1 y Jesús se fue al monte de los Olivos. 2 Y por la mañana volvió al templo, y todo el pueblo vino a él; y sentado él, les enseñaba. 3 Entonces los escribas y los fariseos le trajeron una mujer sorprendida en adulterio; y poniéndola en medio, 4 le dijeron: Maestro, esta mujer ha sido sorprendida en el acto mismo de adulterio. 5 Y en la ley nos mandó Moisés apedrear a tales mujeres. Tú, pues, ¿qué dices? 6 Mas esto decían tentándole, para poder acusarle. Pero Jesús, inclinado hacia el suelo, escribía en tierra con el dedo. 7 Y como insistieran en preguntarle, se enderezó y les dijo: El que de vosotros esté sin pecado sea el primero en arrojar la piedra contra ella. 8 E inclinándose de nuevo hacia el suelo, siguió escribiendo en tierra. 9 Pero ellos, al oír esto, acusados por su conciencia, salían uno a uno, comenzando desde los más viejos hasta los postreros; y quedó solo Jesús, y la mujer que estaba en medio. 10 Enderezándose Jesús, y no viendo a nadie sino a la mujer, le dijo: Mujer, ¿dónde están los que te acusaban? ¿Ninguno te condenó? 11 Ella dijo: Ninguno, Señor. Entonces Jesús le dijo: Ni yo te condeno; vete, y no peques más.
Jesús, la luz del mundo
12 Otra vez Jesús les habló, diciendo: Yo soy la luz del mundo; el que me sigue, no andará en tinieblas, sino que tendrá la luz de la vida. 13 Entonces los fariseos le dijeron: Tú das testimonio acerca de ti mismo; tu testimonio no es verdadero. 14 Respondió Jesús y les dijo: Aunque yo doy testimonio acerca de mí mismo, mi testimonio es verdadero, porque sé de dónde he venido y a dónde voy; pero vosotros no sabéis de dónde vengo, ni a dónde voy. 15 Vosotros juzgáis según la carne; yo no juzgo a nadie. 16 Y si yo juzgo, mi juicio es verdadero; porque no soy yo solo, sino yo y el que me envió, el Padre. 17 Y en vuestra ley está escrito que el testimonio de dos hombres es verdadero. 18 Yo soy el que doy testimonio de mí mismo, y el Padre que me envió da testimonio de mí. 19 Ellos le dijeron: ¿Dónde está tu Padre? Respondió Jesús: Ni a mí me conocéis, ni a mi Padre; si a mí me conocieseis, también a mi Padre conoceríais. 20 Estas palabras habló Jesús en el lugar de las ofrendas, enseñando en el templo; y nadie le prendió, porque aún no había llegado su hora.
A donde yo voy, vosotros no podéis venir
21 Otra vez les dijo Jesús: Yo me voy, y me buscaréis, pero en vuestro pecado moriréis; a donde yo voy, vosotros no podéis venir. 22 Decían entonces los judíos: ¿Acaso se matará a sí mismo, que dice: A donde yo voy, vosotros no podéis venir? 23 Y les dijo: Vosotros sois de abajo, yo soy de arriba; vosotros sois de este mundo, yo no soy de este mundo. 24 Por eso os dije que moriréis en vuestros pecados; porque si no creéis que yo soy, en vuestros pecados moriréis. 25 Entonces le dijeron: ¿Tú quién eres? Entonces Jesús les dijo: Lo que desde el principio os he dicho. 26 Muchas cosas tengo que decir y juzgar de vosotros; pero el que me envió es verdadero; y yo, lo que he oído de él, esto hablo al mundo. 27 Pero no entendieron que les hablaba del Padre. 28 Les dijo, pues, Jesús: Cuando hayáis levantado al Hijo del Hombre, entonces conoceréis que yo soy, y que nada hago por mí mismo, sino que según me enseñó el Padre, así hablo. 29 Porque el que me envió, conmigo está; no me ha dejado solo el Padre, porque yo hago siempre lo que le agrada. 30 Hablando él estas cosas, muchos creyeron en él.
La verdad os hará libres
31 Dijo entonces Jesús a los judíos que habían creído en él: Si vosotros permaneciereis en mi palabra, seréis verdaderamente mis discípulos; 32 y conoceréis la verdad, y la verdad os hará libres. 33 Le respondieron: Linaje de Abraham somos, y jamás hemos sido esclavos de nadie. ¿Cómo dices tú: Seréis libres?
34 Jesús les respondió: De cierto, de cierto os digo, que todo aquel que hace pecado, esclavo es del pecado. 35 Y el esclavo no queda en la casa para siempre; el hijo sí queda para siempre. 36 Así que, si el Hijo os libertare, seréis verdaderamente libres. 37 Sé que sois descendientes de Abraham; pero procuráis matarme, porque mi palabra no halla cabida en vosotros. 38 Yo hablo lo que he visto cerca del Padre; y vosotros hacéis lo que habéis oído cerca de vuestro padre.
Sois de vuestro padre el diablo
39 Respondieron y le dijeron: Nuestro padre es Abraham. Jesús les dijo: Si fueseis hijos de Abraham, las obras de Abraham haríais. 40 Pero ahora procuráis matarme a mí, hombre que os he hablado la verdad, la cual he oído de Dios; no hizo esto Abraham. 41 Vosotros hacéis las obras de vuestro padre. Entonces le dijeron: Nosotros no somos nacidos de fornicación; un padre tenemos, que es Dios. 42 Jesús entonces les dijo: Si vuestro padre fuese Dios, ciertamente me amaríais; porque yo de Dios he salido, y he venido; pues no he venido de mí mismo, sino que él me envió. 43 ¿Por qué no entendéis mi lenguaje? Porque no podéis escuchar mi palabra. 44 Vosotros sois de vuestro padre el diablo, y los deseos de vuestro padre queréis hacer. Él ha sido homicida desde el principio, y no ha permanecido en la verdad, porque no hay verdad en él. Cuando habla mentira, de suyo habla; porque es mentiroso, y padre de mentira. 45 Y a mí, porque digo la verdad, no me creéis. 46 ¿Quién de vosotros me redarguye de pecado? Pues si digo la verdad, ¿por qué vosotros no me creéis? 47 El que es de Dios, las palabras de Dios oye; por esto no las oís vosotros, porque no sois de Dios.
La preexistencia de Cristo
48 Respondieron entonces los judíos, y le dijeron: ¿No decimos bien nosotros, que tú eres samaritano, y que tienes demonio? 49 Respondió Jesús: Yo no tengo demonio, antes honro a mi Padre; y vosotros me deshonráis. 50 Pero yo no busco mi gloria; hay quien la busca, y juzga. 51 De cierto, de cierto os digo, que el que guarda mi palabra, nunca verá muerte. 52 Entonces los judíos le dijeron: Ahora conocemos que tienes demonio. Abraham murió, y los profetas; y tú dices: El que guarda mi palabra, nunca sufrirá muerte. 53 ¿Eres tú acaso mayor que nuestro padre Abraham, el cual murió? ¡Y los profetas murieron! ¿Quién te haces a ti mismo? 54 Respondió Jesús: Si yo me glorifico a mí mismo, mi gloria nada es; mi Padre es el que me glorifica, el que vosotros decís que es vuestro Dios. 55 Pero vosotros no le conocéis; mas yo le conozco, y si dijere que no le conozco, sería mentiroso como vosotros; pero le conozco, y guardo su palabra. 56 Abraham vuestro padre se gozó de que había de ver mi día; y lo vio, y se gozó. 57 Entonces le dijeron los judíos: Aún no tienes cincuenta años, ¿y has visto a Abraham? 58 Jesús les dijo: De cierto, de cierto os digo: Antes que Abraham fuese, yo soy. 59 Tomaron entonces piedras para arrojárselas; pero Jesús se escondió y salió del templo; y atravesando por en medio de ellos, se fue.
Kelán'a élane megkatnaha atáwa'
1 Apmeyeykekxeyk axta Jesús ma'a Egkexe élaqneykegkaxa axta Olivos; 2 keñe axta mók ekhem, élsáya makham, apmeyeykekxo m'a tegma appagkanamap. Apya'eykekteyk axta nahan énxet'ák, keñe axta aphama Jesús, yetlómók axta nahan apkelxekmósso énxet'ák.
3 Apyentegkessegkek axta nahan xama kelán'a énxet'ák apkelxekmósso axta ektémakxa segánamakxa tén han ma'a fariseos, cham'a kelán'a kélweteykegkoho axta élane megkatnaha atáwa'. Apkenegkesseykmek axta nepyeseksa énxet'ák, 4 keñe aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Sẽlxekmósso, kélwetágkok xeyk élanakxa megkatnahakxa atáwa' s'e kelán'a nak. 5 Xeyenmeyk segánamakxa, apkeltémo chá'a kamatñekxak Moisés kólyetnak meteymog kelán'a ektéma nak xa. ¿Háxko sa' eyke etnehek xép appeywa?
6 Apmáheyók axta épkónek aptéma apkenagkama xa ektáha nak, keñe kaxek yaqwánxa etnehek esexnena'. Apháxaheykenteyk axta eyke Jesús, tén axta aptáxéssama apophék xapop. 7 Apkempeykekxeyk axta eyke néten Jesús, hakte apkelenxáneykmek axta apteme apkelmaxneyeykha s'e:
—Sa' eyke eyenhek apmonye' meteymog ma'a meykexa nak mey'assáxma kélnepyeseksa kéxegke.
8 Tén axta apháxaheykekxo makham, aptáxéseykekxeyk axta makham xapop. 9 Xama axta apkellegaya aptémakxa appeywa Jesús, aptéteykegkók axta pók apkeltaqhémo, apkelwányam axta apmonye'e apkeltaqhémo. Xama axta apkeymomákpo apxakko' Jesús, yetlo m'a kelán'a énmeykekxa axta axakkók ma'a. 10 Apkempeykekxeyk axta néten, keñe aptéma apkelmaxneyeykencha'a kelán'a s'e:
—¿Háxko apkelmahágkaxa énxet'ák? ¿Mékoya xama apxeyenma apkeltémo kamatñekxak xeye'?
11 Axta entemék eyátegmoweykegko s'e:
—Wesse', méko xama enxoho.
Tén axta Jesús aptéma apkenagkama s'e:
—Maxénak nahan ko'óxa yaqwayam wának kamatñekxa'; kataqhoho sa' kaxwo', nágkalánekxa kaxwók megkay'assáxma.
Jesús apteme élseyéxma keso náxop
12 Apkelpaqhetcháseykekxeyk axta makham Jesús énxet'ák. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Ko'o sekteme élseyéxma keso náxop; énxet ektáhakxa enxoho sétleykha ko'o, keytek sa' ma'a élseyéxma ekyennaqtéssamo nak egnények, meweynchamha sa' chá'a neyseksa ekyaqtessóxma.
13 Axta aptemék fariseos apkenagkama Jesús se'e:
—Apxénákpekxók apagko' xép ektaqmela: mékoho xa aptáhakxa nak apxénamakpekxoho apagko'.
14 Tén axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók agko' xa sektáhakxa nak sekxénamaxchekxoho ahagko', neyseksa eykhe sekxénamaxchekxoho ahagko' ektaqmela. Hakte ekya'ásegkók ko'o m'a séñamakxa axta, tén han ma'a yaqwánxa amhagkok. Keñe kéxegke megkólya'ásegkok. 15 Akke kéltemék chá'a kéxegke kélyekpelchémo kélmók ektémakxal'a apyekpelchémo pók énxet. Makke ko'o atneyk sekyekpelchémo xama énxet enxoho; 16 ektemék agkok chá'a ko'o sekyekpelchémo énxet, naqsók nahan chá'a katnehek ekpéwomo m'a sekyekpelchémo, hakte matnehek chá'a ko'o exakkók sekyekpelchémo énxet. Akke chá'a ko'o atnehek sekxegexma alyekpelkohok énxet ma'a Táta aptáha axta seyáphasso ko'o. 17 Xeyenmeyk segánamakxa kélagkok nak kéxegke ekhawo enxoho mók apkelpaqmeyesma apqánet ma'a ektáha nak apkelxeyenma, katnehek naqsók ma'a apkelxeyenma. 18 Ko'o eyke sekxénamaxchekxoho ahagko' chá'a ektaqmela, keñe nahan sexeyenma chá'a ko'o m'a Táta, aptáha axta seyáphasso ko'o.
19 Keñe axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Háxko aphakxa apyáp xép?
Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Mehélya'ásegkok ko'o kéxegke, megkólya'ásegkok nahan ma'a Táta; kaxtemék sélya'áseykegkoho ko'o, kólya'asagkohok nahan ma'a Táta.
20 Apxeyenmeyk axta Jesús xa aqsok nak neyseksa apkelxekmósso axta énxet'ák ma'a kañe' tegma appagkanamap, cham'a ekheykegkaxa axta chá'a yántéseksek kélxátamo axta chá'a aqsok kélmésso Dios. Méko axta eyke ekmoma Jesús, hakte axta kaweykmok makham yaqweykenxa elyekpelchágwók énxet'ák.
Megkólwanchek kéxegke kólmahagkok ma'a yaqwánxa nak ko'o amhagkok
21 Axta aptemék apkeltennáseykekxoho makham Jesús se'e:
—Axog sa' ko'o, keñe sa' kéxegke hélchetmok, kóletsapok sa' eyke kéxegke yetlo megkólya'assáxma. Megkólwanchek sa' kéxegke kólmahagkok ma'a yaqwánxa nak ko'o amhagkok.
22 Keñe axta judíos aptéma apkenagkama s'e:
—¿Xénchek enxeykel'a apwáxok yaqhakpekxa'? La'a apxéna nak magkegwagko negko'o ólmahagkok ma'a yaqwánxa emhagkok.
23 Axta aptemék Jesús apkelanagkama s'e:
—Kéleñamakxa kélagko' kéxegke keso náxop, ko'o eyke sekteme séñamakxa ahagko' ma'a néten; kéxegke kélteme kéleñamakxa kélagko' keso nélwanmégkaxa, háwe eyke ko'o séñamakxa keso náxop. 24 Cháxa keñamak séltennasa exchek kéxegke peya kóletsapok yetlo megkólya'assáxma; hakte kélya'ásseykmek agkok kéxegke Sekteme Ko'o, kóletsapok sa' yetlo megkólya'assáxma.
25 Tén axta aptéma apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa énxet xép?
Axta aptemék Jesús apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Kaqhók alenxanmohok séltennasso kéxegke séltennassama axta m'a sekxók axta. 26 Xámók eykhe ko'o yaqwayam axének tén han altennásekxohok eyesagko kéltémakxa kéxegke. Ekmámnaqsoho eyke chá'a aqsok apxeyenma m'a aptáha axta seyáphasso ko'o, altennaksohok nahan chá'a ko'o énxet'ák apheykha nak náxop ma'a seklegaya nak chá'a aptémakxa appeywa m'a.
27 Axta eyke elya'áseykegkok apkeltennassama Jesús Apyáp ma'a énxet'ák nak. 28 Axta keñamak aptéma apkelanagkama Jesús se'e:
—Kélchexneyk sa' agkok kéxegke néten ma'a aptáha nak Apketche énxet, kólya'ásegwók sa' kéxegke Sektáha Ko'o, kólya'ásegwók sa' nahan maláneya chá'a ko'o aqsok sekmáheyo ahagko' nak alána'; wánxa aqsa chá'a ko'o axének ma'a ektémakxa nak chá'a sélxekmósso m'a Táta. 29 Hakte sekxegexma ko'o m'a aptáha axta seyáphasso; meheyenyewek chá'a ko'o exakkók ma'a Táta, hakte alának chá'a ko'o m'a ekleklamókxa nak apwáxok alána'.
30 Xama axta aptéma appeywa Jesús xa ektáha nak, apxámok axta énxet apteme melya'ásseyam.
Dios apketchek tén ma'a énxet élma nak mólya'assáxma
31 Axta aptemék Jesús apkelanagkama judíos apteme axta melya'ásseyam se'e:
—Agkok kólyensakmok chá'a kéxegke kélláneyak ma'a sektémakxa nak chá'a sekpeywa, naqsók sa' kóltéhek séltáméseyak; 32 kólya'ásegwók sa' ma'a amya'a ekmámnaqsoho eñama nak Dios, kalmallahanchesek sa' nahan kélmomaxche xa ekmámnaqsoho nak.
33 Axta aptemék apkelátegmoweykegkokxo s'e:
—Negko'o nenteme Abraham aptawán'ák neptámen, mantemék nahan negko'o xama enxoho apkelásenneykha naqsa xama énxet enxoho; ¿Yaqsa ektáha apxéna nak xép peya hẽlchexeykxak negko'o?
34 Tén axta Jesús aptéma apkelanagkama s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke apyókxoho énxet apkelánéyak nak chá'a melya'assáxma, apteme élma melya'assáxma. 35 Xama énxet apmomap nak chá'a kélteméssesso kélásenneykha naqsa, megkawegqók apha neyseksa m'a ekheykha nak wesse' apagkok apxagkok; kaxnók ma'a ektáha nak wesse' apketche megkamassegwomek chá'a apha xamók ma'a ekheykha nak apxagkok. 36 Apkelmallahanchessek sa' agkok kélteme kélmomaxche m'a Dios Apketche, naqsók sa' kamaskok kéxegke kélteme kélmomaxche'. 37 Ekya'ásegkók ko'o kéxegke kélteme Abraham aptawán'ák neptámen; kélmáheyók eyke hélaqhek ko'o kéxegke, hakte megkólmák takha' m'a sekpeywa. 38 Axénhok chá'a ko'o m'a aqsok sexekmósso axta m'a Táta, kólteme nahan kéxegkáxa, kóllána chá'a m'a kéllegaya axta chá'a apkeltennasso m'a Kélyáp.
39 Axta aptemék apkenagkama Jesús se'e:
—¡Abraham neykhe negko'o egyáp!
Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Kaxtemék kéxegke kélteme naqsók Abraham apketchek, kóllának chá'a m'a apkeláneya axta m'a. 40 Naqsók eykhe chá'a ko'o séltennassama aptáha sélxekmósso m'a Dios, kélmáheyók eyke aqsa hélaqhek ko'o kéxegke. ¡Axta eyke etneyk xama enxoho Abraham xa ektáha nak! 41 Kélláneykegkek chá'a kéxegke aptémakxa nak chá'a m'a kélyáp.
Tén axta aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—¡Háwe negko'o kélketchek meyke apyapmeyk; yetneyk negko'o wánxa xama Egyáp, cham'a Dios!
42 Axta aptemék apchátegmoweykegko Jesús se'e:
—Kaxtemék kéxegke kélteme naqsók kélyáp ma'a Dios, hélásekhohok axta ko'o, hakte eñamak ko'o m'a Dios, keso sénmeyncha'a nak se'e. Háwe axta ko'o sekwe ahagko', Dios axta seyáphasso. 43 ¿Yaqsa ektéma megkólmowagko nak kéxegke kólya'asagkohok ma'a sektémakxa nak chá'a séltennáseykha? Megkólmenyeyk kóleyxhok sekpeywa. 44 Kelyekhama' kéxegke kélyáp, kéleñamak kéxegke m'a, kóllenxanmok nahan chá'a kóllának eyámenyéxa enxoho chá'a kóllának ma'a. Nanók axta ektémakxa ekyetno ekyógkexma kelyekhama' m'a sekxo' eyeynókxa axta. Megkeytlók ma'a amya'a ekmámnaqsoho nak, megkatnehek nahan chá'a xama enxoho ekmámnaqsoho ekpeywa. Temék agkok chá'a ekmowána amya'a, katnehek chá'a m'a ektémakxal'a chá'a; hakte ekmowána amya'a, ekteyapmakxa negmowána amya'a m'a kelyekhama'. 45 Naqsók eykhe chá'a ko'o m'a sektémakxa nak chá'a séltennasso, élya'ásseykmek eyke chá'a. 46 ¿Yaqsa kélxama kéxegke apwanchek exekmósek ekyetna ko'o may'assáxma? Naqsók agkok ma'a sektémakxa nak chá'a sélanagkama, ¿yaqsa ektéma sélya'ásseykmo nak chá'a? 47 Énxet ektáhakxa enxoho apagkok ma'a Dios, yeyxhok ma'a Dios appeywa; megkólmenyeyk eyke kéxegke kóleyxhok appeywa, hakte háwe kéxegke Dios énxet'ák apagkok.
Aphegkek axta Cristo meykexa axta Abraham
48 Keñe axta judíos aptéma apkenagkama Jesús se'e:
—Payhémo neyke agkok nentémakxa nak chá'a nélpeywa nenxeyenma exchep apteme samaritano, tén han ekha apwáxok kelyekhama'.
49 Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo Jesús se'e:
—Méko ko'o xama enxoho kelyekhama' ewáxok, wánxa eyke aqsa ko'o seyáyo m'a Táta; keñe kéxegke mehéláyo ko'o. 50 Mategyeykha ko'o yaqwayam kataqmelek sexeyenma énxet'ák, yetneyk eyke xama aptegyeykha nak chá'a xa, cham'a aptémól'a chá'a apyekpelchémo énxet. 51 Naqsók ko'o sekxéna, énxet apkelyaheykekxoho enxoho sekpeywa, megyetsepek sa'.
52 Axta aptemék apkelátegmoweykegko judíos se'e:
—Naqsók negko'o nentemessásak kaxwók ekha apwáxok xép kelyekhama'. Apketsepmeyk axta m'a Abraham, tén han ma'a apyókxoho apkellegasso axta Dios appeywa, keñe exchep aptéma appeywa s'e: ‘Énxet apkelyaheykekxoho enxoho sekpeywa, megyetsepek sa'.’ 53 ¿Apyeykhágweykmók enxeykel'a exchep ma'a egyáp nanók Abraham? Apketsepmeyk axta m'a, apkeletsepmeyk axta nahan ma'a Dios appeywa apkellegasso axta. ¿Yaqsa apkenagkama exchep etneyk?
54 Axta aptemék apchátegmoweykegkokxo Jesús se'e:
—Taqmeláha agkok ko'o sekpeywa axénáxchekxohok ahagko', mékoho katnehek ma'a sekxénamaxchekxoho ahagko' ektaqmela nak. Akke setnéssesso chá'a ko'o ektaqmela sekxénamaxche m'a Táta, cham'a kélxeyenma nak chá'a kéxegkáxa apteme Dios kélagkok. 55 Akke kólya'áseykegkok kéxegke m'a. Ko'o eyke ekya'ásegko'; ekxénchek agkok ko'o may'ásegko m'a, sekmowána amya'a ahagko' atnehek, ekhawo kéltémakxa nak kéxegke. Naqsók eyke ko'o sekya'áseykegkoho m'a, élyaheykekxók nahan chá'a m'a appeywa. 56 Payheykekxeyk axta apwáxok Abraham, kélyáp nanók axta kéxegke, hakte apmáheyók axta etagkohok yaqweykenxa ko'o awak keso náxop; apweteyak axta nahan, payheykekxók agko' axta nahan apwáxok.
57 Axta aptemék judíos apkenagkama Jesús se'e:
—Mewokmok makham xép cincuenta apyeyam apagkok ¿háxko katnehek xép exének apwetaya m'a Abraham?
58 Keñe axta Jesús aptéma apchátegmoweykegkokxo s'e:
—Naqsók ko'o sektáha séláneya kéxegke, meykexa axta Abraham, ko'o sekteme.
59 Tén axta apkelmoma meteymog ma'a énxet'ák nak apmáheyo elyetnak ma'a Jesús; apxegáneykmek axta eyke aqsa Jesús nepyeseksa, apteyepmeyk axta kañe' tegma appagkanamap.