Pedro y Cornelio
1 Había en Cesarea un hombre llamado Cornelio, centurión de la compañía llamada la Italiana, 2 piadoso y temeroso de Dios con toda su casa, y que hacía muchas limosnas al pueblo, y oraba a Dios siempre. 3 Este vio claramente en una visión, como a la hora novena del día, que un ángel de Dios entraba donde él estaba, y le decía: Cornelio. 4 Él, mirándole fijamente, y atemorizado, dijo: ¿Qué es, Señor? Y le dijo: Tus oraciones y tus limosnas han subido para memoria delante de Dios. 5 Envía, pues, ahora hombres a Jope, y haz venir a Simón, el que tiene por sobrenombre Pedro. 6 Este posa en casa de cierto Simón curtidor, que tiene su casa junto al mar; él te dirá lo que es necesario que hagas. 7 Ido el ángel que hablaba con Cornelio, este llamó a dos de sus criados, y a un devoto soldado de los que le asistían; 8 a los cuales envió a Jope, después de haberles contado todo.
9 Al día siguiente, mientras ellos iban por el camino y se acercaban a la ciudad, Pedro subió a la azotea para orar, cerca de la hora sexta. 10 Y tuvo gran hambre, y quiso comer; pero mientras le preparaban algo, le sobrevino un éxtasis; 11 y vio el cielo abierto, y que descendía algo semejante a un gran lienzo, que atado de las cuatro puntas era bajado a la tierra; 12 en el cual había de todos los cuadrúpedos terrestres y reptiles y aves del cielo. 13 Y le vino una voz: Levántate, Pedro, mata y come. 14 Entonces Pedro dijo: Señor, no; porque ninguna cosa común o inmunda he comido jamás. 15 Volvió la voz a él la segunda vez: Lo que Dios limpió, no lo llames tú común. 16 Esto se hizo tres veces; y aquel lienzo volvió a ser recogido en el cielo.
17 Y mientras Pedro estaba perplejo dentro de sí sobre lo que significaría la visión que había visto, he aquí los hombres que habían sido enviados por Cornelio, los cuales, preguntando por la casa de Simón, llegaron a la puerta. 18 Y llamando, preguntaron si moraba allí un Simón que tenía por sobrenombre Pedro. 19 Y mientras Pedro pensaba en la visión, le dijo el Espíritu: He aquí, tres hombres te buscan. 20 Levántate, pues, y desciende y no dudes de ir con ellos, porque yo los he enviado. 21 Entonces Pedro, descendiendo a donde estaban los hombres que fueron enviados por Cornelio, les dijo: He aquí, yo soy el que buscáis; ¿cuál es la causa por la que habéis venido? 22 Ellos dijeron: Cornelio el centurión, varón justo y temeroso de Dios, y que tiene buen testimonio en toda la nación de los judíos, ha recibido instrucciones de un santo ángel, de hacerte venir a su casa para oír tus palabras. 23 Entonces, haciéndoles entrar, los hospedó. Y al día siguiente, levantándose, se fue con ellos; y le acompañaron algunos de los hermanos de Jope.
24 Al otro día entraron en Cesarea. Y Cornelio los estaba esperando, habiendo convocado a sus parientes y amigos más íntimos. 25 Cuando Pedro entró, salió Cornelio a recibirle, y postrándose a sus pies, adoró. 26 Mas Pedro le levantó, diciendo: Levántate, pues yo mismo también soy hombre. 27 Y hablando con él, entró, y halló a muchos que se habían reunido. 28 Y les dijo: Vosotros sabéis cuán abominable es para un varón judío juntarse o acercarse a un extranjero; pero a mí me ha mostrado Dios que a ningún hombre llame común o inmundo; 29 por lo cual, al ser llamado, vine sin replicar. Así que pregunto: ¿Por qué causa me habéis hecho venir?
30 Entonces Cornelio dijo: Hace cuatro días que a esta hora yo estaba en ayunas; y a la hora novena, mientras oraba en mi casa, vi que se puso delante de mí un varón con vestido resplandeciente, 31 y dijo: Cornelio, tu oración ha sido oída, y tus limosnas han sido recordadas delante de Dios. 32 Envía, pues, a Jope, y haz venir a Simón el que tiene por sobrenombre Pedro, el cual mora en casa de Simón, un curtidor, junto al mar; y cuando llegue, él te hablará. 33 Así que luego envié por ti; y tú has hecho bien en venir. Ahora, pues, todos nosotros estamos aquí en la presencia de Dios, para oír todo lo que Dios te ha mandado.
34 Entonces Pedro, abriendo la boca, dijo: En verdad comprendo que Dios no hace acepción de personas, 35 sino que en toda nación se agrada del que le teme y hace justicia. 36 Dios envió mensaje a los hijos de Israel, anunciando el evangelio de la paz por medio de Jesucristo; este es Señor de todos. 37 Vosotros sabéis lo que se divulgó por toda Judea, comenzando desde Galilea, después del bautismo que predicó Juan: 38 cómo Dios ungió con el Espíritu Santo y con poder a Jesús de Nazaret, y cómo este anduvo haciendo bienes y sanando a todos los oprimidos por el diablo, porque Dios estaba con él. 39 Y nosotros somos testigos de todas las cosas que Jesús hizo en la tierra de Judea y en Jerusalén; a quien mataron colgándole en un madero. 40 A este levantó Dios al tercer día, e hizo que se manifestase; 41 no a todo el pueblo, sino a los testigos que Dios había ordenado de antemano, a nosotros que comimos y bebimos con él después que resucitó de los muertos. 42 Y nos mandó que predicásemos al pueblo, y testificásemos que él es el que Dios ha puesto por Juez de vivos y muertos. 43 De este dan testimonio todos los profetas, que todos los que en él creyeren, recibirán perdón de pecados por su nombre.
44 Mientras aún hablaba Pedro estas palabras, el Espíritu Santo cayó sobre todos los que oían el discurso. 45 Y los fieles de la circuncisión que habían venido con Pedro se quedaron atónitos de que también sobre los gentiles se derramase el don del Espíritu Santo. 46 Porque los oían que hablaban en lenguas, y que magnificaban a Dios. 47 Entonces respondió Pedro: ¿Puede acaso alguno impedir el agua, para que no sean bautizados estos que han recibido el Espíritu Santo también como nosotros? 48 Y mandó bautizarles en el nombre del Señor Jesús. Entonces le rogaron que se quedase por algunos días.
Pedro tén han Cornelio
1 Aphegkek axta nahan xama énxet tegma apwányam Cesarea apwesey axta Cornelio, apteme axta sẽlpextétamo apwesse' kempakhakma, cham'a sẽlpextétamo kéltéma axta Italiano. 2 Énxet appéwomo axta m'a ekha mey'ásseyam, apkelpeykessamók axta chá'a Dios yetlo m'a ekyókxoho ekheykha nak apxagkok. Awanhek axta anhan chá'a katnehek apmésso selyaqye yaqwayam epasmok ma'a judíos, axta nahan eyenseykmok apkelmaxnagko m'a Dios. 3 Xama ekhem axta apweteya aqsok kélxekmóssamo, las tres taxnámla'a:
Apyókxoho apagko' axta apweteyk xama Dios apchásenneykha aptaxnegwaya m'a aphamakxa axta. Axta aptemék apkenagkama s'e: “¡Cornelio!” 4 Apkelányók axta Cornelio m'a Dios apchásenneykha. Axta aptemék apkelmaxneyeykencha'a neyseksa apkeye s'e: “Wesse', ¿yaqsa apmako hetnéssesek?” Tén axta Dios apchásenneykha aptéma apkenagkama s'e: “Apmomchek xép takha' apkelmaxnagko m'a Dios, tén han ma'a aptémakxa nak chá'a yaqwayam epasmok ma'a énxet'ák ekha nak eyéméxchexa aqsok. 5 Eláphés sa' énxet ma'a tegma apwányam Jope, yaqwayam sa' yának exegmak xama énxet apwesey nak Simón, apkeltamhomakpo nak han Pedro. 6 Aphak apxagkok ma'a apkelwesáyo xamo' nak Simón, apkelyélaqtésso nak chá'a aqsok émpe'ék, aphama nak ma'a nekha wátsam ekwányam.”
7 Xama axta aptaqhémo m'a Dios apchásenneykha ektáha axta appaqhetchesso, apkelwóneykha axta Cornelio apqánet apkeláneykha tén han xama sẽlpextétamo, apteme axta meyenseyam apyetleykha m'a Dios, tén han apcháyókxa m'a Cornelio. 8 Keñe axta natámen apkeltennáseykha ekyókxoho m'a ektáhakxa, apkeláphássegkek axta m'a Jope.
9 Keñe axta mók ekhem, yetseksók ekhem la'a, neyseksa apkelxega ámay keto' nak Jope, apkenátweykekxeyk axta Pedro tegma néten yaqwayam etnehek nempeywa nélmaxnagko. 10 Meyk axta nahan chaqheyk, apmáheyak axta apto, apweteyak axta nahan aqsok kélxekmóssamo neyseksa kéllánésso apto. 11 Apweteyak axta ekmayheykekxo néten, keñe ekwéweykento náxop xama aqsok aphémo xama apáwa appayhe apyawe, kélméyak axta nahan ma'a cuatro napwe'ék nak. 12 Láneyók axta nahan mók ektémakxa aqsok nawha'ák cuatro amagkok ma'a apáwa nak, tén han ma'a aqsok élpexyawéyak nak kalxog, tén han ma'a náta. 13 Aplegayak axta anhan xama kélpeywa ektéma eyenagkama s'e: “Pedro, etnamha; elnáhap, keñe sa' etwok.”
14 Axta aptemék apchátegmoweykegko Pedro s'e: “Wesse', matók ko'o makham xama enxoho m'a aqsok élmaso nak tén han ma'a élmanyása nak.” 15 Paqhetcháseykekxeyk axta makham ma'a kélpeywa nak. Axta entemék eyenagkama s'e: “Ná etnésses aqsa élmanyása m'a apteméssesso nak Dios negmowána antók.”
16 Ántánxo ekteme axta nahan temék xa, keñe axta apmeyeykekxo makham néten ma'a apáwa appayhe. 17 Yetnakhassamók axta apwáxok Pedro ekxeyenma apwáxok yaqsak kexaha ekteme xa aqsok kélxekmóssamo nak, cham'a apkelweykekxo axta nekha átog ma'a Cornelio apkeláneykha, aptegyeykha axta amya'a ekpayhókxa apxagkok ma'a Simón. 18 Xama axta apkelweykmo m'a, apya'assegkek axta apkelpeywa kañe' tegma apkeltémo elya'asagkohok apheyk kexaha Simón ma'a, apkeltamhomakpo nak han Pedro.
19 Axta kamasseyk makham ekxeyenma apwáxok Pedro ektémakxa aqsok kélxekmóssamo, axta aptemék apkenagkama Espíritu Santo s'e: “Elano, apqántánxo énxet apketámak xép. 20 Etnamha, ey'ókxa meyke ektamheykha apwáxok, hakte ko'o exchek séláphasso m'a.”
21 Apya'eykekxeyk axta Pedro m'a énxet'ák nak. Axta aptemék apkelanagkama s'e:
—Ko'o m'a kélchetama nak kéxegke; ¿yaqsa amya'a sélya'awa ko'o?
22 Tén axta aptéma apkelátegmoweykegko s'e:
—Nélxegakmek negko'o eñama sẽláphasso m'a sẽlpextétamo apwesse' Cornelio, cham'a énxet appéwomo, apkelpeykessamo nak ma'a Dios, ekleklamo nak apkelwáxok apyókxoho m'a judíos tén han apkelmopmenyého nak chá'a. Xama Dios apchásenneykha hek xeyk apkeltémo yáneyha exchep ma'a, yaqwayam enxoho emhagkok xép ma'a apxagkok, tén han eñak ma'a yaqwánxa nak etnehek yának xép.
23 Tén axta apkelántaxnéssama Pedro xa énxet'ák nak, apnaqteyenweykmek axta anhan xamo' xa axta'a nak. Keñe axta mók ekhem, apkelyetleykekxo Pedro xa énxet'ák nak, cham'a apkeltaqhémo axta. Apkelyetlamchek axta anhan nápakha énxet'ák apheykha axta m'a Jope, apteme axta melya'ásseyam.
24 Mók ekhem axta entemék apkelweykekxo m'a Cesarea, apkelhaxanmakxa axta m'a Cornelio yetlo apteme apnámakkok, tén han apkelxegexma'a melyenyaweykha axta chá'a, ektáha axta apkeláneyeykha. 25 Xama axta apweykmo Pedro m'a tegma, apteyepmeyk axta Cornelio apkelanyexeykegko apmoma takha', apkeltekxekweykmek axta aptapnák xapop apkenmeykegkaxa, peya yáwho'. 26 Apkempáseykekxeyk axta eyke néten Pedro aptéma apkenagkama s'e:
—Etnamha, énxet ko'óxa, aptéma nak xeyep.
27 Neyseksa apkelpaqhetchásamákpoho axta Pedro aptaxnama kañe' tegma. Apwetágweykmek axta nahan énxet apxámokma apchaqneykekxo m'a. 28 Axta aptemék apkelanagkama Pedro s'e:
—Kélya'ásegkok kéxegke ekmeyámáxkoho xama judío elpaqhetchesakpohok ma'a énxet'ák apkeleñama nak mók nekha essenhan elántaxnegwók ma'a apxanák. Élxekmóssegkek axta eyke ko'o Dios yaqwayam maxének ekmaso aptémakxa essenhan ekmanyása aptémakxa' xama énxet enxoho. 29 Cháxa keñamak sekxegakmo nak séllegasa seyáneyáxko, meyke seyátegmoweykegkokxa'. Éltamhók ay'asagkohok yaqsa amya'a séláneyáncha'a ko'o.
30 Axta aptemék apchátegmoweykegko Cornelio s'e:
—Cuatro ekhem entáhak, keso ekwánxa nak hora, sektáha axta ko'o nempeywa nélmaxnagko las tres taxnám se'e exagkok nak, sexekmowásekpoho axta ko'o xama énxet apkelyenma aptaxno. 31 Axta aptáhak seyáneya s'e: ‘Cornelio, apleg'awók xép Dios apkelmaxnagko, xénwákxók nahan apwáxok ma'a ektémakxa axta chá'a aqsok apkelane, yaqwayam epasmok ma'a énxet'ák ekha nak chá'a eyéméxchexa aqsok. 32 Eláphés sa' apkelápháseykha m'a tegma apwányam Jope yaqwayam sa' yának exegmak ma'a Simón, apkeltamhomakpo nak han Pedro. Aphak ma'a apxagkok nak apkelwesáyo xamo' Simón, apkelyélaqtésso nak chá'a aqsok émpe'ék, apha nak ma'a nekha wátsam ekwányam.’ 33 Yetlókók axta nahan séltémo kólyentawók ekmanyehe agko', tásek nahan aptáhakxa exchep apxegakmo. Negháha kaxwók negyókxoho s'e nápaqtók Dios, néltamhók kaxwók ageyxhok ekyókxoho m'a apkeltamho axta hẽltennaksek negko'o exchep ma'a Wesse' egegkok.
Pedro apkeltenneykha Cornelio apxagkok
34 Apcheynamók axta apkeltenneykha Pedro, axta aptemék se'e:
—Ekya'ásegkók ko'o kaxwók Dios naqsók metnéssesso apyeykhamap pók elanok énxet, 35 metaqheksók chá'a m'a pók énxet'ák ektáha nak chá'a apcháyo, tén han ma'a apkeláneykegkoho nak chá'a aqsok ektaqmela. 36 Apkelpaqhetchessegkek axta Dios Israel aptawán'ák neptámen, apkeltennassama m'a amya'a meyke ektáhakxa negha eñama m'a Jesucristo, apteme nak Wesse' ekyókxoho aqsok. 37 Kélya'ásegkok kéxegke ektémakxa axta ekyókxoho m'a judíos apchókxa, eyeynamo m'a Galilea, cham'a natámen axta apkeltenneykha Juan apxeyenma ekpayhawo kólyaqpássesagkok yegmen ma'a énxet'ák. 38 Kélya'ásegkók apméssama axta ekyawe agko' apmopwána Dios ma'a Jesús apkeñama nak Nazaret, tén han apméssama axta m'a Espíritu Santo, tén han apweynchámeykencha'a axta Jesús apkeláneya aqsok ektaqmela, tén han apkeltaqmelchesseykmo axta apyókxoho m'a eknaqtawáseykegkoho axta kelyekhama'. Apwanchek axta apkeláneya Jesús xa, hakte apxegexma axta aptemék ma'a Dios. 39 Negko'o nahan nenteme negweteykegkoho ekyókxoho aqsok apkelane axta Jesús ma'a yókxexma Judea tén han ma'a Jerusalén. Tén axta apmatñama, kélchexanma néten aqsok ektegyésso. 40 Apxátekhásseykmek axta eyke Dios ekweykmo ántánxo ekhem, apkeltémók axta henxemósakpekxohok negko'o. 41 Axta eyke exekmowásamákpekxohok Jesús apyókxoho énxet, negko'o axta aqsa, sẽlyéseykha axta Dios yaqwayam antéhek negweteykegkoho m'a sekxók axta. Nenteykegkók axta chá'a negko'o nento xamo' natámen axta apxátekhágwayam, negyeneykegkek axta anhan chá'a xamo' ma'a negyenéyak. 42 Tén axta sẽláphassama apkeltémo óltennasha énxet'ák apteméssessama Dios yaqwayam etnehek apkelyekpelchémo m'a énxet'ák apkelyenna nak makham, tén han ma'a apkeletsapma nak. 43 Nanók axta apkelxeyenma Jesús ma'a apyókxoho Dios appeywa apkellegasso nak, tén han apkellegassama apteme enxoho melya'ásseyam elxawagkok megkólyaqmagkáseykekxa apkeltémakxa melya'assáxma eñama m'a Jesús.
Énxet'ák metnaha nak judíos apkelxawéyak Espíritu Santo
44 Axta esawhomák makham apkeltenneykha Pedro, apwéweykento axta chá'a Espíritu Santo apyetseksa'ák apyókxoho énxet ektáha axta chá'a apháxenmo apkeltenneykha. 45 Kelpelakkassegkek axta nahan apkelweteya énxet'ák melya'ásseyam apkeleñama axta sekxók apkelma ektémakxa apkelpeykessamo Dios ma'a judíos, apkelxegexma'a axta apwokmo Pedro, apkelxawágko nahan Espíritu Santo m'a énxet'ák metnaha nak judíos, 46 hakte apkelleg'ak axta apkelpaqmeta mók ektémakxa apkelpeywa, tén han ektáhakxa axta apkelteméssesso apcheymákpoho m'a Dios. 47 Keñe axta Pedro aptéma appaqmeyesma s'e:
—¿Kélwanchek enxeykel'a megkólhók kólyaqpássesagkok yegmen xa énxet'ák, apkelxawágko nak han kaxwók Espíritu Santo, ekhawo nak ektémakxa nélxaweykegko negko'o?
48 Apkeltamhók axta nahan kólyaqpássesagkok yegmen eñama Jesucristo apwesey. Tén axta kéltamho exnekxak sekxók xamo' yaqwatakxoho apheykegkaxa m'a Pedro.