Llamamiento de Gedeón
1 Los hijos de Israel hicieron lo malo ante los ojos de Jehová; y Jehová los entregó en mano de Madián por siete años. 2 Y la mano de Madián prevaleció contra Israel. Y los hijos de Israel, por causa de los madianitas, se hicieron cuevas en los montes, y cavernas, y lugares fortificados. 3 Pues sucedía que cuando Israel había sembrado, subían los madianitas y amalecitas y los hijos del oriente contra ellos; subían y los atacaban. 4 Y acampando contra ellos destruían los frutos de la tierra, hasta llegar a Gaza; y no dejaban qué comer en Israel, ni ovejas, ni bueyes, ni asnos. 5 Porque subían ellos y sus ganados, y venían con sus tiendas en grande multitud como langostas; ellos y sus camellos eran innumerables; así venían a la tierra para devastarla. 6 De este modo empobrecía Israel en gran manera por causa de Madián; y los hijos de Israel clamaron a Jehová.
7 Y cuando los hijos de Israel clamaron a Jehová, a causa de los madianitas, 8 Jehová envió a los hijos de Israel un varón profeta, el cual les dijo: Así ha dicho Jehová Dios de Israel: Yo os hice salir de Egipto, y os saqué de la casa de servidumbre. 9 Os libré de mano de los egipcios, y de mano de todos los que os afligieron, a los cuales eché de delante de vosotros, y os di su tierra; 10 y os dije: Yo soy Jehová vuestro Dios; no temáis a los dioses de los amorreos, en cuya tierra habitáis; pero no habéis obedecido a mi voz.
11 Y vino el ángel de Jehová, y se sentó debajo de la encina que está en Ofra, la cual era de Joás abiezerita; y su hijo Gedeón estaba sacudiendo el trigo en el lagar, para esconderlo de los madianitas. 12 Y el ángel de Jehová se le apareció, y le dijo: Jehová está contigo, varón esforzado y valiente. 13 Y Gedeón le respondió: Ah, señor mío, si Jehová está con nosotros, ¿por qué nos ha sobrevenido todo esto? ¿Y dónde están todas sus maravillas, que nuestros padres nos han contado, diciendo: No nos sacó Jehová de Egipto? Y ahora Jehová nos ha desamparado, y nos ha entregado en mano de los madianitas. 14 Y mirándole Jehová, le dijo: Ve con esta tu fuerza, y salvarás a Israel de la mano de los madianitas. ¿No te envío yo? 15 Entonces le respondió: Ah, señor mío, ¿con qué salvaré yo a Israel? He aquí que mi familia es pobre en Manasés, y yo el menor en la casa de mi padre. 16 Jehová le dijo: Ciertamente yo estaré contigo, y derrotarás a los madianitas como a un solo hombre. 17 Y él respondió: Yo te ruego que si he hallado gracia delante de ti, me des señal de que tú has hablado conmigo. 18 Te ruego que no te vayas de aquí hasta que vuelva a ti, y saque mi ofrenda y la ponga delante de ti. Y él respondió: Yo esperaré hasta que vuelvas.
19 Y entrando Gedeón, preparó un cabrito, y panes sin levadura de un efa de harina; y puso la carne en un canastillo, y el caldo en una olla, y sacándolo se lo presentó debajo de aquella encina. 20 Entonces el ángel de Dios le dijo: Toma la carne y los panes sin levadura, y ponlos sobre esta peña, y vierte el caldo. Y él lo hizo así. 21 Y extendiendo el ángel de Jehová el báculo que tenía en su mano, tocó con la punta la carne y los panes sin levadura; y subió fuego de la peña, el cual consumió la carne y los panes sin levadura. Y el ángel de Jehová desapareció de su vista. 22 Viendo entonces Gedeón que era el ángel de Jehová, dijo: Ah, Señor Jehová, que he visto al ángel de Jehová cara a cara. 23 Pero Jehová le dijo: Paz a ti; no tengas temor, no morirás. 24 Y edificó allí Gedeón altar a Jehová, y lo llamó Jehová-salom; el cual permanece hasta hoy en Ofra de los abiezeritas.
25 Aconteció que la misma noche le dijo Jehová: Toma un toro del hato de tu padre, el segundo toro de siete años, y derriba el altar de Baal que tu padre tiene, y corta también la imagen de Asera que está junto a él; 26 y edifica altar a Jehová tu Dios en la cumbre de este peñasco en lugar conveniente; y tomando el segundo toro, sacrifícalo en holocausto con la madera de la imagen de Asera que habrás cortado. 27 Entonces Gedeón tomó diez hombres de sus siervos, e hizo como Jehová le dijo. Mas temiendo hacerlo de día, por la familia de su padre y por los hombres de la ciudad, lo hizo de noche.
28 Por la mañana, cuando los de la ciudad se levantaron, he aquí que el altar de Baal estaba derribado, y cortada la imagen de Asera que estaba junto a él, y el segundo toro había sido ofrecido en holocausto sobre el altar edificado. 29 Y se dijeron unos a otros: ¿Quién ha hecho esto? Y buscando e inquiriendo, les dijeron: Gedeón hijo de Joás lo ha hecho. Entonces los hombres de la ciudad dijeron a Joás: 30 Saca a tu hijo para que muera, porque ha derribado el altar de Baal y ha cortado la imagen de Asera que estaba junto a él. 31 Y Joás respondió a todos los que estaban junto a él: ¿Contenderéis vosotros por Baal? ¿Defenderéis su causa? Cualquiera que contienda por él, que muera esta mañana. Si es un dios, contienda por sí mismo con el que derribó su altar. 32 Aquel día Gedeón fue llamado Jerobaal, esto es: Contienda Baal contra él, por cuanto derribó su altar.
33 Pero todos los madianitas y amalecitas y los del oriente se juntaron a una, y pasando acamparon en el valle de Jezreel. 34 Entonces el Espíritu de Jehová vino sobre Gedeón, y cuando este tocó el cuerno, los abiezeritas se reunieron con él. 35 Y envió mensajeros por todo Manasés, y ellos también se juntaron con él; asimismo envió mensajeros a Aser, a Zabulón y a Neftalí, los cuales salieron a encontrarles.
36 Y Gedeón dijo a Dios: Si has de salvar a Israel por mi mano, como has dicho, 37 he aquí que yo pondré un vellón de lana en la era; y si el rocío estuviere en el vellón solamente, quedando seca toda la otra tierra, entonces entenderé que salvarás a Israel por mi mano, como lo has dicho. 38 Y aconteció así, pues cuando se levantó de mañana, exprimió el vellón y sacó de él el rocío, un tazón lleno de agua. 39 Mas Gedeón dijo a Dios: No se encienda tu ira contra mí, si aún hablare esta vez; solamente probaré ahora otra vez con el vellón. Te ruego que solamente el vellón quede seco, y el rocío sobre la tierra. 40 Y aquella noche lo hizo Dios así; solo el vellón quedó seco, y en toda la tierra hubo rocío.
Dios apwóneykha m'a Gedeón
1 Asagkek axta eyke apkeltémakxa nápaqtók Wesse' egegkok ma'a israelitas, siete apyeyam axta han apkeltémo elmok Wesse' egegkok ma'a madianitas. 2 Yágweykmók axta apnaqtawáseykegkoho madianitas ma'a israelitas, tén axta apkelyexánegweykmo m'a neyseksa egkexe nak, meteymog áxwa, tén han ma'a megkalapwagkexa nak eltahanyekxa', hakte apkeláyak axta m'a madianitas. 3 Apkenákxeyk axta agkok chá'a aqsok ma'a israelitas, tén axta ektámenták chá'a m'a madianitas, tén han ma'a amalecitas, apheykha axta m'a ekteyapmakxa ekhem. 4 Elpakxenwaták axta chá'a m'a xapop apagkok nak Israel, etwasha axta chá'a aqsok kélcheneykekxa, ekweykekxoho m'a Gaza, megyeygkesek axta chá'a aptéyak yaqwayam enxoho etawagkok ma'a israelitas, nepkések, weyke tén han yámelyeheykok. 5 Elántaxnéssak axta chá'a apnaqtósso m'a xapop nak Israel, elpakxenagkok axta han chá'a, etwasha axta m'a ekyókxoho nak. Elxegmak axta chá'a yetlo yányátnáxeg apxámokma apagko', aptémól'a sawa' apxámokma. 6 Meyke aqsok axta tamheykegkok israelitas eñama m'a madianitas, tén axta apkeltémo epasmok ma'a Wesse' egegkok.
7 Xama axta apkeltamho israelitas elwagkasek teyp Wesse' egegkok, neyseksa apkelma m'a madianitas, 8 apcháphássessek axta xama Dios appeywa aplegasso. Aptáhak axta apkeláneya s'e: “Keso aptáhakxa exchek Wesse' egegkok Dios nak Israel: ‘Ko'o axta sélántekkesso kéxegke m'a Egipto, kélheykegkaxa axta kéltéma kélásenneykha naqsa, 9 Háwe axta wánxa kéxegke sélwagkassama teyp neyseksa apkelma m'a egipcios, weykekxók axta sélwagkasso teyp kéxegke nepyeseksa m'a apnaqtawáseykegkoho axta chá'a. Élántekkessegkek axta ko'o kélmonye'e kéxegke m'a, keñe sekmésa kéxegke m'a xapop apagkok axta xa énxet'ák nak. 10 Éltennassegkek axta han ko'o sekteme Dios Wesse' kélagkok, tén han maltémo kóleyk ma'a aqsok apcháyókxa nak amorreos, kélheykegkaxa nak kaxwók kéxegke m'a xapop apagkok; axta eyke hélháxenmók ko'o kéxegke.’”
11 Tén axta apxegakmo Wesse' egegkok apchásenneykha, apha'ak axta kóneg yámet encina, émha axta m'a Ofrá, ektáha axta apagkok ma'a Joás, Abiézer axta apnámakkok. Apyexanmawók axta apkexakkasa apyempe'ék hótáhap apaktek ma'a Gedeón, Joás axta apketche, cham'a kélteyammomakxa axta chá'a anmen yámet, yaqwayam kalanaxchek vino, yaqwayam enxoho han métyehek ma'a madianitas.
12 Apxekmowásekpók axta m'a Wesse' egegkok apchásenneykha, aptáhak axta apcháneya s'e:
—¡Wesse' egegkok xép apxegexma, énxet apyennaqte megyeye nak emhagkok eyesagkexa'!
13 Tén axta Gedeón aptáha apchátegmowágko s'e:
—Wesse' ahagkok, apheyk agkok negko'o negyeseksa Wesse' egegkok, ¿yaqsa eyke ektéma sentéma nak negko'o s'e ekyókxoho aqsok nak? ¿Háxko ektémakxa m'a aqsok sempelakkasso sẽltennassama axta chá'a negko'o m'a ẽlyapmeyk nano', sẽltennassama nak chá'a Wesse' egegkok sẽlántekkessama m'a Egipto? Egkexakhamchek negko'o m'a Wesse' egegkok, ẽlméssegkek ma'a madianitas.
14 Apkelanawók axta Wesse' egegkok, keñe aptáha apcháneya s'e:
—Emha sa' xa apyennaqte nak, yaqwayam ey'ammok elwagkasek teyp ma'a israelitas, neyseksa apkelma m'a madianitas. Ko'o sektáha seyáphasso exchep.
15 Apchátegmowágkokxeyk axta makham Gedeón:
—Wesse', ¿háxko ko'o atnehek alwagkasek teyp énxet'ák Israel? Apkelyelqákpók apagko' ko'o énxet'ák ahagkok nepyeseksa m'a Manasés énxet'ák apagkok, mékoho ahagko' nahan ko'o nepyeseksa m'a sekhawóxama.
16 Apchátegmowágkek axta Wesse' egegkok:
—Apwanchek elwagkasek teyp, hakte ko'o sa' atnehek sekxegexma. Emenxenek sa' ma'a énxet'ák Madián, máxa sa' etnéssesek emenxenek ma'a aptémól'a eyaqmaksek xama énxet.
17 Tén axta Gedeón aptáha s'e:
—Taqmeláha agkok xép apwáxok sélano, hexekmós xama aqsok magkenatchesso, ektáha naqsók ko'o sepaqhetchesso exchep. 18 Héleyx sa' aqsa s'e ekwokmoho sekwa'akto makham asantagkasek xama aqsok sekmésso naqsa, sekmako nak agkések.
Tén axta aptáha Wesse' egegkok:
—Aleyxek sa' aqsa s'e ekwokmoho apwa'akto.
19 Aptaqháwok axta Gedeón apchaqhegwákxo yát'ay apketkok, apkelanak axta han pán meyke kempáseyak veinte kilos hótáhap; tén axta apxatma ápetek xama hówenaq apxagkok, keñe yegmenáta apyetma weygke, apkelsákxeyk axta ekyókxoho m'a émhakxa nak yámet encina. 20 Apkeltamhók axta epekkenek néten meteymog ápetek ma'a Dios apchásenneykha, tén han ma'a pán meyke nak kempáseyak, tén han eyegkenek yegmenáta m'a néten. Aptemék axta han Gedeón ma'a apkeltamhókxa axta etnehek, 21 apkeltekxekkek axta ápetek naw'a yámet apmeykha axta m'a Dios apchásenneykha tén han ma'a pán. Keñe ektepa táxa m'a meteymog nak, kelwatneyk axta m'a ápetek tén han pán; keñe axta apxeganakmo aqsa m'a Wesse' egegkok apchásenneykha. 22 Xama axta apya'ásegwokmo Gedeón aptáha Wesse' egegkok apchásenneykha m'a. Aptáhak axta s'e:
—¡Hay Wesse'! ¡Ekwet'ak ko'o ahaqta'ák ahagko' ma'a Wesse' egegkok apchásenneykha!
23 Aptáhak axta apchátegmowágko Wesse' egegkok se'e:
—Nágkatneykha aqsa apwáxok, megyetsepek sa'. Ema sa' meyke ektáhakxa egwáxok eñama nak ko'o.
24 Tén axta Gedeón apkelánesa xama aqsok ekwatnamáxchexa Wesse' egegkok ma'a, apteméssessek axta ekwesey “Wesse' egegkok apteme meyke ektáhakxa egwáxok”. Makhemek makham ekyetno Ofrá xa ekwatnamáxchexa nak aqsok, tegma apwányam apagkok nak ma'a Abiézer apnámakkok.
25 Chaqhawók axta xa axta'a nak, aptáhakxa axta apcháneya Wesse' egegkok ma'a Gedeón:
—Ema sa' xama apyáp aptósso weyke kennawo', tén han mók weyke kennawo' ekwayam nak siete apyeyam agkok, eyaqnegkes sa' ma'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok Baal, apagkok nak ma'a apyáp. Eyaqtén sa' nahan ma'a yámet kéleykmássesso nak Asera, émha nak ma'a nekha nak kélwatnéssamakxa chá'a aqsok ma'a Baal, 26 keñe sa' elanaksek Dios Wesse' apagkok xama aqsok ekwatnamáxchexa xa néten nak meteymog. Keñe sa' yaqhek weyke kennawo', cham'a mók nak, hegkés sa' ko'o yaqwayam hewatnések, sa' elmaha yaqwayam elwatnek ma'a yámet kéleykmássesso nak Asera, apyaqnegkesa enxoho.
27 Tén axta Gedeón apnaqlákxo diez apkelásenneykha, apkelanak axta ekyókxoho m'a apkeltamhókxa axta etnehek Wesse' egegkok; axta'a axta eyke apkelanak, axta elanak ekhem, eñama apkeye m'a apyáp aphawóxama, tén han ma'a énxet'ák apheykha nak tegma apwányam. 28 Keñe axta axto'ók apnaqxétekhágko énxet'ák ma'a tegma apwányam, apkelwet'ak axta kélyaqnegkesa m'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok Baal, tén han ma'a yámet kéleykmássesso nak Asera, émha axta m'a nekha nak ekwatnamáxchexa aqsok, apkelwet'ak axta han weyke kennawók kélwatno m'a néten nak axnagkok kélwatnamakxa aqsok. 29 Aptáhak axta apkelmaxneyáncha'a chá'a pók se'e: “¿Yaqsak kexa élane s'e aqsok nak?”
Ahóxek axta étamsamáxche tén han kélmaxneyeykha chá'a, kélya'ásegwokmo ektáha apkelane m'a Gedeón, Joás axta apketche. Tén axta apkelya'aweykxo aptáha apcháneya Joás se'e:
30 —Etekkes sa' apketche, agaqhek sa' negko'o. ¡Apyaqnegkessek ma'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok Baal, apyaqténchek han ma'a yámet kéleykmássesso nak Asera, émha nak ma'a nekha nak ekwatnamáxchexa aqsok!
31 Aptáhak axta Joás apchátegmowágko ektáha axta apwakhegwayam se'e:
—¿Péya kólmeyók kéxegke m'a Baal, keñe han kólpasmekxak kólnapaxche'? ¡Yetsapok sa' amonye' élseye ektáha enxoho apmasma m'a Baal! Dios sa' agkok ma'a Baal, kólho aqsa kamyawaxkohok agko', hakte agkok ma'a ekwatnamáxchexa nak aqsok kélyaqnegkesa nak.
32 Cháxa eyeynókxa axta kélteme Jerubaal ma'a Gedeón, hakte axta aptáhak énxet'ák apxéna s'e: “Baal sa' kanmexekxa'”, hakte apyaqnegkessek Gedeón ma'a kélwatnéssamakxa nak chá'a aqsok Baal.
33 Tén axta apyókxoho madianitas tén han amalecitas, tén han ma'a énxet'ák apheykha axta teyapmakxa ekhem apyepetchákxo pók, apkeltámeyákxeyk axta m'a wátsam Jordán, apkelpakxenwokmek axta m'a ekyapwátegweykenxa nak xapop Jezreel. 34 Tén axta Gedeón ektaxna apwáxok Wesse' egegkok apmopwána, appáwássek axta nepkések apkennawók apkepetek, yaqwayam enxoho epásegwaták ma'a Abiézer apnámakkok nak. 35 Apkeláphássek axta han apkelásenneykha yaqwayam yának epásegwaták Manasés énxet'ák apagkok. Apkeláphássek axta han apkelásenneykha apkeltamho enaqlósakwakxak Aser énxet'ák apagkok, Zabulón, tén han Neftalí énxet'ák apagkok, apkelxegakmek axta han peya epásegwata'.
36 Keñe axta Gedeón aptáha apcháneya m'a Dios: “Naqsók sa' agkok peya heyásenneykxak yaqwayam alwagkasek teyp ma'a énxet'ák Israel, cham'a aptáhakxa nak xép appeywa, 37 apekkenek sa' ko'o xama nepkések apyempehek kélchexakkassamakxa nak chá'a apyempe'ék hótáhap apaktek. Yássessek sa' agkok yálye axto'ók ma'a néten nak nepkések apyempehek, keñe keymáwhok ma'a xapop, ay'asagkohok sa' ko'o naqsók agko' peya heyásenneykxak xép yaqwayam alwagkasek teyp ma'a énxet'ák Israel, cham'a aptáhakxa nak xép appeywa.”
38 Temék axta han ma'a. Axto'ók axta apxatakha'a Gedeón, apkelpexyeynchekmek axta m'a nepkések apyempehek, aplánésawók axta han xama egheykok yálye eñama m'a nepkések apyempehek. 39 Aptáhak axta makham Gedeón: “Náhetaqnow aqsa ko'o sélmaxneyákxo enxoho makham. Éltamhók eykhe hexekmósek makham mók aqsok magkenatchesso. Yána sa' keymáwhok ma'a nepkések apyempehek, keñe sa' yálye kayássesek ma'a xapop nak.”
40 Aptemék axta han Dios xa ektáha nak, cháxa axta'a nak. Yamakawók axta han élsaka m'a nepkések apyempehek, keñe axta ekyókxoho xapop ekyássesa yálye.