Excelencia de la sabiduría
1 Las moscas muertas hacen heder y dar mal olor al perfume del perfumista; así una pequeña locura, al que es estimado como sabio y honorable. 2 El corazón del sabio está a su mano derecha, mas el corazón del necio a su mano izquierda. 3 Y aun mientras va el necio por el camino, le falta cordura, y va diciendo a todos que es necio. 4 Si el espíritu del príncipe se exaltare contra ti, no dejes tu lugar; porque la mansedumbre hará cesar grandes ofensas.
5 Hay un mal que he visto debajo del sol, a manera de error emanado del príncipe: 6 la necedad está colocada en grandes alturas, y los ricos están sentados en lugar bajo. 7 Vi siervos a caballo, y príncipes que andaban como siervos sobre la tierra. 8 El que hiciere hoyo caerá en él; y al que aportillare vallado, le morderá la serpiente. 9 Quien corta piedras, se hiere con ellas; el que parte leña, en ello peligra. 10 Si se embotare el hierro, y su filo no fuere amolado, hay que añadir entonces más fuerza; pero la sabiduría es provechosa para dirigir. 11 Si muerde la serpiente antes de ser encantada, de nada sirve el encantador.
12 Las palabras de la boca del sabio son llenas de gracia, mas los labios del necio causan su propia ruina. 13 El principio de las palabras de su boca es necedad; y el fin de su charla, nocivo desvarío. 14 El necio multiplica palabras, aunque no sabe nadie lo que ha de ser; ¿y quién le hará saber lo que después de él será? 15 El trabajo de los necios los fatiga; porque no saben por dónde ir a la ciudad.
16 ¡Ay de ti, tierra, cuando tu rey es muchacho, y tus príncipes banquetean de mañana! 17 ¡Bienaventurada tú, tierra, cuando tu rey es hijo de nobles, y tus príncipes comen a su hora, para reponer sus fuerzas y no para beber! 18 Por la pereza se cae la techumbre, y por la flojedad de las manos se llueve la casa. 19 Por el placer se hace el banquete, y el vino alegra a los vivos; y el dinero sirve para todo. 20 Ni aun en tu pensamiento digas mal del rey, ni en lo secreto de tu cámara digas mal del rico; porque las aves del cielo llevarán la voz, y las que tienen alas harán saber la palabra.
1 Ethápok chá'a xama
yápa aphápak,
emasseksohok chá'a ekpaqneyam
sokmátsa ekmátsa nak ekpaqneyam.

Ñohok agko' chá'a kahaxnaxkohok ma'a
amya'a ekyeyháxma mékoho nak,
megkaxnawok ma'a
negya'áseykegkoho nak aqsok
ekpayhawo nak eykhe kóláwho'.

2 Énxet ekha nak apya'áseyak aqsok,
aqsok ektaqmela chá'a
kaxének apwáxok elána',
keñe eyke m'a énxet ekyeyháxma nak,
aqsok ekmaso chá'a
kaxének apwáxok elána'.

3 Énxet ekyeyháxma nak,
exekmóshok chá'a ektáhakxa
mékoho m'a élchetamso nak
apwáxok elána',
elxénmakha eyke chá'a
ektáha élyeyháxma m'a
pók énxet'ák nak.

4 Aptaqnókek agkok xép ma'a
aptaqmelchesso nak apchókxa,
nágkapekhe apwáxok;
mampekhésamaxche'
awanchek kamasseksek ma'a
aqsok ekyawe nak magaqhémo.

5 Ekyekpelchágweykmek ko'o ektémakxa nak megkapéwomo nak élánamáxche aqsok keso náxop, keñamak ma'a kelwesse'e apkeltaqmelchesso nak apchókxa: 6 énxet ekyeyháxma nak, kólmések chá'a ektaqmelakxa aptamheykha, keñe eyke m'a énxet apmopwána nak aqsok, kólmések chá'a aptamheykha mékoho nak. 7 Ekweteyak chá'a ko'o m'a énxet'ák kélásenneykha naqsa nak, yátnáxeg chá'a elchántaha, keñe eyke m'a kelwesse'e nak, náxop chá'a elweynchamha, máxa chá'a etnahagkok ma'a kélásenneykha naqsa nak.

8 Énxet apmeta nak máxek,
etyemekxohok chá'a apagko'.

Énxet appáxqatma nak
tegma kélhaxtegkesso,
yéwa chá'a katakxek.

9 Énxet apkelyaqtónma nak meteymog,
kayensásekxak chá'a.

Énxet apkelpáxqatma nak yántápak,
kaqhekxak chá'a.

10 Méko agkok ahamtek póte,
tén han megkólmaxneyeykha nak chá'a,
kólwasqáphok chá'a kólmaha.

Tásek anlának aqsok ektaqmela
yetlo negya'áseykegkoho.

11 Méko aqsok kagkések
énxet apneykáseykha nak yéwa,
cham'a ektakxa enxoho
amonye' kélneykáseykha.

12 Énxet apya'áseykegkoho nak aqsok,
kalkohok chá'a kélwáxok
aptáhakxa appeywa,
keñe m'a appeywa nak
énxet ekyeyháxma,
kasexnáneykxohok agko' chá'a:
13 appaqmetakxoho chá'a
katyapok appeywa ekyeyháxma,
kasógwomhok agko' chá'a m'a
aptáhakxa enxoho appeywa.
14 ¡Énxet ekyeyháxma nak,
xámok chá'a katnehek appeywa!

¿Yaqsa awanchek kaxének ma'a
yaqwánxa nak katnehek?
Méko ekya'ásegkoho m'a egmonye' nak.

15 Aptamheykha apchaqhamap chá'a
kaqhek apyempehek ma'a
énxet ekyeyháxma nak,
mey'asagkehek chá'a m'a
ámay ekmahéyak nak
tegma apwányam.

16 ¡Apchókxa sa' laye,
apteme nak wesse' apwányam
apagkok sakcha'a,
elessaksohok chá'a
apkelánegkaxa ektámáxche ekyawe
ma'a kelwesse'e apagkok nak!

17 ¡Éleñémo apchókxa apteme nak
wesse' apwányam apagkok
meyke nak aptémakxa,
keñe m'a apkeltaqmelchesso nak apchókxa,
etawagkok chá'a aptéyak ekwákxo enxoho
chá'a apteykegkaxa aptéyak,
yaqwayam elmekxak makham apkelyennaqte,
háwe eyke yaqwayam kalnápok anmen!

18 Énxet megkayaqwayam nak etneykha
katyamok chá'a appakxanma;
keñe m'a melane agko' nak aqsok,
apyókxoho apxagkok chá'a etyamok.

19 Nento ekteme chá'a
ekpeykáseykekxa egwáxok,
keñe vino hegátséssesha chá'a egwáxok,
cham'a ekha enxoho selyaqye.

20 Ná etekkessesha aqsa
apwesey wesse' apwányam,
megkeyxek ma'a élchetámeykha
nak apwáxok.

Ná exén ekmaso m'a énxet
ekxákma nak aqsok apagkok,
megkeyxek ma'a
aphakxa enxoho apxakko',
hakte kampa katnehek náta,
keñe kaltennássekxak ma'a
aptáhakxa enxoho exchep appeywa.