Pedro y Juan ante el concilio
1 Hablando ellos al pueblo, vinieron sobre ellos los sacerdotes con el jefe de la guardia del templo, y los saduceos, 2 resentidos de que enseñasen al pueblo, y anunciasen en Jesús la resurrección de entre los muertos. 3 Y les echaron mano, y los pusieron en la cárcel hasta el día siguiente, porque era ya tarde. 4 Pero muchos de los que habían oído la palabra, creyeron; y el número de los varones era como cinco mil.
5 Aconteció al día siguiente, que se reunieron en Jerusalén los gobernantes, los ancianos y los escribas, 6 y el sumo sacerdote Anás, y Caifás y Juan y Alejandro, y todos los que eran de la familia de los sumos sacerdotes; 7 y poniéndoles en medio, les preguntaron: ¿Con qué potestad, o en qué nombre, habéis hecho vosotros esto? 8 Entonces Pedro, lleno del Espíritu Santo, les dijo: Gobernantes del pueblo, y ancianos de Israel: 9 Puesto que hoy se nos interroga acerca del beneficio hecho a un hombre enfermo, de qué manera este haya sido sanado, 10 sea notorio a todos vosotros, y a todo el pueblo de Israel, que en el nombre de Jesucristo de Nazaret, a quien vosotros crucificasteis y a quien Dios resucitó de los muertos, por él este hombre está en vuestra presencia sano. 11 Este Jesús es la piedra reprobada por vosotros los edificadores, la cual ha venido a ser cabeza del ángulo. 12 Y en ningún otro hay salvación; porque no hay otro nombre bajo el cielo, dado a los hombres, en que podamos ser salvos.
13 Entonces viendo el denuedo de Pedro y de Juan, y sabiendo que eran hombres sin letras y del vulgo, se maravillaban; y les reconocían que habían estado con Jesús. 14 Y viendo al hombre que había sido sanado, que estaba en pie con ellos, no podían decir nada en contra. 15 Entonces les ordenaron que saliesen del concilio; y conferenciaban entre sí, 16 diciendo: ¿Qué haremos con estos hombres? Porque de cierto, señal manifiesta ha sido hecha por ellos, notoria a todos los que moran en Jerusalén, y no lo podemos negar. 17 Sin embargo, para que no se divulgue más entre el pueblo, amenacémosles para que no hablen de aquí en adelante a hombre alguno en este nombre. 18 Y llamándolos, les intimaron que en ninguna manera hablasen ni enseñasen en el nombre de Jesús. 19 Mas Pedro y Juan respondieron diciéndoles: Juzgad si es justo delante de Dios obedecer a vosotros antes que a Dios; 20 porque no podemos dejar de decir lo que hemos visto y oído. 21 Ellos entonces les amenazaron y les soltaron, no hallando ningún modo de castigarles, por causa del pueblo; porque todos glorificaban a Dios por lo que se había hecho, 22 ya que el hombre en quien se había hecho este milagro de sanidad, tenía más de cuarenta años.
Los creyentes piden confianza y valor
23 Y puestos en libertad, vinieron a los suyos y contaron todo lo que los principales sacerdotes y los ancianos les habían dicho. 24 Y ellos, habiéndolo oído, alzaron unánimes la voz a Dios, y dijeron: Soberano Señor, tú eres el Dios que hiciste el cielo y la tierra, el mar y todo lo que en ellos hay; 25 que por boca de David tu siervo dijiste:
¿Por qué se amotinan las gentes,
Y los pueblos piensan cosas vanas?
26 Se reunieron los reyes de la tierra,
Y los príncipes se juntaron en uno
Contra el Señor, y contra su Cristo.
27 Porque verdaderamente se unieron en esta ciudad contra tu santo Hijo Jesús, a quien ungiste, Herodes y Poncio Pilato, con los gentiles y el pueblo de Israel, 28 para hacer cuanto tu mano y tu consejo habían antes determinado que sucediera. 29 Y ahora, Señor, mira sus amenazas, y concede a tus siervos que con todo denuedo hablen tu palabra, 30 mientras extiendes tu mano para que se hagan sanidades y señales y prodigios mediante el nombre de tu santo Hijo Jesús. 31 Cuando hubieron orado, el lugar en que estaban congregados tembló; y todos fueron llenos del Espíritu Santo, y hablaban con denuedo la palabra de Dios.
Todas las cosas en común
32 Y la multitud de los que habían creído era de un corazón y un alma; y ninguno decía ser suyo propio nada de lo que poseía, sino que tenían todas las cosas en común. 33 Y con gran poder los apóstoles daban testimonio de la resurrección del Señor Jesús, y abundante gracia era sobre todos ellos. 34 Así que no había entre ellos ningún necesitado; porque todos los que poseían heredades o casas, las vendían, y traían el precio de lo vendido, 35 y lo ponían a los pies de los apóstoles; y se repartía a cada uno según su necesidad. 36 Entonces José, a quien los apóstoles pusieron por sobrenombre Bernabé (que traducido es, Hijo de consolación), levita, natural de Chipre, 37 como tenía una heredad, la vendió y trajo el precio y lo puso a los pies de los apóstoles.
Pedro tén han Juan kélnaqlo nápaqta'awók énxet'ák ekyawe kéláyo
1 Axta esawhomák makham apkeltennáseykha énxet'ák Pedro tén han Juan, apkelweykmo axta m'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, yetlo m'a apkelámha apmonye'e nak aptaqmelchesso tegma appagkanamap, tén han ma'a Saduceos. 2 Apkellamchek axta xa énxet'ák nak, hakte apkelxekmóssegkek axta énxet'ák Pedro tén han Juan apkeltennassama ekwetamaxko naqsók ekyetnama apnaqxétekhágwayam ma'a apkeletsapma axta eñama m'a ektémakxa axta apxátekhágwayam ma'a Jesús. 3 Apkelmomakpek axta m'a Pedro tén han Juan. Kélxatamchek axta kañe sẽlpextétamakxa' ekweykmoho mók ekhem, hakte taxneykmek axta. 4 Apxámok axta eyke nahan melya'ásseyam ma'a ektáha axta apháxenmo apkeltenneykha; xegkessegkek axta emmok cinco mil apxámokma m'a ektáha axta melya'ásseyam, wánxa kélyetsete m'a apkelennay'a.
5 Mók ekhem axta entemék apchaqneykekxo Jerusalén ma'a apkelámha apmonye'e nak judíos, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak nepyeseksa énxet'ák apagkok, tén han ma'a apkelxekmósso nak ektémakxa segánamakxa. 6 Aphegkek axta nahan apkemha apmonye' apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok Anás ma'a, tén han Caifás, Juan, Alejandro, tén han ma'a apyókxoho ektáha axta apteme apnámakkok ma'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok. 7 Apkeltémók axta kólnaqlókasek Pedro tén han Juan apheykegkaxa xa énxet'ák nak, xama axta apchaqnágweykmo m'a aphágkaxa, axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a s'e:
—¿Yaqsa eñama ekmowána kéllana kéxegke xa aqsok nak, yaqsa nahan éltémo kóllána'?
8 Axta aptemék Pedro apchátegmowágko yetlo apláneyo apwáxok Espíritu Santo s'e:
—Kélámha kélmonye'e nak nepyeseksa kélnámakkok, tén han kélámha kélmonye'e nak kélaqneykekxexa': 9 ẽlmaxneyáha kéxegke m'a ektaqmela exchek kélteméssesakxa m'a apháxamap, yaqwayam enxoho kólya'ásegwomhok háxko ektáhakxa kéltaqmelchessekmo. 10 Nenxénchek negko'o kélnápaqta'awók kéxegke tén han nápaqta'awók ma'a apyókxoho énxet'ák Israel, keso énxet apkenmeyncha'a nak se'e, nápaqta'awók apyókxoho énxet, aptaqmelwokmek eñama m'a Jesucristo apkeñama nak Nazaret apwesey, cham'a Jesucristo kélyepetchessama axta kéxegke aqsok ektegyésso, apxátekhásseykmo axta m'a Dios. 11 Cháxa Jesús apteme nak meteymog kélyamasma axta kéxegke kélteme nak kéllane tegma, meteymog kélmámenyého kólmaha eyke kaxwók aptamhákxa'. 12 Méko pók énxet ekyetna m'a nélwagkásamáxche teyp, hakte axta hegméssók negko'o Dios pók énxet enxoho yaqwayam hẽlwagkasek teyp ekyókxoho keso náxop.
13 Xama axta apkelweteya énxet'ák ekyawe kéláyo ektáhakxa megyésseykekxa apkeltenneykha m'a Pedro tén han Juan, tén han apkelya'ásegweykmo aptamhéyak énxet meyke apkelmopwancha'a tén han meyke kélxekmósso, kelpelakkassegkek axta apkelweteya, apkelya'ásegweykmek axta apteme Jesús apkeltáméséyak. 14 Aphegkek axta anhan nepyeseksa m'a énxet kéltaqmelchesseyam axta, axta keñamak megkalmopwagko apmáheyo exének ektáha megkamámnaqsoho m'a ektáhakxa axta. 15 Tén axta kéltémo elántépok neyseksa apchaqneykekxa énxet ekha kéláyo m'a Pedro tén han Juan, keñe axta apkelpaqhetchásamákpoho xa énxet'ák nak. 16 Axta aptemék chá'a apkelpaqmeyesma s'e:
—¿Háxko sa' anteméssesek xa énxet'ák nak? Apyókxoho énxet'ák apheykha Jerusalén axta nahan apkelya'ásegkohok apkeláneykegko xa aqsok sempelakkasso nak agweta', mogwanchek anxének ektáha ekmowána amya'a. 17 Agmések sa' nempeywa ekyennaqte yaqwayam ólyegwakkasek xa apqánet nak, yaqwayam sa' mellenxanmagkók apkeltennáseykha Jesús apwesey m'a énxet'ák, agmagkok sa' yaqwayam kapayhekxak ekxénamaxche xa amya'a nak.
18 Kéláneyeykha axta xa apqánet nak, kéltémók axta meltennaha chá'a tén han melxekmósek chá'a m'a amya'a ekxeyenma nak Jesús apwesey. 19 Axta eyke aptemék Pedro tén han Juan apkelátegmoweykegko s'e:
—Kólyekpelkoho sa' kélagko' kéxegke, payhawók kexaha ólyahakxohok kéxegke nápaqtók Dios keñe mólyahakxeyk ma'a Dios. 20 Mogwanchek negko'o ólwátessók nenxeyenma m'a aqsok negwetaya nak, tén han ma'a nenlegaya nak.
21 Apméssegkek axta apkelpeywa ekyennaqte énxet'ák ekyawe kéláyo apmáheyo eykhe elyegwakkasek ma'a Pedro tén han Juan, kélchexeykekxeyk axta eyke. Axta elya'áseykegkok yaqweykenxa etnahagkok ellegássesagkoho', hakte apyókxoho énxet axta apkelpeykessamók Dios, eñama m'a ektémakxa axta. 22 Cuarenta teyp apyeyam apagkok axta m'a énxet ekpelakkassama axta ekwetamaxko kéltaqmelchesseykmo.
Énxet'ák melya'ásseyam apkeltémo egkések Dios magya'ásseyam tén meyke negaye
23 Apkelmeyeykekxeyk axta apheykegkaxa apkelxegexma'a Pedro tén han Juan natámen kélchexeykekxa', apkeltennáseykha axta ekyókxoho aptémakxa axta apkelanagkama m'a apkelámha apmonye'e nak apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok, tén han ma'a apkelámha apmonye'e nak. 24 Apyókxoho axta aptamheykegkok nempeywa nélmaxnagko natámen apkellege xa amya'a nak. Axta aptemék apkelmaxneyéyak se'e: “Wesse', apteme axta apkelane néten tén han keso náxop, tén han ma'a wátsam ekwányam, tén han ma'a ekyókxoho aqsok ekhéyak nak ma'a kañe', 25 apxeyenmeyk axta exchep apchásenneykekxo axta exének ma'a Espíritu Santo, tén han apkeltenneykencha'a axta m'a apkeláneykha David, egyáp nanók axta negko'o aptéma axta s'e:
‘¿Yaqsa ektáha apyennegkesa nak
exma énxet'ák?
¿Yaqsa ektáha apkelánegkokxo nak
yaqwánxa etnahagkok ekteme nak mékoho?
26 Apkelánegkokxeyk aptamhágkaxa
kelwesse'e apkelwányam nak
keso náxop, tén han ma'a
apkeltaqmelchesso nak apkelókxa',
apyepetchákxeyk pók
apkenmexa m'a
Wesse' egegkok
tén han ma'a ektáha axta apkelyéseykha,
cham'a apteme nak Mesías.’
27 “Naqsók apyepetcheykekxo pók Herodes tén han Poncio Pilato s'e tegma apwányam nak yetlo m'a metnaha nak judíos, tén han ma'a israelitas, apkenmexma m'a Jesús apkeláneykha appagkanamap nak xép, apkelyéseykha axta yaqwayam etnehek Mesías. 28 Cháxa ektémakxa axta apkeláneykegko ekyókxoho m'a ektémakxa axta exchep apkeláneykekxa yaqweykenxa katnehek. 29 Wesse', elano aptamhágkaxa nak apmako hẽlyegwakkasek negko'o, hegmés negko'o meyke negaye yaqwayam anlegaksek xép appeywa nentáha nak apkeláneykha. 30 Exekmós apmopwána eltaqmelchessók ma'a apkelháxamap nak, tén han elának ma'a aqsok magkenatchesso nak agweta', tén han ma'a aqsok sempelakkasso nak agweta' eñama apwesey m'a Jesús, apteme nak apkeláneykha appagkanamap.”
31 Xama axta appencháseykegko aptamhéyak nempeywa nélmaxnagko, yawheykha axta xapop ma'a apchaqneykekxexa axta; apkelláneykegkók axta nahan apkelwáxok Espíritu Santo apyókxoho énxet'ák, apkellegassegkek axta Dios appeywa meyke apkeleygweykekxa'.
Apyókxoho axta apagkok ma'a ekyókxoho aqsok
32 Hawók axta nahan mók élchetamso apkelwáxok ma'a apyókxoho énxet'ák apteme axta melya'ásseyam, tén han apxámokma axta. Axta exeyenmak chá'a ektáha apxakkók apagkok ma'a ekyókxoho aqsok apagkok nak, apyókxoho axta chá'a exének ektáha apagkok. 33 Apkelenxáneykmók axta apkelwasqápeykekxoho kélápháseykha apkeltenneykha m'a Jesús apxátekhágwayam axta, awanhek axta nahan appasmo Dios xa apyókxoho nak. 34 Méko axta xama nepyeseksa m'a énxet ekha nak eyéméxchexa aqsok, hakte cham'a énxet ekhakxa axta chá'a xapop apagkok essenhan apxanák ekxeykxak axta chá'a ekha ekyánmaga, keñe m'a selyaqye nak, 35 kólmések axta chá'a m'a énxet'ák kélápháseykha nak, yaqwayam enxoho emlaskok chá'a nepyeseksa m'a apyókxoho nak, cham'a ekyetnakxa enxoho chá'a eyeyméxchexa aqsok ma'a xama xama. 36 Ekhawo aptémakxa axta m'a levita apwesey axta José, apteme axta apkeñamakxa apagko' ma'a egkexe étkok ekwesey nak Chipre neyseksa wátsam ekwányam, aptemessáseykekxo axta nahan apwesey Bernabé m'a énxet'ák kélápháseykha (nenteme nak nempeywa: “Kélketche sempeykessáseykekxa egwáxok”). 37 Yetneyk axta xapop apagkok xa énxet nak, apyamasmeyk axta eyke ekha ekyánmaga, keñe selyaqye apméssama m'a énxet'ák kélapháseykha, yaqwayam enxoho etaqmelcheshok apmeykha.