Las palabras de Agur
1 Palabras de Agur, hijo de Jaqué; la profecía que dijo el varón a Itiel, a Itiel y a Ucal.

2 Ciertamente más rudo soy yo que ninguno,
Ni tengo entendimiento de hombre.
3 Yo ni aprendí sabiduría,
Ni conozco la ciencia del Santo.
4 ¿Quién subió al cielo, y descendió?
¿Quién encerró los vientos en sus puños?
¿Quién ató las aguas en un paño?
¿Quién afirmó todos los términos de la tierra?
¿Cuál es su nombre, y el nombre de su hijo, si sabes?

5 Toda palabra de Dios es limpia;
Él es escudo a los que en él esperan.
6 No añadas a sus palabras, para que no te reprenda,
Y seas hallado mentiroso.

7 Dos cosas te he demandado;
No me las niegues antes que muera:
8 Vanidad y palabra mentirosa aparta de mí;
No me des pobreza ni riquezas;
Manténme del pan necesario;
9 No sea que me sacie, y te niegue, y diga: ¿Quién es Jehová?
O que siendo pobre, hurte,
Y blasfeme el nombre de mi Dios.

10 No acuses al siervo ante su señor,
No sea que te maldiga, y lleves el castigo.

11 Hay generación que maldice a su padre
Y a su madre no bendice.
12 Hay generación limpia en su propia opinión,
Si bien no se ha limpiado de su inmundicia.
13 Hay generación cuyos ojos son altivos
Y cuyos párpados están levantados en alto.
14 Hay generación cuyos dientes son espadas, y sus muelas cuchillos,
Para devorar a los pobres de la tierra, y a los menesterosos de entre los hombres.

15 La sanguijuela tiene dos hijas que dicen: ¡Dame! ¡dame!
Tres cosas hay que nunca se sacian;
Aun la cuarta nunca dice: ¡Basta!
16 El Seol, la matriz estéril,
La tierra que no se sacia de aguas,
Y el fuego que jamás dice: ¡Basta!

17 El ojo que escarnece a su padre
Y menosprecia la enseñanza de la madre,
Los cuervos de la cañada lo saquen,
Y lo devoren los hijos del águila.
18 Tres cosas me son ocultas;
Aun tampoco sé la cuarta:
19 El rastro del águila en el aire;
El rastro de la culebra sobre la peña;
El rastro de la nave en medio del mar;
Y el rastro del hombre en la doncella.

20 El proceder de la mujer adúltera es así:
Come, y limpia su boca
Y dice: No he hecho maldad.

21 Por tres cosas se alborota la tierra,
Y la cuarta ella no puede sufrir:
22 Por el siervo cuando reina;
Por el necio cuando se sacia de pan;
23 Por la mujer odiada cuando se casa;
Y por la sierva cuando hereda a su señora.

24 Cuatro cosas son de las más pequeñas de la tierra,
Y las mismas son más sabias que los sabios:
25 Las hormigas, pueblo no fuerte,
Y en el verano preparan su comida;
26 Los conejos, pueblo nada esforzado,
Y ponen su casa en la piedra;
27 Las langostas, que no tienen rey,
Y salen todas por cuadrillas;
28 La araña que atrapas con la mano,
Y está en palacios de rey.

29 Tres cosas hay de hermoso andar,
Y la cuarta pasea muy bien:
30 El león, fuerte entre todos los animales,
Que no vuelve atrás por nada;
31 El ceñido de lomos; asimismo el macho cabrío;
Y el rey, a quien nadie resiste.

32 Si neciamente has procurado enaltecerte,
O si has pensado hacer mal,
Pon el dedo sobre tu boca.
33 Ciertamente el que bate la leche sacará mantequilla,
Y el que recio se suena las narices sacará sangre;
Y el que provoca la ira causará contienda.
Aplhanmaclha Agur
1 Eycaso appayvam aplhanmaclha Agur, Jaqué apquitca, apquinyemac tingma Masa. Aptomjac nic nat Agur apcanya Itiel najan Ucal:

2 Paj coo acyascamco evalhoc, malha ayanem coo nipyesicsa enlhit.
3 Mepqui sicyascamco coo, paj oyasingvocmoc mocjam apvisay Dios apyimtalhnamo.
4 ¿Apmiyaclhe ya netin enlhit? ¿Apvayventa ya mocjam apyascamco enlhit? ¿Soc enlhit apmaycam apmic alhcajayam najan piyam? ¿Soc enlhit aptalhnama actomja ayalomalhca yingmin acvanyam? ¿Soc enlhit aptimesquiscama acvamlha navayc as nalhpop? ¿Apyasamco ya lhquip apvisay apanco, najan apvisay apquitca?
5 Visqui ingac aptomja singmasma, acyitna inlhojo mongyasquiyam. Mongilyascamejec mataa appayvam aplhanma mepqui apyeycajascaoc.
6 Mongvanquejec ongilpalhacsic nimpayvam inganco, jingilyascasingvomoc sat Dios ningiltomja ningmovan amyaa.

7 Dios Visqui ingac, anit asoc pac olmalhnac jimquecsic naysicsa sictiyascam.
8 Jeyas sat actemaclha movan amyaa najan ningyinimquiscama. Nongyane nasa otyisam mepqui silnatam, paj najan acma silnatam. Jimques sat sictom acmenmalhem as ningvamlha nac jay.

9 Colhenejec sat evalhoc lhip, acyitna inlhojo cascama silnatam, mepqui siclhanma lhip apvisay. Ominyilhic sat coo, mepqui inlhojo silnatam, cotnejic sat sicvenéycam lhip apvisay Dios Visqui ingac — alhta actomjac coo — nic nat aptomjac Agur.

10 Mongvanquejec ongilyamnam enlhit aptimesaycam napato apvisqui pac. Apvanquic jingilyamnam nincoo lha, onlingamcojoc sat acyanmongayclha.

11 Apquiltemaclha enlhit: apquilyamnam apquilyap, mepqui apquilayo inquin.
12 Apquiltemaclha enlhit: apquilanem ayalhnayo apquilvalhoc, mepqui mataa apquilalhnascama.
13 Apquiltemaclha enlhit: apquilanem apquilyimtalhnamo, apquilvenam mataa poc.
14 Apquiltemaclha enlhit: apmaoc alyitsomalhca sovo alvinatem, yoyam elnapoc enlhit mepqui apquilnatam lhalhma anco.
15 Nincoo ningyitsomalhca siyaning, mataa actemaclha anco: ¡Mocjam, mocjam!

Mocjam tres asoc acvaycmo cuatro, mepqui mataa ayastingam:
16 Acvisay malhic tacjalhop, moc acvisay quilvana cotay ayitca, moc acvisay lhopactic acyamay ayaymalhca yingmin, moc acvisay talha ayaymalhca alhpongja.

17 Yitnec sat ancoc ningvenéycam tata ingac najan meme ingac acvanyam, onlingamcojoc sat acmasom: eltaclhamcoc sat ingataoc mama apquitcoc, jingiltovcamcoc sat mama apyivey.

18 Paj oyasingvocmoc mocjam natqui asoc acvaycmo cuatro asoc:
19 Actemaclha aplhingam nitno mama apyivey, actemaclha alpilhyevaycam netin mataymong nimisma, actemaclha aclhingam barco netin yingmin payjoc yingmin acvanyam, actemaclha alasicjamalhca quilvana najan enlhit.

20 Eycaso actemaclha quilvana acyamasma atava acpatjeteycaoc poc enlhit: Actovquic coo, alalhnasquic ejatong, mepqui sicsilhnanomalhca ajanco — intomjac.

21 Natqui apquiltemaclha enlhit acvaycmo cuatro, ayinyema ningay nincoo:
22 Aptomjaclhec sat ancoc apvisqui rey enlhit apmomap, apvitac sat ancoc cotlaycaoc nintom enlhit acyeyjamelhma.
23 Invitac sat ancoc atava quilvana alanatama, quilvana acmomalhca cotniclhac sat avisqui tingma.

24 Cuatro navjac ayitcoc, altomja alyascamco anco, am elhno enlhit apyascamco:
25 Apquilvisay japong mepqui apquilyimnatem, apquilansayclha aptoycaoc.
26 Alvisay tejones aclhamoclhojo, aleyvomaclha naysicsa mataymong alyivey.
27 Apquilvisay sová apquilpasmeyquiclha, mepqui apvisqui apancaoc.
28 Apquilvisay pojojoy comaymenta, apquilantalhna apvisqui rey tingma pac.

29 Natqui altomja alyimnatem acvaycmo cuatro:
30 Acvisay yamacmeyva asoc navjac aclom, mepqui mataa ayay, mepqui ayinyem.
31 Acvisay tataa inquinavo acyimnatem anco apcatic, apvisqui rey, apnalayclha singilpilhtetemo appintalhnama.

32 Yitnec sat ancoc ayajamalhco ingvalhoc, incaymalhquic colhenic ingvalhoc yavamlha ontimjic.
33 Ningyimnatescama leche, ongvitac sat mantequilla, ninticpaycam apvajic ingmoc, cotyapoc sat ema pac, ningyimnatescama ninlom, coyiplovjoc sat ningilnapomalhca.