Excelencias de la ley de Dios
Alef
1 Bienaventurados los perfectos de camino,
Los que andan en la ley de Jehová.
2 Bienaventurados los que guardan sus testimonios,
Y con todo el corazón le buscan;
3 Pues no hacen iniquidad
Los que andan en sus caminos.
4 Tú encargaste
Que sean muy guardados tus mandamientos.
5 ¡Ojalá fuesen ordenados mis caminos
Para guardar tus estatutos!
6 Entonces no sería yo avergonzado,
Cuando atendiese a todos tus mandamientos.
7 Te alabaré con rectitud de corazón
Cuando aprendiere tus justos juicios.
8 Tus estatutos guardaré;
No me dejes enteramente.
Bet
9 ¿Con qué limpiará el joven su camino?
Con guardar tu palabra.
10 Con todo mi corazón te he buscado;
No me dejes desviarme de tus mandamientos.
11 En mi corazón he guardado tus dichos,
Para no pecar contra ti.
12 Bendito tú, oh Jehová;
Enséñame tus estatutos.
13 Con mis labios he contado
Todos los juicios de tu boca.
14 Me he gozado en el camino de tus testimonios
Más que de toda riqueza.
15 En tus mandamientos meditaré;
Consideraré tus caminos.
16 Me regocijaré en tus estatutos;
No me olvidaré de tus palabras.
Guímel
17 Haz bien a tu siervo; que viva,
Y guarde tu palabra.
18 Abre mis ojos, y miraré
Las maravillas de tu ley.
19 Forastero soy yo en la tierra;
No encubras de mí tus mandamientos.
20 Quebrantada está mi alma de desear
Tus juicios en todo tiempo.
21 Reprendiste a los soberbios, los malditos,
Que se desvían de tus mandamientos.
22 Aparta de mí el oprobio y el menosprecio,
Porque tus testimonios he guardado.
23 Príncipes también se sentaron y hablaron contra mí;
Mas tu siervo meditaba en tus estatutos,
24 Pues tus testimonios son mis delicias
Y mis consejeros.
Dálet
25 Abatida hasta el polvo está mi alma;
Vivifícame según tu palabra.
26 Te he manifestado mis caminos, y me has respondido;
Enséñame tus estatutos.
27 Hazme entender el camino de tus mandamientos,
Para que medite en tus maravillas.
28 Se deshace mi alma de ansiedad;
Susténtame según tu palabra.
29 Aparta de mí el camino de la mentira,
Y en tu misericordia concédeme tu ley.
30 Escogí el camino de la verdad;
He puesto tus juicios delante de mí.
31 Me he apegado a tus testimonios;
Oh Jehová, no me avergüences.
32 Por el camino de tus mandamientos correré,
Cuando ensanches mi corazón.
He
33 Enséñame, oh Jehová, el camino de tus estatutos,
Y lo guardaré hasta el fin.
34 Dame entendimiento, y guardaré tu ley,
Y la cumpliré de todo corazón.
35 Guíame por la senda de tus mandamientos,
Porque en ella tengo mi voluntad.
36 Inclina mi corazón a tus testimonios,
Y no a la avaricia.
37 Aparta mis ojos, que no vean la vanidad;
Avívame en tu camino.
38 Confirma tu palabra a tu siervo,
Que te teme.
39 Quita de mí el oprobio que he temido,
Porque buenos son tus juicios.
40 He aquí yo he anhelado tus mandamientos;
Vivifícame en tu justicia.
Vau
41 Venga a mí tu misericordia, oh Jehová;
Tu salvación, conforme a tu dicho.
42 Y daré por respuesta a mi avergonzador,
Que en tu palabra he confiado.
43 No quites de mi boca en ningún tiempo la palabra de verdad,
Porque en tus juicios espero.
44 Guardaré tu ley siempre,
Para siempre y eternamente.
45 Y andaré en libertad,
Porque busqué tus mandamientos.
46 Hablaré de tus testimonios delante de los reyes,
Y no me avergonzaré;
47 Y me regocijaré en tus mandamientos,
Los cuales he amado.
48 Alzaré asimismo mis manos a tus mandamientos que amé,
Y meditaré en tus estatutos.
Zain
49 Acuérdate de la palabra dada a tu siervo,
En la cual me has hecho esperar.
50 Ella es mi consuelo en mi aflicción,
Porque tu dicho me ha vivificado.
51 Los soberbios se burlaron mucho de mí,
Mas no me he apartado de tu ley.
52 Me acordé, oh Jehová, de tus juicios antiguos,
Y me consolé.
53 Horror se apoderó de mí a causa de los inicuos
Que dejan tu ley.
54 Cánticos fueron para mí tus estatutos
En la casa en donde fui extranjero.
55 Me acordé en la noche de tu nombre, oh Jehová,
Y guardé tu ley.
56 Estas bendiciones tuve
Porque guardé tus mandamientos.
Chet
57 Mi porción es Jehová;
He dicho que guardaré tus palabras.
58 Tu presencia supliqué de todo corazón;
Ten misericordia de mí según tu palabra.
59 Consideré mis caminos,
Y volví mis pies a tus testimonios.
60 Me apresuré y no me retardé
En guardar tus mandamientos.
61 Compañías de impíos me han rodeado,
Mas no me he olvidado de tu ley.
62 A medianoche me levanto para alabarte
Por tus justos juicios.
63 Compañero soy yo de todos los que te temen
Y guardan tus mandamientos.
64 De tu misericordia, oh Jehová, está llena la tierra;
Enséñame tus estatutos.
Tet
65 Bien has hecho con tu siervo,
Oh Jehová, conforme a tu palabra.
66 Enséñame buen sentido y sabiduría,
Porque tus mandamientos he creído.
67 Antes que fuera yo humillado, descarriado andaba;
Mas ahora guardo tu palabra.
68 Bueno eres tú, y bienhechor;
Enséñame tus estatutos.
69 Contra mí forjaron mentira los soberbios,
Mas yo guardaré de todo corazón tus mandamientos.
70 Se engrosó el corazón de ellos como sebo,
Mas yo en tu ley me he regocijado.
71 Bueno me es haber sido humillado,
Para que aprenda tus estatutos.
72 Mejor me es la ley de tu boca
Que millares de oro y plata.
Yod
73 Tus manos me hicieron y me formaron;
Hazme entender, y aprenderé tus mandamientos.
74 Los que te temen me verán, y se alegrarán,
Porque en tu palabra he esperado.
75 Conozco, oh Jehová, que tus juicios son justos,
Y que conforme a tu fidelidad me afligiste.
76 Sea ahora tu misericordia para consolarme,
Conforme a lo que has dicho a tu siervo.
77 Vengan a mí tus misericordias, para que viva,
Porque tu ley es mi delicia.
78 Sean avergonzados los soberbios, porque sin causa me han calumniado;
Pero yo meditaré en tus mandamientos.
79 Vuélvanse a mí los que te temen
Y conocen tus testimonios.
80 Sea mi corazón íntegro en tus estatutos,
Para que no sea yo avergonzado.
Caf
81 Desfallece mi alma por tu salvación,
Mas espero en tu palabra.
82 Desfallecieron mis ojos por tu palabra,
Diciendo: ¿Cuándo me consolarás?
83 Porque estoy como el odre al humo;
Pero no he olvidado tus estatutos.
84 ¿Cuántos son los días de tu siervo?
¿Cuándo harás juicio contra los que me persiguen?
85 Los soberbios me han cavado hoyos;
Mas no proceden según tu ley.
86 Todos tus mandamientos son verdad;
Sin causa me persiguen; ayúdame.
87 Casi me han echado por tierra,
Pero no he dejado tus mandamientos.
88 Vivifícame conforme a tu misericordia,
Y guardaré los testimonios de tu boca.
Lámed
89 Para siempre, oh Jehová,
Permanece tu palabra en los cielos.
90 De generación en generación es tu fidelidad;
Tú afirmaste la tierra, y subsiste.
91 Por tu ordenación subsisten todas las cosas hasta hoy,
Pues todas ellas te sirven.
92 Si tu ley no hubiese sido mi delicia,
Ya en mi aflicción hubiera perecido.
93 Nunca jamás me olvidaré de tus mandamientos,
Porque con ellos me has vivificado.
94 Tuyo soy yo, sálvame,
Porque he buscado tus mandamientos.
95 Los impíos me han aguardado para destruirme;
Mas yo consideraré tus testimonios.
96 A toda perfección he visto fin;
Amplio sobremanera es tu mandamiento.
Mem
97 ¡Oh, cuánto amo yo tu ley!
Todo el día es ella mi meditación.
98 Me has hecho más sabio que mis enemigos con tus mandamientos,
Porque siempre están conmigo.
99 Más que todos mis enseñadores he entendido,
Porque tus testimonios son mi meditación.
100 Más que los viejos he entendido,
Porque he guardado tus mandamientos;
101 De todo mal camino contuve mis pies,
Para guardar tu palabra.
102 No me aparté de tus juicios,
Porque tú me enseñaste.
103 ¡Cuán dulces son a mi paladar tus palabras!
Más que la miel a mi boca.
104 De tus mandamientos he adquirido inteligencia;
Por tanto, he aborrecido todo camino de mentira.
Nun
105 Lámpara es a mis pies tu palabra,
Y lumbrera a mi camino.
106 Juré y ratifiqué
Que guardaré tus justos juicios.
107 Afligido estoy en gran manera;
Vivifícame, oh Jehová, conforme a tu palabra.
108 Te ruego, oh Jehová, que te sean agradables los sacrificios voluntarios de mi boca,
Y me enseñes tus juicios.
109 Mi vida está de continuo en peligro,
Mas no me he olvidado de tu ley.
110 Me pusieron lazo los impíos,
Pero yo no me desvié de tus mandamientos.
111 Por heredad he tomado tus testimonios para siempre,
Porque son el gozo de mi corazón.
112 Mi corazón incliné a cumplir tus estatutos
De continuo, hasta el fin.
Sámec
113 Aborrezco a los hombres hipócritas;
Mas amo tu ley.
114 Mi escondedero y mi escudo eres tú;
En tu palabra he esperado.
115 Apartaos de mí, malignos,
Pues yo guardaré los mandamientos de mi Dios.
116 Susténtame conforme a tu palabra, y viviré;
Y no quede yo avergonzado de mi esperanza.
117 Sostenme, y seré salvo,
Y me regocijaré siempre en tus estatutos.
118 Hollaste a todos los que se desvían de tus estatutos,
Porque su astucia es falsedad.
119 Como escorias hiciste consumir a todos los impíos de la tierra;
Por tanto, yo he amado tus testimonios.
120 Mi carne se ha estremecido por temor de ti,
Y de tus juicios tengo miedo.
Ayin
121 Juicio y justicia he hecho;
No me abandones a mis opresores.
122 Afianza a tu siervo para bien;
No permitas que los soberbios me opriman.
123 Mis ojos desfallecieron por tu salvación,
Y por la palabra de tu justicia.
124 Haz con tu siervo según tu misericordia,
Y enséñame tus estatutos.
125 Tu siervo soy yo, dame entendimiento
Para conocer tus testimonios.
126 Tiempo es de actuar, oh Jehová,
Porque han invalidado tu ley.
127 Por eso he amado tus mandamientos
Más que el oro, y más que oro muy puro.
128 Por eso estimé rectos todos tus mandamientos sobre todas las cosas,
Y aborrecí todo camino de mentira.
Pe
129 Maravillosos son tus testimonios;
Por tanto, los ha guardado mi alma.
130 La exposición de tus palabras alumbra;
Hace entender a los simples.
131 Mi boca abrí y suspiré,
Porque deseaba tus mandamientos.
132 Mírame, y ten misericordia de mí,
Como acostumbras con los que aman tu nombre.
133 Ordena mis pasos con tu palabra,
Y ninguna iniquidad se enseñoree de mí.
134 Líbrame de la violencia de los hombres,
Y guardaré tus mandamientos.
135 Haz que tu rostro resplandezca sobre tu siervo,
Y enséñame tus estatutos.
136 Ríos de agua descendieron de mis ojos,
Porque no guardaban tu ley.
Tsade
137 Justo eres tú, oh Jehová,
Y rectos tus juicios.
138 Tus testimonios, que has recomendado,
Son rectos y muy fieles.
139 Mi celo me ha consumido,
Porque mis enemigos se olvidaron de tus palabras.
140 Sumamente pura es tu palabra,
Y la ama tu siervo.
141 Pequeño soy yo, y desechado,
Mas no me he olvidado de tus mandamientos.
142 Tu justicia es justicia eterna,
Y tu ley la verdad.
143 Aflicción y angustia se han apoderado de mí,
Mas tus mandamientos fueron mi delicia.
144 Justicia eterna son tus testimonios;
Dame entendimiento, y viviré.
Cof
145 Clamé con todo mi corazón; respóndeme, Jehová,
Y guardaré tus estatutos.
146 A ti clamé; sálvame,
Y guardaré tus testimonios.
147 Me anticipé al alba, y clamé;
Esperé en tu palabra.
148 Se anticiparon mis ojos a las vigilias de la noche,
Para meditar en tus mandatos.
149 Oye mi voz conforme a tu misericordia;
Oh Jehová, vivifícame conforme a tu juicio.
150 Se acercaron a la maldad los que me persiguen;
Se alejaron de tu ley.
151 Cercano estás tú, oh Jehová,
Y todos tus mandamientos son verdad.
152 Hace ya mucho que he entendido tus testimonios,
Que para siempre los has establecido.
Resh
153 Mira mi aflicción, y líbrame,
Porque de tu ley no me he olvidado.
154 Defiende mi causa, y redímeme;
Vivifícame con tu palabra.
155 Lejos está de los impíos la salvación,
Porque no buscan tus estatutos.
156 Muchas son tus misericordias, oh Jehová;
Vivifícame conforme a tus juicios.
157 Muchos son mis perseguidores y mis enemigos,
Mas de tus testimonios no me he apartado.
158 Veía a los prevaricadores, y me disgustaba,
Porque no guardaban tus palabras.
159 Mira, oh Jehová, que amo tus mandamientos;
Vivifícame conforme a tu misericordia.
160 La suma de tu palabra es verdad,
Y eterno es todo juicio de tu justicia.
Sin
161 Príncipes me han perseguido sin causa,
Pero mi corazón tuvo temor de tus palabras.
162 Me regocijo en tu palabra
Como el que halla muchos despojos.
163 La mentira aborrezco y abomino;
Tu ley amo.
164 Siete veces al día te alabo
A causa de tus justos juicios.
165 Mucha paz tienen los que aman tu ley,
Y no hay para ellos tropiezo.
166 Tu salvación he esperado, oh Jehová,
Y tus mandamientos he puesto por obra.
167 Mi alma ha guardado tus testimonios,
Y los he amado en gran manera.
168 He guardado tus mandamientos y tus testimonios,
Porque todos mis caminos están delante de ti.
Tau
169 Llegue mi clamor delante de ti, oh Jehová;
Dame entendimiento conforme a tu palabra.
170 Llegue mi oración delante de ti;
Líbrame conforme a tu dicho.
171 Mis labios rebosarán alabanza
Cuando me enseñes tus estatutos.
172 Hablará mi lengua tus dichos,
Porque todos tus mandamientos son justicia.
173 Esté tu mano pronta para socorrerme,
Porque tus mandamientos he escogido.
174 He deseado tu salvación, oh Jehová,
Y tu ley es mi delicia.
175 Viva mi alma y te alabe,
Y tus juicios me ayuden.
176 Yo anduve errante como oveja extraviada; busca a tu siervo,
Porque no me he olvidado de tus mandamientos.
Dios appayvam actamila
- 1 -
1 Apquilinyejemo mataa enlhit apquilyiplovquiscama mepqui apquilsilhnanomap.
2 Apquilinyejemo mataa aclhanma apquilvalhoc Visqui ingac.
Apquiltomja apquilyajayquiclho singanamaclha.
3 Apquiltomja mataa mepqui apquiltemaclha acmasom.
Apquiltomja apquilyiplayclha mataa amay pac Visqui ingac.
4 Lhip Visqui ingac ayinyema singanamaclha, ongyiplovcasojo mepqui ningyeycajascaoc.
5 Altamjo inyicje otamilsalhcojo ajanco, yoyam olyejiclhojo mataa appayvam.
6 Momancayc mataa sicyiplovquisa acyovoclhojo singanamaclha.
7 Intomjac mataa evalhoc gracias lhip sicyasingvoyam nintemaclha acpeyvomo.
8 Altamjo inyicje osavojo sicyiplovquiscama.
Jemyov sat mataa coo.
- 2 -
9 ¿Jalhco sat etnejic enlhit yoyam mesilhnanacpeje naysicsa aptiyascam?
Incaymalhquic eyiplovcasojo lhip appayvam.
10 Avanjec mataa aclhanma evalhoc lhip Visqui ajac.
Jemyov coo, yoyam molhnanmejec coo naysicsa sicyiplovquiscama.
11 Yitnec acmam evalhoc lhip appayvam, yoyam mosilhnanalhquejec napato lhip.
12 Innec ayaco lhip Visqui ingac.
Jeltamsaoc sat ayinyema singanamaclha.
13 Evanqui inyicje olhenic aclhamoclhojo singanamaclha ayinyema lhip.
14 Payjeclhec evalhoc sicyiplovquisa appayvam, am colhno cotlaycaoc ningilnatam.
15 Colhenic mataa evalhoc singanama lhip.
Oyiplaclhac sat lhip amay pac.
16 Payjeclhec evalhoc sicvita singanamaclha ayinyema lhip.
Jelvoncamejec sat mataa lhip appayvam.
- 3 -
17 Sicvisay silancam lhip.
Jemyov coo naysicsa sictiyascam.
Olyejiclhojoc sat mataa lhip appayvam.
18 Imayesiclha ejataoc coo.
Comoc evalhoc simpilapquiscama ayinyema appayvam.
19 Malha maycaa sictomja as nalhpop.
Noyilhasquis nasa singanamaclha appayvam.
20 Avanjec alipvoyam evalhoc, sicmayjayo olyasingvomoc lhip appayvam singanama.
21 Aptanovquic lhip apquilmapsomcaa, apquilyamasma lhip appayvam.
22 Nongyane nasa otanovalhca najan ovennalhca coo.
Acyiplovcasquic lhip appayvam.
23 Elinmelham coo enlhit apquilyimtalhnamo.
Avanjec aclhanma evalhoc appayvam.
24 Payjeclhec evalhoc acyitna coo singanamaclha lhip appayvam.
Intomjac mataa seltamescama coo (seyascasingvoyam).
- 4 -
25 Mepqui sicyimatem coo, yoyam ongvitsapoc. Jeyimnates coo, acno aplhanma lhip.
26 Altimnasqui inyicje lhip sictemaclha sictiyascam, apjalhnoc lhip.
Jeyascasingvom lhip singanama.
27 Comoc sat evalhoc lhip apayvam, oyiplovcasojo.
Inquitamquic evalhoc asoc simpilapquiscama.
28 Invinec evalhoc ayinyema selipvoyam.
Itamilquisquim evalhoc acno aplhanma alhta lhip.
29 Jeyas coo actemaclha movan amyaa.
Jelhicmos sat lhip singillhicmoscama.
30 Actingyac coo actemaclha nasoc anco.
Altamjoc singanama ayinyema lhip.
31 Visqui ajac. Avanjec sicmasma lhip appayvam.
Nongyane nasa omancac coo.
32 Oyiplovcasojoc sat singanamaclha.
Lhip aptomja appayesayclha evalhoc coo.
- 5 -
33 Visqui ajac.
Jeyascasingvom actemaclha singanamaclha.
Pac osavojo sicyiplovquiscama.
34 Ingyane sat comoc evalhoc singillhicmoscama.
Pac oltamsalhcac sat coo.
35 Jeyantemiclha singanamaclha amay ac.
Actomja acpayesayclha ingvalhoc.
36 Ingyane sat colhenic mataa evalhoc singanama.
Colcac evalhoc ayitsepma ingnenyic.
37 Nongyane nasa otingya quilaycmasquiscama (dioses).
Jeyimnaticsojo coo.
Oyiplaclhac sat lhip.
38 Lhip aplhanma actomja nasoc anco, ningillhenamalhca ningiltimesaycam lhip.
Colhic sat mataa ayaco lhip.
39 Jeyinyovquis sictemaclha sicmancactama.
Impeyvoc mataa singanamaclha lhip.
40 Avanjec aclhanma evalhoc singanamaclha lhip appayvam.
Jeyimnaticsojo mataa, ayinyema lhip aptemaclha appeyvomo.
- 6 -
41 Jelhicmos sat lhip Visqui ajac, aptemaclha semasma najan seyasicjayo.
Lhip ayinyema aplhanma siclho mepqui apyeycajascaoc (actomja nasoc anco).
42 Ongvatingmojoc sat aptomja sevenneycam.
Moyascacmoc coo lhip apayvam.
43 Jeyane sat olngacsic actomja nasoc anco.
Lhip nac singyicpilquemo appeyvomo.
44 Oyiplovcasojoc sat mataa seltamescama coo, cotmongvoyam nelha.
45 Otyisam sat mepqui siclhinganyam, ayinyema sicyiplovquiscama lhip appayvam.
46 Olngacsic sat napatavo apquilviscaa lhip apayvam.
Olngacsic sat mepqui sicmancactama (mepqui acmancactama evalhoc).
47 Acyispaquic coo singanamaclha lhip.
Payjeclhec mataa evalhoc coo.
48 Acyispaquic coo singanamaclha lhip.
Avanjec mataa aclhanma evalhoc coo.
- 7 -
49 Coyitnam apatic lhip appayvam aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
Eycaso actomja mataa aljalhneycam evalhoc coo.
50 Eyca as lhip appayvam actomja acyimnatescama enquenyic coo.
Actomja actamilquisquiyam evalhoc naysicsa sicmayovse coo.
51 Avanjec mataa sevenneycam enlhit ayajamalhco apquilvalhoc.
Am oyinyavac mataa lhip appayvam singillhicmoscama.
52 Inyitnec ajatic lhip aptemaclha apyicpilquemo nanoc nat.
Eycaso actomja mataa actamilquisquiyam evalhoc.
53 Inlovquic mataa evalhoc, sicvita apquilvatseycaoc, mepqui apquilyiplovquiscama.
54 Yitnec sicminaycmascama siyayo lhip appayvam.
Naysicsa sictiyascam as nalhpop, malha maycaa coo (cotnajaclha siyaoclha).
55 Alhtaa intomjac mataa aclhanma evalhoc lhip Visqui ingac.
Oltamsalhcac sat ayinyema selhicmoscama, yoyam oyiplovcasojo.
56 Eycaso sictemaclha siltamsomalhca coo:
Sicyiplovquiscama lhip apayvam naysicsa sictiyscam as nalhpop.
- 8 -
57 Lhip aptomja Visqui ingac, am colhenac evalhoc moc asoc.
Nasoc anco pac oyiplovcasojo lhip appayvam.
58 Intomjac mataa evalhoc aclhanma lhip:
—Noyeycajas nasa aplhanma yoyam jemyoc coo — intomjac mataa evalhoc.
59 Inyitnec ajatic sictemaclha alhta.
Pac oyiplovcasojo actemaclha lhip appayvam.
60 Acpecjesam alhta coo, am alhta opoctacmoc sicyiplovquiscama singanamaclha.
61 Evocjac alhta enlhit apquilmapsomcaa.
Moyinyovejec sat mataa singanamaclha ayinyema lhip.
62 Aclhaticjac coo alhtaa aysicso.
Actimec coo gracias lhip ayinyema apcanama acpeyvomo.
63 Sictimem enaymacoc aplhamoclhojo apquiltomja apquilayo lhip.
Apquiltomja apquilyiplovquiscama singanamaclha.
64 Visqui ingac, inlingalhquic lhalhma anco aptemaclha lhip singasicjayo.
Jeyascasingvom actemaclha apcanamaclha lhip.
- 9 -
65 Visqui ingac, lhip aptomja sepasmom acno actemaclha aclhanma lhip appayvam.
66 Jeyascasingvom actemaclha sicyascamco ayinyema lhip najan actemaclha sicyicpilquemo.
Am oyascacmoc coo lhip apcanamaclha.
67 Aclhinganacmec alhta mataa coo.
Inyiplovcoc setnescaseyquiclha coning.
Quilhvoc sictomja silyajayquiclho lhip appayvam.
68 Aptasic apanco lhip.
Actamila anco aptomjaclha lhip.
Jeyascasingvom actemaclha apcanamaclha.
69 Epjescactac mataa apquilmopvancaa amyaa.
Acyiplovcasquic mataa evalhoc apcanamaclha.
70 Malha acpilhmoc comasis intomjac apquilvalhoc enlhitaoc.
Inpayjeclhec evalhoc sicyiplovquiscama lhip apcanamaclha.
71 Intasic alhta setnescaseyquiclha coning.
Eycaso ayinyema sicyasingvoyam apcanamaclha.
72 Actamila anco apcanamaclha ayinyema lhip.
Am colhnoc mil asoc alyinmom oro najan plata.
- 10 -
73 Lhip alhta sellanay coo, sictiyam alhta eyitcoc.
Jeyascasingvom coo, yoyam comoc evalhoc singanamaclha lhip.
74 Payjeclhec apquilvalhoc enaymacoc apquilayo mataa lhip.
Elvitac alhta naysicsa silinlhanyacmo sicyiplovquiscama.
75 Visqui ajac.
Acyasamcoc coo actomja acpeyvomo apcanamaclha lhip.
Appeyvomo nac lhip, aptimesquiscama alhta siclingaycamco acyimtalhnama.
76 Itamilquisquim sat lhip evalhoc coo ayinyema lhip seyasicjayo.
Acno alhta aplhanma lhip mepqui apyeycajascaoc.
77 Jeyimliclhojo sat mocjam, yoyam otyisam coo.
Payjeclhec mataa evalhoc coo, ayinyema selhicmoscama lhip.
78 Ivennam sat lhip apquilmopvancaa amyaa apquilantipquiscama sicvisay.
Colhenic sat mataa evalhoc lhip appayvam singanama.
79 Nimpasmeyquiclha enaymacoc ontimjic sat ningilayo lhip.
Apquiltomja apquilyascamco singanamaclha lhip appayvam.
80 Momancayc sat mataa coo sicyiplovquisa lhip appayvam, mepqui sicsilhnanomalhca ajanco.
- 11 -
81 Inquiljalhnec evalhoc lhip yoyam jepasmoc.
Acno aplhanma lhip mepqui apyeycajascaoc.
82 Alanoc alhta siljalhanma lhip appayvam mepqui apyeycajascaoc.
Intomjac evalhoc:
—¿Co sat acvam evotac lhip etamilquiscomoc evalhoc? — alhta intomjac.
83 Nasoc coo sicpayvam, mepqui sicmovan amyaa.
Am jelvoncacmoc lhip appayvam.
84 ¿Co sat acvam comascoc siljalhanma lhip?
¿Co sat acvam elyicpilcojoc lhip enlhit selinmelhaycam? (selya'mascam coo)
85 Malhic alhta apquilmetam apquilmapsomcaa, yoyam jelmoc (otyamoc congne).
Apquilvisay mepqui apquilyascamco, mepqui apquilyiplovquiscama appayvam.
86 Jepasim coo naysicsa selya'mascam mepqui acvisay.
Nasoc anco acyovoclhojo singanamaclha lhip appayvam.
87 Inquitlhincasquic alhta yoyam omatong.
Am oyinyavac mataa lhip appayvam.
88 Jemyov sat coo, ayinyema lhip aptemaclha seyasicjayo.
Oyiplovcasojoc sat mataa lhip apanco appayvam.
- 12 -
89 Visqui ajac.
Cotningvomejec sat nelha lhip appayvam.
Netin mataa ayinyemayaclha lhip appayvam.
90 Cotningvomejec sat nelha lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
Cotningvomejec sat nelha as nalhpop, acno aplhanma lhip siclho.
91 Am comascac mocjam lhip apquilantipquiscama siclhoc anco.
Actomja acnincongneycam lhip (alyajayquiclho) acyovoclhojo asoc.
92 Movanquejec mataa mepqui acpayjayclha evalhoc.
Acmayovsa evalhoc seyajem.
93 Jelvoncamejec sat mataa singanamaclha, actomja acyimnatescama enquenyic coo.
94 Jepasim coo sicvisay lhip sicmolhama.
Siltamsomalhca ayinyema lhip appayvam.
95 Apquilyilhanmec mataa apquilmapsomcaa, yoyam jeltovacsic coo.
Moyinyovejec sat mataa lhip appayvam singanamaclha.
96 Acvitac coo mataa acvamlha (actamongvamlha) nelha acyovoclhojo asoc as nalhpop.
Eycaso lhip appayvam singanamaclha, cotmongvomejec sat nelha.
- 13 -
97 Avanjec anco siyasicjayo lhip appayvam.
Inlhenquic mataa evalhoc acyovoclhojo acnim.
98 Sicyascamco anco jetnescasac lhip appayvam.
Am colhnoc apquilyascamco cotnaja ingmoc.
Siclhalhma actomjac mataa lhip appayvam.
99 Avanjec anco sicyasingvoyam lhip appayvam, am colhnoc sillhicmoscama enlhit.
Avanjec mataa aclhanma evalhoc lhip appayvam.
100 Avanjec anco sicyasingvoyam, am colhnoc apquilvanyam.
Acyiplovcasquic mataa evalhoc lhip appayvam.
101 Am oyiplovcasac mataa actemaclha acmasom.
Altamjoc mataa oyiplovcasojo actemaclha lhip appayvam.
102 Paj otvasac mataa actemaclha singanama lhip.
Ayinyemaclha lhip aptomja seyascasingvoyam.
103 Atsic anco lhip apayvam, am colhnoc sictom mataa yovjan.
104 Lhip appayvam actomja acyascasingvoyam evalhoc.
Actanovquic coo apquiltemaclha apquilmopvancaa amyaa.
- 14 -
105 Lhip appayvam actomja ayitsasquiscama naysicsa sictiyascam.
Actomja actotseycaoc amay ningyiplayclha.
106 Siclhanma alhta mepqui sicyeycajascaoc.
Osavojoc sat siclhanma.
Oyiplovcasojoc sat mataa singanamaclha acpeyvomo.
107 Visqui ingac.
Avanjec acmayovsa evalhoc coo.
Itamilquisquim sat mocjam evalhoc, ayinyema aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
108 Visqui ajac.
Ingyeylhojo silmalhnancama, malha asoc macmescama lhip.
Jeltamsaoc sat aptemaclha singanamaclha.
109 Avanjec mataa ayay evalhoc yoyam omatong.
Am jelvoncacmoc singanamaclha.
110 Apquillanac mataa quiljanma enlhit apquilmapsomcaa, yoyam jelmoc.
Molhnanmejec coo mataa sicyiplovquisa lhip appayvam singanama.
111 Lhip appayvam actomja malha sicmayclha ajanco, comasquingvomejec mataa.
Lhip appayvam actomja acpayesayclha mataa evalhoc coo.
112 Inlhenquic evalhoc oyiplovcasojo mataa mepqui sicyeycajascaoc.
Inlhenquic evalhoc oyiplovcasojo mataa cotmongvoycamlha nelha.
- 15 -
113 Actanovquic coo apquiltemaclha anit apvalhaoc.
Acyispaquic coo lhip appayvam singanamaclha.
114 Sicyilhanmeycam mataa lhip aptomja setamilquiscama.
Acmam evalhoc lhip appayvam.
115 Elinyajaoc quellhip apquilmapsomcaa.
Osavojoc sat sicyiplovquiscama Dios appayvam.
116 Noyeycajas nasa aplhanma siclho.
Jeyimnaticsojo sat mocjam yoyam otyisam.
Nojeyinimquis nasa coo.
117 Jemyov coo, yoyam ovomsalhcac sat tap.
Osavojoc sat singanamaclha appayvam.
118 Aptanovquic mataa lhip aptomja apquilvatseycaoc apquilyiplovquiscama.
Ayinyema alquitamsama apquilvalhoc acmasom.
119 Malha aso ápac napato lhip apquilyitsomacpo apquilmapsomcaa.
Acyispaquic coo mataa lhip appayvam singanamaclha.
120 Acpilhyinimquic coo napato lhip.
Yitnec ayay evalhoc napato singyicpilquemo.
- 16 -
121 Acyiplovcasquic mataa nintemaclha acpeyvomo.
Nongyane nasa omalhcac nipyesicsa selinmelhaycam.
122 Jemyov coo, yoyam molngamquejec mataa acyimtalhnama.
Mejeltovacsejec sat mataa apquilmapsomcaa.
123 Alyajam coo mataa siljalhanma, yoyam jepasmoc.
Alyajam coo mataa jemyoc sat lhip, ayinyema aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
124 Sicvisay silancam lhip.
Jemyov coo, ayinyema aptemaclha seyasicjayo.
Jeltamsaoc sat singanamaclha lhip appayvam.
125 Sicvisay silancam (sictimesaycam) lhip.
Jetnesquis acyascamco evalhoc coo.
Pac osavojo sicyasingvoyam singanamaclha ayinyema lhip.
126 Visqui ajac.
Quilhvo nac jay iyanmongsiclha apquiltemaclha apancaoc.
Apquiltovasquic lhip apcanamaclha enlhit apquilmapsomcaa.
127 Avanjec sicyisponcama singanamaclha, am colhno asoc alyinmom oro.
128 Eycaso ayinyema sicvascapma sicmasma lhip appayvam singanama.
Actanovquic coo mataa actemaclha acmovan amyaa.
- 17 -
129 Actamila anco lhip appayvam singanamaclha.
Eycaso ayinyema sicyiplovquiscama evalhoc.
130 Singillhicmoscama lhip appayvam actomja singitsasquiscama 'lhma.
Actomja singyascasingvoyam mepqui lha ningyascamco.
131 Avanjec anco sicmayjayo lhip appayvam.
Malha sicmayjem actomjac coo.
132 Ingyapyovsojo sat jelanojo, acno apmapyovse apquilano lhip apquiltomja apquilasicjayo.
133 Ingyane sat oyiplovcasojo lhip appayvam.
Jeyas sat coo actemaclha acmasom.
134 Nongyane nasa ovjanamcoc apquiltemaclha apancaoc enlhit.
Altamjoc oyiplovcasojo lhip apcanamaclha.
135 Jelanojo sat lhip sictomja apquilancam.
Jeyascasingvom lhip appayvam singanamaclha.
136 Avanjec mataa sicvinama sicvita enlhitaoc mepqui apquilyiplovquiscama lhip appayvam.
- 18 -
137 Visqui ajac, impeyvoc anco lhip appayvam singanama.
Appeyvomo apanco lhip.
138 Nasoc anco najan acpeyvomo lhip appayvam acyovoclhojo singanamaclha.
139 Eyamposquic coo sicvascapma sicmasma lhip appayvam.
Inquilvoncacmec lhip appayvam aptomja selinmelhaycam (cotnaja ingmoc).
140 Mepqui alpalhquemalhca lhip appayvam actomja ayalhnayo.
Acyispaquic coo sicvisay silancam lhip.
141 Mepqui sicyimtalhnamo coo.
Invennalhquic evalhoc coo.
Jelvoncamejec sat mataa singanamaclha ayinyema lhip.
142 Appeyvoc mataa lhip.
Nasoc anco lhip aptemaclha singillhicmoscama.
143 Yitnec ayay evalhoc najan acyajapmo evalhoc.
Payjeclhec mataa evalhoc ayinyema lhip singanamaclha.
144 Impeyvoc mataa lhip appayvam singanama.
Jeyascasingvom sat lhip, yoyam coytic acyimnatem enquenyic.
- 19 -
145 Visqui ajac.
Avanjec aclhanma evalhoc lhip. Jeyatingmojo.
Pac osavojo sicyiplovquiscama lhip appayvam singanamaclha.
146 Jepasim coo — intomjac mataa siyevoycam lhip.
Pac osavojo sicyiplovquiscama singanamaclha.
147 Siyevoycam mataa lhip alhtooc anco, yoyam jepasingvotac lhip.
Aljalhnec coo lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
148 Mepqui sictiyanma mataa alhtaa.
Ayinyema aclhanma evalhoc lhip appayvam.
149 Ingyeylhojo sicpayvam, ayinyema lhip seyasicjayo.
Jemyov coo, ayinyema lhip aptemaclha appeyvomo.
150 Apquilcamquitvaac apquiltomja selya'mascam.
Apquilyamasmec lhip appayvam singillhicmoscama.
151 Lhip Visqui ajac apna quito (ningato), sicnaclha coo.
Nasoc anco mataa lhip appayvam singanamaclha.
152 Acyasingvocmec nanoc alhta lhip appayvam.
Acyasamcoc coo, yoyam comasquejec sat mataa cotmongvoycamlha nelha.
- 20 -
153 Visqui ajac.
Jemyov coo naysicsa siclingaycamco.
Am jelvoncacmoc mataa lhip appayvam singanamaclha.
154 Ipeyvescasiclha sictemaclha. Jemyov coo.
Jevomquis tap, ayinyema aplhanma lhip mepqui apyeycajascaoc.
155 Copvanquejec lhip elmeyvoc apquilmapsomcaa.
Ayinyema mepqui apquilyiplovquiscama lhip appayvam.
156 Visqui ajac.
Avanjec anco singamliyam (singapeycam) lhip.
Jemyov coo, ayinyema lhip aptemaclha appeyvomo.
157 Aplhamoc selinmelhaycam coo apquiltomja selya'mascam (cotnaja ingmoc).
Am oyinyavac mataa lhip appayvam singanama.
158 Actanovquic coo apquiltomja apquilvatseycaoc.
Am elyiplovcasac mataa lhip appayvam singanamaclha.
159 Visqui ajac.
Jelanojo coo, sictemaclha siyasicjayo lhip appayvam.
Jemyov coo, ayinyema lhip aptemaclha seyasicjayo.
160 Lhip appayvam actomja nasoc anco mepqui apyeycajascaoc.
Cotningvomejec sat nelha lhip aptemaclha appeyvomo.
- 21 -
161 Elya'masquic coo mepqui acvisay enlhit apquilyimtalhnamo.
Impilhyinimquic alhta evalhoc, ayinyema lhip appayvam.
162 Payjeclhec evalhoc coo, ayinyema lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
Malha sicvitay asoc acmamnave anco.
163 Actanovquic coo actemaclha acmovan amyaa, am colcac evalhoc coo.
Acyispaquic coo mataa lhip appayvam singanama.
164 Actomjac siyayo lhip acyovoclhojo acnim, ayinyema lhip appayvam acpeyvomo.
165 Avanjec mataa acpayjayclha apquilvalhoc apquiltomja apquilasicjayo appayvam.
Melingamquejec mataa acyimtalhnama (melvatsamquejec mataa).
166 Visqui ajac.
Aljalhnec coo yoyam jemyoc (jevomsic tap).
Acyiplovcasquic mataa singanamaclha ayinyema lhip.
167 Alyajaclhoc coo mataa lhip appayvam singanama.
Inlicavoc mataa evalhoc coo.
168 Alyajaclhoc coo mataa lhip apcanamaclha najan apcascamaclha.
Apyasamcoc lhip sictemaclha coo najan evalhoc coo.
- 22 -
169 Visqui ajac.
Ingyeylhojo silmalhnancama sicyimnatesa sicpayvam.
Jeyascasingvom lhip appayvam, yoyam oltamsalhcac coo.
170 Ingyeylhojo silmalhnancama.
Notanov nasa sicpayvam.
Jevomquis tap, ayinyema lhip aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
171 Otnejic mataa siyayo lhip, ayinyema lhip alhta seyascasingvoyam appayvam.
172 Omnaycmacsic sat lhip appayvam.
Impeyvoc mataa singanamaclha acyovoclhojo.
173 Ipenacsojo sat lhip, yoyam jepasingvota.
Alyacyesquic coo lhip appayvam.
174 Visqui ajac.
Inlhenquic evalhoc jevomsic tap coo.
Payjeclhec mataa evalhoc, ayinyema lhip appayvam singillhicmoscama.
175 Otnejic sat mataa siyayo lhip naysicsa sictiyascam coo.
Jepasmoc sat lhip aptemaclha appeyvomo.
176 Aclhinganacmec coo malha nintoscama.
Jesovjam sat lhip.
Am jelvoncacmoc mataa singanamaclha lhip appayvam.