El pacto renovado
(Dt. 10.1-5)1 Y Jehová dijo a Moisés: Alísate dos tablas de piedra como las primeras, y escribiré sobre esas tablas las palabras que estaban en las tablas primeras que quebraste. 2 Prepárate, pues, para mañana, y sube de mañana al monte de Sinaí, y preséntate ante mí sobre la cumbre del monte. 3 Y no suba hombre contigo, ni parezca alguno en todo el monte; ni ovejas ni bueyes pazcan delante del monte. 4 Y Moisés alisó dos tablas de piedra como las primeras; y se levantó de mañana y subió al monte Sinaí, como le mandó Jehová, y llevó en su mano las dos tablas de piedra. 5 Y Jehová descendió en la nube, y estuvo allí con él, proclamando el nombre de Jehová. 6 Y pasando Jehová por delante de él, proclamó: ¡Jehová! ¡Jehová! fuerte, misericordioso y piadoso; tardo para la ira, y grande en misericordia y verdad; 7 que guarda misericordia a millares, que perdona la iniquidad, la rebelión y el pecado, y que de ningún modo tendrá por inocente al malvado; que visita la iniquidad de los padres sobre los hijos y sobre los hijos de los hijos, hasta la tercera y cuarta generación. 8 Entonces Moisés, apresurándose, bajó la cabeza hacia el suelo y adoró. 9 Y dijo: Si ahora, Señor, he hallado gracia en tus ojos, vaya ahora el Señor en medio de nosotros; porque es un pueblo de dura cerviz; y perdona nuestra iniquidad y nuestro pecado, y tómanos por tu heredad.
10 Y él contestó: He aquí, yo hago pacto delante de todo tu pueblo; haré maravillas que no han sido hechas en toda la tierra, ni en nación alguna, y verá todo el pueblo en medio del cual estás tú, la obra de Jehová; porque será cosa tremenda la que yo haré contigo.
Advertencia contra la idolatría de Canaán
(Dt. 7.1-5)11 Guarda lo que yo te mando hoy; he aquí que yo echo de delante de tu presencia al amorreo, al cananeo, al heteo, al ferezeo, al heveo y al jebuseo. 12 Guárdate de hacer alianza con los moradores de la tierra donde has de entrar, para que no sean tropezadero en medio de ti. 13 Derribaréis sus altares, y quebraréis sus estatuas, y cortaréis sus imágenes de Asera. 14 Porque no te has de inclinar a ningún otro dios, pues Jehová, cuyo nombre es Celoso, Dios celoso es. 15 Por tanto, no harás alianza con los moradores de aquella tierra; porque fornicarán en pos de sus dioses, y ofrecerán sacrificios a sus dioses, y te invitarán, y comerás de sus sacrificios; 16 o tomando de sus hijas para tus hijos, y fornicando sus hijas en pos de sus dioses, harán fornicar también a tus hijos en pos de los dioses de ellas.
17 No te harás dioses de fundición.
Fiestas anuales
(Ex. 23.14-19Dt. 16.1-17)18 La fiesta de los panes sin levadura guardarás; siete días comerás pan sin levadura, según te he mandado, en el tiempo señalado del mes de Abib; porque en el mes de Abib saliste de Egipto. 19 Todo primer nacido, mío es; y de tu ganado todo primogénito de vaca o de oveja, que sea macho. 20 Pero redimirás con cordero el primogénito del asno; y si no lo redimieres, quebrarás su cerviz. Redimirás todo primogénito de tus hijos; y ninguno se presentará delante de mí con las manos vacías.
21 Seis días trabajarás, mas en el séptimo día descansarás; aun en la arada y en la siega, descansarás. 22 También celebrarás la fiesta de las semanas, la de las primicias de la siega del trigo, y la fiesta de la cosecha a la salida del año. 23 Tres veces en el año se presentará todo varón tuyo delante de Jehová el Señor, Dios de Israel. 24 Porque yo arrojaré a las naciones de tu presencia, y ensancharé tu territorio; y ninguno codiciará tu tierra, cuando subas para presentarte delante de Jehová tu Dios tres veces en el año.
25 No ofrecerás cosa leudada junto con la sangre de mi sacrificio, ni se dejará hasta la mañana nada del sacrificio de la fiesta de la pascua. 26 Las primicias de los primeros frutos de tu tierra llevarás a la casa de Jehová tu Dios. No cocerás el cabrito en la leche de su madre.
Moisés y las tablas de la ley
27 Y Jehová dijo a Moisés: Escribe tú estas palabras; porque conforme a estas palabras he hecho pacto contigo y con Israel. 28 Y él estuvo allí con Jehová cuarenta días y cuarenta noches; no comió pan, ni bebió agua; y escribió en tablas las palabras del pacto, los diez mandamientos.
29 Y aconteció que descendiendo Moisés del monte Sinaí con las dos tablas del testimonio en su mano, al descender del monte, no sabía Moisés que la piel de su rostro resplandecía, después que hubo hablado con Dios. 30 Y Aarón y todos los hijos de Israel miraron a Moisés, y he aquí la piel de su rostro era resplandeciente; y tuvieron miedo de acercarse a él. 31 Entonces Moisés los llamó; y Aarón y todos los príncipes de la congregación volvieron a él, y Moisés les habló. 32 Después se acercaron todos los hijos de Israel, a los cuales mandó todo lo que Jehová le había dicho en el monte Sinaí. 33 Y cuando acabó Moisés de hablar con ellos, puso un velo sobre su rostro. 34 Cuando venía Moisés delante de Jehová para hablar con él, se quitaba el velo hasta que salía; y saliendo, decía a los hijos de Israel lo que le era mandado. 35 Y al mirar los hijos de Israel el rostro de Moisés, veían que la piel de su rostro era resplandeciente; y volvía Moisés a poner el velo sobre su rostro, hasta que entraba a hablar con Dios.
Segánamakxa kélláneykekxa makham axnagcha'ák
(Dt 10.1-5)1 Aptáhak axta apcháneya Wesse' egegkok Moisés se'e:
—Elyaqtennoho sa' apagko' kaxwók xeyep ánet meteymog ekhémo m'a émha amonye' axta, yaqwayam sa' anaqtáxésagkok ko'o ekhawo ektémakxa axta ekpeywa seknaqtáxésso m'a émha amonye' meteymog axta, cham'a aptemessásekxo axta nekha'a étkók. 2 Elánekxa sa' nahan aptáhakxa yaqwayam yántek egkexe Sinaí saka axto'ók agko', ewakxa sa' sekhakxa nak ko'o, cham'a ektáhakxa nak netnók agko' ma'a egkexe. 3 Méko sa' nahan kawának kántohok xamo' xeyep ma'a, méko sa' nahan xama énxet enxoho éteyakpok ma'a ekyókxoho nak egkexe; mopwanchek sa' nahan ellawha nepkések etawagkok pa'at tén han weyke m'a ekpayhókxa nak egkexe.
4 Apkelyaqténchek axta Moisés ánet meteymog ekhémo m'a émha amonye' axta. Keñe axta mók ekhem, axto'ók agko' axta apkelmákxo m'a ánet meteymog nak, apkenátweykxeyk axta m'a egkexe Sinaí, ekhawo m'a apkeltamhókxa axta etnehek Wesse' egegkok. 5 Tén axta Wesse' egegkok apweywento xama yaphope, apkenegwa'akteyk axta nahan xamók Moisés ma'a, apkeltennássek axta nahan ektémakxa apwesey apagko'. 6 Aptáhak axta appaqmeta ekyennaqte agko' apyeyk'a apmonye' Moisés se'e:
—¡Ko'o Wesse'! ¡Ko'o Wesse'! ¡Dios seyemleykekxoho tén han apmopyósa nak alanok énxet, mapekhésamaxche' tén han ekyawe seyásekhayo tén han ekmámnaqsoho agko'! 7 Megkeytyapwágwayam nak sélásekhayo m'a apyókxoho énxet, tén han mayaqmagkáseykekxa nak apkeltémakxa ekmaso, tén han sélenmexeykha, tén han megkólya'assáxma; magwohok eyke aqsa chá'a eweynchamha meyke seklegassáseykegkoho m'a énxet ektáha enxoho chá'a apsexnánémap, allegássesagkohok chá'a eñama apkeltémakxa élmasagcha'a m'a apyapmeyk apketchek tén han ma'a aptawán'ák nak, ekweykekxoho m'a apketchek aptawán'ák nak.
8 Ñohók axta nahan apkeltekxeya aptapnák xapop Moisés apháxaha ekwokmoho aptekxeya ekpayhakxa nápat xapop. Aptáhak axta apkelpeykásawo 9 Wesse' egegkok se'e:
—¡Wesse'! ¡Wesse'! Naqsók agkok ekleklamo apwáxok ko'o exchep, hẽlyetlow sa'. Hakte naqsók apteme élyennaqte agko' apkelwáxok se'e énxet'ák nak, eyke ná eyaqmagkásekxa aqsa nentémakxa mólya'assáxma tén han nentémakxa élmasagcha'a, hẽlma sa' takha' yaqwayam antéhek negko'o énxet'ák apagkok.
Ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios kéltemessáseykekxa axnagkok
(Dt 7.1-5)10 Aptáhak axta Wesse' egegkok se'e:
“Kóltaqmelchesho sa' kélháxenmo s'e: élanak ko'o kaxwók xama ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho nápaqta'awók ma'a apyókxoho énxet'ák apagkok. Alának sa' ko'o aqsok ekyawe agko' sempelakkasso nak agweta', megkalánamáxko nak makham xama enxoho m'a mók apheykegkaxa nak chá'a énxet keso náxop, elwetak sa' apyókxoho énxet apheykha nak kélnepyeseksa kéxegke sekmowána alának aqsok, ko'o sektáha nak Wesse', hakte katnehek sa' ekwányam agko' sempelakkasso nak agwetak ma'a aqsok sekmako nak ko'o alanaksek kéxegke.
11 “Kóllána sa' sakhem ma'a séltamho exchek ko'o kóllána', keñe sa' ko'o alántekkesek kélnepyeseksa kéxegke m'a amorreos, cananeos, hititas, ferezeos, heveos tén han ma'a jebuseos.
12 “Nágkólmés aqsa xama enxoho ekhémo mók kélpaqhetchásamaxkoho m'a énxet'ák, apheykha nak ma'a apkelókxa yaqwánxa nak kólántexek, yaqwayam enxoho megyánhek kalmok ma'a yám'én apagkok apkelhanma nak. 13 Kólyaqnegkessesák sa' ma'a apkelwatnamakxa nak chá'a aqsok, kólekkexchásekxa sa' nahan ekyókxoho m'a meteymog tén han yámet awhók élpagkanamaxche apagkok nak.
14 “Nágkólpeykesho chá'a xama enxoho m'a pók kéláyókxa nak chá'a, hakte Wesse' egegkok apteme apkelmeyeykha. Dios sẽlmeyeykha apwesey m'a.
15 “Nágkólmes agko' xama enxoho ekhémo mók kélpaqhetchásamáxkoho énxet'ák apheykha nak xa xapop nak, hakte yának katnehek kólpasmok apnaqtawáseykpo enxoho elpeykeshok aqsok apcháyókxa tén han apkelsákxésa enxoho m'a aqsok apmésso naqsa nak, keñe kóltawagkok nahan kéxegkáxa xa aqsok kélmésso naqsa nak eknegkenamaxche', 16 essenhan elmésagkok apketchek kelwán'ák nak ma'a kélketchek apkelennay'a nak kéxegke, keñe élánegko enxoho ektamheykegkaxa nak chá'a kalanagkok nentémakxa mansexta kalpeykeshok ma'a aqsok éláyókxa nak, kának nahan etnahagkok elpeykeshok ma'a kélketchek nak kéxegke.
17 “Nágkóleykmássesha agko' kéxegke aqsok kéláyókxa m'a sawo kélpeykeseykekxa nak kélhanma.
Kélessawássessamo élánamáxche nak chá'a yókxoho apyeyam
(Ex 23.14-19Dt 16.1-17)18 “Kóllána chá'a kélessawássessamo kelpasmaga meyke kempáseyak, kólteme sa' chá'a m'a séltémókxa axta chá'a kóltéhek, kóltawagkok kelpasmaga meyke kempáseyak ekweykmoho siete ekhem. Pelten Abib nahan pekkenamaxcheyk chá'a yaqwayam kalanaxchek xa, hakte cháxa pelten kélánteyapmakxa axta m'a Egipto.
19 “Apyókxoho aptéyam apmonye' nak chá'a kélketchek kéxegke, ko'o sa' atnehek ahagkok, ekhawo nahan ma'a ekyókxoho émha amonye' ekpalleyam nak étkók ma'a weyke kélnaqtósso, nepkések tén han ma'a yát'ay, cham'a ektáha enxoho chá'a kennawók ma'a étkok. 20 Keñe sa' ektáha enxoho xama yámelyeheykok étkok ektéyam amonye', kólyaqmagkásekxa sa' chá'a xama nepkések apketkok essenhan xama yát'ay apketkok yaqwayam hélmések ekyaqmageykekxa m'a yámelyeheykok étkok kennawo nak; sa' agkok kólyaqmagkásekxak ma'a, kólwápakhássesek sa' ayespok ma'a yámelyeheykok étkok nak. Kéméxcheyk nahan chá'a hélmések aqsok sélmésso naqsa ekyaqmageykekxa m'a kélketchek appalleyam apmonye'e nak. Méko sa' nahan xama énxet enxoho apwanchek ewaták sekhakxa ko'o mesánto enxoho xama aqsok.
21 “Kóltemeykha chá'a ekweykmoho seis ekhem, keñe sa' ma'a ekhem siete kóllókasek chá'a kélyampe, kammok sa' eykhe m'a ekhem kélcheneykekxexal'a aqsok aktek tén han ma'a eknakxamáxchexal'a ekyexna.
22 “Kóllána chá'a kélessawássessamo ekhem eknakxamáxchexal'a chá'a aqsok ekyexna Semána, cham'a apkemha amonye' nak apnakxamákpexa m'a hótáhap apaktek, tén han ma'a aqsok eknakxamáxchexal'a chá'a ekyexna néxa apyeyam.
23 “Ántánxo apkelweykekxa sa' chá'a etnehek apyókxoho énxet xama apyeyam sekhakxa nak ko'o, ko'o sektáha nak Israel Dios Wesse' apagkok. 24 Alántekkesek sa' ko'o kélnepyeseksa kéxegke m'a pók aptémakxa nak chá'a énxet, ayánchessesagkok sa' nahan ma'a xapop kélagkok nak. Keñe sa' méko kaltemegwók aqsa chá'a xapop agkok neyseksa kélmáheyo kóltéhek chá'a ántánxo kélmeyeykekxa xama apyeyam ma'a sekhakxa nak ko'o, sektáha nak Dios Wesse' kélagkok.
25 “Nágkólyepetches aqsa éma tén han kelpasmaga ekyetlómo nak kempáseyak ma'a aqsok kélnaqtósso ektekyawa nak, nágkóltaqmelches nahan yaqwayam kólmaha mók ekhem ma'a eyeymomáxche enxoho kéltósso ekmatñá nak ekhem Pascua.
26 “Kólsakxa chá'a émha amonye' éltaqmalma nak ekyexna eñama xapop kélagkok ma'a Dios Wesse' kélagkok nak tegma appagkanamap apagkok.
“Nágkólhanchásekxa aqsa yát'ay apketkok egken neme apyegmenek apagkok.”
Moisés aptáxésso segánamakxa
27 Aptáhak axta Wesse' egegkok apcháneya Moisés se'e: “Etaxés sa' se'e amya'a nak, hakte cháxa sekmeykencha'a nak chá'a ko'o ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho sélánésso axta ko'o exchep xa amya'a nak tén han ma'a israelitas.”
28 Aphákxeyk axta nahan xamók Moisés Wesse' egegkok ekweykmoho cuarenta ekhem tén han cuarenta axta'a m'a, meyke apto m'a apto tén han meyke apyá yegmen. Apnaqtáxéságkek axta nahan meteymog ma'a, cham'a amya'a ekhémo nak mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios, diez apkeltémókxa nak antéhek. 29 Aptekkek axta Moisés ma'a néten egkexe Sinaí apkelsánto ánet meteymog segánamakxa; axta nahan ey'ásegkok élyenma nápat eñama appaqhetchesso Wesse' egegkok aptepa m'a néten egkexe nak. 30 Xama axta apwet'a Aarón tén han apyókxoho israelitas élyenma nápat ma'a Moisés, apkelakak axta, axta nahan elyepetchegwokmoho'. 31 Apkelwóneyha axta eyke m'a Moisés. Xama axta apyo'ókmo apkenmágkaxa Moisés ma'a Aarón tén han ma'a apyókxoho apkelámha apmonye'e axta chá'a nepyeseksa apnámakkok, apkelpaqhetchessek axta. 32 Keñe axta natámen apkelyepetchegwokmoho nahan ma'a apyókxoho israelitas, apkeltennássek axta nahan Moisés ekyókxoho m'a aptáhakxa axta apcháneya Wesse' egegkok apkeltamhókxa etnahagkok, cham'a egkexe Sinaí nak. 33 Xama axta appenchesa apkelpaqhetchesso m'a énxet'ák nak, apchaqlássek axta nápat xama apáwa apkexyawe.
34 Aptaxnegwákxeyk axta agkok chá'a Moisés ma'a aphakxa nak Wesse' egegkok yaqwayam epaqhetchesek, elkok axta chá'a m'a apáwa apkexyawe nak apchapma nápat ekwokmoho aptepa. Tén axta eltennasagkok chá'a israelitas ma'a ektáhakxa enxoho apmésso appeywa apkeltamhókxa etnahagkok ma'a Wesse' egegkok. 35 Xama axta elwetak chá'a kalyenmok nápat Moisés ma'a israelitas, yaqlásekxak axta chá'a nápat ma'a apáwa apkexyawe nak, ekwokmoho aptaxnegwákxo makham ma'a aphakxa nak Wesse' egegkok yaqwayam epaqhetchesek.