1 Y yo mismo, en el año primero de Darío el medo, estuve para animarlo y fortalecerlo.
Los reyes del norte y del sur
2 Y ahora yo te mostraré la verdad. He aquí que aún habrá tres reyes en Persia, y el cuarto se hará de grandes riquezas más que todos ellos; y al hacerse fuerte con sus riquezas, levantará a todos contra el reino de Grecia. 3 Se levantará luego un rey valiente, el cual dominará con gran poder y hará su voluntad. 4 Pero cuando se haya levantado, su reino será quebrantado y repartido hacia los cuatro vientos del cielo; no a sus descendientes, ni según el dominio con que él dominó; porque su reino será arrancado, y será para otros fuera de ellos.
5 Y se hará fuerte el rey del sur; mas uno de sus príncipes será más fuerte que él, y se hará poderoso; su dominio será grande. 6 Al cabo de años harán alianza, y la hija del rey del sur vendrá al rey del norte para hacer la paz. Pero ella no podrá retener la fuerza de su brazo, ni permanecerá él, ni su brazo; porque será entregada ella y los que la habían traído, asimismo su hijo, y los que estaban de parte de ella en aquel tiempo.
7 Pero un renuevo de sus raíces se levantará sobre su trono, y vendrá con ejército contra el rey del norte, y entrará en la fortaleza, y hará en ellos a su arbitrio, y predominará. 8 Y aun a los dioses de ellos, sus imágenes fundidas y sus objetos preciosos de plata y de oro, llevará cautivos a Egipto; y por años se mantendrá él contra el rey del norte. 9 Así entrará en el reino el rey del sur, y volverá a su tierra.
10 Mas los hijos de aquel se airarán, y reunirán multitud de grandes ejércitos; y vendrá apresuradamente e inundará, y pasará adelante; luego volverá y llevará la guerra hasta su fortaleza. 11 Por lo cual se enfurecerá el rey del sur, y saldrá y peleará contra el rey del norte; y pondrá en campaña multitud grande, y toda aquella multitud será entregada en su mano. 12 Y al llevarse él la multitud, se elevará su corazón, y derribará a muchos millares; mas no prevalecerá. 13 Y el rey del norte volverá a poner en campaña una multitud mayor que la primera, y al cabo de algunos años vendrá apresuradamente con gran ejército y con muchas riquezas.
14 En aquellos tiempos se levantarán muchos contra el rey del sur; y hombres turbulentos de tu pueblo se levantarán para cumplir la visión, pero ellos caerán. 15 Vendrá, pues, el rey del norte, y levantará baluartes, y tomará la ciudad fuerte; y las fuerzas del sur no podrán sostenerse, ni sus tropas escogidas, porque no habrá fuerzas para resistir. 16 Y el que vendrá contra él hará su voluntad, y no habrá quien se le pueda enfrentar; y estará en la tierra gloriosa, la cual será consumida en su poder. 17 Afirmará luego su rostro para venir con el poder de todo su reino; y hará con aquel convenios, y le dará una hija de mujeres para destruirle; pero no permanecerá, ni tendrá éxito. 18 Volverá después su rostro a las costas, y tomará muchas; mas un príncipe hará cesar su afrenta, y aun hará volver sobre él su oprobio. 19 Luego volverá su rostro a las fortalezas de su tierra; mas tropezará y caerá, y no será hallado.
20 Y se levantará en su lugar uno que hará pasar un cobrador de tributos por la gloria del reino; pero en pocos días será quebrantado, aunque no en ira, ni en batalla. 21 Y le sucederá en su lugar un hombre despreciable, al cual no darán la honra del reino; pero vendrá sin aviso y tomará el reino con halagos. 22 Las fuerzas enemigas serán barridas delante de él como con inundación de aguas; serán del todo destruidos, junto con el príncipe del pacto. 23 Y después del pacto con él, engañará y subirá, y saldrá vencedor con poca gente. 24 Estando la provincia en paz y en abundancia, entrará y hará lo que no hicieron sus padres, ni los padres de sus padres; botín, despojos y riquezas repartirá a sus soldados, y contra las fortalezas formará sus designios; y esto por un tiempo. 25 Y despertará sus fuerzas y su ardor contra el rey del sur con gran ejército; y el rey del sur se empeñará en la guerra con grande y muy fuerte ejército; mas no prevalecerá, porque le harán traición. 26 Aun los que coman de sus manjares le quebrantarán; y su ejército será destruido, y caerán muchos muertos. 27 El corazón de estos dos reyes será para hacer mal, y en una misma mesa hablarán mentira; mas no servirá de nada, porque el plazo aún no habrá llegado. 28 Y volverá a su tierra con gran riqueza, y su corazón será contra el pacto santo; hará su voluntad, y volverá a su tierra.
29 Al tiempo señalado volverá al sur; mas no será la postrera venida como la primera. 30 Porque vendrán contra él naves de Quitim, y él se contristará, y volverá, y se enojará contra el pacto santo, y hará según su voluntad; volverá, pues, y se entenderá con los que abandonen el santo pacto. 31 Y se levantarán de su parte tropas que profanarán el santuario y la fortaleza, y quitarán el continuo sacrificio, y pondrán la abominación desoladora. 32 Con lisonjas seducirá a los violadores del pacto; mas el pueblo que conoce a su Dios se esforzará y actuará. 33 Y los sabios del pueblo instruirán a muchos; y por algunos días caerán a espada y a fuego, en cautividad y despojo. 34 Y en su caída serán ayudados de pequeño socorro; y muchos se juntarán a ellos con lisonjas. 35 También algunos de los sabios caerán para ser depurados y limpiados y emblanquecidos, hasta el tiempo determinado; porque aun para esto hay plazo.
36 Y el rey hará su voluntad, y se ensoberbecerá, y se engrandecerá sobre todo dios; y contra el Dios de los dioses hablará maravillas, y prosperará, hasta que sea consumada la ira; porque lo determinado se cumplirá. 37 Del Dios de sus padres no hará caso, ni del amor de las mujeres; ni respetará a dios alguno, porque sobre todo se engrandecerá. 38 Mas honrará en su lugar al dios de las fortalezas, dios que sus padres no conocieron; lo honrará con oro y plata, con piedras preciosas y con cosas de gran precio. 39 Con un dios ajeno se hará de las fortalezas más inexpugnables, y colmará de honores a los que le reconozcan, y por precio repartirá la tierra.
40 Pero al cabo del tiempo el rey del sur contenderá con él; y el rey del norte se levantará contra él como una tempestad, con carros y gente de a caballo, y muchas naves; y entrará por las tierras, e inundará, y pasará. 41 Entrará a la tierra gloriosa, y muchas provincias caerán; mas estas escaparán de su mano: Edom y Moab, y la mayoría de los hijos de Amón. 42 Extenderá su mano contra las tierras, y no escapará el país de Egipto. 43 Y se apoderará de los tesoros de oro y plata, y de todas las cosas preciosas de Egipto; y los de Libia y de Etiopía le seguirán. 44 Pero noticias del oriente y del norte lo atemorizarán, y saldrá con gran ira para destruir y matar a muchos. 45 Y plantará las tiendas de su palacio entre los mares y el monte glorioso y santo; mas llegará a su fin, y no tendrá quien le ayude.
1 “Ko'o axta han sekwasqakkáseykekxoho tén han sekpasmo, ektéma axta xama apyeyam apteme wesse' apwányam Darío m'a Media. 2 Ay'assásegwók sa' ko'o kaxwók xép aqsok ekmámnaqsoho agko':
Apkelwesse'e apkelwányam apheykha nexcheyha tén han nepyeyam
“Etnahagkok sa' makham apqántánxo apkelwesse'e apkelwányam ma'a Persia, keñe sa' emok makham pók apteme wesse' apwányam aptáhakxa nak cuatro, ekxámokma agko' aqsok apagkok sa' etnehek, mexók sa' ma'a apqántánxo nak. Yennaqwokmók agko' sa' agkok apteme ekha apyennaqte, eñama m'a ekxámokma aqsok apagkok, elyáteyagkohok sa' yaqwayam elenmexek ma'a apchókxa Grecia. 3 Keñe sa' neptámen etnehek xama wesse' apwányam kempakhakma yáp apagko', kasawhekxohok sa' apkeláneykha m'a ekyókxoho apchókxa' apyáncheséyak nak, elának sa' chá'a m'a ekxénakxa enxoho chá'a apwáxok elána'. 4 Yennaqwokmek sa' agkok apteme wesse' apwányam, kólyaqtennek sa' neyseksa m'a yókxexma apkeláneykegkaxa nak, cuatro apchókxa sa' kóltemessásekxa'. Memekxeyk sa' han aptawán'ák neptámen aptémakxa nak ekha apyennaqte xa wesse' apwányam nak, megkaxók sa' ekyennaqte apchókxa ekweykenxa axta, hakte kaxpánchesaxchek sa', pók sa' han eyaqmagkasek apteme wesse' apwányam.
5 “Apyennaqte sa' etnehek ma'a wesse' apwányam nak nepyeyam, xama sẽlpextétamo wesse' apagkok sa' eyke etnehek apyennaqte apagko' mexók sa' ma'a, eyánchesagkok sa' ma'a apchókxa apkeláneykegkaxa nak. 6 Kelyeykhágkek sa' agkok pók xama apyeyam, elának sa' ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho xa apqánet nak: elyamhakkasek sa' apketche kelwána m'a wesse' apwányam apha nak nepyeyam, egkések ma'a wesse' apwányam apha nak nexcheyha, yaqwayam enxoho kaxhok chá'a mók meyke ektáhakxa apheykha xa ánet apchókxa nak. Megkatyepek sa' eyke yaqwánxa etnahagkok, hakte kamátog sa' ma'a kelán'a nak, ekweykekxoho étche apkenna', atáwa', tén han ma'a élásenneykha nak. 7 Keñe sa' xama námakkok ektamagkok ma'a sẽlpextétamo apheykha nak nexcheyha, emok sa' ma'a tegma apyennaqte, wesse' apwányam nak apagkok, elmallánek sa' kempakhakma m'a apkelxegexma'a nak. 8 Elsakxak sa' nahan Egipto m'a aqsok apkeláyókxa nak, tén han kéleykmássesso élánamáxche nak sawo égmenek kélpeykáseykekxa', tén han mók aqsok élmomnáwa sawo ekyátekto élmomnáwa, tén han sawo ekmope élmomnáwa. Yeyk'ak sa' agkok pók xama apyeyam meyke kempakhakma xa ánet apkelókxa nak, 9 emáwhok sa' etaxnegwók wesse' apwányam apha nak nexcheyha m'a ekpayho nak nepyeyam, kóltaqheksohok sa' eyke.
10 “Elánekxak sa' eyke aptamhágkaxa yaqwayam yempakhak ma'a wesse' apwányam apketchek apha nak nexcheyha, yánchásekxak sa' apxámokma sẽlpextétamo. Ektamagkok sa' yetlo sẽlpextétamo apagkok xama m'a, emok sa' ma'a ekpayho nak nepyeyam, emasséssók sa' ekyókxoho aqsok, ektémól'a m'a yegmen ekyawe ekteyapma wátsam; tén sa' ektamagkokxak makham ekweykmoho m'a tegma apyennaqte apagkok nak wesse' apwányam, apha nak nepyeyam. 11 Elwohok apagko' sa' wesse' apwányam apha nak nepyeyam apkelwet'a enxoho sẽlpextétamo apkeleñama nak nexcheyha, keñe sa' etyapok elnapakpok ma'a sẽlpextétamo apxámokma nak apkelenmexma, esawhohok sa' emenxenek tén han elnápok. 12 Keyxkohok sa' apwáxok eñama apmallanma kempakhakma, tén han apxámokma apkelnapma m'a apkelenmexma nak, megkawegqók sa' eyke apteme ekha apyennaqte. 13 Yánchásekxak sa' eyke makham sẽlpextétamo wesse' apwányam apha nak nexcheyha, apxámokma apagko' mexnawo m'a sekxók axta, keñe sa' yáma kawegqohok apkelyeykhéyak apyeyam, ektamagkokxak makham ma'a ekpayho nak nepyeyam, yetlo sẽlpextétamo apagkok apxámokma, tén han apkelmeykha éltaqmalma apkenchesso nak kempakhakma.
14 “Temék sa' agkok xa, apxámok sa' énxet yenmexekxak ma'a wesse' apwányam apha nak nepyeyam. Elpaxqeykpok sa' nahan pók xama énxet'ák apkello nak ma'a Israel, ekhawo ektémakxa axta aqsok kélxekmósso, megkatyepek sa' eyke yaqwánxa etnahagkok. 15 Exegmak sa' wesse' apwányam apkeñama nak nexcheyha, yának sa' kólekheksek xapop nepyáwa nak tegma apwányam ekyennaqte nak kélhaxtegkesso nepyáwa', tén sa' emok. Mopwanchek sa' eltaqheksohok apkelenmexma m'a sẽlpextétamo apmopwancha'a nak yempakhak apheykha nak nepyeyam. 16 Etnéssesek sa' apmakókxa enxoho chá'a etnéssesek apkelma nak énxet ma'a apkelántaxnegwayam nak apchókxa', meyke xama énxet enxoho apmopwána yenmexekxa', elhamok sa' ma'a Xapop Ektaqmalma, emasséssók sa' ekyókxoho m'a apkelwet'akxa enxoho chá'a. 17 Elánekxak sa' nahan aptamhágkaxa yaqwayam emok ma'a ekyókxoho xapop nak nepyeyam; elának sa' ekhémo mók apkelpaqhetchásamákpoho m'a wesse' apwányam nak, egkések sa' han apketche kelwána yaqwayam etnehek aptáwa', ekxeyenma eykhe apwáxok emasséssók ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam, megkatyepek sa' eyke yaqwánxa etnehek. 18 Keñe sa' ektamagkok han ma'a tegma apkelyawe aphéyak nak neyáwa wátsam ekwányam, elmok sa' han apxámokma m'a; xama sẽlpextétamo wesse' sa' eyke emasséssók xa ektémakxa nak megkannawagko, emegqaksek sa' ma'a wesse' apwányam apha nak nexcheyha. 19 Emyekxak sa' eyke makham wesse' apwányam ma'a tegma apkelyennaqte apagkok apchókxa nak; kasógwakxak sa' eyke apxega, yetsapok sa', megkólya'asagkehek sa' han ektáhakxa.
20 “Eyaqmagkasek sa' pók wesse' apwányam, peya sa' chá'a eláphaksek apkelma selyaqye, yaqwayam exámásekxak aqsok ma'a aptémakxa nak wesse' apwányam; yaqwatakxoho sa' eyke keñe sa' emátog, háwe sa' eyke neyseksa kempakhakma.
21 “Keñe sa' eyaqmagkasek apteme wesse' apwányam xama énxet ekmaso aptémakxa, megkapayhawo nak eykhe etnehek wesse' apwányam, ekpósek sa' ektémakxa ekmaso élchetámeykha apwáxok, etnehek sa' wesse' apwányam eñama apmopwána apkelyexancháseykha chá'a apnámakkok. 22 Emasséssók sa' chá'a apyókxoho m'a apkenmexeykekxa nak chá'a, yaqhek sa' nahan ma'a apkemha apmonye' nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. 23 Elyexanchesha sa' nahan ma'a aphéssamo axta mók apkelpaqhetchásamákpoho yaqwayam etnehek apkelxegexma'a, apqántawok sa' eykhe etnehek énxet apkelxegexma'a, emallánek sa' eyke. 24 Etxek sa' ma'a yókxexma ekxámakxa agko' nak aqsok ma'a apchókxa', neyseksa megkaxeyenma kélwáxok katnehek, elának sa' meláneya axta xama enxoho m'a apyapmeyk nano': emlaskok sa' aqsok apkelma kempakhakma nepyeseksa m'a sẽlpextétamo apagkok. Elánekxak sa' aptáhakxa yaqwayam ektamagkok ma'a tegma apkelyawe élyennaqte nak kélhaxtegkáseyak nepyáwa', yaqwatakxoho sa' eyke.
25 “Ektamagkok sa' wesse' apwányam apha nak nepyeyam, eñama apchásenneykekxa m'a ektémakxa nak apyennaqte, tén han megyeye apmahágkaxa yetlo apkelxegexma'a apxámokma apagko' sẽlpextétamo. Yenmexekxak sa' wesse' apwányam apha nak nepyeyam yetlo megkaye apwáxok, yempakhak yetlo sẽlpextétamo apxámokma tén han apkelyennaqte; kólyexanchesha sa' eyke, keñe sa' mopwanchek elenmaxakpohok apketámeyam ma'a apkelenmexma. 26 Sa' elánekxak aptamhágkaxa yaqwayam yaqhek ma'a apteykegkoho nak chá'a aptéyak xamo', emenxenakpok sa' sẽlpextétamo apagkok, apxámok apagko' sa' eletsapok. 27 Tén sa' ma'a apqánet kelwesse'e apkelwányam nak, élxeyenma nak apkelwáxok etnéssessamhok exma ekmaso pók, exmakha sa' etawagkok aptéyak nekha mésa, keñe sa' epaqhetchesek chá'a pók yetlo apteme apmopwána amya'a, megkatyepek sa' eyke xama enxoho m'a ekxénakxa apkelwáxok etnahagkok, hakte megkawokmok makham ma'a ekxénamaxchexa katnehek. 28 Etaqhohok sa' makham apchókxa m'a wesse' apwányam apkeñama nak nexcheyha, yetlo apkelseykekxa aqsok ekxámokma apkelma neyseksa kempakhakma, yenmexek sa' ma'a ektémakxa nak kélpeykessamo Dios; elának sa' ma'a ekxénakxa apwáxok elána', keñe sa' etaqhohok makham ma'a apkeñamakxa. 29 Wokmek sa' agkok ma'a ekhem ekxénamaxchexa', ektágkásegkokxak sa' makham sẽlpextétamo apagkok yenmexek ma'a apheykha nak nepyeyam; memallánek sa' eyke kaxwók xa apketámeykegkokxa nak, ektéma axta m'a sekxók axta. 30 Ektámegmak sa' sẽlpextétamo apagkok ma'a sẽlpextétamo apkeleñama nak taxnegwánxa ekhem yántakpayhe apkelchánte, eltaqhohok sa' eñama apkelaye. Keñe sa' metwasha apagko' etaqnók wesse' apwányam apha nak nexcheyha m'a ektémakxa nak kélpeykessamo Dios, elásenneykxak sa' ma'a énxet'ák apkelyamasma nak ektémakxa kélpeykessamo Dios, apkelyetleykekxa axta m'a.
31 “Etwasha sa' sẽlpextétamo apagkok ma'a tegma apyennaqte nak, emágwók sa' élánamáxche nak chá'a aqsok ektekyawa yókxoho ekhem, enegkenwók sa' aqsok élmasagcha'a agko' ma'a. 32 Emáwhok sa' eykhe elmok wesse' apwányam yetlo ekmátsa appeywa elának ma'a énxet'ák apkelyenseyam axta apkelpeykessamo Dios, elwasqápok sa' eyke m'a énxet'ák apkelásekhayo nak Dios, elenmexekxak sa' ma'a kélteméssesakxa'. 33 Apxámok sa' etnehek apkelxekmósso énxet'ák ma'a apkelya'áseykegkoho nak aqsok, keñe sa' kólnápekxak ma'a, kólwatnekxak sa' nahan, kólmenyexchesek sa' ekyókxoho aqsok apagkok ekyetnakxa nak, kélásenneykha naqsa sa' kóltéhek ma'a megkatnahakxa nak apkelókxa. Yáma ekwenaqte sa' han katnehek xa. 34 Wokmek sa' agkok yaqwánxa kólmenxenmakha tén han etekyók, ketsék sa' kólpasmok, apxámok sa' etnehek apyepetcheykekxa m'a, eñama apkelánesso aqsok apagkok. 35 Etekyók sa' han nápakha m'a apkelxekmowáseyak axta apnámakkok, yaqwayam enxoho kóllanok aptamhéyak éláxñeyo apkeltémakxa, tén han kólteméssesek éláxñeyo agko' apkeltémakxa, ekwokmoho ektemegwánxa néxa ekxénamaxchexa nak katnehek.
36 “Elának sa' chá'a ekyókxoho ekxénakxa enxoho chá'a apwáxok elának ma'a wesse' apwányam apha nak nexcheyha. Keyxkohok agko' sa' apwáxok, yának sa' eyeykhágweykmohok ma'a ekyókxoho aqsok kéláyókxa nak chá'a, exénmakha sa' ekmaso agko' yenmexek ma'a Dios apmámnaqsoho nak; katyapok sa' ekyókxoho m'a aqsok apkelane, ekwokmoho aplegassásegkoho m'a Dios; hakte megkatnehek melane Dios ma'a apmakókxa enxoho elána'. 37 Melanók sa' aqsok apcháyókxa axta apyapmeyk nanók xa wesse' apwányam nak, melanók sa' han aqsok éláyókxa élpeykessamo nak chá'a m'a kelán'ák, tén han ma'a ekyókxoho aqsok kéláyókxa nak, hakte yának sa' eyeykhásseykmohok aptémakxa xa ekyókxoho nak. 38 Sa' eyke elpeykeshok ma'a aqsok kéláyókxa apagkok nak ma'a tegma apkelyennaqte; apcháyo sa' etnehek xa aqsok kéláyókxa nak, melpeykessamo axta m'a apyapmeyk nano', elmések sa' sawo ekyátekto élmomnáwa, sawo ekmope élmomnáwa, meteymog éltaqmalma, tén han ma'a mók aqsok élmomnáwa nak. 39 Elásennaha sa' énxet'ák apkelpeykessamo nak aqsok kéláyókxa éleñama nak mók apkelókxa, yaqwayam emyók ma'a tegma apkelyennaqte nak; apyókxoho apteme nak apcháyo xa wesse' apwányam nak, etnéssesagkok sa' ekha kéláyo, elmések sa' apkeltamheykha éltaqmalma, elmésagkok sa' han xapop ekyaqmageykekxa' kéláyo.
40 “Wokmek sa' agkok néxa, ektamagkok sa' wesse' apwányam apha nak nepyeyam ma'a wesse' apwányam apha nak nexcheyha; elanyexegmak sa' eyke, máxa éxchahayam ekyennaqte sa' etnehek ektamagkok ma'a apheykha nak nepyeyam, esawheyásekxohok sa' yátnáxeg apkelyenyawasso apkenchesso nak kempakhakma ekyókxoho apchókxa', tén han apxámokma apkelchánte yátnáxeg, keñe han ekxámokma agko' ma'a yántakpayhe. 41 Etaxnegwók sa' nahan ma'a Xapop Ektaqmalma, elnápok sa' apxámokma apagko' énxet'ák; elwagkasakpok sa' eyke teyp ma'a apheykha nak Edom tén han Moab, keñe han ma'a Amón, háwe eyke ekyókxoho m'a xapop nak. 42 Elmok sa' nahan sẽlpextétamo apagkok ma'a mók apkelókxa nak, megkatnehek sa' han melántaxno m'a Egipto. 43 Elsakxak sa' aqsok élmomnáwa sawo ekyátekto élmomnáwa, sawo ekmope élmomnáwa, keñe han ma'a ekyókxoho aqsok éltaqmalma nak ma'a Egipto; tén sa' kaphewakxak han apkelmahéyak ma'a yókxexma Libia tén han Etiopía. 44 Keñe sa' eñak amya'a eñama m'a ekteyapmakxa ekhem tén han nexcheyha, yaqwayam sa' keygwakkasek; keñe sa' keynnaqwomhok agko' apkelnápomap, kaxének apwáxok elnápok apxámokma apagko' ma'a énxet, 45 Yának sa' kólpekkenchessók appakxanma wesse' apwányam halep nak wátsam ekwányam, teyp nak egkexe ekpagkanamaxche Ektaqmalma. Sa' eyke yetsapwók ma'a, méko sa' han kapasmok.