Judá es librado de Senaquerib
(2 Cr. 32.20-23Is. 37.1-38)1 Cuando el rey Ezequías lo oyó, rasgó sus vestidos y se cubrió de cilicio, y entró en la casa de Jehová. 2 Y envió a Eliaquim mayordomo, a Sebna escriba y a los ancianos de los sacerdotes, cubiertos de cilicio, al profeta Isaías hijo de Amoz, 3 para que le dijesen: Así ha dicho Ezequías: Este día es día de angustia, de reprensión y de blasfemia; porque los hijos están a punto de nacer, y la que da a luz no tiene fuerzas. 4 Quizá oirá Jehová tu Dios todas las palabras del Rabsaces, a quien el rey de los asirios su señor ha enviado para blasfemar al Dios viviente, y para vituperar con palabras, las cuales Jehová tu Dios ha oído; por tanto, eleva oración por el remanente que aún queda. 5 Vinieron, pues, los siervos del rey Ezequías a Isaías. 6 E Isaías les respondió: Así diréis a vuestro señor: Así ha dicho Jehová: No temas por las palabras que has oído, con las cuales me han blasfemado los siervos del rey de Asiria. 7 He aquí pondré yo en él un espíritu, y oirá rumor, y volverá a su tierra; y haré que en su tierra caiga a espada.
8 Y regresando el Rabsaces, halló al rey de Asiria combatiendo contra Libna; porque oyó que se había ido de Laquis. 9 Y oyó decir que Tirhaca rey de Etiopía había salido para hacerle guerra. Entonces volvió él y envió embajadores a Ezequías, diciendo: 10 Así diréis a Ezequías rey de Judá: No te engañe tu Dios en quien tú confías, para decir: Jerusalén no será entregada en mano del rey de Asiria. 11 He aquí tú has oído lo que han hecho los reyes de Asiria a todas las tierras, destruyéndolas; ¿y escaparás tú? 12 ¿Acaso libraron sus dioses a las naciones que mis padres destruyeron, esto es, Gozán, Harán, Resef, y los hijos de Edén que estaban en Telasar? 13 ¿Dónde está el rey de Hamat, el rey de Arfad, y el rey de la ciudad de Sefarvaim, de Hena y de Iva?
14 Y tomó Ezequías las cartas de mano de los embajadores; y después que las hubo leído, subió a la casa de Jehová, y las extendió Ezequías delante de Jehová. 15 Y oró Ezequías delante de Jehová, diciendo: Jehová Dios de Israel, que moras entre los querubines, solo tú eres Dios de todos los reinos de la tierra; tú hiciste el cielo y la tierra. 16 Inclina, oh Jehová, tu oído, y oye; abre, oh Jehová, tus ojos, y mira; y oye las palabras de Senaquerib, que ha enviado a blasfemar al Dios viviente. 17 Es verdad, oh Jehová, que los reyes de Asiria han destruido las naciones y sus tierras; 18 y que echaron al fuego a sus dioses, por cuanto ellos no eran dioses, sino obra de manos de hombres, madera o piedra, y por eso los destruyeron. 19 Ahora, pues, oh Jehová Dios nuestro, sálvanos, te ruego, de su mano, para que sepan todos los reinos de la tierra que solo tú, Jehová, eres Dios. 20 Entonces Isaías hijo de Amoz envió a decir a Ezequías: Así ha dicho Jehová, Dios de Israel: Lo que me pediste acerca de Senaquerib rey de Asiria, he oído. 21 Esta es la palabra que Jehová ha pronunciado acerca de él: La virgen hija de Sion te menosprecia, te escarnece; detrás de ti mueve su cabeza la hija de Jerusalén. 22 ¿A quién has vituperado y blasfemado? ¿y contra quién has alzado la voz, y levantado en alto tus ojos? Contra el Santo de Israel. 23 Por mano de tus mensajeros has vituperado a Jehová, y has dicho: Con la multitud de mis carros he subido a las alturas de los montes, a lo más inaccesible del Líbano; cortaré sus altos cedros, sus cipreses más escogidos; me alojaré en sus más remotos lugares, en el bosque de sus feraces campos. 24 Yo he cavado y bebido las aguas extrañas, he secado con las plantas de mis pies todos los ríos de Egipto. 25 ¿Nunca has oído que desde tiempos antiguos yo lo hice, y que desde los días de la antigüedad lo tengo ideado? Y ahora lo he hecho venir, y tú serás para hacer desolaciones, para reducir las ciudades fortificadas a montones de escombros. 26 Sus moradores fueron de corto poder; fueron acobardados y confundidos; vinieron a ser como la hierba del campo, y como hortaliza verde, como heno de los terrados, marchitado antes de su madurez. 27 He conocido tu situación, tu salida y tu entrada, y tu furor contra mí. 28 Por cuanto te has airado contra mí, por cuanto tu arrogancia ha subido a mis oídos, yo pondré mi garfio en tu nariz, y mi freno en tus labios, y te haré volver por el camino por donde viniste.
29 Y esto te daré por señal, oh Ezequías: Este año comeréis lo que nacerá de suyo, y el segundo año lo que nacerá de suyo; y el tercer año sembraréis, y segaréis, y plantaréis viñas, y comeréis el fruto de ellas. 30 Y lo que hubiere escapado, lo que hubiere quedado de la casa de Judá, volverá a echar raíces abajo, y llevará fruto arriba. 31 Porque saldrá de Jerusalén remanente, y del monte de Sion los que se salven. El celo de Jehová de los ejércitos hará esto.
32 Por tanto, así dice Jehová acerca del rey de Asiria: No entrará en esta ciudad, ni echará saeta en ella; ni vendrá delante de ella con escudo, ni levantará contra ella baluarte. 33 Por el mismo camino que vino, volverá, y no entrará en esta ciudad, dice Jehová. 34 Porque yo ampararé esta ciudad para salvarla, por amor a mí mismo, y por amor a David mi siervo.
35 Y aconteció que aquella misma noche salió el ángel de Jehová, y mató en el campamento de los asirios a ciento ochenta y cinco mil; y cuando se levantaron por la mañana, he aquí que todo era cuerpos de muertos. 36 Entonces Senaquerib rey de Asiria se fue, y volvió a Nínive, donde se quedó. 37 Y aconteció que mientras él adoraba en el templo de Nisroc su dios, Adramelec y Sarezer sus hijos lo hirieron a espada, y huyeron a tierra de Ararat. Y reinó en su lugar Esar-hadón su hijo.
Isaías apxeyenma ewagkasakpok teyp ma'a tegma apwányam Jerusalén
(2 Cr 32.20-23Isa 37.1-38)1 Xama axta apleg'a wesse' apwányam Ezequías xa amya'a nak, apkelyepteyk axta apkelnaqta, apkelántaxnékxeyk axta m'a apáwa sẽlwáxaqxamól'a magkenatchesso élapwokmo, apmeyákxeyk axta m'a Wesse' egegkok tegma appagkanamap apagkok. 2 Tén axta apkeláphasa, cham'a Eliaquim apkemha apmonye' axta m'a tegma apyawe aptaqmalma yetlo Sebná apnaqtáxéséyak axta chá'a weykcha'áhak, tén han ma'a apkelmaxnéssesso Dios énxet'ák apagkok apkelwányamo nak, yetlo apkelántaxneykekxa m'a apáwa sẽlwáxaqxamo nak magkenatchesso éllapwámeygko, elyo'ókxak ma'a Dios appeywa aplegasso Isaías, Amós axta apketche, 3 apkeltamho eltennaksek aptáhakxa appeywa m'a wesse' apwányam, aptáhak axta s'e: “Sakhem néllegeykegkaxa ekyentaxno egwáxok, sẽllegassáseykegkoho, tén han sẽltemessáseykekxa mékoho, máxa m'a kelán'a ketók ektegkessamakxal'a étche, kasawhaxchek ma'a ekwasqapma. 4 Eñoho annal'a Dios Wesse' apagkok appeywa m'a sẽlpextétamo apwesse' apcháphasso nak wesse' apagkok, cham'a wesse' apwányam nak Asiria, yaqwayam enxoho ewanyaha m'a Dios megyetsapma nak, eñássesagkoho annal'a aplege apagko' enxoho aqsok apxeyenma m'a Dios Wesse' apagkok nak. Elmaxnésses sa' ma'a apkeleymomap nak meletsapma.”
5 Apkelya'awekxeyk axta Isaías ma'a wesse' apwányam Ezequías apkeláneykha, 6 tén axta Isaías apkeltamho etnehek elátegmowagkokxak wesse' apagkok se'e: “Aptáhak Wesse' egegkok se'e: ‘Nágye aqsa xa amya'a apleg'a nak, cham'a aptáhakxa nak ko'o seyáneya sénmexeyncha'a m'a wesse' apwányam Asiria apkeláneykha nak. 7 Wának sa' ko'o ellegmakha amya'a m'a yaqwayam sa' kataqheksohok makham ma'a apchókxa nak, sa' wának emátegwakxak ma'a.’”
8 Apleg'ak axta amya'a sẽlpextétamo apwesse' asirios aptepa wesse' apwányam Asiria m'a tegma apwányam nak Laquis. Tén axta aptaqháwo apkeñama m'a Jerusalén, apwetágweykxeyk axta nahan wesse' apwányam Asiria apketámegkaxa m'a tegma apwányam Libná. 9 Axta apleghok nahan amya'a kéltennasa wesse' apwányam Asiria apya'awa m'a wesse' apwányam Tirhaca, apkeñama axta m'a Etiopía yetlo sẽlpextétamo apagkok apmako yempakha'. Tén axta apkeláphásekxo makham énxet'ák apagkok apkelápháseykha axta chá'a wesse' apwányam Asiria m'a Judá apkeltamho etnehek yának wesse' apwányam Ezequías se'e: 10 “Naqsók ko'o apteméssásak peya mamhehek Jerusalén ma'a Dios apagkok nak xép, apcháyo nak chá'a; eyke nágyoho aqsa elyexanchesha m'a. 11 Aplegayak eyke exchep aqsok apkelánéyák ma'a kelwesse'e apkelwányam nak Asiria, apmopmenyého emasséssók ma'a ekyókxoho apkelókxa nak. ¿Ewagkasakpoya sa' teyp xép? 12 ¿Kelwagkassegkeya axta chá'a teyp aqsok kéláyókxa m'a mók apheykegkaxa nak chá'a énxet, apmassésseykmo axta m'a élyapmeyk nano' nak ko'o: cham'a Gozán, Harán, Résef, tén han ma'a énxet'ák Bet-edén apheykencha'a axta m'a Telasar? 13 ¿Háxko apkelmaheykegkaxa m'a kelwesse'e apkelwányam nak tegma apwányam Hamat, Arpad, Sefarvaim, Hená tén han ma'a Ivá?”
14 Apmeyk axta weykcha'áhak Ezequías apsókasso axta m'a énxet'ák kélapháseykha, apkelyetsetchessek axta. Tén axta apmeyákxo m'a tegma appagkanamap, appeykessek axta weykcha'áhak apmonye' m'a Wesse' egegkok, 15 axta aptáhak apkelmaxneya s'e: “Wesse' egegkok, Dios nak Israel, apteme nak Wesse' étseksa'ák ma'a apkelásenneykha ekha nak apxempenák apheykha néten: xép apwánxa apagkok apteme Dios ekyókxoho apkelókxa keso náxop; xép axta apkelane m'a néten tén han keso náxop. 16 Wesse', etaqmelchesho sa' apháxenmo. Wesse' etaqmelchesho sa' apkelányo. Yeyxho sa' amya'a apkeltémo exchek ko'o héllegásseták ma'a Senaquerib, amya'a ekyókxoho énmexma nak xép, Dios memassegwayam. 17 Wesse', naqsók apmassésseykmo pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák ma'a kelwesse'e apkelwányam nak Asiria, yetlo m'a xapop apagkok nak, 18 tén han apkexakkassama nátex ma'a aqsok apcháyókxa nak, hakte naqsók háwe dios ma'a, énxet apkelane, eñama nak ma'a yámet tén han meteymog. Cháxa keñamak apmassésseykmo nak. 19 Dios Wesse' egegkok, hẽlmallahanches negko'o neyseksa apmáheyo hẽlnápok ma'a asirios, yaqwayam sa' elya'asagkohok apyókxoho pók aptémakxa nak chá'a énxet'ák apheykha keso náxop, apteme exchep Wesse', wánxa xama Dios.” 20 Tén axta Isaías apkeltamho kóltéhek kóltennássekxak Ezequías se'e: “Keso aptáhakxa exchek appeywa Wesse' egegkok se'e, Israel Dios apagkok nak: ‘Ekleg'ak xeyk ko'o m'a apkelmaxnagko sélmaxneya exchek apxéna m'a Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria.’” 21 Keso aptáhakxa exchek appeywa Wesse' egegkok apxéna m'a wesse' apwányam Asiria:
“Senaquerib,
máxa kelán'a étkok
entáhak ésmésa
exchep ma'a Sión.
Yeykáseyha akqátek
neptámen ekwanyawo
aptaqháwo m'a Jerusalén.
22 ¿Yaqsa axta énxet
apkenmexeyncha'a chá'a
tén han apwanyeyncha'a chá'a?
¿Yaqsa axta énxet
apkelpáxegkáseyncha'a chá'a
tén han megyésa chá'a apkelano
yetlo eyeymáxkoho apwáxok?
¡Apkenmexáha axta exchep ma'a
Dios Appagkanamap nak Israel!
23 Apkeláneykha axta
exchep apkeláphásak
apwanyeyncha'a m'a
Wesse' egegkok.
“Axta aptáhak se'e:
‘Yetlo ekxámokma
yátnáxeg apkelyenyawasso
ahagkok eyántak ma'a
egkexe étseksek nak,
cham'a ektáhakxa nak
netnók agko' ma'a Líbano.
Élyaqténchessek ma'a
yámet cedros agkok
élwenaqte agko' nak,
tén han ma'a yámet pinos
éltaqmalma agko' nak.
Ekwokmók ma'a naw'ék
netnók agko' nak,
tén han ma'a naxma
agkok ekyentaxno
ekhémo nak
kélcheneykekxexa aqsok.
24 Élmétaweykmek máxek ma'a
megkatnahakxa nak xapop ahagkok,
ekyamchek han yegmen eñama m'a,
emagkok nahan ektemék
sélyamassama yegmen ma'a
ekyókxoho wátsam Egipto.’
25 ¿Ya ey'ásegkok xép
ektáha ko'o séltémo katnehek
ekyókxoho xa aqsok nak,
ko'o sektáha nak Wesse'?
Nanók agko' axta ko'o
ekxeyenma ewáxok alának xa,
élanak kaxwo';
ékeso éñamakxa
apmasséssekmo nak xép
ma'a tegma apkelyennaqte nak
tén han aptemessásekxo
nak apxámokma m'a
tegma aphopák.
26 Méko aqsok elanagkok
ma'a apheykha nak kañe',
elmeneygkohok apagko' nahan,
elmegqáwhok nahan,
máxa aptamheykegkok
ma'a pa'at élámha
nak yókxexma,
ektémól'a m'a pa'at
ektaqmalmal'a áwa',
máxa m'a pa'at
ekteyapwayam la'a
néten tegma
élyamágwayam la'a áwa'
amonye' yaqwayam kawana'.
27 Ekya'ásegkók ko'o
ekyókxoho m'a ektémakxa
nak chá'a apweynchámeykha
tén han ma'a aptémakxa nak chá'a;
ekya'ásegkók ko'o
setaqnagkama exchep.
28 Watchessesek
sa' ko'o exchep
apwéhek sawo ekhaxe
tén han xama ekmassáseyak
chá'a apátog,
ektémól'a kélatchessesso
apwáxok ma'a yátnáxeg,
eñama sekwete
ektémakxa aplo
tén han megyésso yeykpoho',
wáphaksek sa' makham
etaqhohok epéwhok ma'a
ámay appéwomókxa
axta apxegeykmo.”
29 Tén axta Isaías aptáha apcháneya Ezequías se'e:
“Keso yaqwánxa sa'
katnehek aqsok
magkenatchesso
yaqwánxa katnehek se'e:
kóltawagkok sa' kéxegke
hótáhap apteyapma apagko'
nak se'e apyeyam nak,
tén han ma'a pók
apyeyam sa',
keñe sa' ma'a aptáha
enxoho apqántánxo apyeyam
kólchenekxak sa' aqsok aktek
kólnakxek sa'
nahan ma'a ekyexna,
kólchenekxak sa' ma'a
anmen yámet,
kóltawagkok sa' nahan
ma'a ekyexna nak.
30 Máxa aqsok
kélcheneykekxa sa'
etnahagkok ma'a
Judá énxet'ák
apkeleymomap
nak meletsapma:
elántépekxak sa' makham,
exámekxak sa' nahan.
31 Hakte yetneyk sa'
apkelheykekxa apqántawók
ma'a Jerusalén;
yetneyk sa' meletsapma
m'a egkexe Sión.
Elának sa' eñama
ekyawe apkelásekhayo
Wesse' ekha nak apyennaqte xa.
32 “Axta aptáhak Wesse' egegkok apxéna wesse' apwányam Asiria s'e:
‘Metxehek sa' Jerusalén,
memakték sa'
xama enxoho yágke,
mektamagkek sa'
nahan yetlo
apcháhakkásamap,
melañek sa' han
ámay néten
nenchántamakxa
m'a nepyáwa nak.
33 Sa' epéwhok
makham etaqhohok
ma'a ámay
appéwókxa axta apxegakmo;
metxehek sa' se'e
tegma apwányam nak.
Ekxénchek ko'o xa,
sektáha nak Wesse'.
34 Amyók sa' ko'o s'e
tegma apwányam nak,
awagkasek sa' han teyp,
eñama seyásekhayo
m'a séláneykha David
tén han
seyásekhamaxchekxoho
ahagko' ko'óxa.’”
35 Apxegkek axta Wesse' egegkok apchásenneykha xa axta'a nak, keñe apkelnáhapwokmo ciento ochenta y cinco mil énxet ma'a apkelpakxeneykegkaxa axta asirios, keñe axta mók ekhem, kelsakak axta, hágkek axta aphopák apyókxoho m'a. 36 Tén axta Senaquerib, wesse' apwányam nak Asiria, apleya appakxanma; aptaqháwók axta makham ma'a Nínive. 37 Keñe axta xama ekhem, neyseksa apkelpeykessamo aqsok apcháyókxa Nisroc ma'a apkelpeykessamókxa axta chá'a, apkelmeyákxeyk axta han apketchek ma'a, cham'a Adramélec tén han Sarézer, apchaqhegwákxeyk axta han ma'a, tén axta apkelmeyákxo apkelyexánegwákxo m'a yókxexma Ararat. Apyaqmagkassek axta han apteme wesse' apwányam ma'a apketche apwesey axta Esarhadón.