1 No tengas envidia de los hombres malos,
Ni desees estar con ellos;
2 Porque su corazón piensa en robar,
E iniquidad hablan sus labios.

3 Con sabiduría se edificará la casa,
Y con prudencia se afirmará;
4 Y con ciencia se llenarán las cámaras
De todo bien preciado y agradable.
5 El hombre sabio es fuerte,
Y de pujante vigor el hombre docto.
6 Porque con ingenio harás la guerra,
Y en la multitud de consejeros está la victoria.
7 Alta está para el insensato la sabiduría;
En la puerta no abrirá él su boca.

8 Al que piensa hacer el mal,
Le llamarán hombre de malos pensamientos.
9 El pensamiento del necio es pecado,
Y abominación a los hombres el escarnecedor.

10 Si fueres flojo en el día de trabajo,
Tu fuerza será reducida.
11 Libra a los que son llevados a la muerte;
Salva a los que están en peligro de muerte.
12 Porque si dijeres: Ciertamente no lo supimos,
¿Acaso no lo entenderá el que pesa los corazones?
El que mira por tu alma, él lo conocerá,
Y dará al hombre según sus obras.

13 Come, hijo mío, de la miel, porque es buena,
Y el panal es dulce a tu paladar.
14 Así será a tu alma el conocimiento de la sabiduría;
Si la hallares tendrás recompensa,
Y al fin tu esperanza no será cortada.

15 Oh impío, no aceches la tienda del justo,
No saquees su cámara;
16 Porque siete veces cae el justo, y vuelve a levantarse;
Mas los impíos caerán en el mal.

17 Cuando cayere tu enemigo, no te regocijes,
Y cuando tropezare, no se alegre tu corazón;
18 No sea que Jehová lo mire, y le desagrade,
Y aparte de sobre él su enojo.

19 No te entremetas con los malignos,
Ni tengas envidia de los impíos;
20 Porque para el malo no habrá buen fin,
Y la lámpara de los impíos será apagada.

21 Teme a Jehová, hijo mío, y al rey;
No te entremetas con los veleidosos;
22 Porque su quebrantamiento vendrá de repente;
Y el quebrantamiento de ambos,
¿quién lo comprende?

23 También estos son dichos de los sabios:

Hacer acepción de personas en el juicio no es bueno.
24 El que dijere al malo: Justo eres,
Los pueblos lo maldecirán, y le detestarán las naciones;
25 Mas los que lo reprendieren tendrán felicidad,
Y sobre ellos vendrá gran bendición.
26 Besados serán los labios
Del que responde palabras rectas.

27 Prepara tus labores fuera,
Y disponlas en tus campos,
Y después edificarás tu casa.

28 No seas sin causa testigo contra tu prójimo,
Y no lisonjees con tus labios.
29 No digas: Como me hizo, así le haré;
Daré el pago al hombre según su obra.

30 Pasé junto al campo del hombre perezoso,
Y junto a la viña del hombre falto de entendimiento;
31 Y he aquí que por toda ella habían crecido los espinos,
Ortigas habían ya cubierto su faz,
Y su cerca de piedra estaba ya destruida.
32 Miré, y lo puse en mi corazón;
Lo vi, y tomé consejo.
33 Un poco de sueño, cabeceando otro poco,
Poniendo mano sobre mano otro poco para dormir;
34 Así vendrá como caminante tu necesidad,
Y tu pobreza como hombre armado.
- 19 -
1 Lhip sictamongvoyam: Noyasipquis nasa lhip apnaymacoc melyascalhma. Nopalhavoclha nasa nipyesicsa maa.
2 Yitnec alquitamsama apquilvalhoc enatovacsic lhalhma anco, somcoc mataa apquilpayvam.
- 20 -
3 Ningyitsalhquic nincoo ningillanay tingma. Acyascamco ingvalhoc najan nintemaclha ningyascamco, colhojoc mataa tingma apvajac.
4 Colhic sat aclhamasayclha ningilnatam congne tingma, najan asoc altamila najan ningyisponcama.
- 21 -
5 Tasic anco nintemaclha ningyascamco, am colhno nintemaclha ningyimnatem. Aptasic apanco enlhit apyascamco, am elhno enlhit apyimnatem.
6 Apquilpamejitsacpec mataa enlhit, yavamlha elnapacpoc. Ayinyema eyca apquilyascamco apanco, eltimjic apquilyimnatem.
- 22 -
7 Mepqui acyascamco ingvalhoc ayinyema mepqui ningyasingvoyam actemaclha ningyascamco. Mongvanquejec mataa ongilpasmoc nimpeyvescasquiclha amyaa.
- 23 -
8 Cotnejic ningilvisay ticyovam yapmayc, ayinyema ningilpamejitsomalhca acmasom.
9 Nintemaclha mongilyascalhma ayinyema acyeyjamelhma ingvalhoc, ongiltanovalhcac sat nipyesicsa enlhit lhalhma anco.
- 24 -
10 Mepqui mataa ningilyimnatem, ayinyema ningilvatseycaoc nintemaclha acpeyvomo, ninlingaycamco inlhojo acmasom.
- 25 -
11 Lhip sictamongvoyam: Ivomquis tap, apvita inlhojo lhip enlhit yoyam ematong. Ivomquis tap, apvita inlhojo lhip enlhit aplingaycamco apmatnam.
12 ¿Am ya alhta eyasamcoc lhip? Apvanquic Dios epquiniclha ayalhnaclhojo lhip apvalhoc. Apyasamcoc Dios actemaclha ingvalhoc nincoo, eyanmongsiclhac sat nintemaclha inganco.
- 26 -
13 Lhip sictamongvoyam: Itov sat lhip yamyovjene, atsic mataa ontoc yamyovjene.
14 Acno najan actamila anco nintemaclha ningyascamco. Coyit sat mataa lhip apvalhoc actemaclha ningyascamco. Emyovacpoc sat lhip, acyitna inlhojo lhip acyascamco apvalhoc.
-27 -
15 Nocolhen nasa apvalhoc lhip ingyinmelham ingmoc appeyvomo, yoyam etvacsic. Notvas nasa aplhancoc enlhit appeyvomo.
16 Aplingamcoc mataa acmasom enlhit appeyvomo, melvaticsejec sat apyiplovquiscama. Aplingamcoc mataa acmasom enlhit apmapsom, quilhvoc anco elvaticsic, memyovacpejec sat mataa.
- 28 -
17 Lhip sictamongvoyam: Nocopayjiclha nasa apvalhoc lhip, apvita inlhojo aplingaycamco acmasom enlhit apquinmelhaycam. Nocopayjiclha nasa apvalhoc lhip, apvita inlhojo aplhinganyam apmapsom.
18 Colcac apvalhoc Dios, apvita inlhojo lhip acpayjayclha apvalhoc napato apmapsom. Casilhtojoc sat apyanmongsayclha Dios aptemaclha apanco apquinmelhaycam.
- 29 -
19 Noyasipquis nasa lhip enlhit melyascalhma, noyimtalhnesacpojo apanco napatavo apquilmapsomcaa.
20 Comascoc sat apquileyvam, malha acsaponay calevascama, melmiyovacpejec sat maa.
- 30 -
21 Lhip sictamongvoyam: ¡Itne sat mataa apcayo Dios najan apvisqui rey! Nopasmiclha nasa lhip enlhit apquilinmelhaycam Dios.
22 Pilapcasquic quilhvoc anco enatovasacpoc. Colhic sat acyanmongseclho apquiltemaclha apancaoc, ayinyema Dios najan ayinyema apvisqui rey.
Moc mocjam singiltamsoycaoc
23 Moc mocjam singiltamsoycaoc ayinyema enlhit apquilyascamco:
Somcoc aptemaclha enlhit apyicpilquemo, aptomja apmasma enlhit apmapsom, najan aptanoncama enlhit appeyvomo.
24 Etanovacpoc sat enlhit apyicpilquemo nipyesicsa enlhit lhalhma anco, aptomja apmasma enlhit apmapsom.
25 Aptasic mataa enlhit apyicpilquemo, mepqui apmasma enlhit apmapsom, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. Colhic sat ayaco enlhit apyicpilquemo nipyesicsa enlhitaoc.

26 Actamila ninlhanma nimpayvam, singilmalhneclho inlhojo, acyitsomalhca nimpitsisma apmalhimpenic ingmoc. (Actomja asoc monquinatquiscama ningilasicjamalhca nincoo.)

27 Onsavojoc siclho ningiltamjaycam amyip, onquiniclhac sat actic. Natamin ongillanac sat tingma, ontingyac sat familia.

28 Mongvanquejec ongiltipsic apvisay poc mepqui apsilhnanomap apanco. Cotnejic sat ningmovan amyaa ningilinmelha inlhojo poc.

29 Mongvanquejec ongilyanmongsiclhac aptemaclha apanco, aptomja singiltovascama siclho nincoo.

30 Acmiyaclhec coo amyip apanco enlhit coyoyam etnajam, najan ayimjaclha uva enlhit apanco acyeyjamelhma:
31 Acvitac coo ayimjaclha milovqui, najan apjalhtam ápac nayava maa.
32 Pilapcasquic alhta sicvita. Inmec alhta evalhoc actemaclha sicvitay:
33 Intomjac evalhoc: Otyinic sat mocjam, olovsic sat mocjam sicyapmay, yejemec sat almam emeoc ningilmaycam — intomjac evalhoc.
34 Quilhvoc onlingamcojoc sat mepqui asoc, malha ninlingaycamco singilimpocjay. Jingajic sat mayic, malha singajem ticyovam inyap — alhta intomjac acyasingvoyam evalhoc.