Dios da el maná
1 Partió luego de Elim toda la congregación de los hijos de Israel, y vino al desierto de Sin, que está entre Elim y Sinaí, a los quince días del segundo mes después que salieron de la tierra de Egipto. 2 Y toda la congregación de los hijos de Israel murmuró contra Moisés y Aarón en el desierto; 3 y les decían los hijos de Israel: Ojalá hubiéramos muerto por mano de Jehová en la tierra de Egipto, cuando nos sentábamos a las ollas de carne, cuando comíamos pan hasta saciarnos; pues nos habéis sacado a este desierto para matar de hambre a toda esta multitud.
4 Y Jehová dijo a Moisés: He aquí yo os haré llover pan del cielo; y el pueblo saldrá, y recogerá diariamente la porción de un día, para que yo lo pruebe si anda en mi ley, o no. 5 Mas en el sexto día prepararán para guardar el doble de lo que suelen recoger cada día. 6 Entonces dijeron Moisés y Aarón a todos los hijos de Israel: En la tarde sabréis que Jehová os ha sacado de la tierra de Egipto, 7 y a la mañana veréis la gloria de Jehová; porque él ha oído vuestras murmuraciones contra Jehová; porque nosotros, ¿qué somos, para que vosotros murmuréis contra nosotros? 8 Dijo también Moisés: Jehová os dará en la tarde carne para comer, y en la mañana pan hasta saciaros; porque Jehová ha oído vuestras murmuraciones con que habéis murmurado contra él; porque nosotros, ¿qué somos? Vuestras murmuraciones no son contra nosotros, sino contra Jehová.
9 Y dijo Moisés a Aarón: Di a toda la congregación de los hijos de Israel: Acercaos a la presencia de Jehová, porque él ha oído vuestras murmuraciones. 10 Y hablando Aarón a toda la congregación de los hijos de Israel, miraron hacia el desierto, y he aquí la gloria de Jehová apareció en la nube. 11 Y Jehová habló a Moisés, diciendo: 12 Yo he oído las murmuraciones de los hijos de Israel; háblales, diciendo: Al caer la tarde comeréis carne, y por la mañana os saciaréis de pan, y sabréis que yo soy Jehová vuestro Dios.
13 Y venida la tarde, subieron codornices que cubrieron el campamento; y por la mañana descendió rocío en derredor del campamento. 14 Y cuando el rocío cesó de descender, he aquí sobre la faz del desierto una cosa menuda, redonda, menuda como una escarcha sobre la tierra. 15 Y viéndolo los hijos de Israel, se dijeron unos a otros: ¿Qué es esto? porque no sabían qué era. Entonces Moisés les dijo: Es el pan que Jehová os da para comer. 16 Esto es lo que Jehová ha mandado: Recoged de él cada uno según lo que pudiere comer; un gomer por cabeza, conforme al número de vuestras personas, tomaréis cada uno para los que están en su tienda. 17 Y los hijos de Israel lo hicieron así; y recogieron unos más, otros menos; 18 y lo medían por gomer, y no sobró al que había recogido mucho, ni faltó al que había recogido poco; cada uno recogió conforme a lo que había de comer. 19 Y les dijo Moisés: Ninguno deje nada de ello para mañana. 20 Mas ellos no obedecieron a Moisés, sino que algunos dejaron de ello para otro día, y crio gusanos, y hedió; y se enojó contra ellos Moisés. 21 Y lo recogían cada mañana, cada uno según lo que había de comer; y luego que el sol calentaba, se derretía.
22 En el sexto día recogieron doble porción de comida, dos gomeres para cada uno; y todos los príncipes de la congregación vinieron y se lo hicieron saber a Moisés. 23 Y él les dijo: Esto es lo que ha dicho Jehová: Mañana es el santo día de reposo, el reposo consagrado a Jehová; lo que habéis de cocer, cocedlo hoy, y lo que habéis de cocinar, cocinadlo; y todo lo que os sobrare, guardadlo para mañana. 24 Y ellos lo guardaron hasta la mañana, según lo que Moisés había mandado, y no se agusanó, ni hedió. 25 Y dijo Moisés: Comedlo hoy, porque hoy es día de reposo para Jehová; hoy no hallaréis en el campo. 26 Seis días lo recogeréis; mas el séptimo día es día de reposo; en él no se hallará. 27 Y aconteció que algunos del pueblo salieron en el séptimo día a recoger, y no hallaron. 28 Y Jehová dijo a Moisés: ¿Hasta cuándo no querréis guardar mis mandamientos y mis leyes? 29 Mirad que Jehová os dio el día de reposo, y por eso en el sexto día os da pan para dos días. Estése, pues, cada uno en su lugar, y nadie salga de él en el séptimo día. 30 Así el pueblo reposó el séptimo día.
31 Y la casa de Israel lo llamó Maná; y era como semilla de culantro, blanco, y su sabor como de hojuelas con miel. 32 Y dijo Moisés: Esto es lo que Jehová ha mandado: Llenad un gomer de él, y guardadlo para vuestros descendientes, a fin de que vean el pan que yo os di a comer en el desierto, cuando yo os saqué de la tierra de Egipto. 33 Y dijo Moisés a Aarón: Toma una vasija y pon en ella un gomer de maná, y ponlo delante de Jehová, para que sea guardado para vuestros descendientes. 34 Y Aarón lo puso delante del Testimonio para guardarlo, como Jehová lo mandó a Moisés. 35 Así comieron los hijos de Israel maná cuarenta años, hasta que llegaron a tierra habitada; maná comieron hasta que llegaron a los límites de la tierra de Canaán. 36 Y un gomer es la décima parte de un efa.
Dios apkelmeyáséyak maná énxet'ák
1 Apyókxoho israelitas axta apkelánteyapmak apkeleñama m'a yókxexma Elim, apkelwokmek axta m'a meykexa énxet ekwesey nak Sin, teyp nak yókxexma Elim halep nak Sinaí. Ekhem quince axta nahan chaqhawo', ektáhakxa axta apqánet pelten, natámen axta apkelánteyapma m'a Egipto. 2 Apyókxoho israelitas axta nahan apcheynawok apkelpaqméteyncha'a apxéna ekmaso Moisés tén han ma'a Aarón, cham'a yókxexma meykexa nak énxet. 3 Axta etnehek chá'a yának se'e:
—¡Hẽgho anna axta aqsa agmaskok negko'o Wesse' egegkok ma'a Egipto! Hakte aghakha axta chá'a antawagkok ápetek ekláneyo weygke m'a, antawagkok axta nahan chá'a ekwokmoho nélyaqkanakmo, kéxegke eyke ennaqleykekmok se'e yókxexma meykexa nak énxet yaqwayam hẽlnápok negko'o negyókxoho m'a meyk sẽlnapma.
4 Tén axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e:
—Wának sa' ko'o kapallenták nento éleñama néten. Elántépok sa' nahan chá'a yókxoho ekhem énxet'ák, yánchásekxak sa' chá'a m'a ekwánxa enxoho yaqwayam kaxhok apmeykha m'a ekhem nak. Émenyeyk ko'o ótak yaqsa élyeheykekxoho m'a sekpeywa tén han yaqsa megkalyeheykekxa'. 5 Tén sa' ma'a ekhem seis, kélmákxo enxoho makham yaqwayam kólsakxak ma'a kélxagkok, kéméxcheyk kóltéhek ánet kélmeykekxoho yaqwayam enxoho kammohok ma'a ánet ekhem, ekyeykhágweykmoho m'a ekweykenxa nak chá'a xama ekhem kélmà.
6 Tén axta Moisés tén han Aarón, aptáha apkeláneya israelitas se'e:
—Taxnám sa' kólya'ásegwók kéxegke ektáha Wesse' egegkok apkelántekkesso m'a Egipto, 7 tén sa' ma'a axto'o kólwetak ma'a ektémakxa apcheymákpoho Wesse' egegkok, hakte aplegayak chá'a ektémakxa kéxegke kélxéneykha ekmaso m'a. Negko'o eyke kaqhok henxénmakha kéxegke ekmaso.
8 Tén axta Moisés aptáha appeywa s'e:
—Taxnám sa' elmésagkok kéxegke Wesse' egegkok ápetek yaqwayam kóltawagkok, tén sa' ma'a saka elmésagkok kelpasmaga apxámokma apagko', hakte aplegayak chá'a ektémakxa kéxegke kélxéneykha ekmaso. Negko'o eyke kaqhok hẽlxénmakha. Mehẽlxénaha nahan chá'a negko'o ekmaso kéxegke, akke kélxénaha chá'a ekmaso m'a Wesse' egegkok.
9 Tén axta Moisés aptáha apcháneya Aarón se'e:
—Eltennasák sa' apyókxoho israelitas yának elyepetchegwatámhok aphakxa m'a Wesse' egegkok, hakte aplegayók chá'a ektémakxa apkelxéneykha ekmaso m'a.
10 Neyseksók apkelpaqhetchesso axta Aarón ma'a israelitas, apyókxoho axta apkelenmexawok ma'a ekpayhókxa axta m'a yókxexma meykexa énxet, apkelwet'ak axta nahan Wesse' egegkok élseyéxma apagkok ekxekmowásexkoho m'a neyseksa xama yaphope. 11 Keñe axta m'a Wesse' egegkok appaqhetchesa Moisés. Aptáhak axta apcháneya s'e:
12 —Eklegayók chá'a ko'o apkelpaqméteykha ekmaso sexeyenma m'a israelitas. Elpaqhetches sa' xép ma'a. Sa' etnehek elának se'e: ‘Taxnakmek sa' agkok, kóltawagkok sa' kéxegke m'a ápetek, tén sa' ma'a saka kóltawagkok ma'a kelpasmaga ekwokmoho kélyaqkanakmo. Tén sa' kólya'ásegwók ko'o sektáha Wesse' Dios kélagkok.’
13 Apkelwa'ak axta apxámokma apagko' sénhek xa taxnám nak. Apsawhekxók axta nahan ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta, tén axta axto'o ekwetáxko élpexyawánto yálye nápakhaw'ék apkelpakxenéyak ma'a apheykegkaxa nak. 14 Keñe axta ekmassa m'a yálye nak, wetáxcheyk axta élyaqyaheykekxa aqsok élexyawáyo agko', máxa axta eykhe m'a ektémól'a yeyam appok élyenneykekxal'a, ekhágkokxo m'a néten yókxexma meykexa nak énxet. 15 Aptáhak axta nahan chá'a apcháneya pók israelitas apkelwet'a s'e: “¿Yaqsa aqsok se'e ektéma nak?” hakte maxta elya'ásegkok ma'a ektéma nak aqsok apkelwet'a. Tén axta m'a Moisés aptáha apkeláneya s'e:
—Ékeso kelpasmaga apmésso kéxegke Wesse' egegkok yaqwayam kóltawagkok. 16 Keso apkeltamhókxa nahan chá'a kóltéhek kéxegke Wesse' egegkok se'e: Kólma sa' chá'a kélxama kéxegke m'a ekwánxa enxoho chá'a kélmáheyo kóltók, tén han ma'a apwánxa enxoho énxet apheykha m'a kélxanák nak, elmok sa' chá'a ekweykmoho ánet kilos xama énxet.
17 Aptamhágkek axta nahan israelitas xa ektáha nak. Pók axta nahan chá'a apxámásawok apkelmà, tén axta nahan chá'a pók apkelma apqántawo'. 18 Apheyásawók axta chá'a m'a ekwánxa axta ekxénamaxchexa néxa ektéyam ma'a kelyetsáteyak; axta nahan kayeykhágweykmohok ketse' enxoho aqsok ma'a énxet ektáha axta apcháncheseykekxa ekxámokma, maxta keymomáxchek nahan aqsok ma'a énxet ektáha axta apcháncheseykekxa ántawo'. Xama xama axta nahan chá'a apkelmak ma'a ekwánxa axta chá'a néxa apmáheyo etwok.
19 Keñe axta Moisés aptáha apkeláneya s'e:
—Nágkólanchesaxche aqsa kélxama enxoho yaqwayam kólmaha makham ma'a mók ekhem.
20 Yetneyk axta eyke chá'a pók melyeheykekxa aptáhakxa apkeláneya m'a Moisés, apkeltaqmelchessek axta aqsa chá'a aqsok yaqwayam elmaha m'a mók ekhem; keñe axta m'a apkeltaqmelchesso nak, apkellánegkek axta m'a yápa apketkók, keltahapchek axta nahan. Keñe axta apkeltaqnaweygko Moisés ma'a énxet'ák nak.
21 Xama xama axta nahan chá'a elmagkok ma'a axto'o eyéméxchexa enxoho chá'a yaqwayam etawagkok, hakte kalpayhekxohok axta chá'a ekwa'a enxoho néten ekhem ma'a aqsok nak. 22 Keñe axta m'a ekhem seis, ánet apkelmeykegkokxoho axta chá'a etnahagkok ma'a aptéyak, yaqwayam enxoho katnehek chá'a cuatro ektéyam kelyetsáteyak xama énxet; keñe axta m'a apkelámha apmonye'e nak chá'a apheykegkaxa apkeltennássékxo m'a Moisés, 23 aptáhak axta apkeláneya Moisés se'e:
—Keso apkeltémókxa katnehek Wesse' egegkok se'e. Saka sa' sábado, xama ekhem néllókassamakxa nélyampe nempagkanchesamaxchexa m'a Wesse' egegkok. Kólhan sa' sakhem ekyetnakxa enxoho yaqwayam kólhánek, kólméxenches sa' ma'a ekyetnakxa enxoho yaqwayam kólméxenchesek, kóltaqmelches sa' yaqwayam kólmaha saka m'a ekyókxoho eyémomáxche enxoho. 24 Apkelyahákxók axta nahan aptáhakxa apkeláneya Moisés ma'a, apkeltaqmelchessek axta chá'a yaqwayam elmaha mók ekhem ma'a nento eyémomáxche axta, maxta nahan chá'a kathápak, axta nahan ellánegkok chá'a m'a yápa apketkók nak. 25 Keñe axta m'a Moisés aptáha s'e:
—Kóltawák sa' sakhem se'e, hakte sakhem sábado kélpagkanchessamakxa ekhem apagkok ma'a Wesse' egegkok, hakte keso ekhem nak se'e megkólwetyehek sa' kéxegke xama aqsok enxoho kéltegyeykha m'a yókxexma. 26 Kélwanche eyke chá'a kóltegyaha aqsok ekweykmoho seis ekhem, wánxa agkok ma'a ekhem siete, cham'a sábado nak, megkólwetyehek sa' xama aqsok enxoho kéltegyeykha.
27 Yetneyk axta eyke chá'a pók xama apkelánteyapma aptegyágko aqsok xa ekhem siete nak, axta eyke elwet'ak chá'a m'a aqsok aptegyéyak. 28 Keñe axta Wesse' egegkok aptáha apcháneya Moisés se'e:
—¿Háxko ekwánxa peya kammok kéxegke kéllenxanmeykegkoho megkólyeheykekxa m'a segánamakxa ahagkok nak, tén han ma'a ektémakxa nak chá'a sélxekmósso? 29 Kólya'asagkoho hana ko'o, Wesse' kélagkok, sekméssama kéxegke xama ekhem kéllókassamakxa kélyampe; cháxa keñamak sekméssama nak chá'a ko'o kéltéyak ekhem seis yaqwayam kammohok ma'a ánet ekhem. Tén sa' ma'a ekhem siete nak kéméxcheyk kólhakha aqsa chá'a kéxegke kélxama m'a kélxanák nak tén han megkólántephek xa ekhem nak.
30 Keñe axta m'a énxet'ák, apkellókassek axta chá'a apkelyampe m'a ekhem siete.
31 Apteméssessegkek axta nahan ekwesey israelitas maná m'a aqsok apkelmágko axta. Élmope axta nahan ma'a, máxa axta m'a aqsok ekwesey nak cilantro aktek, atsek axta nahan, máxa axta m'a ektémól'a kelpasmaga apkelexyawáyol'a kéltexnéyak la'a m'a yányawhéna' apyegmenek. 32 Keñe axta Moisés aptáha s'e:
—Keso apmésso appeywa apkeltamhókxa chá'a kóltéhek Wesse' egegkok se'e: ‘kólxátem sa' maná ekweykmoho chá'a ánet kilos, tén sa' kóltaqmelchessesek ma'a kéltawán'ák nak, yaqwayam sa' elwetak ma'a nento sekmésso axta ko'o kéxegke m'a yókxexma meykexa nak énxet, cham'a sélántekkesa axta kéxegke m'a Egipto.’
33 Keñe axta Moisés aptáha apcháneya Aarón se'e:
—Ema sa' xama hówenaq apxagkok, tén sa' exatmok ekweykmoho ánet kilos maná. Tén sa' natámen epekkenwakxak ma'a aphakxa nak Wesse' egegkok, yaqwayam sa' kóltaqmelchessesek ma'a kéltawán'ák nak kéxegke. 34 Apkelyahákxók axta m'a aptáhakxa axta Wesse' egegkok apkeltamhókxa etnehek ma'a Moisés, appekkenwokmek axta hówenaq apxagkok Aarón ma'a ekyetnamakxa axta m'a yántéseksek ekyetchesamaxkoho nak ekhémo mók nélpaqhetchásamáxkoho Dios yaqwayam enxoho kóltaqmelchesek.
35 Apteykegkek axta nahan israelitas maná ekweykmoho cuarenta apyeyam, ekweykmoho apkelwokmo m'a yókxexma apheykegkaxa axta nahan ma'a énxet'ák. Apteykegkek axta ekweykmoho apkelwokmo m'a néxa xapop ekyekpenta axta antexek ma'a yókxexma Canaán.
36 Gomer axta eyke ekteme diez xama malámog ma'a xama efa .