a énxet'ák meyke apeyk'ák nak, tén han apnaqxétekhágwokmo m'a énxet'ák apkeletsapma axta, tén han kéllegasa amya'a ektaqmela m'a énxet'ák meyke aqsok nak. 23 ¡Kéleñémo kéxegke megkólyenseyam nak kélteme mehelya'ásseyam ko'o!
24 Xama axta apkeltaqhémo m'a Juan axta apkelápháseykha, apkeltennáseykha axta Jesús énxet'ák apxeyenma m'a Juan, axta aptemék se'e: “¿Yaqsa axta kéltémo kólwetak kéxegke m'a yókxexma meykexa nak énxet? ¿Tappo ekyawheyáseykha éxchahayamya axta kélteyánegweykmoho'? 25 Háwe axta agkok xa ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho m'a? ¿Xama énxet apkeltaqmalma apkelnaqtáya axta kélteyánegweykmoho? Kélya'ásegkok kéxegke énxet apkeltaqmela nak apkelántaxno tén han ektaqmalma nak apheykha, exnakha chá'a m'a kelwesse'e apkelwányam apxanák nak. 26 ¿Yaqsa axta kélteyánegweykmoho? ¿Dios appeywa aplegassóya axta? Ehay, naqso', énxet apyeykhágweykmoho Dios appeywa apkellegasso axta m'a. 27 Juan axta m'a ektéma axta ekxeyenma eknaqtáxésamaxche s'e:
‘Eyáphássek ko'o
seykha amya'a ahagkok
apmonye' exchep,
yaqwayam enxoho
elanaksek ámay.’
28 Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke méko xama énxet apyeykhágweykmoho Juan nepyeseksa m'a apyókxoho énxet'ák; keñe m'a énxet apteme nak kónegók ma'a aptémakxa nak Wesse' apwányam Dios, mexnawok ma'a Juan.
29 “Apyókxoho énxet ektáha axta apháxenmo apkeltenneykha m'a Juan, ekweykekxoho m'a apkelma axta chá'a selyaqye yaqwayam kólsakxak ma'a Roma, apkeltémok axta eyaqpássesagkok yegmen ma'a Juan, hakte apkelyekpelchágweykmek axta ekteme ekpéwomo agko' ma'a apkeltémókxa nak antéhek Dios. 30 Keñe axta m'a fariseos, tén han ma'a apkelxekmósso nak apnámakkok ektémakxa segánamakxa, axta eltémók eyaqpássesagkok yegmen ma'a Juan, axta kaleklók apkelwáxok apmáheyókxa axta eykhe etnéssesek Dios xa énxet'ák nak.
31 “¿Yaqsa ko'o ewanchek axnéshok énxet'ák keso negwánxa nak? ¿Yaqsa aphawo? 32 Máxa m'a sakcha'a létkók ekheykhal'a ekyawakxal'a exma apheykegkaxa énxet'ák, ektémól'a kalyennaqtéshok élpeywa kának élxegexma'a s'e: ‘Nélpáwássek negko'o yámámok, keñe kéxegke megkólnéweyncha'a, nélmeneykmássek negko'o negmeneykmasso senlapwagkassamól'a, keñe kéxegke megkóllekxagweyncha'a.’ 33 Hakte apwayak axta Juan el Bautista, meto axta apto, tén han meya axta vino, keñe kéxegke kélxeyenma chá'a ekhama apwáxok kelyekhama'. 34 Keñe axta apwaya m'a aptáha nak Apketche énxet, aptómo nak apto, apyamo nak vino, keñe kéxegke kélxeyenma megyésso etwok apto, tén han megyésso ének vino, tén han kélxeyenma apkelásekhayo m'a énxet élmasagcha'a nak apkeltémakxa, tén han ma'a énxet'ák apkelmomo nak selyaqye yaqwayam egkések ma'a Roma. 35 Dios apya'áseyak akke chá'a kañék ekwetamaxche ektáha naqsók apkeláneyak énxet'ák xa.”
Jesús apwayam Simón apxagkok, apteme axta fariseo
36 Apcháneyeykha axta Jesús xama fariseo etáswók apto apxagkok, apmaheykegkek axta nahan Jesús ma'a apxagkok. Aphegkek axta nahan nekha mésa, 37 cham'a ekweykmo axta xama kelán'a ekmaso ektémakxa, ekha axta nahan xa tegma apwányam nak tén han eklegaya axta amya'a Jesús apmaheykegko aptásweykmo apto m'a fariseo apxagkok, yetlo ekseykha sokmátsa axagkok élánamáxche axta alabastro ekláneyo sokmátsa. 38 Kelekxagweykha axta, heykmek axta ekpayhókxa apmagkok ma'a Jesús, kelyássessegkek axta anhan aqtégmenek ma'a apmagkok, tén axta ektamheykekxo nahan áwa' élyamassáseykekxo. Kelpetsessessegkek axta apmagkok, tén axta élexpaqhássessama sokmátsa. 39 Xama axta apweteya m'a fariseo ektáha axta apcháneyeykha m'a Jesús, axta entemék élchetamsama apwáxok se'e: “Naqsók agkok apteme xama Dios appeywa aplegasso xa énxet nak, ékpelkohok xeyk ektémakxa xa kelán'a ekpaknegwa'awo nak: kelán'a ekmaso ektémakxa xa.” 40 Tén axta Jesús aptéma apkenagkama fariseo se'e:
—Simón, yetneyk ko'o xama aqsok yaqwayam altennaksek xép.
Axta aptemék apchátegmoweykegko fariseo se'e:
—Sẽlxekmósso, héltennés.
41 Axta aptemék makham Jesús se'e:
—Apqánet énxet axta yetnók apméyak ma'a xama énxet apmássáseykencha'awól'a pók selyaqye. Quinientos sawo selyaqye axta apméyak ma'a xama, keñe axta m'a pók nak cincuenta. 42 Apmasséssessegkek axta aqsa nahan apkelméyak apqánet ma'a énxet ektáha axta apmassáseykha selyaqye apagkok, hakte mopwancha'ak axta apmáheyo elyánmagkasek ma'a apkelméyak. Héltennés hana kaxwo', ¿yaqsa sa' kayáwhok agko' apchásekhayo xama xa apqánet?
43 Axta aptemék apchátegmoweykegko Simón se'e:
—Sa' Ko'óneyk ma'a énxet ekyawakxa nak apméyak.
Keñe axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Payhawók aptáhakxa.
44 Tén axta apkelányo Jesús ma'a kelán'a, axta aptemék apkenagkama Simón se'e:
—¿Apwet'aya s'e kelán'a nak? Ektaxnegwa'ak xeyk ko'o apxagkok xép, keñe mehegkésa yegmen yaqwayam alyenyeksek emagkok; keñe s'e kelán'a nak élyássesa aqtégmenek emagkok, keñe ektamhákxo nahan áwa' élyamáseykxo makham. 45 Exchek han xép hepetsesak hepeykesek, keñe exchek se'e kelán'a nak megkalwátessekmo élpetsesma emagkok, eyeynawo m'a sekxók xeyk sektaxnegwa'a kañe'.
46 Exchek han héltexnassásegkok épátek néltexnémáxche ekmátsa ekpaqneyam, keñe s'e kelán'a nak élexpaqha'a emagkok sokmátsa. 47 Exchek keñamak séltennasa exchep megkólyaqmagkáseykxo ekyókxoho m'a ektémakxa nak ekxámokma megkay'assáxma, hakte awanhek élásekhamaxkoho; kaxnók ma'a ekmasextoho nak megkólyaqmagkáseykekxa apkeltémakxa melya'assáxma, asextók exekmósek apkelásekhamakpoho.
48 Tén axta aptéma apkenagkama kelán'a s'e:
—Megkólyaqmagkáseykxak xeye' ektémakxa megkay'assáxma.
49 Keñe axta m'a nápakha ektáha axta nahan kéláneyeykha aptéma chá'a apkelmaxneyeykencha'a pók se'e:
—¿Yaqsa énxet xa ekweykmoho nak meyaqmagkáseykekxa nentémakxa mólya'assáxma?
50 Keñe axta Jesús aptéma makham appaqhetchessama kelán'a s'e:
—Megkay'ásseyam xeye' wagkásak teyp; kataqhekxa yetlo meyke ektáhakxa awáxok.